liczebność populacji  model S
1 3
wzrost populacji gatunków
w warunkach równowagi
zdolność nośna ekosystemu
ekosystemu przebiega zgodnie
z modelem S
presja środowiska hamuje
krzywa
wzrost populacji
populacji
zdolność nośna ekosystemu =
granica wydajności środowiska
(zasoby pokarmowe)
czas
0
\
yzna gleba rozwój roślinności wzrost populacji zwierząt trawo\
ernych
hamujący rozwój roślinności wzrost populacji drapie\
ników utrzymujących na
odpowiednim poziomie populację zwierząt trawo\
ernych populację
drapie\
ników ogranicza walka o tereny łowieckie
ograniczenie zasobów pokarmowych wahania populacji w systemach
naturalnych
konkurencja ró\
nych gatunków do
tych samych zasobów pokarmowych
oscylacje- stały okres i stała
niekorzystna zmiana warunków
amplituda
środowiskowych (antropogenizacja
fluktuacje  nieregularne
środowiska, ekstremalne zmiany
i o du\
ym nasileniu
1
klimatyczne)
0
9
liczebność populacji  model J
Utrzymywanie się populacji przez dłu\
szy czas w fazie równowagi na poziomie
granicy zdolności nośnej ekosystemu jest mo\
liwe tylko wówczas,
gdy eksploatacja zasobów jest kompensowana przez odtwarzaniem tych
zasobów w środowisku.
1 3
trwałe wyczerpanie zasobów
lub
krzywa
nagromadzenia produktów
populacji
zdolność nośna
przemiany materii
ekosystemu
zmniejszenie zdolności nośnej
ekosystemu
obni\
enia się liczebności
populacji
czas
0
liczebność populacji i zdolność nośna ekosystemu
model J
według którego modelu:
S czy J
przebiega wzrost demograficzny?
2
0
9
demografia - Polska
2007 rok  z bilansu
ludnoś ć Pols ki w mln
40
pozostałe  ze spisu ludności
30
20
10
rok odsetek ludności w
0
miastach
1945 1955 1965 1975 1985 1995 2005 2015
1946 31 %
1976 56 %
2006 61 %
rok odsetek ludności
< 20 lat > 65 lat
1950 39 % 5 %
2007 23 % 13 %
3
demografia - świat
ludnoś ć w mld ludnoś ć Azji w mld
Ś wiat Euro pa Bang lades z Chiny
Az ja Afryka Indie Indo nez ja
Ameryka Płn. Ameryka Płd. i Ś r. Pakis tan Japo nia
7 1,4
1,3
6 1,2
1,1
5 1,0
0,9
4 0,8
0,7
3 0,6
0,5
2 0,4
0,3
1 0,2
0,1
0 0,0
1960 1970 1980 1990 2000 2010 1970 1980 1990 2000 2010
4
ludność świata i prognozy demograficzne
4 tys. lat temu ok. 50 mln
Prognoza z 1696 r.
2 tys. lat temu ok. 240 mln
Gregory King  6,5 mld w 16 052 r.
1650 rok ok. 0,5 mld
Prognozy na rok 2000
1950 rok 2,5 mld 30 lat
(ludność Świata 6,06 mld)
1980 rok 4,4 mld + 1,9 mld
1924 r. Raymond Pearl 2 mld
1990 rok 5,2 mld
1944 r. Frank Notestein 3,3 mld
2000 rok 6,1 mld 27 lat
1957 r. ONZ 6,3 mld
2007 rok 6,7 mld + 2,3 mld
PROGNOZY
Bank Światowy ONZ
na rok
z 1984 r. z 1990 r. z 1998 r. z 1992 r.
2005 6,7 mld 6,3 mld
2025 8,4 mld 8,5 mld
2030 6,7 mld 10,7 mld ~ 8 mld
2050 9,8 mld 14,6 mld ~9 mld
2150 od 4,3 do 28,0 mld
średnia 11,54 mld
5
wskaz
niki demograficzne 1
uro dz e nia na 1000 ludno ś c i dz ie tno ś ć
50 7
św iat św ia t
6
Afryka Afryka
40
Ame ryka Ś r. Ame ryka Ś r.
5
Azja Azja
30
4
Ame ryka Płd. Ame ryka Płd.
Ame ryka Płn. Ame ryka Płn.
3
20
Europa Euro pa
2
10
1
0 0
1975-1980 1995-2000 1975-1980 1995-2000
zg o ny na 1000 ludno ś c i prze c ię tna dług o ś ć \
yc ia
50 80
świat św iat
70
Afryka Afryka
40
Ame ryka Ś r. 60 Ame ryka Ś r.
Azja Azja
50
30
Ame ryka Płd. Ame ryka Płd.
40
Ame ryka Płn. Ame ryka Płn.
20
30
Europa Europa
20
10
10
0 0
1975-1980 1995-2000 1975-1980 1995-2000
6
OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
wskaz
niki demograficzne 2
7
eksplozja demograficzna 1
bez Indii i Chin
stosunek ludności w krajach rozwiniętych
do ludności w krajach rozwijających się
1950 1/2
1980 1/3
1995 1/4
2004 1/6
8
2050 1/7 (?)
eksplozja demograficzna 2 (prognoza do 2150 roku)
ludność świata w mld ludność świata w mld ludność świata w mld
28 28 28
26 26 26
24 24 24
22 22 22
20 20 20
18 18 18
16 16 16
14 14 14
12 12 12
10 10 10
8 8 8
6 6 6
4 4 4
2 2 2
0 0 0
wariant maksymalnego wariant załamania
tempa wzrostu tempa wzrostu
wariant oczekiwanego
demograficznego (S) demograficznego (J)
tempa wzrostu
demograficznego (S)
zwiększenie zdolności zmniejszenie zdolności 9
nośnej ekosystemu nośnej ekosystemu
0
0
0
200
400
600
800
200
400
600
800
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2200
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2200
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2200
eksplozja demograficzna -skutki
Antroposfera stanowi
udział ludności świata \
yjącej w miastach
przekształconą przez człowieka ale
zarazem integralną część biosfery.
pocz. XIX w. 3 %
koniec XX w. świat 45 %
Według niektórych szacunków w
(1995)
Ameryka Płd. 75 %
miarę bezkolizyjne współistnienie
antroposfery i biosfery
2006 rok Argentyna 91 %
uwarunkowane jest liczebnością
W krajach rozwiniętych nie występuje
populacji ludzkiej na poziomie
większa ró\
nica w liczebności ludności
ok. 2,5 mld.
zamieszkującej miasto i ludności
zamieszkującej tzw. zespół miejski
Od momentu pojawienia się
np. Moskwa (2006): 10,36 mln i 10,43 mln
człowieka na Ziemi liczba ludności
Ujawnił się ponadto silny trend do
stale wzrasta i granicę tę
kontrurbanizacji (miejskiej dekoncentracji).
przekroczyliśmy ju\
w latach 50.
Megamiasta (powy\
ej 10 mln) kraje
ubiegłego wieku
rozwijające się (z 21 megamiast 19
znajduje się w krajach rozwijających się 
wg Banku Światowego (1994) 
miasta otoczone prowizorycznymi
170 mln ludzi nie ma w pobli\
u domów
z
ródeł wody pitnej, siedliskami ludzi, którzy przybyli w
a 350 mln nie ma urządzeń sanitarnych
poszukiwaniu lepszego \
ycia)
np. Czungkin (Chiny,2006): 4,2 mln i 32 mln
Odsetek ludności obsługiwanej przez
oczyszczalnie ścieków (1995):
W II poł. XX w. ludność:
Dania  99 %, USA  72 %, Polska 42 %,
Dehli i Manili wzrosła 6-krotnie
Meksyk 22 %, Turcja 13 % (z 0,1 % w
Sao Paulo i Meksyku 7-krotnie
1980 r.)
Seulu 11-krotnie (z 1 do 11 mln)
10
megamiasta jako tzw. zespoły miejskie
ludność w mln (2006 r.)
35
EUROPA
AMERYKA PA
N.
30
AMERYKA PA
D.
AFRYKA
25
AZJA
20
15
10
5
0
w miastach powy\
ej 1 mln mieszkańców \
yje około 1,2 mld
ludzi czyli blisko 1/5 populacji światowej
11
Mo s kwa
Me ks yk
S ao Paulo
Rio de Jane iro
Bue no s Aire s
Lag o s
Kair
Czung king
S e ul
Bo mbaj
S zang haj
Kalkuta
To kio
D
\

akarta
Pe kin
Karac zi
Te he ran
Cze ng tu
Dakka
Manila
Pary
\

S tambuł
Lo s Ang e le s
Harbin
k
r
o
J
y
w
o
N
u\
ytkowanie gruntów
las y i zadrz ewienia % g runtó w o g ó łem
las y i zadrz ewienia w km2/1000 os ó b
40 15
35 ś wiat ś wiat
10
OECD OECD
USA USA
30
Me ks yk Me ks yk
5
Pols ka Pols ka
25
20 0
1965 1975 1985 1995 2005 1965 1975 1985 1995 2005
gęs to ś ć zaludnie nia o s ó b/ km2
W okresie 30 lat (1970-2000)
150
liczba ludności wzrosła o 66 %, a
powierzchnia lasów przypadająca
ś wiat
na 1000 osób zmalała o 42 %.
100
OECD
USA
W ciągu 25 lat (1980-2005)
Me ks yk
liczba ludności wzrosła o 46 %,
50
Pols ka
gęstość zaludnienia
wzrosła o 33 %
0
1980 1990 2000 2010
12
zmiany produkcji rolniczej w latach 1995-2005
zmiany wartoś ci produkcji rolinicze j w w
z miany warto ś ci pro dukcji rolinicze j w
prze licze niu na mie s zkańca (ce ny s tałe )
s tos unku do 2000 roku (c eny s tałe )
1,2
1,3
ś wiat ś wiat
Afryka Afryka
1,2
1,1
Ame ryka Pd. Ame ryka Pd.
1,1
Ame ryka Płn.. Ame ryka Płn..
1
Ame ryka Śr. Ame ryka Śr.
1
Azja Azja
0,9
Europa Europa
0,9
Oce ania Oce ania
0,8 0,8
1995 2000 2005 1995 2000 2005
Produkcja rolnicza w przeliczeniu na mieszkańca rośnie wolniej ni\
produkcja
globalna  porównanie za okres 2000-2005:
świat - 0,06/0,13 = 0,46
Afryka  0,05/0,17 = 0,29 (największa dysproporcja)
Azja  0,11/0,18 = 0,61 (du\
a dynamika)
Ameryka Południowa - 0,16/0,24 = 0,67 (najlepszy wskaz
nik)
Europa  0,01/0,02 = 0,50 (mała dynamika  stan nasycenia)
13
nakłady energetyczne na produkcję \
ywności
8
Zu\
ycie energii w cal na
wyprodukowanie 1 cal po\
ywienia
7
Rolnictwo prymitywne 0,02
6
Rolnictwo nowoczesne
0,2  0,5
5
Hodowla tradycyjna
0,5  1,0 4
(mięso lub jaja)
3
Hodowla intensywna
2 - 5
2
(mięso lub jaja)
1
A
owiska dalekomorskie i
10 - 20
0
hodowla zwierząt na paszach
specjalnych
e ne rg ia do dana, GJ/(ha ro k)
Gęstość energii w GJ/(ha rok)
w niektórych rodzajach działalności
wzrost wydajności
człowieka
z 2 kg do 3 kg - ok. 100 GJ/(ha rok)
Społeczeństwo 0
z 4 kg do 5 kg - ok. 200 GJ/(ha rok)
łowiecko-zbierackie
Hodowla owiec
0,6
wyprodukowanie 1 t nawozu azotowego
Intensywna produkcja rolna
15
spalenie 4 t węgla,
Intensywne rybołówstwo ale efektywność wykorzystania 80 %
200
14
Rafineria ropy naftowej
106
konieczne spalenie 5 t węgla
kg /(haro k)
wydajno
ś ć
pro dukcji białka,
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
teoria ludnościowa Malthusa
Thomas Robert Malthus, 1798 rok
Liczba konsumentów wzrasta w postępie geometrycznym,
środki spo\
ycia wzrastają w postępie arytmetycznym
Miarą rozwoju cywilizacyjnego od
zarania dziejów ludzkości jest ilość
zu\
ywanej energii.
I choć nie zawsze zdajemy sobie z
tego sprawę, to wszystkie wojny tak
naprawdę toczono właśnie o
przejęcie zasobów energetycznych
przeciwnika.
Niedobór szeroko rozumianej energii
skutkuje zawsze kryzysami
społecznymi i politycznymi.
lata
15
w
ó
t
n
e
m
u
s
n
o
k
a
b
z
c
i
l
a
i
c
y
\

o
p
s
i
k
d
o
r
ś
produkt krajowy brutto i zu\
ycie energii elektrycznej
45
1995-2005
40
1970-1990
35 Ameryka
Północna
i Środkowa
30
25
Oceania
20
Europa
15
10
świat
Azja
5
"- rok 1970, f& - rok 1980, " - rok 1990
Afryka
0
zaczernione  gospodarka rynkowa,
0 2 4 6 8 10 12
puste  gospodarka centralnie sterowana
lub w okresie transformacji
e ne rgia e le ktryczna, MWh/cap
16
PKB, tys US D/cap
produkt krajowy brutto i zu\
ycie energii elektrycznej 1
12
45
Ameryka Ameryka
Północna Północna
40
i Środkowa
10
Oceania
35
Oceania
8
30
Europa
25
Europa
6
20
4
15
świat
10
świat
2
Azja
5
Azja
Afryka
Afryka
0
0
17
PKB, tys USD/cap
e ne rg ia e le ktryc zna, MWh/c ap
1995
2000
2005
2010
1995
2000
2005
2010
zu\
ycie nośników energii pierwotnej
zapo trze bo wanie e ne rg ii zu\
yc ie w prze lic ze niu na
pie rwo tne j w Gto e mie s zakńc a w to e /c ap
5
15
1 toe =41,86 GJ
OECD
4
świat
10
3
OECD
2
5
świat
1
0
0
1980 1985 1990 1995 2000 2005 1980 1985 1990 1995 2000 2005
poziom \
ycia kraje rozwinięte kraje rozwijające się
udział w ludności świata 17 % 83 %
udział w zu\
yciu nośników energii 60 % 40 %
udział w zu\
yciu energii elektrycznej 63 % 37 %
W ciągu 1900 lat od początku naszej ery zu\
yto 115 mld toe
Podczas następnych 90 lat  2-krotnie więcej. W latach 1980-2000 zu\
ycie wzrosło o 39 %
18
dysproporcje w podziale dóbr
19
globalne zu\
ycie nośników energii pierwotnej
Względną stabilizację geopolityczną na
zapo trze bo wanie e ne rg ii pie rwo tne j
świecie mo\
na uzyskać jedynie poprzez
w Gto e
wyrównanie dostępu do energii w krajach
35
bogatej Północy i biednego Południa. Ten
trend wyraz
nie się ju\
ujawnia.
30
Według szacunków Międzynarodowej
świat
Agencji Energetycznej zapotrzebowanie na
25
nośniki energii pierwotnej w roku 2030
wzrośnie o 60 % w stosunku do roku 2000.
20
W krajach nale\
ących do Organizacji
Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
15
inne
wzrost będzie umiarkowany (o 34 %).
kraje Zasadniczy wzrost produkcji i zu\
ycia
energii, bo o 92 %, nastąpi w krajach o
10
ni\
szym poziomie rozwoju.
5 OECD
Poniewa\
kraje te cechuje najszybszy
wzrost demograficzny, bardziej miarodajny
wydaje się wskaz
nik zu\
ycia nośników
0
energii w przeliczeniu na 1 mieszkańca. I
tak dla krajów zrzeszonych w OECD
wzrośnie on o 21 %, natomiast w krajach
pozostałych o 37 %.
1/3 populacji nie ma dostępu do
energii elektrycznej
20
1980
1990
2000
2010
2020
2030
2040
2050
2060
2070
2080
2090
2100