brud dsg.
MATERIAE
po nomina actionis po przymiotnikach
po przymiotnikach
2.2.1 2.2.2
3.1.
3.2.
SUBIECTIVUS PARTITIVUS
OBIECTIVUS
EXPLITATIVUS
4.
2.1.
2.2.
3.
2.
przydawka
przydawka
5.1
1.1
QUALITATIS
1. 5.
POSSESSIVUS
5.2.
GENETIVUS
orzecznik
1.2
orzecznik
1.2.1
CHARAKTERISTICUS
6.
6.1. po intrans.
MEMORIAE
9 7
8
REI po verba
PRETII
CRIMINIS
affectus
6.2
po trans.
7.2
7.1
po intrans.
po trans.
brud dsg.
1. POSSESIVUS (posiadacza)
1.1. Przydawka dopełniaczowa:
(aliquis/alqd) + alcis = (ktoś / coś) czyjeś
1.2. Orzecznik:
esse alcis  być czyimś
fieri alcis  stać się czyimś
putare
habere alcis  uwa\
ać za czyjegoś/ czyjąś/ czyjeś (tak\
e w pass. = być uwa\
anym za & )
1.2.1. CHARACTERISTICUS: (alqd facere) alcis est
jest właściwością czyjąś
zwyczajem czyimś
(coś czynić) / (czynienie czegoś)
dowodzi czegoŃ
Ń
Ń
Ń
Ńwiadczy o czymŃ
Ń
Ń
Ń
2. SUBIECTIVUS  OBIECTIVUS (podmiotu : przedmiotu)
2.1. Subiectivus
(nomen actionis) alcis np. amor patris = miłość ojca (pater amat, pater = wykonawca czynności)
2.2. Obiectivus
2.2.1. Po nomina actionis
(nomen actionis)alcis np. amor patris = miłość do ojca (patrem amamus, pater = przedmiot czynności)
2.2.2. Po przymiotnikach:
2.2.2.1. Po adiectiva relativa, np.cupidus gloriae  chciwy sławy = pol.
inne:
avidus pecuniae
conscius culpae
ignarus loci
memor beneficii
immemor doloris
plenus exemplorum (te\
abl. exempliis)
plenus nummorum (nummis)
2.2.2.2. Po adjektywizowanych participiach  np. Quis famulus amantior domini quam canis.  bardziej miłujący pana
2.2.2.3. Po przymiotnikach oznaczających zamiłowanie, udział, biegłość w czymś, znajomość czegoś oraz ich
antonimach, np. peritus iuris  biegły w prawie.
inne:
studiosus sapientiae
studiosus venandi
imperitus belli
prudens rei militaris
imprudens maris
particeps praedae
exspers litterarum / humanitatis
inops consilii
inops amicorum
insuetus laboris
sanus mentis
compos mentis
impotens irae
2.2.2.4. Inaczej ni\
w pol.
communis alcis  wspólny komuś
proprius alcis  właściwy komuś
sacer alcis  poświęcony komuś
similis alcis  podobny do kogoś (= zupełnie podobny, taki jak; + dat. = po części podobny, niekiedy ró\
nica
niedostrzegalna; zaimki osobowe tylko gen. = similis mei, tui etc.)
3. PARTITIVUS (cz�
�stkowy)
�
�
3.1. Po przymiotnikach:
3.1.1. W stopniu wy\
szym, np. minor fratrum  młodszy z braci
3.1.2. W stopniu najwy\
szym, np. sapientissimus omnium  najmądrzejszy z wszystkich
3.2. MATERIAE (zawartości)
3.2.1. Po rzeczownikach  copia hominum
3.2.2. Po przysłówkach  satis eloquentiae; multum cibi
inne:
plus, plurimum alcis rei
paulum, minus, minimum alcis rei
brud dsg.
tantum alcis rei
quantum alcis rei
aliquantum alcis rei
3.2.3. Po zaimkach  nihil novi (tylko przymiotniki II deklinacji, nigdy III = nihil memorabile, nigdy nihil memorabilis)
inne:
hoc
illud
quod
quid
aliquid
quidquam
zaimkach przysłownych miejsca:
ubi
ubicumque
gentium / terrarum / loci / locorum
numquam
eo
aliquo
Uwaga! Nigdy po:
pauci
tot
quot
complures
aliqui
uter
uterque
neuter
plerique homines lub plerique hominum ale zaimki osobowe tylko gen. plerique nostrum
4. EXPLICATIVUS (APPOSITIVUS) (wyjaśniający/apozycyjny),
np.
verba afectus  czasowniki oznaczaj�
�ce stany uczuciowe (dsł. uczuć)
�
�
poena mortis  kara Ń
Ńmierci (=polegaj�ca na zadaniu Ńmierci)
Ń
Ń
vox voluptatis  wyraz "rozkosz"
urbs Troiae  gród Troi = miasto Troja
inne:
virtus continentiae
praemia pecuniae
auxilia equitatus
bona gloriae
arbor fici
monstrum hominis
nomen Sapientis
nomen Caesaris
5. QUALITATIS (=cechy, jakości)  genetivus rzeczownika z przydawką będący określeniem innego rzeczownika
5.1. Przydawka, np.
vir magni ingenii  człowiek wielkiego talentu;
bellum XXX annorum  wojna trzydziestoletnia;
5.2. Orzecznik: Aliquis / alqd est + gen. rzeczownika z przydawką
posiada coś
okazuje się jakiś / jakieś
odznacza się czymś
ktoś / coś
składać się z czegoś (o rzeczach)
wynosi ileś (o rzeczach)
trwa ileś (o rzeczach)
np. Cicero magni ingenii fuit  Cyceron odznaczał się wielkim talentem (= był wielkiego talentu).
Bellum XXX annorum fuit.  Wojna trwała trzydzieści lat.
6. MEMORIAE (=pamięci)  gen. rei po czasownikach znaczących zapamiętywać, zapominać
6.1. Po przechodnich
commonere (alqm) alcis rei
admonere (alqm) alcis rei
6.2. Po nieprzechodnich
meminisse
oblivisci
reminisci
brud dsg.
7. PRETII (=wartości)  gen. adi. n = adv. np.
pluris, plurimi  więcej, najwięcej
magni, maioris, maximi  wysoko, wy\
ej, najwy\
ej
parvi, minoris  nisko, ni\
ej
tanti  tak bardzo
tantidem  tak samo (dsł. tyle samo)
quanti  ile
ale nihil lub pro nihilo  wcale nie...
po czasownikach:
7.1. Przechodnich
aestimare
facere
habere cenić (jak bardzo?)
putare
ducere
7.2. Nieprzechodnich, przechodnich w pass.
esse
mieć (jakąś) wartość
fieri
znaczyć (ile?)
puteri
haberi
8. CRIMINIS (=winy)  gen. rei. po verba iudicialia czasownikach u\
ytych jako termini technici języka sądowego
accusare
insimulare
oskar\
ać kogoś o coś
reum facere
arcessere pozwać (kogoś) w sprawie jakiejś
coarguere
dowieść (komuś) czegoś (alqm) alcis rei
convincere
condamnare
skazać (kogoś) za coś
damnare
absolvere
uwolnić (kogoś)od zarzutu / kary ...
liberare
9. PO VERBA AFFECUS  gen. rei po impersonaliach oznaczających stany uczuciowe
piget  przykro (komuś) z powodu czegoś
pudet  wstyd (komuś) czegoś
panitet  \
al (komuś) czegoś
(alqm) alcis rei
miseret  \
al (komuś) czegoś
taedet  (ktoś) czuje wstręt do czegoś
Dodatek: U\
ycie gen. po interest
zale\
y komuś na czymś
jak bardzo
obchodzi kogoś coś
acc. rei / aci
przysłówek
interest alcis* (gen. personae) pyt. zal. (con) acc. zaimkowy
zaimek neutr. nom.
gen. pretii
ut / ne + con.
*
Jeśli osoba której zale\
y wyra\
ona jest po polsku zaimkiem osobowym (zale\
y mi, tobie zale\
ało)  w
łacinie stosuje się zaimek dzier\
awczy w nom. pl. neutr. (mea, tua, sua, nostra, vestra), np. zale\
y mi 
mea interest; zale\
y ci  tua interest
Romanorum plurimum interest Carthaginem deleri (aci)
Caesar Divitiacum docet, quantopere rei publicae intersit manus hostium detineri (aci.)
Caesar dicere solebat non tam sua quam rei publicae interesse, ut salvus esset.
Quid tua interest?
Cuius interest?
Uwaga!
Synonim interesse = refert nigdy nie łączy się z gen. personae
Quid nostra refert victum esse Antonium.
Quid refertm, quam diu vixeris, nisi bene vixeris.