Odpady – co to właściwie jest ?
- odpady – to wszystkie przedmioty oraz substancje stałe i ciekłe, powstałe w wyniku działalności przemysłowej, gospodarczej lub bytowania człowieka i nieprzydatne w miejscu lub czasie, w którym powstały.
- w UE – ‘substancje lub przedmioty w kategoriach ustalonych w załączniku, które posiadacz usuwa lub niektórych usuwanie zamierza przeprowadzić, lub ich usuwanie jest wymagane z mocy prawa krajowego’.
- usuwanie – operacje, które nie prowadzą do możliwości odzyskania zasobów, recyklingu, regeneracji, wtórnego użycia lub zastosowań alternatywnych np. składowanie w ziemi, rozkład w glebie, odprowadzenie do wód, spalanie, składowanie stałe.
Po
dstawowe pojęcia – gospodarka odpadami .
Poprzez pojęcie gospodarka odpadami rozumiemy między innym ich:
- wywóz
- składowanie
- unieszkodliwienie
- segregowanie
Ogólnie rzecz biorąc – są to czynności, mające na celu zmniejszenie szkodliwego wpływu odpadów na środowisko naturalne.
Odzysk – recycling, regeneracja, bezpośrednie użycie jako surowców lub zastosowanie alternatywne, obejmujące takie operacje jak np.:
- zastosowanie jako paliwa
- odzysk lub regeneracja rozpuszczalników
- odzysk lub regeneracja innych substancji organicznych
- odzysk metali i innych metali nieorganicznych
- regeneracja kwasów i zasad
- zastosowanie w rolnictwie
Recycling – taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu.
Po
dział odpadów .
Odpady można podzielić ze względu na:
- skład chemiczny
- właściwości
- na miejsce ich powstawania
- sposób ich unieszkodliwienia lub wykorzystania
- czy ze względu na zagrożenie dla środowiska.
Najogólniej – odpady przemysłowe i komunalne. W obu kategoriach wydziela się ponadto odpady niebezpieczne,.
Odpady komunalne – odpady gospodarstw domowych, a także odpady nie zwierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach.
Od czego zależy wielkość odpadów komunalnych ?
- produkcji globalnej w danym kraju, łącznie z usługami;
- stopienia rozwoju i stopy życiowej danego kraju wraz ze zwyczajami i poziomem kultury mieszkańców, z uwzględnieniem standardu wyposażenia mieszkań w instalacje komunalne;
- świadomość ekologiczne i zaangażowanie społeczeństwa lokalnego;
- wielkość zbiorników do gromadzenia odpadów, itp.
Jak wynika z danych ogłoszonych przez unijne biuro statystyczne Eurostat, w 2008 roku przeciętny Polak wyprodukował 320kg śmieci, podczas gdy średnia europejska wynosi 524kg. Najwięcej śmieci, bo ponad 700kg, wytwarzając Duńczycy.
Odpady przemysłowe.
- powstające w procesach produkcyjnych stałe i ciekłe substancje oraz przedmioty bezużyteczne bez dodatkowych zabiegów technologicznych.
W Polsce wyróżnia się 19 grup odpadów przemysłowych usystematyzowanych ze względu na miejsce ich powstawania (np. odpady z rolnictwa i leśnictwa, odpady z przeróbki ropy naftowej czy odpady z przemysłu fotograficznego). Klasyfikacja ta jest zgodna z normami obowiązującymi w UE.
Największa grupa odpadów. W 1996 roku wytworzono w Polsce 125 milionów ton odpadów przemysłowych. W
tym samym czasie wytworzono 12mln ton komunalnych i 5mln ton niebezpiecznych .
Najwięcej – energetyka – baza paliwowa = węgiel kamienny, brunatny. Odpady = głównie produkty stałe spalania, tj. żużel i popiół (odpady paleniskowe).
Są źródłem wieli wartościowych materiałów mineralnych, które powinny zostać wykorzystane max.
Ilość i skład odpadów paleniskowych zależy od rodzaju i jakości węgla, parametrów urządzeń spalających.
Kamienny: SiO2
Części nieorganiczne nie ulegające spalaniu – popiół (85-90%), żużel (10-15%).
Sposoby wykorzystania odpadów paleniskowych:
- przy produkcji materiałów budowlanych oraz jako zasypka w konstrukcjach z betonu zbrojonego;
- do budowy i utwierdzania dróg oraz budowy nasypów komunikacyjnych;
- przy zabiegach rekultywacyjnych w obrębie składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych (izolacja, zabezpieczenie);
- przy rekultywacji terenów pogórniczych – wypełnianie pustek poeksploatacyjnych w podziemiach kopalń;
- utworzenie złóż antropogenicznych , możliwych do eksploatacji w przyszłości jako ewentualne złoża surowca.
Surowiec nie odpad.
Kraje importujące węgiel (Dania, Finlandia, Holandia) wykorzystują popioły prawie w 100% jako substytut piasków i żwirów do budowy dróg nawierzchni, parkingów, nasypów konstrukcyjnych do, podłoży pod rurociągi oraz wypełnienia wyrobisk.
R
egulacje prawne w Polsce .
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach:
13.10.05 – zmiany w regulacjach prawnych dotyczących odpadów wynikające z dyrektyw unijnych.
Dyrektywy dotyczące odpadów
Dyrektywa 75/442/EEC o odpadach
Dyrektywa 91/689/EEC o odpadach niebezpiecznych
Odpady specjalne
Urządzenia służące do
Transport, Import i Eksport
przetwarzania i składowania
Dyrektywy specjalne (Pakowanie,
Dyrektywa 89/369/EEC o
Rozporządzenie 259/93/ECC na
olej odpadowy, złomowanie
zanieczyszczeniu powietrza przez
temat nadzorowania i
pojazdów itp.)
nowo powstałe i już istniejące
kontrolowania wwozu i wywozu
spalarnie odpadów. Dyrektywa
odpadów do/z Unii Europejskiej
94/67/EC o spalaniu odpadów
niebezpiecznych. Dyrektywa
1999/31/EC o składowaniu
odpadów
Ustawa ta określa zasady postępowania z odpadami z w szczególności:
- zapobiegania powstawaniu odpadów lub minimalizacji ich ilości,
- usuwania odpadów z miejsca ich powstawania,
- odzyskiwania lub unieszkodliwienia odpadów w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska
Z
asady zagospodarowania odpadami –
minimalizacja u źródła.
Kto podejmuje działania powodujące lun mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i prowadzić, tak, aby:
a) ograniczenie:
- prewencja
- minimalizacja
b) odzysk:
- recycling
- ponowne użycie
c) unieszkodliwienie:
- spalanie i odzysk energii
- składowanie
Sp
osoby ograniczenia ilości odpadów .
Każdy niezagospodarowany nie mający przeznaczenia produkt – odpad. Każdy odpad zagospodarowany –
surowiec lub materiał.
Więc każda materia pozyskiwana, przetwarzana i przemieszczana przez człowieka, może być surowcem lub odpadem.
Przeciwdziałanie powstawaniu odpadów:
- ograniczenie powstawania odpadów przez optymalne przetwórstwo surowców, materiałów i paliw (minimalizacja u źródła). Modyfikacja urządzeń i technologii, w tym wprowadzenie technologii mało- i bezodpadowych, tzw. czystych. Modyfikacja projektowanych wyrobów. Substytucja surowców stosowanych tradycyjnie. Modyfikacja urządzeń i technologii.
(najbardziej efektywna droga minimalizacji odpadów.
- zwiększenie stopnia wykorzystania odpadów (których na obecnym poziomie techniki i technologii nie da się uniknąć). Możliwość ponownego wykorzystania tych wyrobów wynika z tego, że są one wykonane z materiałów
odnawialnych, tzn. że istnieje możliwość przywracania im pierwotnych właściwości albo odzyskania poszczególnych składników lub usuwania z nich szkodliwych składników przez przeprowadzenie odpowiednich zabiegów.
Odzysk odpadów.
Odzysk – wszelkie działania niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii.
Kierunki wykorzystania odpadów:
a) odzysk energii – termiczne przekształcenie odpadów w celu odzyskania energii
b) recycling – powtórne przetwarzanie substancji i materiałów zawartych w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu.
Np. papier i tektura, stłuczka szklana, metale nieżelazne, gruz budowlany oraz niektóre tworzywa sztuczne, butelki szklane.
Korzyści – zmniejszenie ilości odpadów w ogólnym systemie gospodarowania odpadami, zmniejszone zużycie surowców pierwotnych, w tym energii do wytwarzania nowych produktów, zmniejszenie zużycia surowców naturalnych.
Wymagania prawne w zakresie wykorzystania odpadów.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.Nr62. poz 618)
1. Odpady powinny być zbierane w sposób selektywny- art. 10
2.
Posiadacz odpadów jest obowiązany w pierwszej kolejności do poddania ich odzyskowi –art.7
3.
odpady, które nie powinny być poddane odzyskowi lub unieszkodliwione w miejscu ich powstania powinny być przekazane do najbliżej położonych miejsc, w których mogą być poddane odzyskowi lub unieszkodliwione- art. 9
4.
Unieszkodliwianiu poddaje się te odpady, z których uprzednio wysegregowano odpady nadające się do odzysku- art. 12
Odzysk lub unieszkodliwianie może odbywać się tylko w miejscu wyznaczonym i tylko wtedy gdy: 1.
Nie zostaną przekroczone standardy emisyjne, określone na podstawie przepisów.
2. Pozostałości powstające w wyniku działalności związanej z odzyskiem lub unieszkodliwianiem będą poddawane odzyskowi lub będą unieszkodliwiane z zachowaniem wymagań określonych w ustawie Modele segregacji odpadów.
- Selektywna zbiórka odpadów (odpady zbierane od oddzielnych, specjalnie do tego celu przeznaczonych pojemników, worków, przyjmowane do punktów skupu itp.)
- Sortowanie odpadów (odpady zbierane są tradycyjnie, do wspólnego pojemnika, a później sortowane w sortowni odpadów na papier, szkło, metal itp.)
Podstawowym problemem jest tu wysoki stopień zanieczyszczenia wszystkich odpadów.
GŁÓWNE CELE I ZASADY SELEKTYWNEJ ZBIÓRKI ODPADÓW.
•
Zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowisko,
•
Zmniejszenie szkodliwości tych odpadów,
•
Pozyskanie surowców wtórnych
Unieszkodliwianie odpadów
- (po sortowaniu) polega na poddawaniu ich procesom przekształcania biologicznego, fizycznego lub chemicznego w celu doprowadzania ich do stanu, który nie stwarza zagrożeń dla życia lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska
Obejmuje:
• Składowisko odpadów- najmniej bezpieczne dla środowiska, stanowi coraz droższy sposób postępowania z odpadem ze względu na rosnące koszty opłaty środowiskowej. Sprzeciw lokalnej społeczności co do lokalizacji tych obiektów.
•
Spalanie odpadów- mineralizację odpadów- znaczna redukcja objętości, kosztowne instalacje i technologie oczyszczania spalin, uzyskuje się energię cieplna do wykorzystania
•
Zagazowanie i pirolizę (odgazowanie)- możliwe unieszkodliwianie mokrych odpadów, powstaje gaz i olej do dalszego wykorzystania, ciepło, kosztowne
•
Przeróbka na paliwo stałe
•
Kompostowanie
•
Fermentację metanową w komorach
Odpady niebezpieczne.
- to odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład mechaniczny, biologiczny, inne właściwości lub okoliczności stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego lub środowiska, objęte listą Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.
Cechy wyróżniające je od innych odpadów
a. Palność (podatność do zapłonu i palenia się trwałym i silnym płomieniem), b. Korozyjność (niszczenie materiałów konstrukcyjnych)
c. Reaktywność (zdolność do krótkoterminowych działań polegających na eksplozji, wydzielaniu toksycznych gazów reakcji chemicznych pomiędzy odpadami a środowiskiem)
d. Ekotoksyczność (zdolność do działań jak w pkt. C, ale powolnych, długoterminowych) Klasyfikację szkodliwości odpadów przeprowadza się w oparciu o ustalone wartości progowe dla każdego kryterium (np.. zawartość metali ciężkich, substancji toksycznych, niektórych zw. Organicznych itp.) Szczególne rodzaje odpadów.
Ustawodawca zdefiniował również pewne szczególne rodzaje odpadów, w odniesieniu do których istnieją dodatkowe obowiązki lub „z góry” określony został sposób ich unieszkodliwienia.
•
PCB (polichlorowane biofenole)
•
Oleje odpadowe
•
Odpady z przemysłu dwutlenku tytanu
•
Komunalny osad ściekowy
•
Opakowania i niektóre produkty
•
Baterie i akumulatory
•
Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny
•
Odpady medyczne i weterynaryjne
PCB- polichlorowane bifenyle.
Polichlorowane bifenyle stosowane w przemyśle elektrotechnicznym jako płyny dielektryczne w transformatorach i materiały izolacyjna w kondensatorach dużej mocy.
W latach 60 XX w odkryto- ich własności rakotwórcze, w środowisku ulegają one bardzo powolnemu rozkładowi wydzielając dioksyny i powodując skażenie gleby i wody.
Odzysk odpadów zawierających PCB wyłącznie po usunięciu PCB (potem PCB spalone w spalarniach odpadów niebezpiecznych)
Oleje zawierające PCB nie mogą być poddawane procesom rafinacji, lecz jako odpady niebezpieczne powinny być kierowane do unieszkodliwienia. Wystarczy by 1 tona oleju została zanieczyszczona 100 gramami PCB by nie nadawał się on już do odzysku.
POLSKA ZOBOWIĄZAŁA SIĘ IŻ DO 2010r. NASZ KRAJ BĘDZIE WOLNY OD URZĄDZEŃ
ZAWIERAJĄCYCH W CIECZY POWYŻEJ 50 ppm PCB
Odpady specyficzne.
Państwa UE muszą zakazać sprzedaży baterii i akumulatorów zawierających określoną ilość rtęci oraz SA zobligowane do przygotowania programów służących redukowaniu ilości metali ciężkich w bateriach i akumulatorach.
Programy te muszą także zachęcać do osobnego składowania zużytych baterii. Baterie i akumulatory muszą być znakowane w taki sposób aby widoczne były wskazania dotyczące osobnego składowania, recyklingu i zawartości metali ciężkich.
Składowanie oleju odpadowego: celem Dyrektywy 75/439/EEC jest stworzenie zharmonizowanego systemu gromadzenia, zarządzania, składowania i usuwania olejów odpadowych bez szkody dla środowiska. Państwa UE
zobowiązane są do stworzenia systemów rejestracji, wydawania pozwoleń i nadzorowania działań dotyczących przetwarzania i usuwania olejów odpadowych. W zarządzaniu tymi substancjami największą wagę przywiązuje się do regenerowania, spalania a następnie niszczenie określonych składowisk.
Oleje odpadowe z motoryzacji to zużyte oleje silnikowe i przekładniowe.
Oleje odpadowe z przemysłu to głównie zużyte oleje hydrauliczne przekładniowe maszynowe , transformatorowe i grzewcze.
Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.
Postępowanie ze zużytym sprzęt elektryczny i elektroniczny w sposób zapewniający ochronę zdrowia i życia ludzi oraz ochronę środowiska- określa ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. 2005 nr 180 poz. 1495 z późn. Zm.)
- wdrożona została dyrektywa 2002/96/WE WEEE
Obliguje Ana kraje członkowskie UE do stworzenie sieci zbiórki i utylizacji zużytego sprzętu elektronicznego i elektrycznego, m.in. komputerów, telefonów, sprzętu audio-wideo, agd itp.
Obowiązki sprzedawcy i użytkownika.
Sprzęt elektryczny i elektroniczny, wprowadzony do obrotu, musi być odpowiednio oznakowany i zbierany osobno niż pozostałe odpady
Użytkownicy sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych zobowiązani są do oddania sprzętu zbierającym zużyty sprzęt.
Sprzedawca detaliczny i hurtowy jest zobowiązany przy sprzedaży sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych do nieodpłatnego przyjęcia zużytego sprzętu w ilości nie większej niż sprzedawany nowy sprzęt, jeżeli zużyty sprzęt jest tego samego rodzaju.
Obowiązki wprowadzającego sprzęt.
Wprowadzającym sprzęt jest przedsiębiorca, który:
a) Produkuje i sprzedaje pod własnym oznaczenie sprzęt
b) Sprzedaje pod własnym oznaczeniem sprzęt wyprodukowany przez innego przedsiębiorcę c)
Prowadzi działalność związaną z importem lub wewnątrzwspólnotowym nabyciem sprzętu Wprowadzający- jest obowiązany dołączyć do sprzętu informację dotyczącą:
1.
zakazu umieszczania zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami
2.
potencjalnych skutków dla środowiska i zdrowia ludzi wynikających z obecności składników niebezpiecznych w sprzęcie
3.
masy sprzętu
Opakowania.
Odrębna ustawa o „opakowaniach i odpadach opakowaniowych”- warunki jakie mają spełniać, a także obowiązki producenta, eksportera i importera, a także sprzedawcy i użytkownika opakowań i odpadów opakowaniowych oraz zasady postępowania z nimi.
Ponadto- wymagania w zakresie wytwarzania opakowań, ich oznakowania, zasady postępowania z opakowaniami po substancjach chemicznych, toksycznych rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska
Obowiązki znakowania opakowań.
Producent i importer opakowań mają obowiązek ich oznakowania, chyba, że rodzaj opakowania tego nie wymaga (art. 6 ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych), i tak:
Oznakowanie powinno określać:
a) rodzaj materiałów wykorzystanych do produkcji opakowania
b) możliwość wielokrotnego użytku opakowania
c)
przydatność opakowania do recyklingu
Oznakowanie umieszczenie się na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie, a jeśli rozmiary opakowania na to nie pozwalają- na dołączonej do niego informacji.
Oznakowanie powinno być wyraźne, widoczne i czytelne oraz powinno zachować trwałość również po otwarciu opakowania.