WYŻSZA SZKOA
A INFORMATYKI I EKONOMII TWP
WYDZIAA
SOCJOLOGII I PEDAGOGIKI
SOCJOLOGIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
XXX
Projekt Badawczy
SUBKULTURY MA
ODZIEŻOWE CZY PLEMIONA?
2012
1
Spis treści:
Rozdział I
1.1Kultura, a kultura masowa& & & & & & & & & & & & & & & & & str. 3
1.2 Subkultura& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & str. 4
1.3 Plemiona (Neoplemiona)& & & & & & & & & & & & & & ..& & & . str. 6
Rozdział II
2.1 Pytanie badawcze, pytania szczegółowe.& & & & & & ...& & & & .. str. 9
a) Pytanie badawcze.& & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & ... str. 9
b) Pytania szczegółowe& & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & str. 9
2.2 Wskaz
niki odnoszące się do pytania badawczego& & & & & & & .. str. 9
a) Subkultura& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . str. 9
b) Plemiona (Neoplemiona).& & & & & & & & & & & & & & & & & & . str. 10
2.3 Hipotezy& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & str. 10
2.4 Metoda badawcza& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. str. 10
Rozdział III
3.1 Ankieta& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & str. 11
Rozdział IV
4.1 Bibliografia& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . str. 14
2
SUBKULTURY MA
ODZIEŻOWE CZY PLEMIONA?
Rozdział I
1.1Kultura, a kultura masowa.
Słowo  kultura w znaczeniu potocznym, używanym w życiu codziennym, kojarzy
nam się ze sztuką i jej różnymi formami: teatrem, muzeami, operą, baletem, rzez
bą czy
malarstwem. Za kogoś kulturalnego uważa się osobę, która jest wykształcona, posiada takt
towarzyski, dobre zachowanie nie jest jej obce, zna oraz docenia wartość sztuki. Ogólnie
mówiąc o kulturze człowieka stanowi zachowanie.  W socjologii przez pojecie  kultura
rozumie się całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, nagromadzonego,
utrwalonego i wzbogaconego w ciągu jej dziejów, przekazywanego z pokolenia na pokolenie.
W socjologii pojęciu kultura nadaje się sens opisowo-neutralny. Analizując kulturę dowolnej
zbiorowości, wskazuje się, że:
- kultura ma bardzo szeroki zakres pojęciowy, ponieważ w jej skład wchodzą wytwory
ludzkie, które są tak różnorodne jak różnorodne jest działalność człowieka, zaspokajająca
jego potrzeby;
- kultura to ogół wartości i związanych z nimi przekonań na temat postępowania. W drodze
praktyki społecznej, a następnie przez procesy socjalizacji członkowie społeczności wyrabiają
sobie przekonanie, że elementy ich kultury są najlepszymi sposobami zaspokajania potrzeb. 1
Krótko mówiąc kultura kształtuje życie społeczne i nadaje mu odpowiednią strukturę.
W dzisiejszej rzeczywistości od jakiegoś czasu mamy do czynienie ze zjawiskiem,
które jest charakterystycznym typem kultury dla społeczeństw nowoczesnych, a mianowicie
kulturą masową.  Kultura masowa w znaczeniu ogólnym jest pojęciem odnoszące się do
zjawisk sztuki i rozrywki, realizowanych przez rozpowszechnianie identycznych przekazów
za pomocą technicznych środków umożliwiających ich odbiór w bardzo szerokim zakresie,
przez zróżnicowaną publiczność odbiorców kultury. W znaczeniu szczegółowym jest to
imitacja kultury  wysokiej i ludowej, znak unifikacji kultury, schematyzacji, standaryzacji,
ilości kosztem, jakości (wielkonakładowa prasa, popularyzacja amerykańskiej produkcji
filmowej i telewizyjnej, tania książka, komercjalne rozgłośnie radiowe). 2 Fenomenem
1
Henryk Januszek, Jan Sikora: Podstawy socjologii. Wyd. AE w Poznaniu, Poznań 1997;s.75-77
2
Antonina Kloskowska, Kultura masowa. Wyd. PWN, Warszawa 2005.
3
kultury obecnym już w XIX w. równolegle z ideą  społeczeństwa masowego ,  komunikacji
społecznej i  środkami masowego przekazu , jako kompleks komercyjnych zjawisk:
norm, praktyk, wzorów, przedmiotów typowych dla kultury zindustrializowanego i
zurbanizowanego społeczeństwa. W Polsce zapoczątkowana w latach 60-tych XX wieku,
telewizja odegrała główną rolę kreująca politykę kulturalną, organizację kultury i akceptację
do różnych form masowej rozrywki. W latach 80-tych i 90-tych XX wieku kulturę masową
utożsamia się z odmianą kultury popularnej.
1.2 Subkultura.
W opozycji do kultury masowej stoi kultura która wywodzi się i tworzy ją różnego
rodzaju subkultury.  Subkultura określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według
jakiegoś kryterium na przykład zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego 3. Z
tej krótkiej definicji wynika, że subkultury to po prostu części składowe kultury. W latach
60-tych pojęciem subkultury dopiero zaczęto określać zjawiska kultury młodzieżowej, w
definicji jednak nie podano do wiadomości żadnych specyficzny cech danej grupy. Definicją
podkultury nazwano zbuntowaną młodzież walczącą i przeciwstawiającą się utrwalonym
społecznie normom. Aby naświetlić konflikt między starszym pokoleniem prezentującym
społecznie ugruntowane normy, zwyczaje i wartości, a młodzieżą, zaczęto używać słowa
kontrkultura.  Według Anny Wyki - polskiego socjologa subkultura jest wstępną fazą
procesu, którego wynikiem jest kultura alternatywna, a fazą pośrednią - kontrkultura. 4
Definicja taka wydaje się być nie do końca dokładna, ponieważ wynika z niej, że młodzież
która należy do różnego rodzaju nieformalnych grup, wyrażała by sprzeciw wszystkim
wartościom zastanym w rzeczywistości ją otaczającą. Jednak żadna subkultura nie wytwarza
całkiem nowego systemu wartości i mimo, że odrzuca samoistnie wzory normy i zachowań
utrwalone w jakimś społeczeństwie, tak naprawdę je selekcjonuje i  wkłada w swojej
ideologii.
Najtrafniejszą definicją subkultury wydaje mi się być sformułowana przez Mirosława,
Pęczaka, która brzmi: "Subkultura to względnie spójna grupa społeczna, pozostająca na
marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego, wyrażająca swoją
odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych
3
http://pl.wikipedia.org/wiki/Subkultura
4
 Słownik subkultur młodzieżowych Warszawa 1992 , s. 85.
4
wzorów kultury 5. Teresa Sołtysiak zaś stwierdza, że:  Subkultury są sposobem na
egzystencję jednostki w przypadku utrudnień adaptacyjnych w różnych komponentach
środowiska takich jak: rodzina, szkoła, pewna część rówieśników, społeczność sąsiedzka.
Przez fakt przynależności do subkultury (...) jednostka zyskuje aprobatę własnych działań i
zachowań, jest akceptowana, pozyskuje zrozumienie wśród członków 6. Jednak zasadne
wydaje się skoncentrowanie przede wszystkim na definicji N. Goodmana, według której "(...)
niemal każda grupa o odpowiedniej liczebności, która ma społeczne przekonania, wartości,
normy i styl życia inne niż całe społeczeństwo, może być uznana za subkulturę"7. Innymi
słowy "wzory subkulturowe nadają grupie wyraz
ną tożsamość i styl, co odróżnia ją od całości
społeczeństwa, którego jest częścią"8. Bardzo ważne także są sposoby odrębnego
porozumiewania się w strukturach subkultur, które zapewniają grupie odczucie, że posiadają
własną tożsamość inną od panującej w rzeczywistości ją otaczającej.
W słowniku etnologicznym subkulturę opisano, jako niezależny sektor głównego
schematu kulturowego, który dzieląc z nim wspólne wartości i normy, demonstruje tym swą
odrębność przez własne przez własne postrzeganie świata i sfery życia publicznego. Wartości
te, a także normy panujące w subkulturach panują nad postępowanie członków w grupie,
dając jej poczucie wspólnoty i własnej identyfikacji. Ważną z cech subkultury jest
niestabilność, która może być przekazywana z pokolenia na pokolenie i tym samym tworzyć
tradycję lecz także może się zmieniać, pojawiać się i znikać. W naukach społecznych
subkultura rozumiana jest, jako:
1.  Uniwersalna kategoria typologiczna charakteryzująca się uniwersalizmem
cech, panetniczością i środowiskowym charakterem; przykładem takich
subkultur mogą być wspólnoty generacyjne (np. młodzieżowa), religijne czy
subkultura ubóstwa;
2. Integralna część większej całości dostosowująca się do warunków i potrzeb
grupy społecznej współtworzącej społeczeństwo o dystynktywnych cechach
kulturowych; tak pojęta subkultura (np. kultura ludowa, subkultury etniczne)
pozostaje w symbiozie z kulturą narodową;
3. Kultura opozycyjna w stosunku do większej całości: wartości, które realizuje,
pozostają w konflikcie z wartościami kultury dominującej; takie subkultury
5
Mirosław Pęczak, Mały słownik subkultur młodzieżowych, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1992, s. 3.
6
Teresa Sołtysiak, Młodzież o podkulturach, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1993, s. 17.
7
Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Wydawnictwo Zysk i S-ka. Poznań 1997, s. 45.
8
Ibidem, s. 45.
5
mogą mieć charakter agresywny i dążyć do zniszczenia obowiązujących norm,
dlatego określa się je mianem kontrkultury; 9
Z tego opisu subkultur wyraz
nie wynika, że jednostki należące do subkultur są
indywidualistami. Ich osobowość jest bardziej heterogeniczna niż jednostek masowych.
Poprzez należenie do jakiś konkretnych grup subkulturowych nabierają wartości, które raczej
nie towarzyszom masom w ich  rzeczywistości . Przynależność do grupy zradza w nich
różnego rodzaju predyspozycje, a także wykonują rożne role w środowisku grupy.  Według
Floriana Znanieckiego być członkiem grupy, to znaczy być szczególnym rodzajem osoby,
wykonywać szczególny rodzaj roli społecznej. Rola społeczna to całokształt obowiązków,
których spełnienia spodziewa się od jednostki krąg społeczny, na podstawie statusu
(całokształtu uprawnień), jaki dana jednostka zajmuje. Grupa społeczna jest  twórczą
syntezą ról osobowych, regulowanych przez wzory kulturowe, ukształtowane w grupie.
Jednostka jest członkiem grupy nie, jako istota ludzka, ale jako osoba, od której oczekuje się
specyficznej roli społecznej wewnątrz grupy.
Znaniecki definiował grupę społeczną:
w płaszczyz
nie doświadczenia w terminach świadomości grupowej,
w płaszczyz
nie działania w terminach syntezy ról społecznych. 10
Grupowa świadomość to istota członkostwa, pełnienie roli społecznej, uczestnictwo
jednostki w grupie.  Znaniecki nie podzielał ani deterministycznego, ani teologicznego
stanowiska w ujmowaniu działania społecznego. 11 Grupa społeczna to zbiór jednostek
ludzkich - osób społecznych, które mają świadomość grupową, czyli przeświadczenie o
tworzeniu całości, dzięki temu, że pełnią określone role społeczne. Grupa społeczna
wyodrębnia zespół ludzi z większej całości (np. społeczeństwa). Logicznie rozumując
 społeczeństwo jest nadrzędne, a  grupa podrzędną - tak jest w przypadku tworzenia się
subkultur.
1.3 Plemiona (neoplemiona).
Bliz
niaczym zjawiskiem, które może być podobne do subkultur, lecz na pewno nie jest
tym samym są neoplemiona, opisane i zdefiniowane przez francuskiego socjologa Michel a
9
Zofia Staszczak, Słownik etnologiczny  terminy ogólne, PWN, Warszawa  Poznań 1987, s. 16
10
Florian Znaniecki, Wstęp do socjologii, PWN, Warszawa, 1988.
11
Ibidem.
6
Maffosoli w swojej pracy pt.  Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach
ponowoczesnych .
 Francuski socjolog uważa, że w latach sześćdziesiątych XX wieku nastąpiła istotna
zmiana klimatu intelektualnego, kulturalnego, ekonomicznego oraz technologicznego, kiedy
sformułowana została współczesna koncepcja  komunitarności niekontraktualnej , kluczowa
dla koncepcji Maffesoliego. 12 Neoplemiona to nie nowy rodzaj stosunków społecznych,
neoplemienność to raczej nowy sposób organizacji grup ludzkich jako wspólnoty, posiadający
pewne cechy wyróżniające. Należą do nich: charakterystyczna estetyka wyrażająca się w
poczuciu wspólnoty, etyka, obecna w więzi zbiorowej, oraz zwyczaj obecny w
neoplemiennym życiu codziennym.  Estetyka jawi się, jako metoda wspólnego odczuwania, a
także, jako metoda rozpoznawania się. Więz
, o której mowa, oparta jest na afektualnej
bliskości członków neoplemienia, na uczuciowym, duchowym przywiązaniu jego członków
do siebie nawzajem. 13 Neoplemiona to nie są struktury realizujące jakieś projekty, ich celem
nie jest zmiana świata czy walka o wspólną sprawę, przebywanie ze sobą jest dla nich
wartością samą w sobie.  Są to, więc, w najprostszym sensie tego słowa, owe sieci przyjaz
ni,
które nie mają żadnego celu poza gromadzeniem ludzi bez konkretnego zamiaru, bez
określonego projektu, a które w coraz większym stopniu przenikają życie codzienne wielkich
zbiorowości. 14
Grupy te utożsamiają się z danym terytorium (nawet terytorium symboliczne) i
emocjami, które sami tworzą.  Mogą ją stanowić zainteresowania kulturalne, upodobania
seksualne, gusta odzieżowe, wyobrażenia religijne, motywacje intelektualne, zaangażowanie
polityczne. Można by do woli mnożyć czynniki decydujące o zrzeszaniu się 15. Maffesoli
uważa, że można je sprowadzić do dwóch biegunów: przestrzeni i symbolu. Opisując
przestrzeń, Maffesoli skupia się na środowisku wielkomiejskim, które zapewnia dużo
okoliczności do kreowania się neoplemion. Jeśli ich powstaniu nie towarzyszą jakieś lokalne
sentymenty danego osiedla, podwórka czy ulicy, tworzą się ze skupisk ludzkich, którzy w
masie mają możliwość  wyłowienia podobnych do siebie jednostek.  Społeczeństwo żyje i
organizuje się (& ) w toku spotkań, sytuacji, doświadczeń w ramach różnych grup, do których
należą poszczególne jednostki. Grupy te krzyżują się ze sobą wzajemnie, tworząc zarazem
12
Michel Maffesoli, Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa, 2008, s. 48.
13
Ibidem, s. 49.
14
Ibidem, s. 53.
15
Ibidem, s. 201.
7
niezróżnicowaną masę i bardzo zróżnicowane skrajności 16. Masa i neoplemię pozostają ze
sobą w zależności ścierania się ze sobą.  Współczesna organizacja społeczna posiada cechę,
która pozwala głosić z jednej strony istnienie tych dwóch biegunów, jakimi są masa i plemię,
z drugiej zaś  ich ciągłe wzajemne w siebie przechodzenie. 17 Cechą ta to zarys tożsamości
osób, które w neoplemionach jednocześnie wolnymi. Ludzie tworzą grupy ze sobą dzięki
 łańcuszkom przyjaz
ni (jak określa to Maffesoli), czyli sieciom kontaktów, które prowadzą
do zwielokrotnienia relacji, na tworzenie nowych znajomości poprzez osoby już wcześniej
znanych. Neoplemienne więzi mogą być trwałe lecz też mogą być to chwilowe relacje. Ponad
to, każda osoba może uczestniczyć w wielu grupach, w każdej z tych grup angażując jakąś
część siebie.  Każdy człowiek, zdeterminowany przez swoje terytorium, swoje plemię, swoją
ideologię, może jednocześnie, i to w bardzo krótkim czasie, wkroczyć na inne terytorium, do
innego plemienia, w inną ideologię. A gdy będzie miał dość, może wrócić lub przemieścić się
ponownie. Płynność, niestałość, przechodniość, permanentna fluktuacja społeczna to stałe
atrybuty neoplemiennych wspólnot. 18 Jak pisze Maffesoli   Celem nie jest ustatkowanie,
chodzi teraz nie tyle o to, by się zebrać w paczkę, rodzinę, wspólnotę, a bardziej o to by
przeskakiwać z jednej grupy do drugiej, (& ), neotrybalizm charakteryzuje się płynnością,
tymczasowymi zrzeszeniami i rozproszeniem. 19 Zależnie od interesów chwilowych,
zachcianek czy gustów, osoby podejmują jakieś działania, utożsamiają się z jakąś grupą, biorą
udział we rytuałach grupowych, dzieląc z innymi członkami tajemnice grupowe. Co
najważniejsze, w tych działaniach znajdują to, czego potrzebuje  poczucie wspólnoty, bycia
częścią większej całości, przynależności. Krótkotrwały charakter zadowolenie nie prowadzi
do narzekania, czekają na członków inne obszary, oferujące również jakieś odczucia.
Jednostka może być równocześnie uczestnikiem kilku neoplemion.  W szkole jest uczniem,
na podwórku graczem w piłkę i fanem określonej drużyny, na koncercie słuchaczem pewnego
zespołu, w piątkowy wieczór bywalcem ulubionego pubu, w niedziele wędkarzem. Do tego
porusza się na rowerze, jest wegetarianinem i użytkownikiem systemu Linux. Każda z tych
możliwości niesie ze sobą kręgi znajomych i relacje społeczne. Rozmaitymi metodami
konstytuują się sportowe, przyjacielskie, seksualne, religijne i inne. Każde z nich
ma inną długość życia, zależnie od stopnia zaangażowania jego uczestników. 20 Maffesoli
twierdzi, że poprzez oddziaływanie czasu neoplemiona ustabilizują się, a to pokazuje nam, że
mają przed sobą przyszłość.
16
Ibidem, s. 139.
17
Ibidem, s. 214.
18
Ibidem, s. 215.
19
Ibidem, s. 122.
20
Ibidem, s. 208.
8
 Nowe plemiona są to społeczności kształtujące się wokoło podobnych do siebie pasji i
zamiłowań  grupy te wykraczają poza granice klas, wieku czy też przestrzeni. Neoplemiona
Maffesoliego mają charakter  płynny , czyli mogą poddawać się rozproszeniu spotykaj się w
grupie tylko okazjonalnie. W tych grupach nie występuje konflikt między odgrywaniem roli.
Rozdział II
2.1 Pytanie badawcze, pytania szczegółowe.
a) Pytanie badawcze:
Preferencje młodzieży odnośnie do form nieformalnej przynależności. Subkultury czy
neoplemiona?
b) Pytania szczegółowe:
o Czy jednostka buntuje się przeciw życiu społecznemu?
o Czy jednostka przestrzega normy społeczne?
o Czy jednostka należąca do grupy wyznaje odrębne zasady i wzorce?
o Czy jednostka charakteryzuje się własnym, jednym stylem życia, który wynika z jej
zainteresowań lub pasji?
o Czy jednostka  walczy z ogółem społeczeństwa?
o Czy uczestnicy grupy wyrażają się cechami etycznymi, estetycznymi?
o Czy jednostka znajduje w przynależności do grupy zaspokojenie braku adaptacji w
społeczeństwie?
o Czy członkowie tworzą więz
bliskości z innymi członkami, która ich determinuje do
przynależności?
o Czy przebywanie w grupie jest dla członków wartością nadrzędną?
o Czy terytorium i emocje określają grupę?
o Czy jednostka należy do jednej czy wielu grup?
o Czy relacje w grupie są chwilowe?
o Wiek jednostki?
2.2 Wskaz
niki odnoszące się do pytania badawczego.
a) Subkultura.
" Osoby działające według odrębnych zasad i wzorców;
" Członkowie nie przestrzegają zwyczajowo przyjętych w społeczeństwie norm;
" Zazwyczaj są to ludzie bardzo młodzi w większości pochodzący z większych miast;
9
" Grupy mające swój własny styl egzystencji (ubiór, rodzaj słuchanej muzyki etc.);
" Staje na przeciw ogólnemu życiu społecznemu;
" Przynależenie do subkultury jest sposobem na egzystencję jednostki w przypadku
utrudnień adaptacyjnych w różnych komponentach środowiska;
b) Plemiona (Neoplemiona).
" Jest sposobem organizacji grup społecznych;
" Członkowie tworzą więz
polegającą na bliskości członków neoplemienia, na
uczuciowym, duchowym przywiązaniu jego członków do siebie nawzajem;
" Nie realizują żadnych projektów, a ich celem nie jest zmiana świata. Przebywanie ze
sobą jest dla członków neoplemion wartością samą w sobie (jest to sieć przyjaz
ni);
" Grupy te określają się w oparciu o wspólne emocje;
" Neoplemienne relacje mogą być chwilowe, mogą być też trwałe, każdy może
uczestniczyć w wielu grupach, w każdej z nich angażując pewną część siebie;
" Neoplemiona charakteryzują się płynnością, niestałością i przechodniością;
" Uczestnikom nie chodzi o ustatkowanie się w grupie lecz raczej o  przeskakiwanie z
jednej grupy do drugiej;
2.3 Hipotezy
Hipotezy, które chcę zweryfikować w swoim badaniu:
- Jednostki należące do subkultur są buntownikami społecznymi, a dla należących do plemion
sama więz
w grupie jest dobrem;
- Plemiona zrzeszają ludzi starszych niż subkultury;
2.4 Metoda badawcza
Narzędziem badawczym, która będzie użyta w moim projekcie jest ankieta badawcza,
która zostanie rozdana grupie badanej. Grupą badaną w moim przypadku będzie młodzież,
która aktualnie jest w wieku 16  17 lat czyli obecnej klasy III szkoły gimnazjalnej. O
doborze tej próby zdecydowało to, że jest to młodzież w wieku buntowniczym. Ankieta
będzie rozdana w ilości 120.
10
Rozdział III
3.1 Ankieta
Próba: 120 Osób.
Kategoria próby: Młodzież 3 klasy szkoły gimnazjalnej.
Ankieta
1. Płeć
Ą% kobieta
Ą% mężczyzna
2. Wiek (w latach)
Ą% 14 i mniej Ą% 15
Ą% 16 Ą% 17 +
3. Jakim zjawiskiem jest istnienie subkultur młodzieżowych według
Ciebie?
Ą% Pozytywnym
Ą% Negatywnym
Ą% Nie mam zdania
4. Czy utożsamiasz się trwale z jakąś grupą społeczna?
Ą% Tak Ą% Nie Ą% Nie wiem
5. Co rozumiesz pod pojęciem kultura masowa?
Ą% Kultura wyższa
Ą% Kultura i sztuka czasów obecnych
Ą% Kultura manipulująca poglądami ludzi
Ą% inne
6. Czy należysz trwale do jakiejś grupy społecznej? (subkultura,
plemiona)
Ą% Tak Ą% Nie
Ą% Nie wiem
11
7. Czy grupa społeczna do której należysz, jest według Ciebie
kontrkulturą?
Ą% Tak Ą% Nie
9. Czy grupa społeczna (subkultura, plemiona), charakteryzuje się
odrębnym stylem od reszty? Jeśli tak, to jakim?
Ą% Ubiór Ą% Język
Ą% Zachowanie Ą% Agresja
9. Do ilu grup społecznych należysz?
Ą% 1 Ą% 2
Ą% 3 Ą% 4 i więcej
10. Czy wyobrażasz sobie swoje życie, w którym nie należysz do żadnej
grupy? (poza grupą rodzinną)
Ą% Tak Ą% Nie
Ą% Zdecydowanie nie Ą% Jest mi to obojętne
11. Która z wartości życiowych, jest dla Ciebie ważniejsza?
Ą% więz
z bliskimi ludz
mi, towarzystwo ich
Ą% jednoczenie się w  mocną grupę ze znajomymi
Ą% inne
12. Czy wyróżnianie się ze społeczeństwa jest dla Ciebie w jakiś sposób
ważne?
Ą% Tak, bardzo Ą% Tak ale nie najważniejsze
Ą% Nie wiem Ą% Nie
13. Czy uważasz, że ludzi są silniejsi, gdy tworzą grupę dążącą do jakiś
celów?
Ą% Tak Ą% Nie Ą% Nie wiem
12
14. Jeżeli należysz do jakiejś grupy, to czy ona zależna jest od miejsca
gdzie mieszkają jej uczestnicy? (np. grupa blokersów, kibiców
drużyny z danego miasta).
Ą% Tak, jest zależna Ą% Nie wiem
Ą% Nie Ą% Nie uczestniczę
13
Rozdział IV
4.1 Bibliografia:
1. Mirosław Pęczak, Mały słownik subkultur młodzieżowych, Wydawnictwo Naukowe
Semper, Warszawa 1992;
2. Teresa Sołtysiak, Młodzież o podkulturach, Wydawnictwo Uczelniane WSP,
Bydgoszcz 1993;
3. Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1997;
4. Ewa Kołodziejczyk, Człowiek i świat w języku subkultur, Wydawnictwo Naukowe
Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2005;
5. Magdalena Kamińska, Rzeczywistość wirtualna, jako  ponowne zaczarowanie
świata . Pytanie o status poznawczy koncepcji, Bogucki Wydawnictwo Naukowe,
Poznań, 2007;
6. Michel Maffesoli, Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach
ponowoczesnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2008;
14