Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych
Po odkryciu Ameryki przez Kolumba teren ten stał się obiektem licznych ekspedycji.
Kilka lat po tym wydarzeniu do wybrzeży płn. amerykańskich dotarł Włoch Giovanni
Caboto, będący w służbie króla Anglii. Południowe i zachodnie wybrzeża Ameryki Płn.
kontrolowali Hiszpanie. W 1565 r. na Florydzie założyli osiedle San Augustino obecnie
Saint Augustine. Północne wybrzeża Kanady opanowali Francuzi, nazywając ten teren
Nową Francją. Regularną kolonizację rozpoczęli Francuzi w XVII w. zakładając w 1608 r.
osadę Quebec o ujścia rzeki św. Wawrzyńca. U ujścia rzeki Hudson osiedlili się
Holendrzy, nazywając swą kolonię Nowymi Niderlandami. Zajęli wyspę Manhattan,
założyli tam faktorię, a póz
niej osadÄ™ nazwanÄ… Nowym Amsterdamem - teraz Nowy Jork.
Zasadnicze znaczenie dla podboju Ameryki Płn. miało pojawienie się osadników
angielskich. W 1607 r. założyli oni osadę Jamestown w Wirginii i zaczęli się osiedlać
przede wszystkim pomiędzy brzegiem Atlantyku a Appalachami. Osiedlający się w
Ameryce Anglicy byli w większości purytanami. Ich zasady religijne i etyczne miały duże
znaczenie dla życia Nowej Anglii. Z jednej strony uznawali oni równość, prostotę i
skromność, z drugiej zaś tępili bezwzględnie wszystkich, którzy stali na ich drodze. Tak
postępowali z Indianami, rugując ich stopniowo z terenów łowieckich, pozbawiając ich
szans przeżycia. W koloniach Nowej Anglii dominowały niewielkie gospodarstwa rolne,
zaś w koloniach środkowych (Pensylwania) powstawała też wielka własność feudalna, z
tym, że nie przetrwała ona długo. Kolonie angielskie ściągały do siebie ludzi, którym
odpowiadała panująca tam znaczna swoboda polityczna. Dużą grupą stanowili ci, którzy
opuścili Anglię w wyniku zachodzących tam wydarzeń i prześladowań politycznych. W
1664 r. Anglicy z dobyli Nowe Niderlandy, przekształcając je w dwie kolonie: Nowy Jork i
New Jersey. Powstające kolonie były to niewielkie państewka różniące się między sobą
sposobem gospodarowania, strukturą społeczną, formami samorządu. Wybory w
koloniach były bardziej demokratyczne niż w Anglii, mogło brać w nich udział ok. 90%
dorosłych mężczyzn.
Kolonie formalnie były podległe Koronie angielskiej, prowadziły jednak niezależną
politykę zewnętrzną. Nieporozumienia między koloniami angielskimi i hiszpańskimi
(Floryda), oraz między angielskimi a francuskimi (Kanada) doprowadziły do konfliktów
angielsko-hiszpańskich (wojna w 1739 r.) i wojny angielsko-francuskiej i wojny
siedmioletniej - 1756-1763. Konflikt toczył się również na terenie Ameryki. Francuzi mniej
liczni, wspomagani przez Indian (Francuzi byli skłonni do pokojowego współżycia z
Indianami) ponieśli klęskę. Kanada na mocy traktatu paryskiego z 1763 r. stała się
własnością Korony brytyjskiej. Przebieg tego konfliktu wykazał jak duże są różnice
między interesami kolonii i kraju macierzystego. Zrodziła się wówczas koncepcja
połączenia kolonii w federację, prezentowana przez Beniamina Fraklina. Na kongresie
zwołanym do Albany w 1754 r. nie znalazła ona zrozumienia. Powrócono do niej dopiero
za 10 lat.
Wojna w latach 1756-1763 przyniosła kolonistom amerykańskim znaczne korzyści
materialne i polityczne, rozluz
niła więzy między koloniami a Koroną. Po wojnie Wielka
Brytania zaczęła dążyć do podporządkowania sobie kolonii, zwłaszcza w zakresie
podatków i handlu. Związane to było z koniecznością uzupełnienia skarbu znacznie
naruszonego w czasie wojny. RzÄ…d angielski podjÄ…Å‚ walkÄ™ z rosnÄ…cym w Ameryce
przemytem. W 1764 r. parlament angielski wprowadził w koloniach opłaty stemplowe. Był
to rodzaj podatku od wszelkich transakcji handlowych, aktów prawnych i druków. Ten
podatek wywołał protesty Amerykanów, uznali oni, że skoro w parlamencie angielskim
nie ma ich przedstawicieli to parlament ten nie może uchwalać dla nich podatków. W
1767 r. metropolia nałożyła na kolonie nowe podatki, tym razem w formie opłat celnych
od wielu produktów - szkła, herbaty, papieru - sprowadzanych przez kolonie. Zaczęto
bojkotować te towary, wtedy rząd angielski ugiął się, zachowując tylko podatek od
herbaty. W 1773 r. pod naciskiem Komp anii Wschodnioindyjskiej parlament angielski
uchwalił ustawę o herbacie, która przyznała Kompanii monopol w handlu herbatą. Tą
ustawę Amerykanie przyjęli jako niszczenie gospodarczej samodzielności kolonii. W
Bostonie statki Kompanii, które przywiozły herbatę zostały przez mieszkańców
zatopione. Wiosną 1774 r. parlament angielski uchwalił w odwecie cztery uchwały
represjonujące stan Massachusetts i Boston. Piąta ustawa przyłączała do Kanady całe
terytorium położone na zachód od Appalachów. Ustawa ta okazała się poważnym
błędem politycznym, zjednoczyła ona społeczeństwo amerykańskie przeciwko metropolii.
W odpowiedzi na ustawę w czerwcu 1774 r. Amerykanie zwołali do Filadelfii Kongres
Kontynentalny. Zgromadzeni przedstawicieli 12 stanów stanęli w obronie praw
Massachusetts i niezależności w dziedzinie podatków wszystkich stanów. Ogłoszono
nowy bojkot towarów angielskich, w tym celu utworzono milicję (gwardię) obywatelską.
Myślano jeszcze po obu stronach o propozycjach pokojowych, jednakże zanim doszło do
ugody w Ameryce wybuchła wojna domowa, która miała doprowadzić do powstania
niepodległego państwa. Dowódca wojsk brytyjskich w Ameryce gen. Thomas Gage nie
zamierzał darować buntowniczej kolonii. W kwietniu 1775 r. w Lexington w New
Hampshire doszło do wymiany strzałów między milicją zorganizowaną przez kolonistów
a oddziałem wojsk brytyjskich. W maju w Filadelfii zebrał się drugi Kongres
Kontynentalny. Zamiarem Kongresu było zjednoczenie kolonii i doprowadzenie wojny do
końca. Dowództwo powierzono Jerzemu Waszy ngtonowi. Przystąpił on do walki o
Boston. Oddziały milicji wkroczyły do Kanady, zajęły Montreal, ale po nieudanym
oblężeniu Quebecu wycofały się. Inwazja na Kanadę wywołała oburzenie w Anglii. Król
Jerzy III odmówił pertraktacji z Kongresem. Tym samym obarczono Anglików o zerwanie
rozmów. Hasło o podjęcie walki aż do uzyskania całkowitej suwerenności wyszło od
Anglika Thomasa Paine, w broszurze wydanej w 1776 r. ⏠~
Nowy rozsądek⏠e
. W
styczniu 1776 r. zgromadzenie stanu Massachusetts podjęło uchwałę o ogłoszeniu
niepodległości. Za nim poszły inne stany. Projekt Deklaracji Niepodległości został
opracowany przez Thomasa Jeffersona. Stwierdzono w nim, że czyny króla Jerzego III
unieważniły umowę społeczną na mocy której miał on władzę nad Amerykanami.
Potępiono niewolnictwo. Deklaracja była zbyt radykalna i filozoficzna. To spowodowało,
że ociągano się z jej przyjęciem. Reprezentanci Karoliny i Georgii doprowadzili do
skreślenia fragmentu dot. niewolnictwa. Kompromis w kwestii niewolnictwa, osiągnięty w
imię wspólnej walki Południa i Północy przeciw Anglii, miał stać się zarzewiem konfliktu.
4 lipca 1776 r. Kongres przyjął, przy jednym głosie sprzeciwu, ostateczną wersję
Deklaracji. Stała się ona podstawą konstytucji innych stanów. Wojna z Anglią weszła w
fazę krytyczną. Słabo wyszkolone oddziały milicji okazały się nieprzydatne do działań
regularnych. W 1776 r. Kongres uchwalił powołanie armii regularnej, a w grudniu
udzielono nadzwyczajnych pełnomocnictw Waszyngtonowi. Waszyngton nigdy nie
nadużył powierzonej mu władzy, ale zaprowadził w armii rygor. Do Ameryki ściągali
specjaliści z Europy w dziedzinie wojskowości. Należeli do nich Niemiec Baron von
Steuben, Polacy Tadeusz Kościuszko, Kazimierz Pułaski, Francuzi Baron de Kalb i
markiz La Fayette.
Francuzi rozważali możliwość pomocy Amerykanom, jednak na przeszkodzie stał stan
finansów Francji oraz obawy co do militarnych szans powstania. Wydarzeniem, które
przeważyło szalę na korzyść Amerykanów było zwycięstwo Waszyngtona pod Saratogą i
przybycie do Francji wysłannika Kongresu Beniamina Franklina. Dzięki zręczności
dyplomatycznej i swej osobowości Franklin uzyskał dla swego kraju traktat handlowy i
sojuszniczy (6.02.1778). Francja nie żądała zwrotu Kanady. Anglicy dążyli do
wprowadzenia blokady ekonomicznej Stanów Zjednoczonych. Blokadzie takiej
sprzeciwiły się państwa morskie. Pod patronatem Rosji - Dania, Szwecja, Holandia,
Portugalia, państwa włoskie, Austria i Prusy zawiązały Ligę Zbrojnej Neutralności. Anglia
znalazła się w izolacji. Pod koniec 1780 r. Anglia zaatakowała statki holenderskie, a
następnie posiadłości holenderskie na Karaibach. Jednocześnie toczyła się wojna z flotą
francuską u wybrzeży Indii. Zaangażowanie Anglii odmieniło położenie Amerykanów.
Uwolnili się od blokady portów i zbudowali swoją flotę wojenną. Na kontynencie
amerykańskim udało się im rozdzielić siły angielskie, przy pomocy Francuzów. Pod
koniec 1781 r. losy kompanii rozstrzygnięto na korzyść Amerykanów. W paz
dzierniku
1782 r. doszło do podpisania w Paryżu preliminarzy pokojowych między Anglią a
Stanami Zjednoczonymi. Do zawarcia ostatecznego pokoju doszło 3 września 1783 r.
Stany Zjednoczone uzyskały uznanie swej suwerenności oraz otrzymały od Anglików
terytoria na południe od Wielkich Jezior i na wschód od Missisipi. Francja odzyskała
prestiż międzynarodowy i zdobyła w Stanach Zjednoczonych nowego partnera
handlowego. Ale ostateczny bilans wojny był niekorzystny dla Francji przede wszystkim z
uwagi na ruinę skarbu i wzrost sympatii wolnościowych i republikańskich wśród
Francuzów.