09 Wykorzystanie informacji ekonomicznej

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Grażyna Wysocka
Wykorzystanie informacji ekonomicznej w procesie
decyzyjnym 412[01].Z2.04
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
0
Recenzenci:
dr Roman Sobiecki
mgr Zofia Sepkowska
Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska
Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska
Korekta:
Joanna Iwanowska
Edyta Kozieł
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Wykorzystanie
informacji ekonomicznej w procesie decyzyjnym 412[01].Z2.04 zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik rachunkowości.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie........................................................................................................................ 3
2. Wymagania wstępne .............................................................................................................. 5
3. Cele kształcenia...................................................................................................................... 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć .............................................................................................. 7
5. Ćwiczenia............................................................................................................................. 11
5.1. Przedmiot, cel i zródła analizy ekonomicznej.......................................................... 11
5.1.1. Ćwiczenia ................................................................................................................ 11
5.1.2. Sprawdzian postępów.............................................................................................. 13
5.2. Metody analizy ekonomicznej ...................................................................................... 14
5.2.1 Ćwiczenia ................................................................................................................. 14
5.3. Analiza wykorzystania czynników produkcji ............................................................... 19
5.3.1. Ćwiczenia ................................................................................................................ 19
5.3.2. Sprawdzian postępów.............................................................................................. 23
5.4 Analiza sprawozdań finansowych.................................................................................. 24
5.4.1. Ćwiczenia ................................................................................................................ 24
5.5 Planowanie rzeczowe i finansowe.................................................................................. 29
5.5.1. Ćwiczenia ................................................................................................................ 29
5.5.2 Sprawdzian postępów............................................................................................... 31
5.6. Analiza zarządzania majątkiem przedsiębiorstwa. ....................................................... 32
5.6.1. Ćwiczenia ................................................................................................................ 32
5.6.2. Sprawdzian postępów.............................................................................................. 35
5.7. Dzwignia finansowa...................................................................................................... 36
5.7.1 Ćwiczenia ................................................................................................................. 36
5.7.2 Sprawdzian postępów............................................................................................... 38
5.8. Rachunek kosztów zmiennych ...................................................................................... 39
5.8.1. Ćwiczenia ................................................................................................................ 39
5.8.2. Sprawdzian postępów.............................................................................................. 41
5.9. Próg rentowności........................................................................................................... 42
5.9.1 Ćwiczenia ................................................................................................................. 42
5.9.2. Sprawdzian postępów.............................................................................................. 44
5.10. Analiza finansowa z wykorzystaniem komputera....................................................... 45
5.10.1. Ćwiczenia .............................................................................................................. 45
5.10.2. Sprawdzian postępów............................................................................................ 56
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia.............................................................................................. 57
7. Słownik polsko angielski pojęć ekonomicznych .......................................................... 64
8. Literatura .......................................................................................................................... 65
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Państwu pomocny w kształtowaniu umiejętności uczniów z zakresu
wykorzystania informacji ekonomicznej w procesie decyzyjnym.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wykazano umiejętności jakie uczeń powinien posiadać
przed rozpoczęciem pracy z poradnikiem,
- cele kształcenia, wskazują jakie umiejętności uczeń nabędzie w procesie kształcenia
- przykładowe scenariusze zajęć,
- ćwiczenia , sposób ich wykonania i wyposażenie stanowiska pracy,
- sprawdzian postępów, poprzez który uczeń oceni poziom swojej wiedzy,
- sprawdzian osiągnięć pozwoli ocenić poziom ukształtowanych przez ucznia umiejętności
w całej jednostce modułowej,
- literatura umożliwi uczniowi pogłębienie wiedzy z zakresu jednostki modułowej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
SCHEMAT UKAADU JEDNOSTEK MODUAOWYCH
412[01].Z2
Organizacja i finansowanie
działalności przedsiębiorstwa
412[01].Z2.01
Prowadzenie polityki kadrowej
przedsiębiorstwa
412[01].Z2.02
Organizowanie procesu
gospodarczego przedsiębiorstwa
412[01].Z2.03
Finansowanie działalności
przedsiębiorstwa
412[01].Z2.04
Wykorzystanie informacji
ekonomicznej w procesie
decyzyjnym
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z różnych zródeł informacji,
- posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,
- rozróżniać i klasyfikować podmioty o różnej formie organizacyjno-prawnej,
- zinterpretować charakter aktywów finansowych i pieniężnych,
- rozróżniać i klasyfikować koszty,
- rozróżniać kapitały własne i obce,
- sporządzać bilans i rachunek wyników,
- obliczać i interpretować wskazniki struktury,
- posługiwać się wskaznikami dynamiki,
- poruszać się w oknach systemu Windows,
- wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach,
- stosować adresowanie względne i bezwzględne,
- ustawiać format komórek,
- dodawać nowy arkusz w skoroszycie,
- zmieniać nazwę arkusza.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- rozróżnić cele, przedmiot i zakres analizy ekonomicznej,
- ustalić zależności między zjawiskami ekonomicznymi,
- zebrać informacje do przeprowadzenia analizy ekonomicznej, w tym finansowej,
- przeprowadzić ekonomiczną analizę efektów rzeczowych i finansowych jednostek
o różnym profilu działalności,
- obliczyć wskazniki wydajności pracy i pracochłonności w przemyśle, handlu i usługach,
- obliczyć wskazniki dynamiki oraz strukturę produkcji i sprzedaży,
- zidentyfikować czynniki wpływające na wielkość sprzedaży i produkcji,
- obliczyć wskazniki efektywności wykorzystania maszyn i urządzeń,
- obliczyć i zinterpretować standardowe wskazniki stosowane w analizie finansowej,
- uprościć bilans oraz rachunek zysków i strat dla potrzeb analizy,
- przeprowadzić przyczynową analizę wyniku finansowego,
- ocenić sytuację finansową jednostki na podstawie wybranych wskazników,
- porównać sytuację finansową i majątkową przedsiębiorstw w tej samej branży,
- zaprezentować wyniki analizy finansowej,
- zastosować wyniki analizy planowania i prognozowania,
- wyjaśniać funkcję planowania w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
- sklasyfikować plany według różnych kryteriów,
- opracować plan finansowy w oparciu o wyniki analizy sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa,
- rozróżnić zapotrzebowanie na środki finansowe ze zródeł wewnętrznych i zewnętrznych,
- zaplanować strukturę kapitałów korzystną dla przedsiębiorstwa,
- obliczyć i zinterpretować efekt dzwigni finansowej,
- obliczyć zapotrzebowanie na kapitał pracujący,
- ocenić opłacalność korzystania z różnych zródeł finansowania,
- obliczyć koszt kapitału,
- zastosować proste narzędzia rachunkowości zarządczej w prognozowaniu wyniku
finansowego,
- sklasyfikować koszty dla potrzeb rachunku decyzyjnego,
- zastosować metody wyodrębniania kosztów zmiennych,
- oszacować koszty przyszłe metodą księgową,
- ustalić wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych,
- obliczyć i zinterpretować próg rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym,
- wyznaczyć strefę bezpieczeństwa przychodu,
- posłużyć się podstawową terminologią z zakresu analizy finansowej w języku obcym,
- sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym formularz bilansu dla aktywów i pasywów,
- sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym formularz rachunku zysku i strat,
- obliczyć w arkuszu pozycje wynikowe z bilansu i rachunku zysków i strat,
- obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym strukturę procentową danych z bilansu i rachunku
zysku i strat,
- obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym dynamikę danych z bilansu i rachunku zysku i strat.
- zaprezentować dane z obliczeń w postaci graficznej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKAADOWE SCENARIUSZE ZAJĆ
Scenariusz zajęć nr 1
Temat: Wpływ planowania rzeczowego i finansowego na perspektywiczny
rozwój firmy.
Czas trwania 135 min.
Cele:
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- uzasadnić konieczność planowania w firmie,
- wskazać czynniki wpływające na planowanie rzeczowe i finansowe,
- skonstruować plany rzeczowe w firmie,
- opracować plan finansowy firmy,
- wskazać powiązania między planami cząstkowymi w planowaniu finansowym,
- wyszukać informacje do planowania rzeczowego i finansowego.
Metody nauczania-uczenia się:
- miniwykład,
- dyskusja w grupie,
- pogadanka heurysrtczna,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupie
Środki dydaktyczne:
- literatura zgodnie z punktem 4.3 i 4.5 poradnika dla nauczyciela
- ćwiczenie 4.5.3.,
- foliogramy,
- kartki papieru, flamastry,
- rzutnik.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3.Plan zajęć:
A. Konieczność planowania działalności gospodarczej w gospodarce rynkowej:
- wstęp należy przybliżyć uczniom pojęcie planowania , podkreślić, że planujemy nie
tylko działalność gospodarczą, ale także własne życie w bliższej i dalszej
perspektywie, ( 5 min)
- uczniowie mają w grupach czteroosobowych na karteczkach dokończyć zdanie: Firma
produkcyjna Misiek musi zaplanować swoją produkcję na najbliższy miesiąc, kwartał
rok, ponieważ.............................................................................., (10 min.)
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- nauczyciel poleca uczniom przykleić karteczki na tablicy, grupując je według
podobieństwa odpowiedzi, np. czynniki ekonomiczne , czynniki społeczne odczytuje
i komentuje opinie uczniów. następnie przedstawia na foliogramie klasyfikację planów
według różnych kryteriów, omawiając jednocześnie te kryteria.(20 min.)
B. Planowanie rzeczowe i finansowe.
- wstęp należy zwrócić uwagę, że z punktu widzenia działalności firmy najważniejszy
podział planów, uwzględniający jej perspektywiczny rozwój to planowanie rzeczowe
i finansowe, (10 min.)
Przykładowy foliogram:
Kryteria podziału planów: Rodzaje planów:
okres planowania wieloletnie, roczne, kwartalne, tygodniowe,
zasięg planowania międzynarodowe, krajowe, regionalne, branżowe,
rodzaj planowania usługowe, handlowe, produkcyjne,
szczebel planowania strategiczne, taktyczne, operatywne,
struktura planów analityczne, syntetyczne, współzależne.
- uczniowie zapoznają się z elementami wpływającymi na planowanie rzeczowe
i finansowe (poradni dla ucznia 4.5), (10 min.)
- nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy, każda z nich wyszukuje w Poradniki dla ucznia
( materiał nauczania 4.5.1. wiadomości na temat: I grupa planowanie sprzedaży
i produkcji wyrobów, II grupa planowanie zaopatrzenia i zatrudnienia, III grupa
planowanie wyniku finansowego, (15 min.)
C.. Planowanie wyniku finansowego w firmie Misiek.
- uczniowie w grupach określają czynniki które wpływają na poszczególne rodzaje
planów, (10 min.)
- nauczyciel przedstawia uczniom dane dotyczące firmy Misiek zgodnie z ćwiczeniem
4.5.3. poradnika dla ucznia, jednocześnie zwraca uwagę na konieczność wymiany
informacji między grupami w celu sporządzenia wskazanych planów, (5 min.)
- uczniowie wykorzystując wcześniej nabytą wiedzę z rozdziału 4.3.i informacje
zawarte w rozdziale 4.5 poradnika dla ucznia, wykonują w grupach obliczenia
i przekazują sobie niezbędne informacje. Wyniki obliczeń przedstawiają na zbiorczej
planszy, przygotowanej przez nauczyciela. (35 min.)
4.Podsumowanie zajęć (10 min.)
- uczniowie uzasadniają konieczność planowania działalności gospodarczej,
- wskazują jakie informacje są niezbędne do planowania rzeczowego i finansowego,
- wskazują powiązania między planami cząstkowymi w planowaniu rzeczowy
i finansowym
5.Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ich aktywności (5 min.)
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć nr 2
Temat: Analiza stopnia wykorzystania czynników produkcji w firmie.
Czas trwania - 90 min
Cel ogólny:
- kształtowanie umiejętności przeprowadzania analizy stopnia wykorzystania czynników
produkcji w firmie,
Cele szczegółowe:
Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:
wymienić czynniki produkcji w firmie,
scharakteryzować czynniki produkcji,
obliczyć wskazniki wykorzystywane do analizy czynników produkcji,
wymieniić czynniki wpływające na stopień wykorzystania maszyn, urządzeń, materiałów
i pracowników,
Metody kształcenia:
- miniwykład,
- dyskusja w grupie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupie.
Środki dydaktyczne:
- literatura zgodnie z punktem 4.3 poradnik dla ucznia,
- kartony papiery,
- mazaki.
PRZEBIEG ZAJĆ
I. Sprawy organizacyjne (5 min).
1. Podanie tematu ZAJĆ
2. Przedstawienie celu kształcenia
II. Wprowadzenie do tematu (10 min).
- przypomnienie wiadomości o czynnikach produkcji.
III. Realizacja zadań dydaktycznych (55 min).
A. nauczyciel dzieli klasę na trzy zespoły, lider każdego zespołu losuje jedną kartkę
przygotowaną przez nauczyciela. Na kartkach jest napisane: maszyny i urządzenia, materiały,
zatrudnienie.
B. nauczyciel - zwraca się do uczniów z poleceniem określenia czynników wpływających na
efektywność wykorzystania wylosowanych przez poszczególne grupy, czynników produkcji
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
C. nauczycie zwraca się z poleceniem odszukania w Poradniku dla ucznia, punkt 4.3.
wskazników niezbędnych do obliczenia stopnia wykorzystania czynników produkcji
wylosowanych przez grupę , zapisaniu ich na kartonach i powieszeniu na tablicy,
D. nauczyciel zwraca się do uczniów z poleceniem analizy i interpretacji tych wskazników,
E. lider każdego zespołu przedstawia wnioski swojego zespołu według określonego przez
nauczyciela porządku :
- czynniki wpływające na efektywność wykorzystania danego czynnika produkcji,
- wskazniki niezbędne do obliczenia stopnia wykorzystania danego czynnika produkcji,
- analiza i interpretacja tych wskazników
IV. Podsumowanie zajęć (15 min).
1. Uczniowie uzasadniają konieczność efektywnego wykorzystania czynników produkcji
2. Wymieniają wskazniki niezbędne do określenia stopnia efektywności wykorzystania
czynników produkcji.
V. Podanie i omówienie pracy domowej (5 min).
1. Zadania obowiązkowe:
- wykorzystaj znane ci wskazniki do rozwiązania ćwiczeń 4.3.3.
2. Zadanie dla chętnych:
- przeprowadz analizę otrzymanych wyników.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Przedmiot, cel i zródła analizy ekonomicznej
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozróżnianie rodzajów analizy ekonomicznej
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Arkusz ćwiczeń numer 1
1. Analiza stanu bezrobocia w gospodarce ................................................... .
2. Analiza przeprowadzona przed podjęciem decyzji ...................................................
3. Analiza produkcji i zaopatrzenia .....................................................
4. Ocena działalności firmy na podstawie wskazników .....................................................
5. Analiza potrzebna do podejmowania jednorazowej decyzji...................................................
6. Analiza sugerująca działania naprawcze ............................................
7. Analiza ogólnej sytuacji finansowej firmy ........................................................
8. Analiza po zakończeniu przedsięwzięcia ........................................................
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zgromadzić literaturę,
3) zapoznać się z rodzajami analizy ekonomicznej (materiał nauczania pkt. 4.1.1.),
4) przeczytać podane niżej przykłady i przyporządkować je określonemu rodzajowi analizy,
5) wpisać rodzaj analizy na wykropkowane miejsce w arkuszu ćwiczeniowym nr 1.
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
arkusz ćwiczeniowy nr 1
Ćwiczenie 2
Rozróżnianie rodzajów materiałów zródłowych
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zgromadzić literaturę,
3) zapoznać się z rodzajami materiałów zródłowych (materiał nauczania pkt. 4.1.1.),
4) przeczytać zamieszczone w tabeli 4.1.3.1 nazwy materiałów zródłowych,
5) zaznaczyć X miejsce powstawania danego materiału zródłowego,
4) zaprezentować efekty swoje
Tabela 4.1.3.1. Materiały zródłowe ewidencyjne i pozaewidencyjne
Ewidencja Materiały
Lp. Materiały zródłowe
operatywna księgowa pozaewid.
1. Biznesplan
Ilość przepracowanych godzin przez
2.
Kowalskiego
3. Stan majątku firmy
Należności inkasowane od każdego
4.
klienta
5. Wnioski pokontrolne
6. Stan kapitałów w firmie
Ilość wykonanej produkcji na każdym
7.
stanowisku
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie.
Środki dydaktyczne
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- linijka,
- zeszyt.
Ćwiczenie 3
Dochody i wydatki gospodarstwa domowego
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z dochodami i wydatkami rodziny Miśków (Tabela 4.1.3.2.)
2) zsumować kwotę dochodów i wydatków,
3) porównać kwotę dochodów i wydatków,
4) zaproponować działania zmierzające do zrównoważenia budżetu rodziny Miśków,
5) policzyć strukturę kosztów i przedstawić ją graficznie za pomocą histogramu,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
6) przeprowadzić analizę dochodów i wydatków,
7) zaproponować działania zmierzające do zrównoważenia budżetu rodziny Miśków,
8) przedstawić graficznie strukturę wydatków,
9) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- linijka,
- zeszyt
Tabela 4.1.3.2. Dochody i wydatki gospodarstwa domowego
Struktura
Dochody Kwota Wydatki Kwota
wydatków
- wynagrodzenie za - komorne za
1800,00 580,00
pracę - tata mieszkanie
- wynagrodzenie za
1580,00 - prąd 100,00
pracę -mama
- renta babci 1200,00 - telefon stacjonarny 230,00
- dywidenda 550,00 - telefony komórkowe 200,00
- stypendium Kasi 300,00 - żywność 2000,00
- papierosy 400,00
- teatr, kino, rozrywka 300,00
- inne 200,00
RAZEM
yródło: opracowanie własne
5.1.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia: analiza i analiza ekonomiczna, j j
2) rozróżnić rodzaje analizy ekonomicznej, j j
3) wskazać cel i przedmiot analizy ekonomicznej, j j
4) identyfikować sposób powstawania materiałów zródłowych, j j
5) zebrać informacje niezbędne do przeprowadzenia analizy
j j
ekonomicznej,
6) wykazać współzależność między zjawiskami ekonomicznymi, j j
7) analizować sytuację finansową gospodarstwa domowego? j j
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Metody analizy ekonomicznej
5.2.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Analiza wykonania produkcji.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wybrać metodę analizy, którą wykorzystasz w ćwiczeniu (materiał nauczania pkt 4.2.1)
2) wykonać obliczenia wykorzystując dane z tabeli 4.2.3.1.
3) obliczyć procent wykonania planowanej produkcji,
4) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników,
5) zaprezentować wyniki analizy i wyciągnąć wnioski.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami
Środki dydaktyczne:
- kalkulator,
- zeszyt,
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym
Tabela 4.2.3.1. Wykonanie i plan produkcji w mleczarni JOGUŚ w roku 2004
Wielkość produkcji w Produkcja w roku 2004 Procent
Lp. Odchylenia
szt. planowana wykonana wykonania
1. Jogurty malinowe 600 620
2. Jogurty jabłkowe 800 780
3. Serek waniliowy 500 500
4. Serek truskawkowy 400 350
5. Serek naturalny 500 520
6. Kefir 600 840
Razem
yródło: opracowanie własne
Ćwiczenie 2
Analiza produkcji i kosztów
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.2.1.
3) przeprowadzić analizę wielkości produkcji i kosztów w dwóch firmach wykorzystując
dane z tabela 4.2.3.2.,
4) wyciągnąć wnioski i zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Tabela 4.2.3.5. Produkcja i koszty w firmie GACEK i KUBUŚ
Produkcja w Koszty w tys.
Wyszczególnienie
sztukach zł
Firma GACEK 2540 170
Firma KUBUŚ 3100 160
yródło: opracowanie własne
Ćwiczenie 3
Wpływ inflacji na rachunek zysków i strat w firmie
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.2.1.
2) na podstawie danych z tabeli 4.2.3.3. zdecydować, który rok będzie korygowany
wskaznikiem inflacji,
3) wykonać obliczenia,
4) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników,
5) zweryfikować wyniki pracy w grupie,
6) wyciągnąć wnioski i zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Tabela 4.2.3.3. Wybrane pozycje z rachunku zysków i strat firmy GACEK
Dynamika w %
Rok Wielkość Rok
Przed Po
Wyszczególnienie
2003 skorygowana 2004
skorygowa skorygo
niem waniu
Przychody ze sprzedaży w tys. 320 400
Koszty działalności w tys. 195 170
Zysk ze sprzedaży w tys.
Wsk inflacji w roku bieżącym 7%
yródło: opracowanie własne
Ćwiczenie 4
Analiza płac w firmie metodą kolejnych podstawień.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.2.1.,
2) wybrać wzory stosowane w metodzie kolejnych podstawień,
3) wykonać obliczenia wykorzystując dane z tabeli 4.2.3.4.
4) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników,
5) zaprezentować efekty swojej pracy i wyciągnąć wnioski.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Tabela 4.2.3.4. Koszty wpływające na płace zasadnicze w firmie X.
Rok Rok
Lp. Wyszczególnienie
2003 2004
1. Liczba zatrudnionych pracowników (a) 52 78
2. Przeciętna liczba przepracowanych rh. Przez 1 robotnika (b) 2010 1800
3. Średnia stawka godzinowa (c) 10 12
4. Płace zasadnicze (Z)
Żródło: opracowanie własne.
Ćwiczenie 5
Kwartalna analiza produkcji w firmie
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.2.1.,
2) wybrać metodę do przeprowadzenia kwartalnej analizy produkcji,
3) wykonać obliczenia, wykorzystując dane z tabeli 4.2.3.2.
4) wpisać wyniki obliczeń do tabeli 4.2.3.2.
5) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników,
6) zaprezentować wyniki i uzasadnić konieczność przeprowadzania kwartalnej analizy
produkcji.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Tabela 4.2.3.2. Produkcja w firmie JOGUŚ w 2004
Kwartały
Lp. Wyszczególnienie Razem
I II III IV
Wielkość produkcji w szt. w
1. 410 1200 1500 500
firmie JOGUŚ
Odchylenia w sztukach w
stosunku do:
2.
I kwartału
poprzedniego kwartału
Wskazniki procentowe:
3. proste
łańcuchowe
yródło: opracowanie własne
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 6
Metody analizy ekonomicznej
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wybrać odpowiednią metodę jaką zastosujesz do analizy danych z tabeli 4.2.3.6.,
2) obliczyć wielkości skorygowane,
3) obliczyć odchylenia bezwzględne i względne,
4) wpisać wyniki obliczeń do tabeli,
5) zinterpretować wyniki.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Tabela 4.2.3.6. Produkcja, koszty i zużycie materiałowe (w tys.) w firmie GACEK w latach 2004 i 2005
Wielk.
Odchylenia
Lp. Wyszczególnienie 2003 skorygow 2004 Procent
bezwz. wzgl.
ane
1. Produkcja w szt. 2309 X 2540
2. Koszty 90 100
3. Zużycie materiałów 60 70
yródło: opracowanie własne
5.2.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) klasyfikować metody analizy ekonomicznej,

2) rozróżniać odchylenie względne i bezwzględne,

3) ustalać współzależność między zjawiskami ekonomicznymi,

4) zidentyfikować czynniki wpływające na badane zjawisko,

5) przeprowadzać analizę metodą porównań,

6) przeprowadzać analizę metodą kolejnych podstawień,

7) interpretować wyniki analizy ekonomicznej?

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.3. Analiza wykorzystania czynników produkcji
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Analiza zużycia maszyn i urządzeń w firmie
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.3.1.,
2) zapisać wzór na obliczenie wskaznika zużycia maszyn i urządzeń,
3) obliczyć poziom tego wskaznika wykorzystując dane z tabeli, 4.3.3.1.
4) porównać wartości tych wskazników,
5) ocenić, w której firmie i w jakim okresie poziom mechanizacji był wyższy,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator.
Tabela 4.3.3.1. Wartość brutto i umorzenie maszyn i urządzeń w firmie GACEK i KUBUŚ.
FIRMA
GACEK maszyny i urządzenia KUBUŚ maszyny i urządzenia Wskaznik
lata +/-
zużycia
Wartość Wartość Wartość Wartość
brutto (zł.) umorzenia(zł.) brutto (zł.) umorzenia(zł.)
1. 20000 12000 15000 3000
2. 18000 9000 30000 10500
3. 16000 6400 35000 14000
4. 19000 11400 40000 24000
yródło: opracowanie własne
Ćwiczenie 2
Obliczanie efektywnego czasu pracy.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Firma GUZIK posiada dwie identyczne maszyny do szycia pracujące w systemie
dwuzmianowym. Oblicz efektywny czas pracy tych maszyn w ciągu drugiego kwartału 2004
roku. W tym okresie maszyny przez dwa dni były remontowane.
Założenia do zadania: kwartał 90 dni, liczba dni wolnych 24, zmiana 8 godzin.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.3.1.,
2) zapisać wzór na obliczenie efektywnego czasu pracy maszyn i urządzeń,
3) podstawić dane do wzoru,
4) wykonać obliczenia,
5) zweryfikować wyniki,
6) zaprezentować efekty pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Ćwiczenie 3
Obliczanie wskaznika efektywności wykorzystania maszyn i urządzeń.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Na podstawie danych z ćwiczenia 2, oblicz wskaznik przeciętnej wydajności maszyn, jeżeli
faktyczna wielkość produkcji wykonana na tych maszynach wynosi 10240 szt.
Oblicz wskaznik efektywności wykorzystania maszyn, jeżeli ich zdolność produkcyjna
zgodnie z normami wynosi 12288 szt.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wybrać i zapisać wzór na obliczenie przeciętnej wydajności maszyn i urządzeń (materiał
nauczania pkt 4.3.1.),
2) podstawić dane do wzoru,
3) wykonać obliczenia,
4) zapisać wzór na obliczenie wskaznika efektywności wykorzystania maszyn,
5) podstawić dane do wzoru,
6) wykonać obliczenia,
7) zinterpretować i zaprezentować wyniki.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Ćwiczenie 4
Analiza wykorzystania zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać
Przeprowadz analizę wykorzystania zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń w dwóch
identycznych firmach tej samej branży.
Tabela 4.3.3.2. Wskaznik efektywności wykorzyst. maszyn i urządzeń
Wskaznik efektywności wyk maszyn i urządzeń
Okres
Firma A Firma B
1. 90% 48%
2, 85% 57%
3. 62% 95%
yródło: opracowanie własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w materiale nauczania 4.3.1.interpretację wskaznika wykorzystania zdolności
produkcyjnej maszyn i urządzeń,
2) przeprowadzić analizę poziomu tego wskaznika w firmie A i B, wykorzystując dane
w tabeli 4.3.3.2.
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Ćwiczenie 5
Obliczanie wskaznika fluktuacji w firmie.
Oblicz i zinterpretuj wskaznik fluktuacji w firmie zatrudniającej w ciągu ostatniego roku 105
pracowników. W okresie tym 13 pracowników zwolniło się dobrowolnie z pracy, a 3 ją
porzuciło.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapisać wzór na wskaznik fluktuacji, korzystając z materiału nauczania pkt. 4.3.1.
2) podstawić dane z zadania do wzoru,
3) wykonać obliczenia, wyniki zinterpretować.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Ćwiczenie 6
Obliczanie wskaznika wydajności pracy.
Oblicz wskaznik wydajności pracy pracownika, który w ciągu 8 godzin wykonał 200 szt.
wyrobu. W jakim procencie wykonał normę, jeżeli dla tego stanowiska wynosi ona 27
szt./godz. Otrzymane wyniki zinterpretuj.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wybrać i zapisać wzór na wskaznik wydajności i wskaznik wykonania normy wydajności
pracy pracownika ( materiał nauczania 4.3.1.)
2) obliczyć wybrane wskazniki,
3) zweryfikować wyniki ,
4) ocenić poziom kształtowania się tych wskazników.
5) zaprezentować wyniki.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator, zeszyt.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.3.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) wymienić i scharakteryzować czynniki produkcji,

2) obliczyć i interpretować wskaznik zużycia maszyn i urządzeń,

3) wymienić czynniki wpływające na zdolność produkcyjną

przedsiębiorstwa,
4) obliczyć i zinterpretować wskazniki wydajności pracy i pracochłonności,

5) obliczyć wskaznik efektywności wykorzystania maszyn i urządzeń,

6) obliczyć i zinterpretować wskaznik fluktuacji,

7) wyjaśnić różnicę między wskaznikiem wydajności a wskaznikiem

wykonania normy wydajności?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.4 Analiza sprawozdań finansowych
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Bilans spółki w wersji uproszczonej.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sporządz bilans spółki w wersji uproszczonej z zachowaniem wszystkich cech formalnych.
Przedsiębiorstwo Handlowe DROPSIK sp. zo.o. w dniu 31.12.200X r. posiadało następujące
składniki majątku i zródła jego finansowania.
Tabela 4.4.3.1. Składniki majątku i zródła finansowania P.H. DROPSIK
Lp. Wyszczególnienie Kwota
1. Kapitał zakładowy 200000
2. Kapitał zapasowy 160000
3. Środki pieniężne na rachunku bankowym 50000
4. Środki transportu 130000
5. Wynik finansowy netto (należy ustalić)
6. Środki pieniężne w kasie 2000
7. Usługi w toku 55000
8. Zaliczki wypłacone na delegacje 10000
9. Kwoty należne od odb.za wyk. usługi 60000
10. Materiały na składzie 70000
11. Niewypłacone wynagrodzenia za grudzień 30000
12. Zadłużenie z tytułu dostaw 160000
13. Zadłużenie z tytułu otrzymania kredytu 120000
14. Maszyny i urządzenia techniczne 130000
15. Udziały w obcych jednost. (bezterminowo) 280000
yródło: opracowanie własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć, z jakich elementów składa się bilans w wersji uproszczonej (materiał
nauczania 4.4.1.),
2) przyporządkować dane z tabeli 4.4.3.1. do odpowiednich pozycji w bilansie,
3) obliczyć wynik finansowy netto,
4) zsumować aktywa i pasywa,
5) sprawdzić, czy bilans uproszczony, który sporządziłeś zawiera wszystkie elementy
formalne.
6) zaprezentować efekty pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Ćwiczenie 2
Rozróżnianie wskazników finansowych wykorzystywanych w analizie ekonomicznej.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Uzupełnij poniższe zdania, wstawiając nazwę wskazników, których one dotyczą :
1. Wskazniki, które informują o zdolności firmy do regulacji zobowiązań
krótkoterminowych, czyli o jej wypłacalności to wskazniki ................................................
2. Wskazniki, które umożliwiają ocenę efektywności wykorzystania przez przedsiębiorstwo
zasobów majątkowych to wskazniki .....................................................................................
3. Wskazniki, które charakteryzują zysk na tle wielkości, które przyczyniły się do jego
powstania to wskazniki .........................................................................................................
4. Wskazniki, które określają stopień finansowania przedsiębiorstwa przez kapitały obce
i oceniają sytuację firmy w dłuższym okresie, to wskazniki
..........................................................
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z charakterystyką wskazników finansowych zawartą w materiale nauczania
4.4.1.
2) uzupełnić poniższe zdania, wstawiając nazwę wskazników, których one dotyczą :
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia indywidualne,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
Ćwiczenie 3
Analiza sytuacji finansowej i majątkowej firm.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przyporządkować wskazniki z tabeli 4.4.3.2. odpowiednim grupom wskazników
oceniających kondycję finansową firmy,
2) porównać poziom wskazników w firmie A i B, z ich poziomem wzorcowym,
3) wskazać, która z firm jest w lepszej kondycji finansowej,
4) zaproponować działania jakie powinna podjąć firma będąca w gorszej sytuacji
finansowej,
5) zweryfikować i zaprezentować wyniki
Tabela 4.4.3.2. Wskazniki analizy finansowej w firmie A i B
Lp. Wskaznik Firma A Firma B
1. bieżącej płynności 1,5 0,95
2. pokrycia majątku kapitałami własnymi 1 0,90
3. wiarygodności kredytowej 1,7 1,2
4. rotacji należności 10 7
5. rentowności sprzedaży 9,5% 6,7%
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia indywidualne i grupowe,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator,
zeszyt.
Ćwiczenie 4
Analiza finansowa firmy.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Na podstawie informacji zawartych w uproszczonym bilansie i rachunku zysków i strat,
przeprowadz analizę finansową Przedsiębiorstwa OTEKS, wykorzystując znane ci wskazniki
analizy ekonomicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rodzajami wskazników wykorzystywanych w analizie finansowej firmy
(materiał nauczania 4.4.1.)
2) wybrać wskazniki, które wykorzystasz do analizy,
3) obliczyć wybrane wskazniki,
4) zinterpretować otrzymane wyniki,
5) wyjaśnić, czy kondycja finansowa firmy polepszyła się, czy pogorszyła,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
6) uzasadnić rozwiązanie.
Tabela 4.4.3.3. Bilans przedsiębiorstwa OTEKS na 31. XI. 2004 r.
Stan na 2004 Stan na 2004
Lp AKTYWA Lp PASYWA
począt koniec począt koniec
Kapitał własny i
A Aktywa trwałe 25000 30000 A. 22000 25000
rezerwowy
I. wart. niematerialne
500 1600 I. akcyjny 16000 17000
i prawne
II. rzeczowe 22500 26900 II zapasowy 2000 4000
III finansowe 2000 1500 III rezerwowy 1000 -
Zysk netto w
B. Aktywa obrotowe 21000 23000 IV 3000 4000
podziale na
I. zapasy 10000 13000 a. dywidendę 1000 1500
II. należności 7000 6000 b. zysk pozostawiony 2000 2500
środki pieniężne i
III 3000 2900 B. Zobowiązania 24000 28000
papiery wart.
rozliczenia
IV 1000 1100 I. długoterminowe 10000 8000
międzyokresowe
II. bieżące 14000 20000
RAZEM I + II 46000 53000 RAZEM I + II 46000 53000
yródło: opracowanie własne
Tabela 4.4.3.4. Rachunek zysków i strat (wersja uproszczona) 2004
Lp. Wyszczególnienie Rok ubiegły Rok bieżący
A. Przychód ze sprzedaży 75000 90000
B. Koszty działalności 60000 70000
C. Zysk ze sprzedaży 15000 20000
H. Odsetki dla jednostek powiązanych 1000 1500
K. Zysk brutto 14000 18500
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
dyskusja,
ćwiczenia w grupie,
pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
kalkulator, 1) zapoznać się z charakterystyką wskazników finansowych zawartą
w materiale nauczania 4.4.1.
2) uzupełnić poniższe zdania, wstawiając nazwę wskazników, których one dotyczą :
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5.4.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) wymienić grupy wskazników wykorzystywanych do analizy finansowej

firmy,
2) obliczyć i zinterpretować standartowe wskazniki stosowane w analizie

finansowej,
3) uprościć bilans oraz rachunek zysków i strat,

4) porównać sytuację finansową i majątkową przedsiębiorstw tej samej

branży,
5) ocenić sytuację finansową jednostki na podstawie wybranych

wskazników,
6) zaprezentować wyniki analizy.

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5.5 Planowanie rzeczowe i finansowe
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Planowanie wyniku finansowego w firmie.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wybrać wzory niezbędne do obliczenia:
- przychodu ze sprzedaży,
- zużycia materiału,
- zakupu materiałów,
- liczby pracowników i ich wynagrodzenia,
- wyniku finansowego w firmie MISIEK,
2) podstawić do wybranych wzorów dane z tabeli 4.5.3.1.
3) wykonać obliczenia,
4) zaprezentować wyniki.
Tabela 4.5.3.1. Dane dotyczące firmy MISIEK
1. wielkość produkcji 5120 miśków
2. cena zbytu 25 zł.
3. norma zużycia tkaniny 0,40 m/miśka
4) norma czasu pracy 16,5 min/miśka
5. efektywny czas pracy w danym 176 godz.
okresie
6. cena zakupu tkaniny 10 zł.
7. zapas końcowy 200 m
8. zapas początkowy 150 m
9. stawka za godzinę 15 zł
10. koszty wydziałowe 5000
11. koszty zarządy 40000
12. koszty sprzedaży 4000
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Ćwiczenie 2
Obliczanie zysku
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Oblicz zysk netto przedsiębiorstwa stosując następujące dane:
- planowana sprzedaż produkcji w cenach zbytu 10.000 zł
- planowana sprzedaż po koszcie własnym 4.000 zł
- zyski nadzwyczajne 5 zł
- straty nadzwyczajne 3 zł
- podatek dochodowy 19%
- wpłata z zysku do budżetu 12%
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wybrać właściwe wzory z materiału nauczania 4.5.1,
2) wykonać obliczenia wykorzystując powyższe dane,
3) zinterpretować i zaprezentować wyniki.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Ćwiczenie 3
Planowanie kosztów płac.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wybrać właściwe wzory z materiału nauczania 4.5.1,
2) wykonać obliczenia wykorzystując poniższe dane:
- planowana produkcja 5000 szt.
- norma czasu pracy 20 min/ szt.
- stawka za godzinę 10 zł.
3) zweryfikować wyniki,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
5.5.2 Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) wymienić funkcje planowania w zarządzaniu,

2) sklasyfikować plany według różnych kryteriów,

3) wymienić czynniki wpływające na wielkość produkcji,

4) wymienić czynniki wpływające na wielkość sprzedaży,

5) wymienić czynniki wpływające na wielkość zatrudnienia,

6) wymienić czynniki wpływające na koszty w firmie,

7) opracować plan finansowy w oparciu o wyniki analizy sytuacji finansowej

firmy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5.6. Analiza zarządzania majątkiem przedsiębiorstwa
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ważony koszt kapitałów w firmie.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Na podstawie danych z tabeli 4.6.3.1. oblicz koszt ważony kapitałów firmie X, wykorzystując
metodę księgową.
Tabela 4.6.3.1. yródła finansowania w firmie X.
Księgowa koszt
ważony koszt
yródła finansowania wartość wagi składowych
kapitału
kapitału (tys.) kapitału (%)
1. zysk zatrzymany 600 20
2. kredyt długoterminowy 400 35�0,81
3. kredyt krótkoterminowy 300 25�0,81
Ogółem
yródło: opracowanie własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.6.1.
2) przeprowadzić analizę danych z tabeli 4.6.3.1.
3) wybrać odpowiednie wzory,
4) obliczyć wartość księgową kapitału w firmie,
5) obliczyć wagi poszczególnych rodzajów kapitałów w kapitale ogółem,
6) obliczyć ważony koszt kapitału dla każdego zródła finansowania,
7) obliczyć ważony koszt zaangażowanych kapitałów w firmie X,
8) otrzymane wyniki zweryfikować,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Ćwiczenie 2
Obliczanie złotej reguły finansowej
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Na podstawie danych zawartych z tabeli 4.6.3.2. porównaj wskazniki struktury kapitałów
w firmie A i B oraz oblicz i zinterpretuj złotą regułę finansową.
Tabela 4.6.3.2. Kapitały w firmie A i B.
Wskazniki struktury
Kapitały w firmie
Treść w firmie
A B A B
Kapitały własne (tys.) 670 250
Kapitały obce (tys.) 420 415
RAZEM KAPITAAY
Wskaznik złotej reguły
finansowej
yródło: opracowanie własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.6.1.
2) obliczyć strukturę kapitałów w firmie A i B, wykorzystując dane z tabeli 4.6.3.2.
3) obliczyć zgodnie ze wzorem wskaznik złotej reguły finansowej,
4) wyniki obliczeń wpisać do tabeli
5) zinterpretować otrzymane wyniki,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Ćwiczenie 3
Obliczanie złotej reguły bilansowej
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Na podstawie danych z tabeli 4.6.3.3.oblicz i zinterpretuj: wskazniki struktury kapitałów
w firmie A i B oraz złotą regułę bilansową I.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Tabela 4.6.3.3. Kapitały i aktywa trwałe w firmie A i B.
Wskazniki struktury
Kapitały w firmie
Treść w firmie
A B A B
Kapitały własne (tys.) 720 430
Aktywa trwałe netto 850 460
Wskaznik złotej reguły
bilansowej I
yródło: opracowanie własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.6.1.
2) obliczyć wskazniki struktury,
3) obliczyć zgodnie ze wzorem wskaznik złotej reguły bilansowej I,
4) wyniki obliczeń wpisać do tabeli,
5) zinterpretować otrzymane wyniki,
6) wnioski zapisać w zeszycie.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Ćwiczenie 4
Porównywanie wskazników złotej reguły bilansowej.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Na podstawie danych zawartych w tabeli4.6.3.4. oblicz i zinterpretuj wskaznik złotej reguły
bilansowej II, suma bilansowa w obu firmach wynosi 300 tys. zł.
Tabela 4.6.3.4. Kapitały stałe i aktywa trwałe w firmie A i B.
Treść FIRMA
Wielkości bezwzględne A B
Kapitał stały ( tys.) X X
Zobowiązania długoterminowe
75 105
(tys.)
Kapitał własny 105 90
RAZEM KAPITAA STAAY
Aktywa trwałe netto (tys.) 150 100
Wskaznik złotej reguły
bilansowej II
yródło: opracowanie własne
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.6.1.
2) wybrać wzór na obliczanie złotej reguły bilansowej II,
3) obliczyć wzór wykorzystując dane z tabeli 4.6.3.4.,
4) zinterpretować otrzymane wyniki,
5) zaprezentować efekty pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia indywidualne i w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
5.6.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) nazwać kapitały własne w podmiotach o różnej formie organizacyjno-

prawnej,
2) uzasadnić zapotrzebowanie na środki finansowe ze zródeł wewnętrznych

i zewnętrznych,
3) zaplanować strukturę kapitałów korzystną dla firmy,

4) obliczyć koszt kredytu,

5) wyjaśnić różnicę między złotą regułą finansową a złotą regułą bilansową,

6) uzasadnić konieczność zachowania właściwej struktury między kapitałami

własnymi a obcymi w firmie.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5.7. Dzwignia finansowa
5.7.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.7.1.,
2) przeczytać zdania i wstawić odpowiednie wyrazy, tak aby zachować poprawność
twierdzeń,
3) zaprezentować efekty swojej pracy.
Uzupełnij poniższe zdania, wyrazami z nawiasu, tak aby były one prawidłowe.
1. Efekty pozytywne dzwigni finansowej mogą występować gdy stopa zysku
jest.................................................. ( wyższa / niższa) od stopy oprocentowania kapitałów
obcych.
2. Im bardziej stopa zysku jest................................................... (wyższa / niższa) od
oprocentowania kapitału obcego, tym efekty działania dzwigni finansowej są wyższe,
3. Jeżeli stopa zysku jest........................................................................ (mniejsza / większa)
od oprocentowania kapitału obcego, to mechanizm działania dzwigni ma charakter
negatywny.
4. Jeżeli stopa zysku jest .........................................................(niższa / wyższa) od kosztów
zaangażowania kapitałów obcych, to każde zwiększenie zadłużenia pociąga za sobą coraz
wyższy spadek stopy zwrotu kapitałów własnych.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Ćwiczenie 2.
Wpływ dzwigni finansowej na rentowności kapitału
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Firma Misiek ma do wyboru dwa warianty finansowania projektu rozwojowego,
a mianowicie:
I wariant finansowanie w 100% kapitałem własnym 240000 zł, firma płaci podatek
dochodowy 19%, roczna sprzedaż osiąga wartość 4200000 zł, koszty zmienne wynoszą
210000 zł., koszty stałe 90000 zł podatek dochodowy 19%.
II wariant, założenia jak wyżej, tylko, że zakłada się finansowanie w 50% kapitałem własnym
i 50% kapitałem obcym, którego koszt wynosi 20% w skali roku.
Na podstawie danych z tabeli 4.7.2.1., oblicz stopień dzwigni finansowej oraz jej wpływ na
rentowność kapitału własnego.
Tabela 4.7.2.1. Zysk netto w firmie MISIEK
Wyszczególnienie wariant I wariant II
sprzedaż 560000 560000
- koszty zmienne 290000 290000
- koszty stałe 130000 130000
= zysk operacyjny
- odsetki
= zysk brutto
- podatek
zysk netto
yródło: opracowanie własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.7.1.
2) wykonać brakujące obliczenia w tabeli 4.7.2.1.
3) obliczyć stopień dzwigni finansowej,
4) obliczyć graniczny poziom zysku przed spłatą i opodatkowaniem,
5) obliczyć poziom rentowności i graniczny poziom rentowności,
6) obliczyć przyrost rentowności kapitału własnego,
7) zweryfikować wyniki,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Ćwiczenie 3
Struktura kapitałów w firmie.
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.7.1.
2) obliczyć i porównać strukturę kapitałów w firmie A, B i C, wykorzystując dane z tabeli
4.7.2.2.
3) uzasadnić, która z firm według ciebie ma najlepszą strukturę kapitałową,
4) wyjaśnić, czy zawsze wyższy udział kapitałów obcych w ogólnej sumie kapitałów
negatywnie wpływa na efektywność funkcjonowania firmy.
Tabela nr 4.7.2.2. Kapitały własne i obce w firmie A, B, C.
Firma A Firma B Firma C
Wyszczególnienie kapitał kapitał kapitał
procent procent procent
(tys.) (tys.) (tys.)
kapitały własne 25000 45000 30000
kapitały obce 20000 45000 50000
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia indywidualne i w grupie,
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
5.7.2 Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) rozróżnić rodzaje dzwigni finansowej,

2) zaplanować strukturę kapitałów korzystną dla firmy,

3) obliczyć i zinterpretować efekt dzwigni finansowej?

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
5.8. Rachunek kosztów zmiennych
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Na podstawie poniższych danych ustal wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych:
Produkcja okresu = Sprzedaż okresu
W okresie sprawozdawczym:
- wyprodukowano i sprzedano 35 000 sztuk produktów,
- cena sprzedaży 23 zł za sztukę,
- koszty produkcji sprzedanej 520 000 zł, w tym:
- koszty zmienne 350 000 zł,
- koszty stałe 170 000 zł,
- koszty zarządu i sprzedaży 175 000 zł (w całości stałe).
.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.8.1.
2) obliczyć przychód ze sprzedaży,
3) obliczyć marżę brutto,
4) obliczyć zysk brutto,
5) zweryfikować wyniki,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Ćwiczenie 2
Wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Na podstawie poniższych danych ustal wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Produkcja okresu > Sprzedaż okresu
W okresie sprawozdawczym:
- wyprodukowano 35 000 sztuk produktów, sprzedano 27 000 szt.,
- cena sprzedaży 23 zł za sztukę,
- koszty produkcji sprzedanej 520 000 zł, w tym:
- koszty zmienne 350 000 zł,
- koszty stałe 170 000 zł,
- koszty zarządu i sprzedaży 175 000 zł (w całości stałe).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.8.1.
2) obliczyć przychód ze sprzedaży,
3) obliczyć marżę brutto,
4) obliczyć zysk brutto,
5) zweryfikować wyniki,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia indywidualne i w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym ,
- kalkulator.
Ćwiczenie 3
Wskaznik zmienności kosztów zmiennych
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Oblicz i zinterpretuj wskaznik zmienności kosztów zmiennych na podstawie danych z tabeli
4.8.3.1.
Tabela 4.8.3.1. Koszty i wielkość produkcji w firmie MISIEK
Wyszczególnienie 2003 rok 2004 rok "
koszty (tys.) 50000 75000
wielkość
80000 95000
produkcji
yródło: opracowanie własne
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.8.1.
2) wybrać i zapisać wzór na obliczanie wskaznika zmienności kosztów zmiennych,
3) wykonać obliczenia w tabeli 4.8.3.1.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4) podstawić dane do wzoru i wykonać obliczenia,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
5.8.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) rozróżniać koszty stałe i zmienne,

2) klasyfikować koszty dla potrzeb rachunku decyzyjnego,

3) ustalić wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych,

4) oszacować koszty przyszłe metodą księgową,

5) obliczać i interpretować wskaznik zmienności kosztów zmiennych

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
5.9. Próg rentowności
5.9.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Obliczanie progu rentowności
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Bar Kopytko serwuje dania obiadowe za 15 zł niezależnie od rodzaju. Spółka planuje zysk
na następny rok w kwocie 13 600 zł. Stałe roczne koszty baru wynoszą 6 400 zł, a koszty
zmienne ugotowania jednego dania - 7 zł.
Polecenia:
1. Ile dań obiadowych należy ugotować, żeby znalezć się w progu rentowności?
2. Ile dań obiadowych należy ugotować, żeby osiągnąć planowany zysk?
3. Przedstaw graficznie próg rentowności
4. Zakładając 8% wzrost kosztów stałych i zmiennych w połowie roku (dot. II półrocza)
ustalić, ile dań obiadowych należałoby ugotować, aby osiągnąć planowany zysk. Koszty
stałe i zysk wzrastają równomiernie w ciągu roku.
5. Wiedząc, że spółka nie ma możliwości zwiększenia liczby usług, ustalić, po jakiej cenie
należałoby sprzedawać dania w II półroczu, aby osiągnąć planowany zysk, po
uwzględnieniu wzrostu kosztów o 8%.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.9.1.
2) napisać wzór na obliczanie progu rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym,
3) wykonać obliczenia,
4) przedstawić graficznie graniczną wielkość produkcji w barze Kopytko ,
5) zweryfikować wyniki obliczeń w grupie,
6) dokonać oceny poprawności graficznej przedstawienia progu rentowności w barze
Kopytko ,
7) zaprezentować efekty pracy zespołu.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
-
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Ćwiczenie 2
Próg rentowności i planowany zysk
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Firma Ubranko sprzedaje bluzki za 26 zł niezależnie od rodzaju. Spółka planuje zysk na
następny rok w kwocie 31 500 zł. Stałe roczne koszty sklepu wynoszą 16 800 zł, a koszty
zmienne uszycia jednej bluzki - 12 zł.
Polecenia:
1. Oblicz, ile bluzek należy sprzedać, żeby znalezć się w progu rentowności?
2. Oblicz ile bluzek należy sprzedać, żeby osiągnąć planowany zysk?
3. Zakładając 12% wzrost kosztów stałych i zmiennych w połowie roku (dot. II półrocza)
ustalić, ile bluzek należałoby sprzedać, aby osiągnąć planowany zysk. Koszty stałe i zysk
narastają równomiernie w ciągu roku.
4. Wiedząc, że spółka nie ma możliwości rozszerzenia produkcji, ustalić, po jakiej cenie
należałoby sprzedawać bluzki w II półroczu, aby osiągnąć planowany zysk, po
uwzględnieniu wzrostu kosztów o 12%.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.9.1.
2) napisać wzór na obliczanie progu rentowności w ujęciu ilościowym
i wartościowym,
3) wykonać obliczenia,
4) przedstawić graficznie graniczną wielkość produkcji w barze Kopytko ,
5) zweryfikować wyniki obliczeń w grupie,
6) dokonać oceny poprawności graficznej przedstawienia progu rentowności w barze
Kopytko,
7) zaprezentować efekty pracy zespołu.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator, zeszyt.
Ćwiczenie 3
Miesięczny próg rentowności
Wskazówki do realizacji ćwiczenia:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia , nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania oraz podać zródła informacji.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Firma Jacek rozważa możliwość otwarcia kolejnego punktu sprzedaży. Na początku można
by sprzedawać jeden rodzaj lodów (gałkowe) według ceny 1,2 zł za gałkę. Zdolność lodziarni
wynosi 24 000 litrów miesięcznie. Przewidywane koszty zmienne na 1 gałkę:
- koszt gałki 0,3 zł
- koszt dostawy 0,2 zł
razem 0,5 zł
Przewidywane koszty stałe miesięcznie:
- dzierżawa gruntu 750
- dzierżawa urządzeń i pawilonu 4 500
- wynagrodzenie z narzutami (2 pracowników na 2 zmiany) 4 300
- energia 2 600
- pozostałe 1 850
razem 14 000
Polecenia:
1. Obliczyć miesięczny próg rentowności wyrażony w litrach lodów i w wartości sprzedaży
dla dwóch wariantów:
- według danych z założeń wyjściowych,
- zakładając wzrost kosztów o 15%.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt 4.9.1.
2) napisać wzór na obliczanie progu rentowności w ujęciu ilościowym
i wartościowym,
3) wykonać obliczenia dla założeń wyjściowych,
4) wykonać obliczenia przy założeniu wzrostu kosztów o 15%,
5) zaprezentować wyniki obliczeń.
Zalecane metody nauczania-uczenia się:
- dyskusja,
- ćwiczenia w grupie,
- pokaz z objaśnieniami.
Środki dydaktyczne:
- Poradnik dla ucznia Wykorzystanie informacji w procesie decyzyjnym .
- kalkulator,
- zeszyt.
5.9.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie próg rentowności,

2) obliczyć i zinterpretować próg rentowności w ujęciu ilościowym,

3) obliczyć i zinterpretować próg rentowności w ujęciu ilościowym,

4) wyznaczyć strefę bezpieczeństwa przychodu,

5) przedstawić graficznie próg rentowności.

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
5.10. Analiza finansowa z wykorzystaniem komputera
5.10.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj sprawozdanie finansowe w postaci bilansu aktywów:
1. sporządz w arkuszu kalkulacyjnym w skoroszycie
formularz bilansu dla aktywów wg wzoru jak na rys. 5.10.1.1 i rys. 5.10.1.2:
2. oblicz strukturę procentową na początku roku obrachunkowego,
3. oblicz strukturę procentową na koniec roku obrachunkowego,
4. oblicz dynamikę wyników finansowych w firmie wynikającą z analizy poziomej
sprawozdań finansowych w odniesieniu do początku roku obrachunkowego.
Pamiętaj! Dane liczbowe będziesz wprowadzał tylko do komórek z szarym cieniowaniem.
Komórki z białym cieniowaniem zawierają formuły.
Rys. 5.10.1.1. Arkusz do ćwiczenia 1. pusty arkusz bilans aktywa
yródło: opracowanie własne
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wykonania w programie. Nauczyciel powinien pokazać uczniom
gotowy arkusz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) otworzyć (Skoroszyt) w programie Excel,
2) zapisać skoroszyt pod nazwą ,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
3) zmienić nazwę arkusza na ; pracować dalej w arkuszu
,
4) wprowadzić do komórek A1:H1 pozycje nagłówkowe formularza (rys. 5.10.1.1.); pozycja
nagłówkowa została wprowadzona jako zródło danych pomocniczych dla
potrzeb sporządzenia rachunku przepływów pieniężnych,
5) wprowadzić do komórek A2:A13 liczbę porządkową, wynikającą z oznaczeń
występujących w układzie bilansu,
6) wprowadzić do komórek B2: B13 pozycje bilansu,
7) ustawić w komórkach z zakresu C2:E13 format liczbowy: dwa miejsca dziesiętne
z separatorem dziesiętnym,
8) wstawić w komórce C2 formułę = SUMA(C3:C7),
9) skopiować formułę z komórki C2 do komórki D2,
10) wstawić w komórce C8 formułę =SUMA(C9:C12),
11) wstawić w komórce C13 formułę =SUMA(C2;C8) zwrócić uwagę na znak ; (średnik)
oddzielający adresy komórek w formule,
12) skopiować formułę z komórki C13 do komórki D13,
13) wprowadzić w komórce E2 formułę =D2-C2 i skopiować na komórki E3:E13,
14) wprowadzić do komórek C3:C7 i C9:C12 dane liczbowe stan na początek roku jak na
rys 5.10.1.2,
15) wprowadzić do komórek D3:D7 i D9:D12 dane liczbowe stan na koniec roku jak na
rys. 5.10.1.2,
Rys.5.10.1.2. Arkusz do ćwiczenia 1. arkusz bilans aktywa z wprowadzonymi danymi
yródło: opracowanie własne
16) wprowadzić w komórce F2 formułę obliczającą strukturę procentową na dzień początek
roku =C2/$C$13 (powinien pamiętać o celowości stosowania adresowania bezwzględnego
stosując znak $ ),
17) wstawić w komórce F13 formułę =SUMA(F2;F8) otrzymana wartość zawsze powinna
wynosić 100%,
18) postępować dla komórek G2:G13 () analogicznie jak dla komórek
E2:E13,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
19) liczyć w komórkach H2:H13 dynamikę wyników finansowych w firmie wynikającą
z analizy poziomej sprawozdań finansowych;
w komórce H2 powinien wstawić formułę =JEŻELI(C2=0;"";D2/C2) gdzie:
- JEŻELI(warunek; wartość_jeśli_prawdziwy; wartość_jeśli_fałszywy) funkcja
warunkowa,
- C2=0 test logiczny ,
- "" - w przypadku, gdy wartość w komórce C2=0, komórka H2 będzie pusta,
- D2/C2 wzór na dynamikę,
20) skopiować formułę z komórki H2 do komórek H3:H13,
21) zapisać.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne
Środki dydaktyczne
- komputer z programem Excel.
Prawidłowo przygotowany arkusz przedstawia rys.5.10.1.3.
Rys.5.10.1.3. Arkusz do ćwiczenia 1. gotowy arkusz: bilans aktywa
yródło: opracowanie własne
Ćwiczenie 2
Przedstaw sprawozdanie bilansu dla aktywów w postaci uproszczonej - w arkuszu
kalkulacyjnym w skoroszycie dokonaj grupowania
danych pomocniczych wg wzoru jak na rys.4.10.3.4.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wykonania w programie.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaznaczyć wiersze, które będzie chciał ukrywać (od trzeciego do siódmego),
2) wybrać z menu polecenie ,
3) wybrać ,
4) te same czynności wykonać dla wierszy od dziewiątego do dwunastego,
5) zapisać.
Rys. 5.10.1.4. Arkusz do ćwiczenia 2. zestawienie bilansu dla aktywów w postaci uproszczonej
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne
- komputer z programem Excel.
Ćwiczenie 3
Przygotuj sprawozdanie finansowe w postaci bilansu pasywów:
1. sporządz w arkuszu kalkulacyjnym w skoroszycie
formularz bilansu dla pasywów wg wzoru jak na rys. 5.10.1.5:
2. oblicz strukturę procentową na początku roku obrachunkowego,
3. oblicz strukturę procentową na koniec roku obrachunkowego,
4. oblicz dynamikę wyników finansowych w firmie wynikającą z analizy poziomej
sprawozdań finansowych w odniesieniu do początku roku obrachunkowego.
(Postępuj analogicznie jak w ćwiczeniu 1.).
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wykonania w programie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) otworzyć skoroszyt w programie Excel,
2) zmienić nazwę arkusza na ; pracować dalej w arkuszu
,
3) wprowadzić do komórek A1:H1 pozycje nagłówkowe formularza (rys. 5.10.1.5.),
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
4) wprowadzić do komórek A2:A17 liczbę porządkową, wynikającą z oznaczeń
występujących w układzie bilansu,
5) wprowadzić do komórek B2: B17 pozycje bilansu,
6) ustawić w komórkach z zakresu C2:E17 format liczbowy: dwa miejsca dziesiętne
z separatorem dziesiętnym,
7) wprowadzić do komórek C3:C11 i C13:C16 dane liczbowe stan na początek roku,
8) wprowadzić do komórek D3:D11i D13:D16 dane liczbowe stan na koniec roku,
9) wstawić w komórce C2 formułę = SUMA(C3:C11),
10) skopiować formułę z komórki C2 do komórki D2,
11) wstawić w komórce C12 formułę =SUMA(C13:C16),
12) wstawić w komórce C17 formułę =SUMA(C2;C12).
13) wprowadzić w komórce E2 formułę =D2-C2 i skopiować na komórki E3:E17,
14) wprowadzić w komórce F2 formułę obliczającą strukturę procentową na dzień początek
roku =C2/$C$17,
15) wstawić w komórce F17 formułę =SUMA(F2;F12) otrzymana wartość zawsze powinna
wynosić 100%,
16) postępować dla komórek G2:G17() analogicznie jak dla komórek
E2:E17,
17) liczyć w komórkach H2:H17 dynamikę wyników finansowych w firmie wynikającą
z analizy poziomej sprawozdań finansowych;
w komórce H2 wstawić formułę =JEŻELI(C2=0;"";D2/C2) wyjaśnienie w ćwiczeniu 1.
18) skopiować formułę z komórki H2 do komórek H3:H17,
19) zapisać.
Rys.5.10.1.5. Arkusz do ćwiczenia 3. gotowy arkusz bilans pasywa
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Środki dydaktyczne
- komputer z programem Excel.
Ćwiczenie 4
Przedstaw sprawozdanie bilansu dla pasywów w postaci uproszczonej - w arkuszu
kalkulacyjnym w skoroszycie dokonaj grupowania
danych pomocniczych wg wzoru jak na rys.5.10.1.6.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wykonania w programie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaznaczyć wiersze, które będzie chciał ukrywać (od trzeciego do jedenastego),
2) wybrać z menu polecenie ,
3) wybrać ,
4) wykonać te same czynności dla wierszy od trzynastego do szesnastego,
5) zapisać.
Rys.5.10.1.6. Arkusz do ćwiczenia 4. zestawienie bilansu dla pasywów w postaci uproszczonej
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne
- komputer z programem Excel.
Ćwiczenie 5
Przygotuj sprawozdanie finansowe w postaci rachunku zysków i strat:
1. sporządz w arkuszu kalkulacyjnym w skoroszycie formularz
rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym wg wzorów jak na rys. 5.10.1.7
i rys. 5.10.1.8,
2. oblicz strukturę procentową na początku roku obrachunkowego,
3. oblicz strukturę procentową na koniec roku obrachunkowego,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
4. oblicz dynamikę wyników finansowych w firmie wynikającą z analizy poziomej
sprawozdań finansowych w odniesieniu do początku roku obrachunkowego,
5. przedstaw rachunek zysków i strat w postaci uproszczonej.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wykonania w programie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) otworzyć skoroszyt ,
2) zmienić nazwę arkusza na ; pracować dalej w arkuszu ,
3) wprowadzić nagłówki tabeli i opisy pozycji w rachunku zysków i strat (postępować
analogicznie jak w arkuszach dla bilansu) rys. 5.10.1.7,
Rys. 5.10.1.7. Arkusz do ćwiczenia 5. zestawienie dla rachunku zysków i strat -cz. 1.
yródło: opracowanie własne
4) wprowadzić do komórek C2 i C3 formuły wynikające z opisu tych pozycji w RZiS,
5) skopiować formuły z C2:C3 na D2:D3,
6) wprowadzić w komórce C4 formułę =SUMA(C5:C8),
7) skopiować formułę z komórki C4 na komórkę D4, a następnie na komórki D5:D8,
8) wprowadzić w komórce C9 formułę =SUMA(C10:C17) i skopiować na komórki
D10:D17,
9) wprowadzić w komórce C18 formułę = C4-C9 i skopiować do komórki D18,
10) wprowadzić w komórce C21 formułę =SUMA(C18:C20) i skopiować do komórki D21,
11) wprowadzić w komórce C24 formułę =C21+C22-C23 i skopiować na komórki D24,
12) wprowadzić w komórce C26 formułę = C24-C25 i skopiować na komórki D26,
13) wprowadzić w komórce C29 formułę =C26-C27-C28 i skopiować na komórki D26,
14) wprowadzić pozycje liczbowe rachunku zysku i strat (wariant porównawczy) do arkusza
rys.5.10.1.7 i rys. 5.10.1.8.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Rys. 5.10.1.8. Arkusz do ćwiczenia 5. zestawienie dla rachunku zysków i strat -cz. 2.
yródło: opracowanie własne
15) dokonać rozliczeń wielkości struktury i dynamiki analogicznie jak w arkuszach bilansu
(podpowiedz: w komórce wstawić formułę =C4/$C$2, a w komórce G2 formułę
=JEŻELI(C2=0;"";D2/C2),
16) dokonać grupowania danych pomocniczych wg wzoru jak na rys. 5.10.1.9.
17) zapisać przygotowany formularz.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne
- komputer z programem Excel.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Rys. 5.10.1.9. Arkusz do ćwiczenia 5. zestawienie rachunku zysków i strat w postaci uproszczonej
yródło: opracowanie własne
Ćwiczenie 6
Na podstawie bilansu i rachunku zysków i strat (obliczonego w arkuszach: bilans_aktywa,
bilans_pasywa i RZiS) porównaj wskazniki analizy finansowej przedsiębiorstwa za rok
poprzedni i rok bieżący:
1. sporządz w arkuszu kalkulacyjnym w skoroszycie
formularz wg wzoru jak na rys. 5.10.1.10; wypełniaj danymi tylko pola w komórkach
z szarym cieniowaniem, do komórek z białym cieniowaniem wstawiaj formuły,
2. dokonaj obliczeń wskazników za rok poprzedni i rok bieżący,
3. oblicz zmiany dla poszczególnych wskazników.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wykonania w programie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) otworzyć skoroszyt ,
2) wstawić nowy arkusz ,
3) wprowadzić podstawowe wskazniki ekonomiczno - finansowe do arkusza,
4) wstawić w komórce C3 formułę =RZiS!C29/RZiS!C4 dokonuje wymiany informacji
między arkuszami; skopiować formułę do komórki D3,
5) wstawić w komórce C4 formułę =RZiS!C18/RZiS!C4; skopiować do komórki D4,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
6) wstawić formułę w komórce C6 =bilans_aktywa!C8/bilans_pasywa!C15; skopiować do
komórki D6,
7) wstawić w komórce C7 formułę
=(bilans_aktywa!C8-bilans_aktywa!C9)/bilans_pasywa!C15; skopiować do komórki D7,
8) wstawić w komórce C9 formułę =bilans_pasywa!C12/bilans_aktywa!C13; skopiować do
komórki D9,
9) wstawić w komórce C10 formułę =bilans_pasywa!C2/bilans_aktywa!C13; skopiować do
komórki D10,
10) wstawić w komórce C11 formułę =bilans_pasywa!C2/bilans_aktywa!C2; skopiować do
komórki D11,
11) zapisać przygotowany formularz.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne
- komputer z programem Excel.
Rys.5.10.1.10. Arkusz do ćwiczenia 7. wskazniki analizy finansowej
yródło: opracowanie własne
Ćwiczenie 8
W arkuszu w skoroszycie sformatuj komórki
z wartościami wskazników, stosując dla każdego z nich właściwe warunki do formatowania,
wynikające z interpretacji wskaznika.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wykonania w programie.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zaznaczać myszą kolejno komórki z wartościami wskazników,
2) wybrać z menu głównego ,
3) dokonywać ustawień kryteriów formatowania np. dla komórki C6 okno warunkowe> przybiera postać jak na rys. 5.10.1.11.
Rys. 5.10.1.11. Okno - do ćwiczenia 8.
yródło: opracowanie własne
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne
- komputer z programem Excel.
Ćwiczenie 9
Przygotuj w postaci graficznej porównanie wartości wybranych wskazników analizy
finansowej dla dwóch firm i na ich podstawie oceń kondycję finansową przedsiębiorstw:
1. sporządz w arkuszu w skoroszycie zestawienie ja na rys.
5.10.1.12.
Rys. 5.10.1.12. Arkusz z danymi - do ćwiczenia 9.
yródło: opracowanie własne
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
2. sporządz dla każdego typu wskaznika wykres (rys. 5.10.1.13.) wartości dla
poszczególnych firm; twórz każdy wykres w tym samym arkuszu.
WSKAyNIKI RENTOWNOŚCI
10,0%
Firma A
5,0%
Firma B
0,0%
Rentow ność sprzedaży Rentow ność kapitału
(mierzona zyskiem netto) w łasnego
Rys. 5.10.1.13. Arkusz do ćwiczenia 9 wskazniki rentowności: wykres
yródło: opracowanie własne
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i zaprezentować sposób wykonania w programie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) utworzyć nowy skoroszyt ,
2) wprowadzić nazwę arkusza ,
3) wprowadzić dane do arkusza (rys. 5.10.1.12.),
4) sporządzić wykresy dla poszczególnych wskazników,
5) zapisać.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne
- komputer z programem Excel.
5.10.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi:
Tak Nie
sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym formularz bilansu dla aktywów,
1)
sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym formularz bilansu dla pasywów,
2)
sporządzić w arkuszu kalkulacyjnym formularz rachunku zysku i
3)
strat,
obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym pozycje wynikowe z bilansu i
4)
rachunku zysków i strat,
obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym strukturę procentową danych
5)
z bilansu i rachunku zysku i strat,
obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym dynamikę danych z bilansu
6)
i rachunku zysku i strat,
zaprezentować dane z obliczeń na wykresie i w postaci formatowania
7)
warunkowego.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
6. EWALUACJA OSIGNIĆ UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test nr 1 - do jednostki modułowej Wykorzystanie informacji
ekonomicznej w procesie decyzyjnym
Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1,3,4,6,7,8, są z poziomu podstawowego,
- zadania 2,5,9,10 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne:
- dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 5 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry za rozwiązanie 7 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry za rozwiązanie 8 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.a, 2.c, 3.d, 4.b, 5.c, 6.a, 7.d, 8.b, 9.c, 10.d, .
Plan testu
Nr
Cel operacyjny Poziom
Kategoria Poprawna
zadani
celu odpowiedz
(mierzalne osiągnięcia ucznia) wymagań
a
Wskazać kryteria klasyfikacji analizy
1. A P a
ekonomicznej
Rozpoznawać kolejność czynników w
2. B PP c
metodzie kolejnych podstawień
Wskazywać elementy syntetycznej
3. analizy wykorzystania czynników A P d
produkcji w firmie.
Rozpoznawać elementy bilansu w wersji
4. A P b
uproszczonej
Rozróżniać wskazniki analizy
5. B PP c
ekonomicznej
6. Obliczać wskazniki rentowności A P a
Wskazywać elementy planowania
7. A P d
rzeczowego
Identyfikować wewnętrzne zródła
8. A P b
finansowania firmy
9. Rozróżniać rodzaje dzwigni finansowej B PP c
10. Identyfikować koszty zmienne A PP d
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela:
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia:
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 9 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi
tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw pytań testowych,
- karta odpowiedzi.
Zestaw pytań testowych
1. Materiały zródłowe pozaewidencyjne to:
a) ilość przepracowanych godzin przez Nowaka,
b) stan majątku firmy,
c) materiały z przeprowadzonych kontroli,
d) ilość wykonanej produkcji na każdym stanowisku.
2. Metoda podstawień łańcuchowych polega na:
a) zastępowaniu poszczególnych elementów bazowych danymi rzeczywistymi i ustalaniu
odchyleń cząstkowych,
b) porównaniu za pomocą odchyleń bezwzględnych, danych ocenianych z bazą
porównawczą,
c) zastępowaniu poszczególnych elementów bazowych danymi rzeczywistymi,
d) porównaniu za pomocą odchyleń względnych, danych ocenianych z bazą
porównawczą,
3. Wskaznik fluktuacji Wz uważa się za prawidłowy jeżeli kształtuje się na poziomie:
a) Wz > 15%,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
b) Wz < 10%,
c) Wz = 18%,
d) Wz > 10%.
4. Do pasywów w bilansie w wersji uproszczonej nie zaliczamy:
a) kapitał podstawowy,
b) należności długoterminowe,
c) zapasy,
d) krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
5. Wskazniki ekonomiczne określające stopień finansowania przedsiębiorstwa przez
kapitały obce i oceniające sytuację firmy w dłuższym okresie, to wskazniki:
a) wskazniki płynności finansowej,
b) rentowności,
c) wspomagania finansowego,
d) aktywności.
6. Kapitał pracujący obliczamy wykorzystując zależność:
a) zysk netto przez przeciętny stan kapitału,
b) zobowiązania bieżące - aktywa obrotowe,
c) zysk netto przez przychody ze sprzedaży,
d) aktywa obrotowe - zobowiązania bieżące.
7. Do planowania finansowego w firmie zaliczamy:
a) planowania sprzedaży,
b) planowania produkcji wyrobów,
c) planowania zatrudnienia,
d) planowania kosztów.
8. Do zewnętrznych własnych zródeł finansowania działalności firmy zaliczamy:
a) przyjęcie nowych wspólników, kredyty odbiorców,
b) akumulowany zysk, odpisy amortyzacyjne, rezerwy,
c) krótkoterminowe papiery dłużne
d) rezerwy.
9. Wykorzystywana w zarządzaniu przedsiębiorstwem dzwignia operacyjna:
a) opisuje strukturę kapitału i oznacza zużycie kapitału obcego z zamiarem
podwyższenia rentowności kapitału własnego,
b) związana jest ze strukturą majątku i jego wykorzystaniem w istniejących warunkach
działania firmy.
c) przedstawia równocześnie strukturę kapitału i majątku .
d) określa sposoby finansowania firmy
10. Próg rentowności w działalności jednostki gospodarczej, nazywany też punktem
krytycznym lub punktem bez straty określa:
a) wielkość produkcji równoważącą przychody z kosztami,
b) wielkość produkcji równoważącą zyski,
c) koszty niezbędne do wyprodukowania określonej produkcji,
d) maksymalne zyski.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
Test nr 2 - do jednostki modułowej Wykorzystanie informacji
ekonomicznej w procesie decyzyjnym
Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1,3,4,6,9,10 są z poziomu podstawowego,
- zadania 2,5,7,8 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań uczeń otrzymuje następujące oceny szkolne:
- dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 5 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry za rozwiązanie 8 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry za rozwiązanie 9 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.b, 2.d, 3.c, 4.a, 5.b, 6.a, 7.c, 8.b, 9.a, 10.d.
Plan testu
Nr
Cel operacyjny Poziom
Kategoria Poprawna
zadani
celu odpowiedz
(mierzalne osiągnięcia ucznia) wymagań
a
Rozróżniać cele, przedmiot i zakres
1. A P b
analiz.
Zebrać informacje do przeprowadzenia
2. B PP d
analizy ekonomicznej, w tym finansowej.
Obliczać i zinterpretować standartowe
3. wskazniki stosowane w analizie A P c
ekonomicznej.
Oceniać sytuację finansową jednostki na
4. A P a
podstawie wybranych wskazników.
Sklasyfikować plany według różnych
5. B PP b
kryteriów.
Rozróżnić zapotrzebowanie na środki
6. finansowe ze zródeł wewnętrznych i A P a
zewnętrznych.
Obliczyć i zinterpretować efekt dzwigni
7. B PP d
finansowej.
Zastosować metody wyodrębnienia
8. B PP b
kosztów zmiennych.
Obliczyć i zinterpretować próg
9. rentowności w ujęciu ilościowym i A P a
wartościowym.
Wyznaczyć strefę bezpieczeństwa
10. A P d
przychodu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela:
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia:
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 10 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi
tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw pytań testowych,
- karta odpowiedzi.
Zestaw pytań testowych
1. Analiza ekonomiczna wyjaśniającą przyczyny kształtowania się wskazników
ekonomicznych i sugerująca ewentualne działania naprawcze, to analiza:
a) dorazna,
b) zależnościowa,
c) okolicznościowa,
d) techniczno-ekonomiczna.
2. Do aktywów w bilansie w wersji uproszczonej nie zaliczamy:
a) należności długoterminowe,
b) zapasy,
c) inwestycje krótkoterminowe,
d) pozostałych kapitałów rezerwowych.
3. Wskazniki ekonomiczne oceniające efektywność wykorzystania zasobów majątkowych,
ze szczególnym uwzględnieniem zapasów i należności, to wskazniki:
a) płynności
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
b. wspomagania finansowego,
c. aktywności,
rentowności.
4. Wskaznik wiarygodności kredytowej wyrażający zdolność przedsiębiorstwa do spłaty
rocznej raty kapitałowej z nadwyżki finansowej, nie powinien być mniejszy niż:
a) 1,5
b) 3,7
c) 0,5
d) 9,5
5. Podział planów na : strategiczne, taktyczne i operatywne, to podział według kryterium:
a) zasięg planowania,
b) szczebel zarządzania,
c) struktura planów,
d) rodzaj działalności.
6. Do wewnętrznych zródeł finansowania firmy nie zaliczamy:
a) przyjęcia nowych wspólników,
b) odpisów amortyzacyjnych,
c) akumulowanego zysku,
d) rezerwy
7. Jeżeli stopa płaconych odsetek jest niższa od rentowności majątku osiągniętego przez
firmę, to stopa rentowności kapitałów własnych:
a) maleje w miarę zwiększania się udziału kapitałów obcych,
b) nie ulega zmianie,
c) wzrasta w miarę zwiększania się udziału kapitałów obcych,
d) wzrasta wtedy, gdy zmniejsza się udział kapitałów obcych.
8. Koszty zmienne, które zmieniają się wolniej w stosunku do zmian wielkości produkcji, to
koszty:
a) proporcjonalne,
b) degresywne,
c) progresywne,
d) równomierne.
9. Próg rentowności w ujęciu ilościowym określa:
a) ilość produktów jaką należy sprzedać aby pokryć koszty całkowite,
b) ilość produktów jaką nie należy sprzedać, aby nie ponieść strat,
c) taką wartość sprzedaży, która pokrywa koszty całkowite,
d) taką wartość sprzedaży, która gwarantuje zysk.
10. Drugi próg rentowności określa rozmiary produkcji:
a) poniżej której jednostka gospodarcza przestaje osiągać zyski,
b) od której jednostka gospodarcza zaczyna osiągać zyski,
c) od której jednostka gospodarcza zaczyna ponosić straty,
d) powyżej których jednostka gospodarcza przestaje osiągać zysk.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Wykorzystanie informacji ekonomicznej w procesie podejmowania decyzji
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr
a b c d Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
7. SAOWNIK POLSKO ANGIELSKI POJĆ
EKONOMICZNYCH
Analiza ekonomiczna, economical analisis
Ewidencja record
Czynnik produkcji production factor
Maszyny i urządzenia machines and devices
Efektywny czas pracy efficient work time
Wskaznik przeciętnej wydajności average efficiency rate
Zużycie materiału material consumption
Norma wydajności standard efficiency
Norma pracochłonności standard laborious
Bilans balance
Rachunek wyników calculaction
Analiza wskaznikowa rate analisis
Planowanie finansowe financial planning
Wskazniki płynności finansowej financial fluency rate
Wskazniki wspomagania finansowego financial support rate
Wskazniki aktywności activity rate
Wskazniki rentowności profitability rate
Kapitał capital
Kapitał własny private capital
Kapitał obcy foreign capital
Struktura kapitału capital structure
Dzwignia finansowa financial lever
Koszty zmienne changeable expenses
Próg rentowności threshold of profitability
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
8. LITERATURA
1. Bednarski L.: Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 2002
2. Bernard & Colli: Słownik ekonomiczny i finansowy. Wydawnictwo Książnica , 2004
3. Bień W.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Difin, Warszawa 2001
4. Chudy S., Kobat F., Pietraszewski M.: Ekonomika przedsiębiorstw. Cz. 1, eMPi2, Poznań
2004
5. Dębski S.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. WSiP, Warszawa 1999
6. Haber L. H.: Management zarys zarządzania małą firmą. Wydawnictwo Profesjonalnej
Szkoły Biznesu, Kraków 2000
7. Jaruga A. A., Nowak W. A., Szychta A.: Rachunkowość zarządcza. SWSPiZ, Aódz 2001
8. Komorowski J.: Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie. ODDK, Gdańsk 2001
9. Lewandowska L.: Rozwój firmy koncepcje zarządzania i finansowanie. ODDK,
Gdańsk 2001
10. Moss T., Zysnarska A.: Rachunkowość finansowa od podstaw. Cz. 1. ODDK, Gdańsk
2004
11. Olzacka B., Pałczyńska Gościniak R.: Jak oceniać firmę metodyka badania,
przykłady liczbowe. ODDK, Gdańsk 2003
12. Pawłowicz L.: Ekonomika przedsiębiorstw zagadnienia wybrane. ODDK, Gdańsk 2001
13. Pietraszewski M.: Ekonomika przedsiębiorstw. Cz. 2, eMPi2, Poznań 2004
14. Pietraszewski M.: Ekonomika przedsiębiorstw. Cz. 3, eMPi2, Poznań 2004
15. Skowronek Mielczarek A.: Małe i średnie przedsiębiorstwa. yródła finansowania.
Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2003
16. Wermut J.: Rachunkowość zarządcza. ODDK, Gdańsk 2000
17. Wermut J.: Zbiór przykładów z rachunkowości zarządczej z rozwiązaniami. ODDK,
Gdańsk 2003
18. Zysnarska A.: Rachunkowość finansowa od podstaw w zadaniach. Cz. 2. ODDK, Gdańsk
2004
19. Zysnarska A.: Rachunkowość finansowa od podstaw w zadaniach z rozwiązaniami. Cz.
3. ODDK, Gdańsk 2004
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Egzamin wimic 09 10 informacje
informatyka ekonomiczna
WYKLAD Z MIKROEKONOMII DLA KIERUNKU INFORMATYKA I EKONOMETRIA
04 Wykorzystanie informacyjnych technik biurowych
09 Zarządzanie informacją i obiegiem dokumentów
Wykorzystanie informacji w pracy biurowej
Informacja dotyczaca wykorzystanych materialow
Egzamin zawodowy na technika informatyki czerwiec 09 (odpowiedzi)
Wykorzystanie technologii informacyjnej 2008
informator o egz maturalnym od 09 roku teksty zadania
09 Certyfikat 650 1 15 A 2 RM 1 8 AWK (AWK M) część informacyjna? 2
Wykorzystanie formatu SVG w systemach informacji przestrzennej
informatyk teoria styczen 09
Ekonomia społeczna podstawowe informacje

więcej podobnych podstron