Michał Dylewski
każdy człowiek, również dziecko, odpowiada
za swoje życie i od chwili narodzin posiada
zdolność decydowania o sobie. (...) Nowe
pokolenie rodziców dysponuje nową kategorią
Antypedagogika
samowiedzy. Próbuje udzielać dzieciom
"nie wychowuj, tylko
wsparcia zgodnie z ich potrzebami i
współdziałaj"
pragnieniami. Przyjaz
nie nastawieni do dzieci
[rodzice] są pełni szacunku dla suwerennego i
decydującego o sobie młodego człowieka -
noworodka, niemowlęcia, przedszkolaka,
Antypedagogika jest na wydziałach
ucznia czy nastolatka. Absurdalna wydaje się
pedagogicznych polskich uczelni
im myśl, że mogliby pozbawić swoje dzieci
przedstawiana podobno wyłącznie
osobistej odpowiedzialności, wychowywać je
informacyjnie. Czy jest tak w istocie, można
lub zmuszać do realizacji swoich celów." (H.
wątpić. Ten nurt wpuszczany jest tylnymi
von Schoenebeck, "Antypedagogika - być i
drzwiami do naszego systemu edukacyjnego, a
wspierać zamiast wychowywać", Warszawa
można się o tym przekonać w rozmowach z
1994, s. 5).
niektórymi nauczycielami zafascynowanymi
Gdy Schoenebeck wyjaśnia motywy
nowinkami przychodzącymi z Zachodu.
przyjmowania postawy antypedagogicznej,
Historia antypedagogiki sięga lat 70. w
wskazuje na pobudki emocjonalne, dlatego
Ameryce i związana jest z falą abolicjonizmu.
rekonstruując ideologię antypedagogiczną
Drugim ważnym w dziejach tego nurtu krajem
można sformułować drugą tezę:
są Niemcy, skąd wywodzi się obecny guru
"Antypedagogika oparta jest na
antypedagogiki - Hubertus von Schoenebeck.
antyracjonalizmie wychowawczym",
O tym, że nie jest to margines trendów w
bazującym na przekonaniu, że ostateczną
wychowaniu młodych pokoleń, świadczy fakt,
instancją w podejmowaniu decyzji są uczucia,
że w wydanie jego dzieł zaangażowało się
nie zaś rozum.
wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja
Proponowane przez antypedagogikę nowe
Kopernika w Toruniu oraz znany
relacje między dziećmi a rodzicami opierają
psychoterapeuta i telewizyjny "ekspert" od
się na elementach zapożyczonych z
wszelkich "intymnych problemów" - Jacek
psychoterapii Carla R. Rogersa. Te elementy
Santorski (właściciel wydawnictwa, któremu
to: "autentyczność (kongruencja) - staram się
dał jako nazwę własne nazwisko).
być tym, kim jestem; akceptacja - pozwalam ci
Czym jest antypedagogika?
być takim, jakim jesteś i jakim chcesz być;
Już sama nazwa wskazuje na opozycyjność
współodczuwanie (empatia) - otwieram się na
tego pojęcia w stosunku do pedagogiki.
twoje uczucia i odczuwam wraz z tobą" (s. 10).
Antypedagogika odrzuca pogląd, że rodzice
Trzecia główna teza antypedagogiki
(dorośli) mają prawo, a nawet obowiązek
brzmiałaby zatem: "Antypedagogika to
wychowywać dzieci.
inwersja wychowawcza". Oznacza to, że dzieci
Pierwsza więc teza antypedagogiki brzmi:
mogą i mają oduczyć dorosłych ich
"Dorośli nie mają prawa wychowywać dzieci,
"dorosłości".
ani brać za nie odpowiedzialności!". Tezami
Antypedagogika narodziła się jako
cząstkowymi do niej są następujące
kontynuacja ruchów wyzwolenia
twierdzenia: "Dzieci od chwili narodzin same
niewolników, kobiet, ras i klas społecznych.
są zdolne decydować o swoim losie" oraz
Gdy już wszystkie te grupy ludzi zostały
"Każdy człowiek jest odpowiedzialny za siebie
zrównane w prawach, zaczęto "siłą rozpędu"
samego i tylko za siebie". Oddajmy głos
domagać się zrównania z prawami dorosłych
Schoenebeckowi: "We współczesnym świecie
praw dzieci (w radykalnych wersjach już w
pojawiła się nowa generacja rodziców (...),
chwili narodzin). Zatem czwarta teza
którzy uwalniają się od tradycyjnie
brzmiałaby: "y
ródłem antypedagogiki jest
pojmowanej odpowiedzialności za
abolicjonizm".
wychowanie swoich dzieci, którzy pragną być
Schoenebeck przybliża nam w swych
ich przyjaciółmi, lojalnymi towarzyszami. Ich
książkach postacie psychologów-bojowników
filozofia życia opiera się na przekonaniu, że
Dylewski Antypedagogika.rtf
2
praw dzieci: Richarda Farsona (psycholog, losem". Są ludzie, którzy chcieliby wsadzić
współtwórca Western Behavioral Science nogę w drzwi mieszkań i regulować
Institute w La Jolla w Kalifornii) oraz Johna biurokratycznie życie rodzin (rzecznik praw
Holta. Farson domagał się już w latach 70. dla dziecka, wielu polityków lewicy). Ludzie ci,
każdego młodego człowieka (dziecka) tak "kochający" dzieci, chcą tworzyć dziecięce
następujących praw: prawa swobodnego partie, ale to chyba właśnie siebie widzą jako
wyboru otoczenia, prawa dostosowanego do liderów takich ugrupowań.
dziecięcych potrzeb środowiska, prawa do Jeden z wymienionych punktów powinien
wiedzy, prawa do samozachowania, prawa do budzić naszą szczególną czujność: chodzi o
życia bez kar cielesnych, prawa do wolności prawa dziecka do kontaktów seksualnych.
seksualnej, prawa do działalności Rodzi się pytanie, czy chodzi tu tylko o
gospodarczej, prawo działań politycznych. kontakty dzieci-dzieci (co i tak jest już
Holt zaś do praw "młodych ludzi", niezależnie moralnie niedopuszczalne). Czy aby nie ma tu
od wieku, zaliczał m.in. prawo do równego swoich interesów... lobby pedofilskie? A jeśli
traktowania, prawo wyborcze i prawo pełnego tak, to antypedagogika staje się w rękach tego
uczestnictwa w życiu publicznym, prawo środowiska skutecznym orężem, za pomocą
ponoszenia odpowiedzialności prawnej za którego może próbować zalegalizować
swoje życie, prawo pracy zarobkowej, prawo kontakty seksualne dorosłych z dziećmi!
do życia prywatnego, prawo do finansowej
Klasyczne wychowywanie to wprowadzenie w
niezależności i odpowiedzialności (prawo
tradycję. Rodzice są odpowiedzialni
posiadania, kupowania i sprzedawania
podwójnie: za istniejący świat i za dzieci, które
własności, pożyczania pieniędzy, udzielania
w niego wprowadzają, aby zapewnić mu
kredytów, zawierania umów itd.), prawo do
dalsze trwanie. Antypedagodzy kwestionują
samodzielnego kierowania i zarządzania swoją
pozornie tylko model wychowania, ale tak
nauką, prawo podróżowania, mieszkania
naprawdę jest to kolejna próba poddania
samodzielnie poza rodziną, wyboru swego
procesowi erozji fundamentów naszej
domu lub zakładania własnego, prawo
cywilizacji.
otrzymywania tego, co państwo zapewnia
Antypedagodzy udają, że nie rozumieją
swoim obywatelom jako dochód minimalny,
całości, substancjalności świata. Jeśli nie ma
prawo tworzenia na bazie wzajemnej zgody
jednego świata, a żyjemy w wielu własnych, w
relacji typu rodzinnego poza swoją własną
których na bieżąco wypracowuje się reguły
rodziną, tzn. wybrania sobie osób innych niż
postępowania, to rzeczywiście "rzeczywistość
rodzice na swoich opiekunów, prawo robienia
się rozpada", zaś klasyczny model wychowania
wszystkiego, co mogą robić dorośli w ramach
przestaje być oczywisty, bo nie wiadomo, do
obowiązujących przepisów prawnych.
czego wychowywać, do jakiego świata. Ale na
Większość tych postulatów zebrał
szczęście to nie antypedagodzy mają rację,
Schoenebeck w "Niemieckim Manifeście
choć skutecznie zatruwają niektóre umysły.
Dziecięcym", który wydała antypedagogiczna
organizacja "Przyjaz
ń z dziećmi". W
(C) Spes sp. z o.o. Wszystkie prawa
manifeście znajdują się kolejne radykalne
zastrzeżone [>Nasz dziennik<, 2 IX 1999]
postulaty: "Art. 15 - Dzieci mają prawo do
tego, by bez przeszkód spożywać każde
pożywienie i używkę dostępną dla dorosłych
albo odmówić ich przyjęcia. Art. 16 - Dzieci
mają prawo do nadawania sobie własnego
imienia. Art. 18 - Dzieci mają prawo
decydować same o swoim życiu seksualnym i
płodzić potomstwo" (H. von Schoenebeck,
"Kinderrechtsbewegung und Deutsches
Kindermanifest", Munster 1981, s. 13).
Są, rzecz jasna, różne środowiska, które chcą
takiego właśnie świata. Przedstawiają się jako
obrońcy dzieci, zatroskani ich "ciężkim