Ekonomika informacji
Adam Jachimczyk
Kategorie ekonomiczne
" Ziemia.
" Praca.
" Kapitał.
" Organizacja.
" Informacja.
Ekonomika informacji
" Jak informacja wpływa na gospodarkę i
decyzje gospodarcze.
" Przedmiot:
 Informacje.
 Procesy informacyjne.
 Systemy informacyjne.
" Ujęcie podmiotowe:
 Podmioty społeczne i gospodarcze uczestniczące
w procesach i systemach informacyjnych.
Cechy informacji
" Obiektywnośd istnienia.
" Nie wyczerpuje się.
" Może byd powielana i transportowana.
" Nie traci swoich własności przy powielaniu i
przenoszeniu.
" Można ją przetwarzad.
" Konsumpcja informacji nie niszczy jej.
Cechy informacji
" Jej wytwarzanie nie pociąga za sobą
zanieczyszczenia środowiska naturalnego.
" Może byd:
 Produktem finalnym.
 Może byd składową innych produktów i informacji.
" Koszt produkcji informacji jest wyższy od
kosztu jej reprodukcji.
" Ma określony cykl życia, może byd niszczona i
odzyskiwana.
Cechy informacji
" Zmienna natura informacji. Może byd
wykorzystywana i interpretowana na wiele
różnych sposobów.
" Może redukowad, ale i generowad
niepewnośd.
" Wymaga aktualizacji.
" Ma cechę dobra publicznego.
" Jest dobrem niepodzielnym.
Informacja a inne dobra
" Nie ma wartości, gdy nie można jej przekazad.
" Ma wartośd dla posiadacza informacji, który
może osiągnąd większe zyski.
" Wartośd informacji maleje w czasie.
" Im częściej stosuje się pewne rodzaje
informacji, tym bardziej zyskują one na
wartości.
Informacja jako kapitał
" Kategorie kapitału:
 Kapitał finansowy.
 Kapitał naturalny.
 Kapitał fizyczny.
 Kapitał ludzki.
Informacja jako kapitał
" Kapitał informacyjny (aktywa ukryte, wiedza).
 Zasób informacji tworzący wartośd dla organizacji.
 Informacja jako kapitał może byd akumulowana.
" Ukryte aktywa (wg Kaplan, Nolan):
 Kapitał ludzki (doświadczenie, wiedza, talent
pracowników).
 Kapitał organizacyjny (kultura organizacyjna, zdolnośd
do dzielenia się wiedzą).
 Kapitał informacyjny (systemy informacyjne, sieci,
bazy danych).
Rynek
" Rynki podstawowe:
 Rynek dóbr i usług.
 Rynek pracy.
 Rynek finansowy.
" Ekonomiki szczegółowe badają specyficzne
cechy rynków dla poszczególnych branż
gospodarki, grup wyrobów i usług.
Rynek informacyjny
" Ekonomika informacji bada rynek informacyjny.
" Rynek informacyjny obejmuje procesy
informacyjne, takie jak:
 Produkcja.
 Wymiana.
 Konsumpcja informacji.
" Na rynku informacyjnym informacja staje się
towarem, gdy jest przedmiotem transakcji
rynkowych.
The most valuable commodity
I know of is information
Gordon Gekko
Wall Street, 1987, reż. Oliver Stone
Informacja jako towar
" Istnieje na nią zapotrzebowanie.
" Jest przedmiotem obrotu towarowego jako
produkt lub jako usługa, albo stanowi
integralną częśd innego wyrobu lub usługi.
" Jest nabywana za określony koszt.
" Ma określoną wartośd.
" Konsumpcja informacji może byd mierzona.
" Może byd udoskonalana.
Informacja jako towar
" Informacja w formie wyrobu - zbiór informacji
utrwalony na określonym nośniku.
" Usługa informacyjna  dostarczanie informacji
o określonym zakresie i w określonej formie.
" Dostęp do zasobów informacyjnych.
Informacja jako towar
" Informacja może występowad w obrocie
towarowym jako oddzielny wyrób
informacyjny.
" Komponent informacyjny innego wyrobu lub
usługi.
" Informacja jako dobro komplementarne w
stosunku do innych wyrobów i usług.
Rynek informacyjny - cechy
" Elastycznośd  łatwośd indywidualizacji
produktów informacyjnych.
" Globalizacja.
" Normalizacja w skali globalnej produktów
informacyjnych  warunek efektywności
ekonomicznej i technologicznej procesów i
systemów informacyjnych.
" Przejmowanie przez międzynarodowe organizacje
polityczne lub gospodarcze funkcji regulacyjnych.
Rynek informacyjny - regulacje
" Licencjonowanie wyrobów i usług
informacyjnych.
" Ograniczanie komercjalizacji wyrobów i usług
informacyjnych.
" Ustalanie norm informacyjnych dla
wiadomości, języków, dokumentów,
komunikatów.
Koszt informacji (1)
" Koszt generowania informacji.
" Koszt gromadzenia informacji.
" Koszt przechowywania informacji:
 Wielkośd zbioru danych.
 Rodzaj materialnego nośnika.
 Czas przechowywania.
 Techniczne warunki przechowywania.
Koszt informacji (2)
" Koszt udostępnienia informacji:
 Przekazanie nośnika z informacją.
 Zapewnienie dostępu do zasobów informacyjnych.
 Udostępnienie usługi informacyjnej.
" Składniki kosztów:
 Koszt dostosowania informacji do udostępnienia.
 Koszty osobowe i koszty urządzeo do udostępniania.
 Koszty bezpośredniego udostępnienia (kadrowe,
techniczne).
 Koszt odebrania udostępnionej informacji.
Koszt informacji (3)
" Koszt interpretacji informacji. Zależy od:
 Metainformacji ułatwiającej wybranie
odpowiedniej informacji.
 Ilości danych.
 Ilości informacji w wiadomości.
 Poziomu redundancji informacji w wiadomości.
 Poziomu relewancji informacji w wiadomości.
 Stanu wiedzy odbiorcy wiadomości.
 Poziomu biegłości językowej.
Koszt informacji (4)
" Koszt wykorzystania informacji.
 wykorzystanie informacji polega na podejmowaniu
decyzji, wzbogacaniu wiedzy.
" Co wpływa na koszt wykorzystania informacji:
 Treśd.
 Forma wiadomości.
 Poziom redundancji.
 Poziom relewancji.
 Kompletnośd informacji względem potrzeb
użytkowników.
Koszt informacji (5)
" Koszt systemu informacyjnego:
 Koszt infrastruktury informacyjnej danego systemu
(normy informacyjne, klasyfikacje, nomenklatury,
pojęcia, definicje, zbiory metainformacyjne).
 Koszt infrastruktury technicznej danego systemu
(pomieszczenia, komputery, łącznośd,
oprogramowanie).
 Kadry.
 Zasoby informacyjne (aktualizacja, kontrola jakości
danych)
Siodło kosztów informacji
60
50
40
30
20
10
0
Asymetria rynku informacyjnego
" Nabywca informacji nie wie co kupuje.
" Nabywca informacji często ma niezdefiniowane potrzeby
informacyjne
" Dany produkt czy usługę informacyjną określa jedynie na
podstawie niewystarczających zazwyczaj metainformacji.
" Nabywca nie jest w stanie ocenid użyteczności, jakości,
relewancji zakupionej informacji.
" Sprzedawca nie wie, w jaki sposób nabywca wykorzysta
informację:
 Jako użytkownik finalny,
 Czy w celu reprodukcji informacji.
" Nabywca informacji jej użytecznośd może ocenid niekiedy
po dłuższym czasie.
Syndrom kota w worku
Paradoks informacji
Information paradox
" Konsument nie zakupi informacji dopóki&
" & nie będzie mógł ocenid wartości informacji,
ale aby ocenid wartośd informacji&
" & musi poznad informacje, a gdy je pozna&
" & nie chce już ich zakupid.
Nabywca informacji
" Czynniki decydujące zakupie:
 Subiektywna identyfikacja własnych potrzeb
informacyjnych.
 Wiedza nabywcy, czy potrzebna informacja
istnieje, gdzie, w jakiej formie.
 Subiektywna ocena z
ródła informacji, jego
wiarygodności.
Popyt na informacje
" Popyt na wiadomości.
" Popyt na usługi informacyjne.
" Popyt na dostęp do informacji
" Cechy popytu na informacje:
 Szybkie zmiany wielkości popytu.
 Krótkotrwały popyt na konkretną informację.
 Jednorazowy charakter popytu na określone informacje
 Popyt na wiele rodzajów informacji jest wymuszony przez
regulacje prawne.
 Warunkowy charakter popytu na konkretne informacje.
 Trudne do przewidzenia pojawianie się popytu na konkretne
informacje pod wpływem nieoczekiwanych zdarzeo.
 Trudne do przewidzenia zanikanie popytu.
Popyt - czynniki
" Potrzeby informacyjne użytkowników.
" Substytucja między zasobami informacyjnymi
użytkownika a oferowanymi na rynku
produktami informacyjnymi.
" Komplementarnośd między informacjami a
innymi produktami.
" Cena wyrobu, usługi informacyjnej.
" Dochód potencjalnego użytkownika.
Cena informacji - czynniki
" Popyt na dany rodzaj informacji.
" Podaż danego rodzaju informacji.
" Stopa substytucji danej informacji względem
innych informacji dostępnych na rynku.
" Komplementarnośd danego rodzaju informacji
względem innych informacji dostępnych na rynku.
" Dynamika użyteczności produktu informacyjnego
w czasie (np. dezaktualizacja informacji).
Cena wyrobu informacyjnego
" Zależy od kosztu produkcji oraz popytu na ten wyrób.
" Metody obniżania jednostkowego kosztu produkcji i
sprzedaży:
 Obniżenie technicznych kosztów produkcji.
 Obniżenie kosztów dystrybucji.
 Wybór taoszego nośnika informacji.
 Reprodukowanie informacji wyprodukowanych przez inne
podmioty zamiast generowania własnych informacji.
 Generowanie informacji gorszej jakości.
" Jaki poziom cenowy jest w stanie zaakceptowad
nabywca informacji.
Cena usługi informacyjnej
" Uwarunkowana popytem na daną usługę.
" Cena:
 Usługi udostępniania informacji.
 Usługi generowania informacji
Dyferencjacja cen
" Cena spersonalizowana.
" Różnicowanie wersji.
" Wycena grupowa.
Sektorowy model gospodarki
" Sektor pierwotny  rolnictwo, łowiectwo,
leśnictwo, górnictwo, kopalnictwo.
" Sektor przetwórczy  przetwarzanie surowców w
gotowe wyroby.
" Sektor usług  edukacja, bankowośd, finanse,
handel, administracja publiczna, ochrona
zdrowia.
" Sektor informacyjny z uwagi na:
 Znaczenie informacji i wiedzy w gospodarce,
 Rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych.
 Znaczenie technologii IT w rozwoju gospodarczym.
Sektor informacyjny
" Marc Uri Porat   Defining on Information
Sector in the U. S. Economy , 1974.
" D. Dziuba definiuje sektor informacyjny:
 & całokształt działalności gospodarczej służącej
produkcji, użytkowaniu, ochronie,
gromadzeniu, przechowywaniu,
przekazywaniu i przesyłaniu informacji, jej
kontroli i zarządzaniu, czy też jej handlu .
Sektor informacyjny
" Wytwarzanie produktów informacyjnych.
" Realizacja usług informacyjnych  np. usługi
telekomunikacyjne, pocztowe, konsultacyjne,
działalnośd wywiadowni gospodarczych.
Sektor informacyjny 
metodyka Fritza Machlupa
" Pojęcie przemysłu wiedzy (knowledge industry).
" W gospodarce USA Machlup wydzielił 5 sektorów
produkujących wiedzę:
 Edukacja.
 Badania i rozwój.
 Media komunikacyjne.
 Maszyny informacyjne.
 Usługi informacyjne.
" W 1958 r. w USA ok. 29% PNB stanowiła
produkcja i dystrybucja wiedzy.
Przemysł wiedzy  specjaliści wg
Machlupa
" Transporterzy wiedzy
" Transformatorzy.
" Przetwarzający wiedzę.
" Interpretatorzy wiedzy.
" Analizatorzy.
" Oryginalni kreatorzy wiedzy.
Przemysł wiedzy - specjaliści
" Twórcy (naukowcy, artyści, statystycy, projektanci).
" Zatrudnieni w procesach przekazu informacji
(pracownicy poczty, telekomów, mass mediów,
nauczyciele, księża).
" Zatrudnieni w procesach gromadzenia informacji
(archiwiści, bibliotekarze, programiści komputerów).
" Eksperci (lekarze, prawnicy, księgowi).
" Osoby absorbujące wiedzę (studenci, uczniowie).
" Organizatorzy (menedżerowie).
Przemysł wiedzy - sektory
" Edukacja:
 Edukacja domowa.
 Edukacja w kościele.
 Edukacja w armii.
 Edukacja w pracy.
 Formalne instytucje edukacji (szkoły, uczelnie).
" B+R (badania i rozwój).
 Programy rządowe.
 Programy poszczególnych przedsiębiorstw i
organizacji.
Przemysł wiedzy - sektory
" Media komunikacyjne:
 Drukowanie i wydawnictwo książek, prasy.
 Fotografia i fonografia.
 Teatr, koncerty, mecze, filmy.
 RTV (stacje radiowe i telewizyjne, sprzęt radiowy i
telewizyjny, naprawa sprzętu RTV).
 Reklama.
 Konferencje.
 Poczta, telegraf i telefon (media telekomunikacyjne)
Przemysł wiedzy - sektory
" Produkcja maszyn informacyjnych:
 Komputery.
 Sprzęt telefoniczny.
 Osprzęt filmowy.
 Instrumenty muzyczne.
 Sprzęt biurowy.
 Przyrządy pomiarowe i kontrolne.
Przemysł wiedzy - sektory
" Usługi informacyjne:
 Profesjonalne (prawnicze, architektoniczne,
inżynierskie).
 Finansowe (bankowe, pośrednictwo
ubezpieczeniowe).
 Usługi administracji publicznej.
 Inne usługi (np. przetwarzanie i transmisja danych,
obsługa baz danych).
Metodyka Porata
" Gospodarka dzieli się na następujące sektory:
 Sektor informacyjny.
 Sektor nie-informacyjny.
 Sektor gospodarstw domowych.
" Sektor informacyjny (kryterium podziału jest
rynkowy lub nierynkowy typ wymiany informacji).
 Pierwotny sektor informacyjny (primary information
sector).
 Wtórne sektory informacyjne (secondary information
sector).
Sektory informacyjne wg Porata
" Pierwotny sektor informacyjny tworzą firmy
dostarczające na rynek dobra i usługi związane
z produkcją, dystrybucją i przekazem
informacji.
" Wtórny sektor informacyjny tworzą firmy
realizujące produkty i usługi dla własnych
potrzeb. Produkty i usługi w tym sektorze nie
są przedmiotem transakcji rynkowych
Pierwotny sektor informacyjny
" Produkcja wiedzy i wynalazczośd.
" Dystrybucja informacji i przemysł komunikacyjny.
" Sterowanie ryzykiem (ubezpieczenia, finanse).
" Wyszukiwanie i koordynacja (pośrednictwo
finansowe i ubezpieczeniowe, reklama).
" Przetwarzanie informacji i usługi transmisji.
" Przemysły dóbr informacyjnych (np. komputery).
Pierwotny sektor informacyjny
" Wybrane typy działalności publicznej (np.
usługi pocztowe).
" Działalnośd uzupełniająca przemysłu
informacyjnego (np. konstrukcja i dzierżawa
infrastruktury informacyjnej, wyposażenie
biurowe).
Pracownik informacyjny wg Porata
" Zajmuje się głównie produkcją informacji, jej
dystrybucją, użytkowaniem oraz obsługą infrastruktury
informacyjnej.
" I. Schmoranz podzielił pracowników informacyjnych na:
 Producentów informacji (np. pracownicy nauki,
inżynierowie, , ekonomiści).
 Użytkowników informacji (konsumentów) 
menedżerowie, administracja, personel biurowy.
 Dystrybutorzy informacji (wykładowcy, nauczyciele,
dziennikarze).
 Pracownicy obsługi infrastruktury informacyjnej (obsługa
maszyn informacyjnych, pracownicy telekomów, poczty).
Pracownicy informacyjni
" Pracownicy wiedzy (knowledge workers):
 Produkują wiedzę.
 Wykorzystują wiedzę.
 Transferują wiedzę
" Pracownicy danych (data workers):
 Wykorzystują informacje.
 Przetwarzają informacje.
 Dystrybuują informacje.
Cechy sektora informacyjnego
w krajach rozwiniętych
" Duża częśd nakładów inwestycyjnych jest przeznaczana na
sektor informacyjny.
" Postęp techniczny ma charakter informacyjny.
" Budżet paostwa finansuje dużą częśd wydatków na sferę
informacyjną.
" Przynosi duże korzyści dla społeczeostwa.
" Zmiana struktury zatrudnienia, wzrost zatrudnienia w
sektorze informacyjnym w porównaniu z innymi działami
gospodarki.
" Wzrost zapotrzebowania na pracę umysłową, mniejsze
zapotrzebowanie na prace proste.
" Rozwój sektora informacyjnego wpływa na stan gospodarki.
Kilka liczb
" W USA ok. 50% zatrudnionych pracuje w
sektorze informacyjnym.
" W 1997 r. w USA sektor informacyjny
generował 63% wartości PNB.
" W Polsce w 2005 r. udział sektora
informacyjnego w PKB wynosił 32%.
" W Polsce w 2005 r. ok. 36% zatrudnionych
pracowało w sektorze informacyjnym.