Film i nie tylko
Wybór filmów jest duży zarówno amatorskich jak i profesjonalnych. Które są lepsze - to zależy,
moim zdaniem amatorzy powinni używać filmów amatorskich, ponieważ labolatoria z których
korzystają specjalizują się w wywoływaniu i wykonywaniu odbitek z filmów amatorskich. Z tego
samego powodu nie proponuję używania filmów mniej znanych marek lub dopiero wchodzących na
rynek. Trzeba pamiętać o różnicy w przechowywaniu, pomiędzy filmami amatorskimi a
profesjonalnymi. Filmy amatorskie sÄ… to filmy tzw. dojrzewajÄ…ce, czyli najlepsze parametry
uzyskują dopiero w jakiś czas po wyprodukowaniu i należy przechowywać je w temperaturze
pokojowej, w miejscu zacienionym. Filmy profesjonalne najlepsze parametry majÄ… w momencie ich
wyprodukowania, dlatego przechowuje się je w lodówce i przeznaczone są do wykorzystania w jak
najkrótszym czasie od włożenia do aparatu. Zdjęcia na takim filmie z
le przechowywanym wyjdÄ…
gorzej niż na amatorskim. Należy nadmienić, iż postęp jaki w ostatnich latach nastąpił w
technologii, spowodował, że współczesne filmy amatorskie są lepsze niż filmy profesjonalne z
przed paru lat. Wystarczają do wykonania poprawnego powiększenia 30 x 40 cm, czyli wykonania
odbitki wystarczającej na wszelkie konkursy dla amatorów, w konkursach w których startują
profesjonaliści amatorom film nawet najlepszy (najdroższy) nic nie pomoże, trzeba jeszcze mieć
laboratorium.
Rodzaje filmów
negatywy barwne;
diapozytywy barwne;
negatywy czarno-białe.
Podstawowe parametry filmów:
czułość;
ziarnistość;
rozdzielczość;
rozpiętość tonalna;
sposób reprodukcji barw;
CZUA
OŚĆ
Parametr ten określa w jakim stopniu film uczulony jest na światło. Inaczej mówiąc, jaka ilość
światła jest potrzebna aby film został prawidłowo naświetlony. Do określenia czułości filmów
używa siÄ™ dzisiaj skali ISO np. ISO 100/21°. Czym mniejsza liczba tym materiaÅ‚ jest mniej czuÅ‚y
(potrzebuje więcej światła), im większa tym bardziej czuły (można wykonywać na nim zdjęcia przy
mniejszym natężeniu Å›wiatÅ‚a). Typowe czuÅ‚oÅ›ci filmów to ISO 100/21° i dwa razy czulszy od niego
film ISO 200/24°. Zanim zaÅ‚ożymy do aparatu film o innej czuÅ‚oÅ›ci, sprawdz
my czy nasze
laboratorium obrobi taki film właściwie. Teoria mówi, że im film bardziej czuły tym ma on większe
ziarno, mniejszą ostrość, mniejszy kontrast i mniejsze nasycenie kolorów.
Tabelka przedstawia jak zmienia się przysłona obiektywu w zależności od czułości filmu.
CZAS 1/60 s ISO 100/21° ISO 200/24° ISO 400/27° ISO 800/30° ISO 1600/33°
2,8 4 5,6 8 11
Następna tabelka przedstawia jak zmienia się czas ekspozycji w zależności od czułości
filmu.PRZYSA
ONA 5,6 ISO 100/21° ISO 200/24° ISO 400/27° ISO 800/30° ISO
1600/33°
1/8 s 1/15 s 1/30 s 1/60 s 1/125 s
Na obudowach aktualnie produkowanych filmów znajduje się kod DX, powodujący, w aparatach
potrafiących go odczytać, automatyczne ustawienie właściwej czułości. Wszystkie aparaty
wspólcześnie produkowane potrafią czytać kod DX.
Zanim wszyscy producenci sprzętu i materiałów fotograficznych zaczęli stosować standard ISO, w
Stanach Zjednoczonych używany był standard ASA, w Europie Zachodniej DIN a w Związku
Radzieckim GOST. Porównując poszczególne standardy to czułość filmu w standarcie ISO
wynoszÄ…ca 200/24° odpowiada 200 ASA które równe jest 24 DIN. Gorzej jest z GOST-ami, w roku
1987 w Związku Radzieckim postanowiono ujednolicić jednostki i ustalono, że GOST równa się
ASA, czyli 100 GOST = 100 ASA = 100/21° ISO. Przed 1987 rokiem byÅ‚o trochÄ™ inaczej,
przeliczenia przedstawia tabelka. Stary GOST (do 1987 roku) 90 180 350 700
Nowy GOST (po 1987 roku) 100 200 400 800
ISO 100/21° 200/24° 400/27° 800/30°
Z filmami nie ma teraz problemu bo nawet jeśli ktoś wygrzebie z zakamarków radziecki film
wyprodukowany przed 1987 rokiem to raczej nie będzie na nim robił zdjęć. Gorzej jest z aparatami
wyprodukowanymi przed 1987 rokiem, ich nastawy ustawiania czułości są wyskalowane w Starych
GOST-ach, dotyczy to zwłaszcza bardzo popularnego Zenita. Dlatego mając film o czułości ISO
100/21° należy na skali ustawić czuÅ‚ość na kropkÄ™ pomiÄ™dzy 65 a 130, dla filmu o czuÅ‚oÅ›ci ISO
200/24° na kropkÄ™ pomiÄ™dzy 130 a 250, przy czuÅ‚oÅ›ci ISO 400/27° na kropkÄ™ pomiÄ™dzy 250 a 500,
czuÅ‚oÅ›ci ISO 800/30° nie da siÄ™ ustawić na tych aparatach, co nie umożliwia stosowania takich
filmów, ustawiamy czuÅ‚ość jak dla ISO 400/27° i za każdym razem po ustawieniu ekspozycji
według wskazań światłomierza zmniejszamy ilość światła o 1 EV czyli przymykamy o jedną
przysłonę (np. z 8 na 11).
Efekt Schwarzschilda
Pozorna utrata czułości filmu występująca przy bardzo krótkich i bardzo długich czasach
naświetlenia. Efekt Schwarzschilda jest różny dla różnych filmów, w nowoczesnych negatywach
barwnych fotografując w zakresie czasów 10s do 1/10 000 s można go pominąć. Przy dłuższych
czasach naświetlania należy dodatkowo wprowadzać korekcję prześwietlającą film, czym dłuższy
czas naświetlania tym większą korekcję należy wprowadzić.
Tolerancja naświetlenia
Wartość (mierzona w EV) o jaką błona może być prześwietlona lub niedoświetlona i da
zadawalające rezultaty na zdjęciu. Ogólnie - filmy wysokoczułe wykazują większą tolerancję od
filmów niskoczułych i negatywy od diapozytywów. Wynosi ona przeważnie dla negatywów 2 - 3
EV na prześwietlenie i 1 - 2 EV na niedoświetlenie, łatwo stąd wyciągnąć wniosek, że lepiej film
prześwietlić niż niedoświetlić. Niektórzy ustawiają stałe prześwietlenie (np. za pomocą zmiany
ustawienia czułości filmu) o 1 EV tłumacząc to między innymi lepszym odwzorowanie barw na
filmach lekko prześwietlonych, a jednocześnie ochroną przed niedoświetleniem zdjęć.
Do aparatów kompaktowych jaki i do lustrzanek wyposażonych w obiektywy zmiennoogniskowe
najlepiej stosować filmy o czuÅ‚osci ISO 200/24°.
ZIARNISTOŚĆ
Obraz na filmie barwnym tworzony jest przez cząsteczki barwników, (na filmie czarno - białym,
przez kryształki srebra). Od wielkości kryształków zależy ziarnistość filmu, z reguły im większa
czułość filmu tym większa ziarnistość. Jeśli wykonujemy odbitki formatu 10 x 15 cm, to nie ma
znaczenia jaki film użyjemy, jest mało prawdopodobne abyśmy przy tak małym powiększeniu
zauważyli ziarno na zdjęciu. Problem zaczyna się gdy wykonujemy większe powiększenia np. 30 x
40 cm, tutaj ziarno może być widoczne i wykonując powiększenia do takiego formatu należy
dokładnie się zastanowić przed wyborem producenta filmu oraz jego czułości.
ROZDZIELCZOŚĆ
Rozdzielczość określa się w ilości linii na milimetr wzoru rozróżnialne na filmie. Im większa
rozdzielczość tym obraz wydaje się ostrzejszy, tym większe, dobre powiększenie można z danego
filmu uzyskać.
BALANS BARWNY
Balans barwny zwany też równoważeniem kolorów - wskaz
nik informujący do wykonywania zdjęć
przy jakiej temperaturze barwnej przeznaczony jest dany film. Występują dwa rodzaje: do światła
dziennego i do światła sztucznego. Pierwszy przeznaczony jest do wykonywania zdjęć przy
temperaturze barwnej 5500 K, drugi zrównoważony jest dla temperatury 3200 K. Jeśli na filmie do
światła dziennego będziemy wykonywali zdjęcia przy świetle sztucznym to uzyskamy mocne
pomarańczowe zabarwienie odbitek, jeśli natomiast na filmach do światła sztucznego będziemy
wykonywali zdjęcia w dzień przy oświetleniu słonecznym to zdjęcia będą miały silną niebiesko-
fioletową dominantę. Większość filmów spotykana w handlu to filmy do światła dziennego, filmy
do światła sztucznego można spotkać jedynie w sklepach fotograficznych z artykułami dla
zawodowców.
ROZPI
TOŚĆ TONALNA
Parametr ten określa jak bardzo kontrastowa scena zostanie zarejestrowana na filmie. Czym
większa rozpiętość tonalna filmu tym więcej odcieni barw zarejestrowanych będzie na filmie.
Największą rozpiętość mają filmy czarno - białe (8 - 9 EV), mniejsze filmy barwne i najmniejsze
barwne diapozytywy. Jeśli film posiada dużą rozpiętość tonalną to potrafi dobrze oddać zarówno
szczegóły w cieniach jak i światłach, jeśli małą to musimy wybrać co jest dla nas ważniejsze.
Za kwiatkami znajduje się ciemna ściana budynku, z powodu zbyt dużej rozpiętości tonalnej sceny i
pomiarze wykonanym na samych kwiatkach ściana jest całkiem czarna. Zdjecie w pełnym słońcu,
w celu zmniejszenia kontrastów twarz została doświetlona lampą błyskową.
SPOSÓB REPRODUKCJA BARW
Parametr bardzo trudny do oceny. Producenci filmów podają wykresy uczulenia spektralnego
barwników, jednak prawdę mówiąc trzeba samemu wykonać zdjęcia na danym materiale i ocenić
który z filmów oddaje barwy w sposób najbardziej dla nas odpowiedni. Przy ocenie negatywów
należy szczególną uwagę zwracać na tak zwane "barwy trudne", a więc kolor skóry, czy zieleń
roślin, różne filmy różnie je oddają. Kolorystyka zdjęć bardzo zależy od laboratorium w którym
wykonujemy odbitki, dobrze ustawiony minilab da więcej niż najdroższy film. Warto sprawdzić na
jakim filmie wykonuje zdjęcia fotograf u którego wykonujemy odbitki, najprawdopodobniej
maszyna będzie ustawiona na ten film. Nie dotyczy to firmowych fotolaboratoriów, tu wiadomo
film Kodaka należy obrabiać w laboratorium Kodaka, Agfy w Agfy a Fuji w Fuji.
KONFEKCJONOWANIE
Filmy konfekcjonowane są w różny sposób zależnie od przeznaczenia. Do kompaktów czy
małoobrazkowych lustrzanek stosujemy film perforowany 135, szerokości 35 mm, występujący w
trzech długościach:
135/12 - o długości 12 klatek;
135/24 - o długości 24 klatek;
135/36 - o długości 36 klatek.
Filmy nawinięte są na plastikową rolkę i umieszczone w światłoszczelnej kasetce, koniec filmu,
celem umożliwienia założenia go do aparatu wysunięty jest z kasetki na długość 4 - 5 cm.
Do aparatów średnioformatowych stosuje się filmy zwojowe bez perforacji o szerokości 6 cm i
oznaczeniu 120 który mieści 12 klatek 6x6 cm, lub 220 mieszczący 24 klatki 6x6 cm. Rozmiar
klatki zależy od aparatu, najczęściej jest 6x6 cm, 6x4,5 cm lub 6x7 cm. Filmy zwojowe nie są
umieszczone w kasecie, a jedynie owinięte w ochronny papier, stąd ich założenie do aparatu
wymaga pewnej wprawy.
Do aparatów wielkoformatowych stosuje się błony cięte. Najpopularniejszy format to 4x5 cala, a
Å‚aduje siÄ™ je do specjalnych kaset w ciemni.
PRZECHOWYWANIE FILMÓW
Amatorskie błony fotograficzne powinny być przechowywane w temperaturze pokojowej w
miejscu zacienionym. Wystawienie filmu na działanie podwyższonej temperatury (w tym słońca)
może i na pewno spowoduje, zmianę jego dominanty barwnej. Odbitki z przegrzanego filmu będą
bardziej pomarańczowe, zwiększy się także ziarnistość filmu i to w sposób mocno zauważalny. Jeśli
natomiast film zamarznie to uszkodzeniu (popękaniu) ulegnie warstwa światłoczuła.
Jeśli ktoś zamierza używać filmów profesjonalnych to podejście do nich powinno być całkiem inne.
Filmy profesjonalne od momentu wyprodukowania do wywołania powinny przebywać w
Å›rodowisku o obniżonej temperaturze ( od 4 do 12°C). JeÅ›li je kupujecie to wyÅ‚Ä…cznie w
sprawdzonym sklepie wyposażonym w lodówki, w domu najlepiej przechowywać je na najniższej
półce lodówki zabezpieczone dodatkowo przed wilgocią. Na plan zdjęciowy zabieramy je w
specjalnym kuferku termicznym, na miejscu wkładamy film do aparatu, wykonujemy zdjęcia i film
ponownie chowamy do kuferka.
Często jakiś amator chcąc uzyskać super zdjęcia kupuje drogi profesjonalny film i póz
niej
oglądając swoje zdjęcia 10 x 15 czy nawet 30 x 40, nie rozumie po co są takie filmu gdyż on nie
zauważa żadnej różnicy. Nie wie, że aby zauważyć różnicę pomiędzy filmem amatorskim a
profesjonalnym trzeba je obrobić w laboratorium profesjonalnym, obróbka takiego filmu w
zwykłym, amatorskim minilabie mija się z celem. Filmy profesjonalne naprawdę są lepsze, kolory
na wykonanych z nich odbitkach są głębsze, żywsze, bardziej naturalne, tylko koszt uzyskania
takiej odbitki w profesjonalnym studio będzie kilka razy większy, niewspółmiernie dużo razy
większy niż jakość którą zyskujemy.
PODSUMOWANIE
Przeważnie, nie ma możliwości powtórzenia wykonanego wcześniej zdjęcia, dlatego ja osobiście
nie eksperymentuję z filmami. Używam sprawdzone błony jednej firmy już od wielu lat. Kupuje je
pakowane po 10 sztuk w jednym miejscu i tylko wyjątkowo wkładam do aparatu coś innego,
zawsze jednak jest to film znanej marki. Po prostu muszę mieć pewność, że moja praca nad
zdjęciem nie pójdzie na marne.
Ważne jest też jak laboratorium w którym wykonujemy zdjęcia ma ustawione maszyny. Każdy film
ma inne zrównoważenie kolorystyczne, dlatego dla każdego inaczej powinna być ustawiona
korekcja barwna. Jeśli zaniosę do laboratorium Kodaka film Kodaka, to uzyskam lepsze odbitki niż
z filmu Agfy, natomiast mając film Agfy zaniosę go do laboratorium Agfy. Jeśli fotograf u którego
robię zdjęcia sam używa filmów Konica to najlepiej wykonywane u niego zdjęcia robić na Konice.
Laboratorium w którym wykonuje zdjęcia, dobre odbitki uzyskuje zarówno z Koniki jak i Fuji czy
Kodaka, jednak jeśli zdarzy mi się wykonać zdjęcia na Agfie, wywołuję ją gdzie indziej.