Zabawy zð ZajÄ™cia zð Scenariusze
Metoda projektów
badawczych
Metoda projektów jest sposobem wspierania aktywnego
zaangażowania i celowego uczenia się oraz rozwoju
intelektualnego, a dla niektórych nauczycieli może stać się
poczÄ…tkiem nowego, skuteczniejszego sposobu uczenia siÄ™
i zwracania baczniejszej uwagi na potrzeby dziecka.
MAGDALENA MILCZEWSKA RolÄ… nauczyciela jest organizowanie oto-
czenia edukacyjnego tak, aby umożliwić
przedszkolakom samodzielne zdobywanie
oszukując nowych sposobów zaintereso- tych umiejętności.
Pwania dzieci różnymi tematami, znala-
złam w literaturze informację o metodzie pro- Jak pracować metodą
jektów. Odnalazłam w niej bliskie mi, między projektów badawczych?
innymi z czasów prowadzenia gromady zu- Co warto wiedzieć rozpoczynając pracę?
chowej, założenia.1 Z pewnością nauczyciel powinien znać etapy,
Jest to metoda, dzięki której dzieci i dorośli których w czasie projektu nie można pominąć.
zmieniają podejście do procesu uczenia się. Nie oznacza to jednak, że istnieje tylko jeden
Zajmują się tym, co je interesuje, tym co za- sposób, aby zrealizować projekt z powodzeniem.
gadkowe i nieznane, ale ciekawe. Nauczyciel
stosując tę metodę także może się dowiedzieć Etap I. Przygotowanie do realizacji projektu
czegoś nowego. Ten etap można podzielić na dwie części.
Istotne jest w niej to, że dzieci zdobywają Jedna dotyczy działań przygotowawczych sa-
wiedzę i umiejętności w sposób naturalny mego nauczyciela, druga  działań podejmo-
i spontaniczny. Nauczyciel zachęca je do za- wanych wspólnie z dziećmi.
dawania pytań i poszukiwania odpowiedzi, Jeśli chcemy mówić o projekcie, w który
do doświadczania, eksperymentowania i osta- dzieci będą chciały się zaangażować, musimy
tecznie do wyciągania wniosków. W ten spo- wiedzieć czym się interesują. Wiedzę na ten
sób tworzy się wiedza oparta na rozumieniu, temat możemy uzyskać dzięki bacznej obser-
którą dzieci będą w przyszłości potrafiły wy- wacji dzieci. Czy maszyny budowlane są cie-
korzystać w codziennych sytuacjach. kawym tematem dla dzieci 5-letnich? Wyda-
W wieku przedszkolnym najczęściej stosu- wałoby się, że tak, ale co robić, jeśli w naszej
je się projekty natury badawczej, gdyż umie- grupie przewagę stanowią dziewczynki? Może
jętności zdobyte w czasie działania w najlep- wtedy lepiej zająć się tematem  Salon fryzjer-
szy sposób przygotują dzieci do funkcjo- ski ? Skąd wziąć pomysł na temat projektu?
nowania w naszej rzeczywistości. Do tej pory stosowałam dwa sposoby.
1
J. H. Helm, L. G. Katz, Mali Badacze  metoda projektów w edukacji przedszkolnej, CODN, Warszawa 2003.
30
Wychowanie w Przedszkolu nr 2
Zabawy zð ZajÄ™cia zð Scenariusze
Eksperymenty z wodą Tworzymy siatkę pojęć
lð Sposób pierwszy. Dzieci same okreÅ›lajÄ…, w bibliotece lub ksiÄ™garni ( Książka ); wyko-
czym chciałyby się zająć. rzystanie dziecięcych historii z wizyt lekar-
Zapisałam na tablicy wymieniane przez skich ( Lekarz ); umożliwienie eksperymento-
dzieci tematy. Następnie wspólnie zdecydo- wania z wodą i zabaw nią ( Woda );
waliśmy, które z nich mogą zainteresować obejrzenie rzeczywistej akcji strażaków, wizy-
większość grupy. Oznaczyliśmy je liczbami ta w remizie strażackiej ( Straż pożarna ).
i przeprowadziliśmy tajne głosowanie. Zdecy- Oczywiście są to pomysły, które w jednej
dowaną większością głosów został wybrany grupie wywołają burzę mózgów, a w innej spo-
 Teatr . Byłam przekonana, że to dobry wy- wodują tylko chwilowe zaciekawienie, na któ-
bór, ponieważ już od początku roku dzieci rym nie będziemy w stanie oprzeć innych dzia-
wykazywały duże zainteresowanie przebiera- łań. Do inicjowania projektu mogą pobudzić
niem się, tworzeniem scenek, a tuż przed wy- także kolekcje przedmiotów tworzone przez
borem tematu zainteresowały się sposobem przedszkolaków. Im więcej przedmiotów dzie-
powstawania cienia. ci przyniosą, tym bardziej można rozbudować
lð Spo sób drugi. Nauczyciel przeprowadza obraz badanego pojÄ™cia.
zajęcia wstępne, dzięki którym sprawdza, Gdy problem jest już wybrany, a nauczyciel
czy dany temat zainteresuje dzieci. uznał, że otoczenie (środowisko, rodzice itp.)
Podczas poprzedniego projektu przypro- umożliwi przedszkolakom zdobycie wiedzy
wadziłam do przedszkola swojego psa, który na ten temat, możemy z dziećmi zastanowić się
był po operacji łapy. To wystarczyło, aby dzie- nad listą pytań, na które chcemy znalez
ć odpo-
ci sformułowały serię pytań, na które chciały wiedzi. Tworzymy tak zwaną siatkę pojęć.
znalez
ć odpowiedz
. Aby siatka była bardziej czytelna, można
Jeśli chcemy, aby dzieci zaczęły zadawać przy każdym z pytań narysować prosty rysu-
pytania badawcze, możemy je do tego spro- nek. Oczywiście muszą go zrobić dzieci. War-
wokować. Wprowadzenie elementu zasko- to też zaznaczyć, kto zadawał poszczególne
czenia jest dobrym sposobem na wywołanie pytania (np. zapisując przy pytaniu imię lub
zainteresowania dzieci i sprawdzenia, czy te- inicjały dziecka).
mat, który nauczyciel uważa za interesujący Gdy dzieci sformułują już pytania (często
i wartościowy, taki sam okaże się dla dzieci, nowe rodzą się w trakcie trwania projektu),
np.: przygotowanie degustacji potraw, wizyta na które chciałyby znalez
ć odpowiedz
, warto
w przedszkolnej kuchni ( Kuchnia ); wizyta zastanowić się, co już na dany temat wiemy,
31
luty 2012
Zabawy zð ZajÄ™cia zð Scenariusze
Tabela projektu
Zaprojektowane
Pytania badawcze Hipotezy Odpowiedzi
działania
Tu wpisujemy wszystkie Tu wpisujemy wszystkie Tu umieszczamy informa- Tu zamieszcza-
pytania, które się poja- hipotezy, czyli całą wie- cję o możliwych doświad- my nasze osta-
wiły (możemy także do- dzę, jaką dysponuje gru- cze niach, eksperymen- teczne odpowiedzi
pisywać kolejne, pojawia- pa na dany temat. tach, które pomogą nam na zadane pyta-
jÄ…ce siÄ™ w trakcie trwa- znalez
ć odpowiedzi. nia.
nia projektu). W dalszej części określa-
my, jakiego rodzaju eks-
perci mogą poszerzyć
na szÄ… wiedzÄ™ na dany
temat.
czyli postawić hipotezy. Nie bójmy się tego taniami, na które chcielibyśmy rzeczywiście
słowa. Dzieci szybko zrozumieją, że chodzi poznać odpowiedz
.
o to, co myślimy na dany temat i zaczną Dopiero, gdy wspólnie ustalimy czego tak
sprawnie posługiwać się tym terminem. naprawdę chcemy się dowiedzieć, można
Jest to jeden z ciekawszych momentów, przejść do dalszego działania. My zazwyczaj
chociażby ze względu na pomy sły dzieci. tworzymy specjalną tabelę, na którą przenosi-
Na pytanie Czy wiecie, co jest w oczach? dzie- my interesujÄ…ce nas pytania i hipotezy.
ci odpowiedziały: W oczach są ogniki, rzęsy, Zamiast tabeli możemy doczepiać kolejne
gałki oczne, łzy i & miłość! informacje (pytania, hipotezy, działania, od-
Hipotezy zapisujemy na siatce obok pytań. powiedzi) na oddzielnych kartkach, tworząc
Jeśli nie ma tam wystarczającej ilości miejsca, ciąg przyczynowo-skutkowy.
doklejmy dodatkowe kartki, które w praktyce Można także każde pytanie wraz z hipote-
pokażą, jak szeroka jest nasza wyjściowa wie- zami, zaplanowanymi działaniami i końcową
dza na dany temat. odpowiedzią, nanosić na oddzielne duże kar-
Główne zadanie nauczyciela nie polega ty i wieszać obok siatki pojęć.
na zainteresowaniu dzieci jakimś zagadnie- W końcu możemy zacząć działać!
niem, ale utrzymaniu tego zainteresowania
na takim poziomie, który umożliwi podąża- Etap II. Realizacja projektu
nie w kierunku odkrycia przez dziecko Przechodząc do drugiego (najważniejsze-
 prawdy . Warto zajmować się tylko tymi py- go) etapu pracy z projektem należy pamiętać,
Inny sposób przedstawienia działań w czasie projektu
Zaprojektowane
Pytania badawcze Hipotezy Odpowiedzi
działania
32
Wychowanie w Przedszkolu nr 2
Zabawy zð ZajÄ™cia zð Scenariusze
aby umożliwić dzieciom kontakt z badanym
obiektem. Jeśli chcieliśmy poznać tajemnice
teatru, udaliśmy się za jego kulisy, a chcąc po-
znać pracę weterynarza, odwiedziliśmy gabi-
net weterynaryjny. Staram się jak najczęściej
wychodzić z dziećmi na wycieczki.
Każdy projekt badawczy, jak sama nazwa
wskazuje, musi coś badać. Zatem istotnym
momentem będzie zaprojektowanie i prze-
prowadzenie przez dzieci własnych badań,
doświadczeń, eksperymentów, wywiadów
czy ankiet.
Jeśli nie udawało się nam samodzielnie
znalez
ć odpowiedzi, zapraszaliśmy do przed-
Wycieczka do sklepu zoologicznego
szkola eksperta. Kim jest  ekspert ? Eksper-
tem może być któryś z rodziców (kompetent-
ny w danej dziedzinie); lekarz, mechanik czy
inny fachowiec; pani z biblioteki pomagajÄ…ca
odnalez
ć książki, zawierające odpowiedz

na postawione przez nas pytania; przedszko-
lak, który posiada w danej dziedzinie więcej
wiedzy, niż pozostałe dzieci.
Dzieci po przeżyciach związanych z odkry-
waniem, badaniem, poznawaniem zawsze za-
czynają bawić się w  temat projektu . Orga-
nizujÄ… sklep zoologiczny, bawiÄ… siÄ™ w lekarza,
otwierają księgarnię lub budują modele rze-
czywistych przedmiotów. Mając taką wiedzę
należy ją przecież jakoś spożytkować.
Szkicowanie
Gdy wspólnie uznamy, że poznaliśmy od-
powiedzi na interesujÄ…ce nas pytania, podej-
mujemy decyzję o zakończeniu projektu.
Etap III. Zakończenie projektu
Jest to ważny moment, kiedy dzieci mogą
pochwalić się swoimi osiągnięciami, swoją
wiedzą i zdobytymi umiejętnościami. Nie
trzeba od razu organizować wielkiej imprezy.
Wystarczy przygotować wystawę, po której
każde dziecko będzie mogło oprowadzić swo-
ich rodziców czy dziadków.
Czy metoda projektów powinna
mieć tylko trzy etapy?
Metoda zakłada trzy etapy. Aby uniknąć
rozczarowań związanych z trudnościami poja-
wiajÄ…cymi siÄ™ w czasie ich realizacji, proponu-
Budujemy sklep zoologiczny
jÄ™ wprowadzenie ETAPU  0 , czyli przygoto-
33
luty 2012
Zabawy zð ZajÄ™cia zð Scenariusze
Tworzymy kukiełki według własnego pomysłu
Zabawy w kÄ…ciku teatralnym
wania przedszkolaków do pracy metodą pro- czapki, liczbę dzieci, przedmiotów w sali itp.
jektów badawczych. Wjaki sposób można to Warto także uczyć sposobu zapisywania wyni-
zrobić? Jakie umiejętności są niezbędne w cza- ków, czyli posługiwania się symbolem.
sie badań? Sporządzanie szkiców i rysunków z natu-
Zadawanie pytań podczas tworzenia siatki ry. Należy często proponować dzieciom, by
pojęć, rozmów z ekspertami, przeprowadza- dokumentowały wygląd sali zabaw i rysowały
nia ankiet czy wywiadów, a także w wielu in- przedmioty, rośliny znajdujące się w niej. Ta-
nych sytuacjach. Z pewnością należy dzie- kie szkicowanie można prowadzić jako ele-
ciom uświadomić, że zadają pytania przez ment rozkładu dnia, umieszczając codziennie
cały czas. L. Katz proponuje odgrywanie inny przedmiot w kąciku plastycznym. Nasza
przed wizytÄ… u eksperta scenek, przedstawia- grupa robi to zawsze po obiedzie, jako ele-
jących sytuację zadawania pytań i udzielania ment wyciszenia.
przez eksperta odpowiedzi. Posługiwanie się nowoczesnym sprzę-
Umiejętność uważnego obserwowania tem. Jeśli mamy dostęp do dyktafonu, kom-
otoczenia. Autorki książki Mali badacze su- putera czy aparatu fotograficznego  warto
gerują organizowanie krótkich wycieczek nauczyć dzieci podstawowych zasad posługi-
w okolice przedszkola czy innych dostępnych wania się nimi. Efekt takiej umiejętności jest
miejsc (np. kuchnia, sekretariat przedszkola), dla dzieci sam w sobie nagrodÄ….
w czasie których dzieci opowiadają o tym, Tworzenie przestrzennych konstrukcji.
co widzą. Po powrocie warto podsumo- Działanie to wiąże się z dostępnością materia-
wać spostrzeżenia. Można także uczyć się łów, z których można wykonywać konstruk-
odczytywać różne znaki i symbole. To bardzo cję. Dobrze wyposażony kącik plastyczno-
poma ga w rozumie niu rzeczywistości. -konstrukcyjny powinien zawierać: papier,
W większości odwiedzanych podczas wycie- kartony, tekturę, spinacze, zszywacze, klej, ta-
czek miejsc wiszą strzałki, znaki, tabliczki in- śmy klejące, nożyczki, rolki po papierze toale-
formacyjne. towym i ręcznikach papierowych, szpulki, far-
Przeliczanie i zapisywanie wyników (róż- by, pędzle, pojemniki na farby, tkaniny,
nymi sposobami). Warto na co dzień przeli- sznurki, włóczki, nici, druciki i inne ogólnodo-
czać wszystko, co da się policzyć, np. buty, stępne ciekawe przedmioty.
34
Wychowanie w Przedszkolu nr 2
Zabawy zð ZajÄ™cia zð Scenariusze
Przeprowadzanie doświadczeń. Dobrze
jest zapewnić dzieciom dostęp do sprzętu
i materiałów, które mogą się przydać w czasie
badań i prowadzenia doświadczeń. Można
zatem, z pomocą rodziców, zorganizować
kącik badacza i wyposażyć go w różne Serdecznie zapraszają na
przedmioty: lupy, kompas, mikroskop, wagę, IV Ogólnopolską Konferencję Dyrektorów
strzykawki, pipety, miarki, magnesy, przed- i Nauczycieli Przedszkoli
mioty z różnych tworzyw, pojemniki i wszyst-
ko, co pobudzi dzieci do działania.
 PRZEDSZKOLE.
Zalety pracy metodą projektów
W POSZUKIWANIU
Można stwierdzić, że metoda projektów
posiada wiele zalet, które  (...) ujawniają się
NOWYCH ROZWI
ZAC

tylko wówczas, gdy mali uczestnicy są zacie-
kawieni i zaabsorbowani tematem i gdy
która odbędzie się w Warszawie,
oprócz tego mają możliwość inicjowania dzia-
w dniach 22 23 marca 2012 roku.
łań oraz badania i rozwijania tego, co ich inte-
resuje. W czasie realizacji i przebiegu tematu
Celem konferencji jest zapoznanie z aktualnymi kie-
metodą projektu, dziecko nabywa umiejętno-
runkami rozwoju przedszkola oraz sposobami realizacji
ści komunikacyjnych, wyraża swoje opinie,
ciekawych rozwiązań w pracy nauczyciela i dyrektora.
słucha opinii innych, poznaje reguły interak-
cyjne, ma okazję do rozwiązywania proble- Podczas spotkania skoncentrujemy się zarówno
na aspektach metodycznych, jak i tych zwiÄ…zanych
mów. Różnorodne zajęcia podejmowane
z zarzÄ…dzaniem i organizacjÄ… pracy przedszkola. Po-
przez dziecko sprawiają, że przez cały czas
jest zaangażowane i zajęte przez zabawę i na- święcimy również uwagę zagadnieniu współpracy
ukę .2 Warto również podkreślić zaangażo- przedszkola z rodzicami i środowiskiem lokalnym.
wanie rodziców, a co za tym idzie  poprawę
W drugim dniu konferencji zapraszamy na warsztaty,
współpracy z nimi.
których zadaniem będzie wzbogacenie metod pracy;
wsparcie w realizacji zadań związanych z badaniem
*
efektywności udzielenia w przedszkolu pomocy psy-
Stosując tę metodę musiałam zmienić swo-
chologiczno-pedagogicznej; wsparcie w radzeniu so-
je podej do edukacji przedszkolaków.
ście
bie z sytuacjami trudnymi i kryzysowymi.
Uważam to za cenne doświadczenie. Najważ-
niejsze stało się dla mnie zrozumienie, jak
Po pierwszym dniu konferencji zapraszamy
ważne jest to, że  mali badacze samodzielnie
do udziału w Gali Finałowej, związanej
zdobywają doświadczenia, rozwiązują proble-
z rozstrzygnięciem konkursu i wręczeniem nagród
my, poznają świat. Pozwalając im na takie za- laureatom konkursu  Dyrektor Przedszkola 2012
Dodatkowo przewidujemy
spokojenie potrzeb sprawiam, że cała zdo-
losowanie atrakcyjnych nagród
byta przez nie wiedza zostanie długo zacho-
wśród uczestników konferencji.
wana.
Szczegółowe informacje o konferencji znajdują się
Magdalena Milczewska
na stronach internetowej www.instytutraabe.pl
Przedszkole nr 125  Pod ZÅ‚otym Promykiem
w Warszawie
Patronat medialny
Wychowanie w Przedszkolu
2
Op. Cit. Mali badacze..., s. 19.
35
luty 2012