Filtry i ich zastosowanie










 
 

 



Filtry i ich
zastosowanie










 
Podział pasma
      W myśl zasad techniki realizacji
dźwięku cały zakres częstotliwości akustycznych można podzielić na sześć
części:1) 16 - 60Hz. Jest to zakres bardzo niskiego
basu. Zawiera on dźwięki bardziej odczuwalne, niż słyszalne. Nadają one
muzyce więcej mocy, nawet gdy występują niezbyt często. Zbyt duże podbicie
tego zakresu może spowodować głuche, rozmyte brzmienie i brak
rzeczywistego basu w przypadku użycia mniejszych głośników. Na ten zakres
powinieneś szczególnie uważać, jeśli zajmujesz się nagłaśnianiem i jeśli
nie chcesz dokonywać częstych napraw lub zakupów głośników
niskotonowych.2) 60 - 250Hz. Zakres ten zawiera podstawowe
dźwięki sekcji rytmicznej. Korygowanie tego pasma może zmienić równo wagę
muzyczną nagrania, spowodować brzmienie płaskie i suche lub jędrne i
mięsiste. Nadmierne podbicie tych częstotliwości może dać brzmienie
dudniące.3) 250 - 2kHz. Średnica. Zawiera dźwięki harmoniczne
niskiego rzędu (podstawowe) większości instrumentów muzycznych. Nadmierne
podbicie tego pasma może dać brzmienie telefoniczne. Podbicie zakresu
500Hz...1kHz daje brzmienie podobne do rogu, podbicie zakresu 1...2kHz
powoduje, że brzmienie staje się blaszane. Zbytnie uwypuklanie średnicy
może spowodować zmęczenie słuchu.4) 2 - 4kHz. Górna średnica.
Nieumiejętne operowanie korekcją w tym zakresie może zmniejszyć
zrozumiałość mowy, powodując seplenienie i czyniąc nierozpoznawalnymi
takie zgłoski jak "m", "b", "w". Zbyt silne podbijanie tego zakresu,
szczególnie w okolicy 3kHz, może spowodować zmęczenie słuchu. Podcięcie
3kHz w podkładzie instrumentalnym i niewielkie podbicie tej częstotliwości
dla wokalu poprawia jego czytelność bez zwiększania głośności. Przy
odwrotnym postępowaniu wokal może nadmiernie wtopić się w
podkład.5) 4 - 6kHz. Prezencja. Ten zakres ma wpływ na jasność
i wyrazistość głosu i instrumentów. Podbicie tego zakresu powoduje pozorne
przybliżenie dźwięku do słuchacza. Podbicie o 6dB zakresu wokół
częstotliwości 5kHz powoduje, że pozorny poziom natężenia dźwięku jest
wyższy o ok. 3dB. Podcięcie tego zakresu powoduje pozorne oddalenie
dźwięku.6) 6 - 16kHz. Góra pasma. Ma ona wpływ na jasność i
klarowność dźwięku. Za duże podbicie może spowodować syczenie wokalu.
      Opisany podział jest fundamentem
świadomego kształtowania ostatecznego brzmienia i pomoże Ci nie tylko przy
używaniu korektorów, lecz również przy doborze barwy instrumentów oraz
doborze i odpowiednim stosowaniu mikrofonów. Korekcja dokonywana na
całości miksowanego w studio materiału powinna być traktowana jako
ostateczność i stosowana w przypadkach, gdy konieczne jest np. poprawienie
źle brzmiącego nagrania koncertowego. Nie powinieneś jej stosować w
przypadku pracy w studiu, z dobrze brzmiącym materiałem zarejestrowanym na
magnetofonie wielościeżkowym lub na sekwencerze. Jednoczesne podbicie tego
samego zakresu częstotliwości dla wszystkich instrumentów na raz nigdy nie
jest konieczne i może spowodować, oprócz niekorzystnych odkształceń
brzmienia, zwiększenie szumów.     
Najwłaściwszą metodą pracy jest świadome operowanie indywidualnymi
korektorami w stole mikserskim, w oparciu o znajomość charakterystycznych
zakresów częstotliwości dla poszczególnych instrumentów. Wiedz o tym, że
nadmierne podbicie opisywanych przed chwilą zakresów może zostać
spowodowane nie tylko przez korygowanie całości materiału. Najczęstszym
błędem, który popełniają początkujący dźwiękowcy, jest podbijanie tego
samego pasma w wielu kanałach stołu na raz. Wskutek wzajemnego maskowania
poszczególnych instrumentów taka praktyka powoduje pogorszenie
selektywności, a czasem uniemożliwia uzyskanie prawidłowego wyważenia
nagrania. Jeśli masz tendencję do stałego podbijania pewnych zakresów,
może to świadczyć o tym, że dysponujesz niewłaściwym odsłuchem lub masz
niedobre przyzwyczajenia przy słuchaniu muzyki w domu. Musisz się wyzbyć
zgubnego nałogu używania konturu lub innych upiększających urządzeń,
jakich coraz więcej spotyka się w domowych zestawach muzycznych.
Powinieneś przyzwyczaić się do czystego brzmienia dobiegającego z możliwie
najlepszych zestawów głośnikowych sterowanych z samego tylko wzmacniacza
mocy, bo takie właśnie warunki odsłuchowe panują praktycznie we wszystkich
studiach nagraniowych na świecie.     Istnieją
dwie podstawowe metody pracy z korektorem parametrycznym: -
wycinanie tych zakresów częstotliwości, które są niekorzystne lub
szkodliwe dla brzmienia, albo takich, które mogłyby spowodować
zamaskowanie pozostałych kanałów, - podbijanie tych
zakresów częstotliwości, które są odpowiedzialne za czytelność, pełnię i
selektywność brzmienia.      Każda z nich ma
swoje wady. W metodzie pierwszej nadmiernie wycinając nieodpowiednie
zakresy można spowodować oddalenie i pogorszenie czytelności źródła
dźwięku. W metodzie drugiej podbijając wszystkie na raz zakresy korektora
(a często tak się zdarza) dojść można do paradoksu, polegającego na
zwiększeniu poziomu przy niewielkiej stosunkowo zmianie
brzmienia!      Najlepsze efekty osiągnąć
można łącząc obie metody: wycinanie z podbijaniem określonych zakresów.
Wymaga to jednak dużej wprawy i wyobraźni. Pamiętaj przy tym, że
niekoniecznie musisz używać wszystkich. naraz gałek w korektorze - czasem
właściwy efekt osiągniesz np. podbijając nieco najwyższe pasmo i wycinając
nadmiernie buczące basy, przy obu regulatorach środkowych ustawionych w
położeniu neutralnym. Punktem wyjścia do zgrywania materiału
wielośladowego (do tyczy to również i prac nagłośnieniowych) jest przede
wszystkim otrzymanie możliwie najlepszego brzmienia poprzez odpowiednie
ustawienie i dobór mikrofonów, a w wypadku instrumentów elektronicznych
poprzez dobór barwy. Przy pierwszych przesłuchaniach materiału najlepiej
miej korektory wyłączone lub wyzerowane. Nigdy nie zaczynaj kręcić gałkami
słuchając tylko jednego kanału, ponieważ nie masz wówczas odniesienia do
innych składników nagrania. Korekcja ma przy tym tę zgubną właściwość, że
słuch błyskawicznie się do niej przyzwyczaja i zakres regulacji korektora
bardzo szybko staje się
niewystarczający.      Nigdy nie powinieneś
stosować korektora jako środka zaradczego dla źle ustawionego lub
niewłaściwie dobranego mikrofonu lub nieodpowiedniej barwy instrumentu.
Jeśli nagrywasz materiał na ślady, to przy ustawianiu mikrofonów lub barwy
instrumentu powinieneś mieć korektor wyłączony, a dopiero po uzyskaniu
satysfakcjonującego brzmienia dokonać niewielkiej korekcji (lub nagrać bez
korekcji!). Jeśli jednak gałki przekroczą zakres 6dB, a brzmienie jest
wciąż niezadowalające, to najlepiej wyłącz korektor i zajmij się ponownie
źródłem dźwięku.     Zawsze, gdy przystępujesz do
nowego nagrania, wyzeruj wszystkie korektory w stole. Pamiętaj też o
najważniejszej, podstawowej zasadzie realizacji, zwłaszcza w trakcie
używania korektorów: "Im mniej, tym lepiej"!

Użyteczne częstotliwości
      Wszystkie źródła dźwięku mają swoje
charakterystyczne zakresy częstotliwości. Każdy instrument będzie więc
miał swoją średnicę, dół i górę - inne dla basu, inne dla wokalu, a
jeszcze inne dla hi-hatu. Podane poniżej przykłady traktuj tylko jako
punkt wyjściowy, ponieważ używanie korekcji zależy od gustu i umiejętności
każdego realizatora dźwięku, podobnie jak sposób ustawiania mikrofonów i
używanie procesorów dźwięku. Zależy to też w dużym stopniu od gatunku
nagrywanej muzyki. Zakładam również, że masz już prawidłowo poustawiane
mikrofony i wyjściowe barwy.

Gitara basowa, kontrabas
       Atak instrumentu możesz
zmieniać korygując pasmo 700...1000Hz, dół wzmocnisz dodając 60-80Hz,
szumy strun znajdziesz przy ok. 2,5kHz. Metaliczne brzmienie basu uzyskasz
przez podbicie zakresu powyżej 3kHz.

Duży bęben
Atak mieści się w zakresie 2,5...4kHz, dół przy 60...80Hz. Możesz
spróbować podciąć niską średnicę przy ok. 600Hz.

Werbel
     
Praktycznie najlepiej brzmi liniowo (spróbuj!);
korygując zakres ok. 4kHz zmienisz słyszalność sprężyn, podbijając trochę
10kHz wzmocnisz atak, pełnię uzyskasz regulując zakres
100...250Hz.

Tom
tomy
      Atak występuje tu przy ok. 4kHz, dół
mieści się przy ok. 150...200Hz (duży tom tom - nieco niżej), spróbuj
podciąć zakres przy ok. 400Hz.

Hi-hat, talerze
      Góra, blach mieści przy 7,5...
10kHz, użyteczne jest podcięcie dołu i średnicy, poniżej 1kHz. Podbicie
3kHz może dać agresywną, jazgoczącą barwę.

Gitara elektryczna
     Jeśli brzmienie wyjściowe jest dobre,
spróbuj nagrywać liniowo. Podbicie zakresu powyżej 2,5kHz rozjaśnia i
pozornie przybliża instrument, pełnia brzmienia mieści się w zakresie ok.
250Hz. Zbyt duże podbicie zakresu w pobliżu 10kHz w przypadku gitary
przesterowanej może dać nieprzyjemne, bzyczące brzmienie.

Gitara akustyczna
     Nad pełnią brzmienia zapanujesz regulując
zakres 150...240Hz, klarowność uzyskasz operując korekcją w paśmie
2,5...5kHz. Bardzo jasne, selektywne brzmienie przy akordowym graniu
kostką uzyskasz podbijając pasmo w okolicy 8kHz.

Fortepian
      Jest to jeden z bardziej
szerokopasmowych instrumentów. Dół brzmienia leży w zakresie 80...120Hz,
klarowność uzyskasz podbijając w niewielkim stopniu zakres ok. 4kHz,
dobrze jest podciąć najniższe częstotliwości pasma akustycznego ze względu
na niepożądane dźwięki pochodzące od pedałów i tłumików. Podbijając wąski
zakres w okolicy 2,5kHz uzyskać możesz brzmienie pianina
elektrycznego.

Smyczki lub string, szerokie barwy
syntetyczne
      Pełnia brzmienia leży w zakresie
150...250Hz, ostrość brzmienia uzyskasz podbijając zakres 7,5...10kHz;
zwróć baczną uwagę na najniższy zakres pasma akustycznego -może być
konieczne włączenie filtru górnoprzepustowego HPF.

Glos ludzki, wokal
     Prezencja leży tu w pobliżu 5kHz; jeśli
nadmiernie podbijesz zakres powyżej 7,5kHz, możesz spowodować syczenie.
Jeśli będziesz chciał uzyskać jasne brzmienie wokalu, może być nie zbędny
tzw. deeser, łagodzący głoski syczące (wspominałem już o tym urządzeniu w
odcinku poświęconym procesorom dynamiki ). Pełnię brzmienia możesz kontrolować w paśmie
leżącym w okolicy 120Hz.Jeśli pracujesz z instrumentami
elektronicznymi, to na ogół masz do czynienia z gotowymi barwami. W
przypadku dobrych, markowych instrumentów znajdujące się w ich bankach
próbki dźwiękowe są bardzo dobrej jakości. Przez delikatne użycie korekcji
możesz dopasować je do całości brzmienia nagrania i zbliżyć do brzmienia
naturalnego. Jeśli dysponujesz nieco gorszym instrumentarium, to również
możesz spróbować poprawić jego brzmienie stosując głębszą korekcję
(oczywiście w rozsądnych granicach).
      Nie bój się eksperymentowania,
pamiętaj jednak o ograniczeniach i niekorzystnych zjawiskach, o których
przed chwilą napi ałem. Pamiętaj również, że korekcja jest tylko
uzupełnieniem procesu realizacji, a nie jedynym i najważniejszym środkiem
wiodącym do celu, ponieważ nic nie jest w stanie zastąpić umiejętności
dobrego instrumentalisty i markowego, dobrze przygotowanego instrumentu.
Proces kreowania brzmienia składa się ponadto z wielu innych zabiegów,
znacznie bardziej ważnych od korekcji.     
Jeśli Twój mały domowy mikser ma proste korektory, nie musisz się tym
martwić - najważniejsza jest pomysłowość i dobry, wrażliwy słuch, Na pewno
znasz amerykańskie nagrania z lat pięćdziesiątych, kiedy mikrofony,
miksery i magnetofony byty znacznie niższej jakości niż dzisiaj. Niektóre
z tych nagrań są do dziś niedoścignionym wzorem, ponownie próbuje się
uzyskać właśnie takie brzmienia! Musisz pamiętać, że jakość techniczna i
brzmienie nagrań to dwie całkiem różne rzeczy. Jakość nagrań zawsze będzie
zależeć w dużym stopniu od aparatury, brzmienie od człowieka, który je
wydobywa. Istnieje wiele znakomicie brzmiących nagrań wykonywanych na
tanich amatorskich wielośladach. Istnieje również wiele kiepskich, które
zrealizowano na sprzęcie za kilkaset tysięcy dolarów. Pamiętaj, że o
klasie Twojego studia zawsze będą świadczyły realizowane w nim nagrania, a
nie liczba gałek w korektorach i urządzeń w stojakach.

Pojęcia, które warto zapamiętać:
Korektor: urządzenie do zmiany (korekcji) charakterystyki
częstotliwościowej, a w konsekwencji barwy dźwięku.Korektor
graficzny (graphic equalizer): korektor, w którym ca ty zakres
częstotliwości akustycznych jest podzielony na szereg stałych,
równomiernie rozłożonych pasm; nazwa pochodzi od układu
regulatorów.Korektor parametryczny (parametric equalizer):
korektor, który pozwala na zmianę wszystkich parametrów korekcji, bez ich
wzajemnego wpływu na siebie (wzmocnienia, częstotliwości środkowej,
szerokości regulowanego pasma itd.).Filtr: urządzenie do
ostrego wycinania określonych zakresów częstotliwości.Filtr
górnoprzepustowy (HPF): filtr wycinający zakres pasma poniżej
określonej częstotliwości.Filtr dolnoprzepustowy (LPF): filtr
wycinający zakres pasma akustycznego powyżej określonej
częstotliwości.Filtr środkowoprzepusiowy (BPF): filtr
wycinający częstotliwości powyżej i poniżej określonego zakresu pasma
akustycznego.Filtr wycinający (notch): filtr wycinający wąskie
pasmo częstotliwości.Charakterystyka półkowa (shelf):
charakterystyka częstotliwościowa o kształcie płaskiej półki.
Charakterystyka wierzchołkowa (peak): charakterystyka
częstotliwościowa o kształcie wierzchołka. Nachylenie charakterystyki:
stromość pochyłego odcinka charakterystyki korektora lub filtru, wyrażana
w dB/okt (zmiana tłumienia w decybelach przy dwukrotnej zmianie
częstotliwości).Piotr Madziar
Estrada i Studio czerwiec 1997 

Copyright 2002 DSN.
proaudio.prv.pl