Dziennik Ustaw Rok 1998 Nr 21 poz. 94 wersja obowi�zuj�ca od 2003.01.01 do 9998.12.30 USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Tekst opracowany przez INFOR) (Dz.U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94, zm.: Dz.U. z 1998 r., Nr 106, poz. 668; Dz.U. z 1998 r., Nr 113, poz. 717; Dz.U. z 1999 r., Nr 99, poz. 1152; Dz.U. z 2000 r., Nr 19, poz. 239; Dz.U. z 2000 r., Nr 43, poz. 489; Dz.U. z 2000 r., Nr 107, poz. 1127; Dz.U. z 2000 r., Nr 120, poz. 1268; Dz.U. z 2001 r., Nr 11, poz. 84; Dz.U. z 2001 r., Nr 28, poz. 301; Dz.U. z 2001 r., Nr 52, poz. 538; Dz.U. z 2001 r., Nr 99, poz. 1075; Dz.U. z 2001 r., Nr 111, poz. 1194; Dz.U. z 2001 r., Nr 123, poz. 1354; Dz.U. z 2001 r., Nr 128, poz. 1405; Dz.U. z 2001 r., Nr 154, poz. 1805; Dz.U. z 2002 r., Nr 74, poz. 676; Dz.U. z 2002 r., Nr 135, poz. 1146; Dz.U. z 2002 r., Nr 196, poz. 1660; Dz.U. z 2002 r., Nr 199, poz. 1673; Dz.U. z 2002 r., Nr 200, poz. 1679) Preambu�a (skrećlona). DZIA� PIERWSZY PRZEPISY OG�LNE Rozdzia� I Przepisy wst�pne Art. 1. [ Zakres regulacji ] Kodeks pracy okrećla prawa i obowi�zki pracownikw i pracodawcw. Art. 2. [ Definicja pracownika ] Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o prac�, powo�ania, wyboru, mianowania lub sp�dzielczej umowy o prac�. Art. 3. [ Definicja pracodawcy ] Pracodawc� jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiada�a osobowoćci prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniaj� one pracownikw. Art. 31. [ Czynnoćci z zakresu prawa pracy ] ń 1. Za pracodawc� b�d�cego jednostk� organizacyjn� czynnoćci w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarz�dzaj�cy t� jednostk� albo inna wyznaczona do tego osoba. ń 2. Przepis ń 1 stosuje si� odpowiednio do pracodawcy b�d�cego osob� fizyczn�, jeżeli nie dokonuje on osobićcie czynnoćci, o ktrych mowa w tym przepisie. Art. 4. (skrećlony). Art. 5. [ Przepisy szczeglne ] Jeżeli stosunek pracy okrećlonej kategorii pracownikw reguluj� przepisy szczeglne, przepisy kodeksu stosuje si� w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami. Art. 6. [ Zatrudnienie za granic� lub w obcym przedstawicielstwie ] ń 1. Stosunek pracy mi�dzy obywatelem polskim a polskim przedstawicielstwem, misj� lub inn� placwk� za granic� podlega przepisom kodeksu. ń 2. Stosunek pracy mi�dzy obywatelem polskim a przedstawicielstwem, misj� albo inn� placwk� pa�stwa obcego lub instytucji mi�dzynarodowej, dzia�aj�cymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, podlega przepisom kodeksu, jeżeli umowy, uk�ady lub porozumienia mi�dzynarodowe nie stanowi� inaczej. Art. 7. (skrećlony). Art. 8. [ Nadużycie prawa podmiotowego ] Nie można czynić ze swego prawa użytku, ktry by�by sprzeczny ze spo�eczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami wsp�życia spo�ecznego. Takie dzia�anie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Art. 9. [ Definicja prawa pracy ] ń 1. Ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie si� przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktw wykonawczych, okrećlaj�ce prawa i obowi�zki pracownikw i pracodawcw, a także postanowienia uk�adw zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumie� zbiorowych, regulaminw i statutw okrećlaj�cych prawa i obowi�zki stron stosunku pracy. ń 2. Postanowienia uk�adw zbiorowych pracy i porozumie� zbiorowych oraz regulaminw i statutw nie mog� być mniej korzystne dla pracownikw niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktw wykonawczych. ń 3. Postanowienia regulaminw i statutw nie mog� być mniej korzystne dla pracownikw niż postanowienia uk�adw zbiorowych pracy i porozumie� zbiorowych. ń 4. Postanowienia uk�adw zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumie� zbiorowych, regulaminw oraz statutw okrećlaj�cych prawa i obowi�zki stron stosunku pracy, naruszaj�ce zasad� rwnego traktowania kobiet i m�żczyzn w zatrudnieniu, nie obowi�zuj�. Art. 91. [ Porozumienie o zawieszeniu stosowania przepisw prawa pracy ] ń 1. Jeżeli jest to uzasadnione sytuacj� finansow� pracodawcy, może być zawarte porozumienie o zawieszeniu stosowania w ca�oćci lub w cz�ćci przepisw prawa pracy, okrećlaj�cych prawa i obowi�zki stron stosunku pracy; nie dotyczy to przepisw Kodeksu pracy oraz przepisw innych ustaw i aktw wykonawczych. ń 2. Porozumienie, o ktrym mowa w ń 1, zawiera pracodawca i reprezentuj�ca pracownikw organizacja zwi�zkowa, a jeżeli pracodawca nie jest obj�ty dzia�aniem takiej organizacji, porozumienie zawiera pracodawca i przedstawicielstwo pracownikw wy�onione w trybie przyj�tym u tego pracodawcy. ń 3. Zawieszenie stosowania przepisw prawa pracy nie może trwać d�użej niż przez okres 3 lat. Przepis art. 24127 ń 3 stosuje si� odpowiednio. ń 4. Pracodawca przekazuje porozumienie w�aćciwemu inspektorowi pracy; porozumienie zawarte z przedstawicielstwem pracownikw wymaga uprzedniego zaakceptowania przez w�aćciw� wojewdzk� komisj� dialogu spo�ecznego, o ktrej mowa w odr�bnych przepisach. ń 5. Przepisy ń 1–4 nie naruszaj� przepisw art. 24127. Rozdzia� II Podstawowe zasady prawa pracy Art. 10. [ Prawo do pracy ] ń 1. Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyj�tkiem przypadkw okrećlonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu. ń 2. Pa�stwo okrećla minimaln� wysokoćć wynagrodzenia za prac�. ń 3. Pa�stwo prowadzi polityk� zmierzaj�c� do pe�nego produktywnego zatrudnienia. Art. 11. [ Nawi�zanie stosunku pracy ] Nawi�zanie stosunku pracy, bez wzgl�du na jego podstaw� prawn�, wymaga zgodnego oćwiadczenia woli pracodawcy i pracownika. Art. 111. [ Poszanowanie dbr osobistych pracownika ] Pracodawca jest obowi�zany szanować godnoćć i inne dobra osobiste pracownika. Art. 112. [ Rwne prawa pracownikw ] Pracownicy maj� rwne prawa z tytu�u jednakowego wype�niania takich samych obowi�zkw; dotyczy to w szczeglnoćci rwnego traktowania m�żczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Art. 113. [ Zakaz dyskryminacji ] Jakakolwiek dyskryminacja, bezpoćrednia lub poćrednia, w zatrudnieniu, w szczeglnoćci ze wzgl�du na p�eć, wiek, niepe�nosprawnoćć, ras�, narodowoćć, przekonania, zw�aszcza polityczne lub religijne, oraz przynależnoćć zwi�zkow� - jest niedopuszczalna. Art. 12. (skrećlony). Art. 13. [ Prawo do godziwego wynagrodzenia ] Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za prac�. Warunki realizacji tego prawa okrećlaj� przepisy prawa pracy oraz polityka pa�stwa w dziedzinie p�ac, w szczeglnoćci poprzez ustalanie minimalnego wynagrodzenia za prac�. [1] Art. 14. [ Prawo do wypoczynku ] Pracownik ma prawo do wypoczynku, ktry zapewniaj� przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych. Art. 15. [ Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy ] Pracodawca jest obowi�zany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Art. 16. [ Zaspokajanie bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracownikw ] Pracodawca, stosownie do możliwoćci i warunkw, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracownikw. Art. 17. [ Podnoszenie kwalifikacji zawodowych ] Pracodawca jest obowi�zany u�atwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Art. 18. [ Zgodnoćć postanowie� umw z prawem ] ń 1. Postanowienia umw o prac� oraz innych aktw, na ktrych podstawie powstaje stosunek pracy, nie mog� być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. ń 2. Postanowienia umw i aktw, o ktrych mowa w ń 1, mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy s� nieważne; zamiast nich stosuje si� odpowiednie przepisy prawa pracy. ń 3. Postanowienia umw o prac� i innych aktw, na ktrych podstawie powstaje stosunek pracy, naruszaj�ce zasad� rwnego traktowania kobiet i m�żczyzn w zatrudnieniu, s� nieważne; zamiast nich stosuje si� odpowiednie przepisy prawa pracy, a w razie braku takich przepisw – postanowienia te należy zast�pić odpowiednimi postanowieniami niemaj�cymi charakteru dyskryminacyjnego. Art. 181. [ Tworzenie organizacji ] ń 1. Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesw, maj� prawo tworzyć organizacje i przyst�pować do tych organizacji. ń 2. Zasady tworzenia i dzia�ania organizacji, o ktrych mowa w ń 1, okrećla ustawa o zwi�zkach zawodowych, ustawa o organizacjach pracodawcw oraz inne przepisy prawa. Art. 182. [ Partycypacja w zarz�dzaniu ] Pracownicy uczestnicz� w zarz�dzaniu zak�adem pracy w zakresie i na zasadach okrećlonych w odr�bnych przepisach. Art. 183. [ Obowi�zki pracodawcy i organw administracji ] Pracodawcy oraz organy administracji s� obowi�zani tworzyć warunki umożliwiaj�ce korzystanie z uprawnie� okrećlonych w przepisach, o ktrych mowa w art. 181 i 182. Rozdzia� IIa Rwne traktowanie kobiet i m�żczyzn Art. 183a. [ Zakaz dyskryminacji ] ń 1. Kobiety i m�żczy�ni powinni być rwno traktowani w zakresie nawi�zania i rozwi�zania stosunku pracy, warunkw zatrudnienia, awansowania oraz dost�pu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. ń 2. Rwne traktowanie kobiet i m�żczyzn oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposb, bezpoćrednio lub poćrednio, ze wzgl�du na p�eć. ń 3. Dyskryminowanie poćrednie istnieje wtedy, gdy wyst�puj� dysproporcje w zakresie warunkw zatrudnienia na niekorzyćć wszystkich lub znacznej liczby pracownikw jednej p�ci, jeżeli nie mog� one być obiektywnie uzasadnione innymi wzgl�dami niż p�eć. Art. 183b. [ Naruszenie zasady rwnego traktowania ] ń 1. Za naruszenie zasady rwnego traktowania kobiet i m�żczyzn uważa si� rżnicowanie przez pracodawc� sytuacji pracownikw ze wzgl�du na p�eć, ktrego skutkiem jest w szczeglnoćci: 1) odmowa nawi�zania lub kontynuowania stosunku pracy, 2) niekorzystne ukszta�towanie wynagrodzenia za prac� lub innych warunkw zatrudnienia albo pomini�cie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych ćwiadcze� zwi�zanych z prac�, 3) pomini�cie przy typowaniu do udzia�u w szkoleniach podnosz�cych kwalifikacje zawodowe, chyba że pracodawca udowodni, że kierowa� si� innymi wzgl�dami. ń 2. Nie narusza zasady rwnego traktowania kobiet i m�żczyzn odmowa pracodawcy nawi�zania stosunku pracy uzasadniona potrzeb� ćwiadczenia okrećlonej pracy – ze wzgl�du na jej rodzaj lub warunki wykonywania – wy��cznie przez pracownikw jednej p�ci. ń 3. Nie narusza zasady rwnego traktowania kobiet i m�żczyzn stosowanie ćrodkw, ktre rżnicuj� sytuacj� prawn� pracownikw ze wzgl�du na ochron� macierzy�stwa. Nie stanowi� także naruszenia tej zasady dzia�ania podejmowane przez okrećlony czas zmierzaj�ce do wyrwnywania szans pracownikw obu p�ci poprzez zmniejszanie, na korzyćć pracownikw jednej p�ci, rozmiaru faktycznych nierwnoćci, w zakresie okrećlonym w art. 183a ń 1. Art. 183c. [ Prawo do jednakowego wynagrodzenia ] ń 1. Pracownicy, bez wzgl�du na p�eć, maj� prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakow� prac� lub za prac� o jednakowej wartoćci. ń 2. Wynagrodzenie, o ktrym mowa w ń 1, obejmuje wszystkie sk�adniki wynagrodzenia, bez wzgl�du na ich nazw� i charakter, a także inne ćwiadczenia zwi�zane z prac�, przyznawane pracownikom w formie pieni�żnej i w innej formie niż pieni�żna. ń 3. Pracami o jednakowej wartoćci s� prace, ktrych wykonywanie wymaga od pracownikw porwnywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odr�bnych przepisach lub praktyk� i doćwiadczeniem zawodowym, a także porwnywalnej odpowiedzialnoćci i wysi�ku. Art. 183d. [ Odszkodowanie za naruszenie zasady rwnego traktowania ] Osoba, wobec ktrej pracodawca naruszy� zasad� rwnego traktowania kobiet i m�żczyzn, ma prawo do odszkodowania w wysokoćci nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za prac�, ustalane na podstawie odr�bnych przepisw [2] i nie wyższej niż szećciokrotnoćć tego wynagrodzenia. Art. 183e. [ Uprawnienia z tytu�u naruszenia zasady rwnego traktowania ] Skorzystanie przez pracownika z uprawnie� przys�uguj�cych z tytu�u naruszenia przez pracodawc� zasady rwnego traktowania kobiet i m�żczyzn nie może stanowić przyczyny uzasadniaj�cej wypowiedzenie przez pracodawc� stosunku pracy lub rozwi�zanie tego stosunku bez wypowiedzenia. Rozdzia� IIb Nadzr i kontrola przestrzegania prawa pracy Art. 184. [ Pa�stwowa Inspekcja Pracy, Pa�stwowa Inspekcja Sanitarna ] ń 1. Nadzr i kontrol� przestrzegania prawa pracy, w tym przepisw i zasad bezpiecze�stwa i higieny pracy, sprawuje Pa�stwowa Inspekcja Pracy. ń 2. Nadzr i kontrol� przestrzegania zasad, przepisw higieny pracy i warunkw ćrodowiska pracy sprawuje Pa�stwowa Inspekcja Sanitarna. ń 3. Organizacj� i zakres dzia�ania inspekcji, o ktrych mowa w ń 1 i 2, okrećlaj� odr�bne przepisy. Art. 185. [ Spo�eczna inspekcja pracy ] ń 1. Spo�eczn� kontrol� przestrzegania prawa pracy, w tym przepisw i zasad bezpiecze�stwa i higieny pracy, sprawuje spo�eczna inspekcja pracy. ń 2. Organizacj�, zadania i uprawnienia spo�ecznej inspekcji pracy oraz zasady jej wsp�dzia�ania z Pa�stwow� Inspekcj� Pracy i innymi pa�stwowymi organami nadzoru i kontroli okrećlaj� odr�bne przepisy. Rozdzia� III (skrećlony). DZIA� DRUGI STOSUNEK PRACY Rozdzia� I Przepisy oglne Art. 22. [ Definicja stosunku pracy ] ń 1. Przez nawi�zanie stosunku pracy pracownik zobowi�zuje si� do wykonywania pracy okrećlonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawc�, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. ń 11. Zatrudnienie w warunkach okrećlonych w ń 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez wzgl�du na nazw� zawartej przez strony umowy. ń 12. Nie jest dopuszczalne zast�pienie umowy o prac� umow� cywilnoprawn� przy zachowaniu warunkw wykonywania pracy, okrećlonych w ń 1. ń 2. Pracownikiem może być osoba, ktra uko�czy�a 18 lat. Na warunkach okrećlonych w dziale dziewi�tym pracownikiem może być rwnież osoba, ktra nie uko�czy�a 18 lat. ń 3. Osoba ograniczona w zdolnoćci do czynnoćci prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawi�zać stosunek pracy oraz dokonywać czynnoćci prawnych, ktre dotycz� tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia si� dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem s�du opieku�czego może stosunek pracy rozwi�zać. Art. 23. (skrećlony). Art. 231. [ Przejćcie zak�adu pracy ] ń 1. W razie przejćcia zak�adu pracy lub jego cz�ćci na innego pracodawc� staje si� on z mocy prawa stron� w dotychczasowych stosunkach pracy, z zastrzeżeniem przepisw ń 5. ń 2. Za zobowi�zania wynikaj�ce ze stosunku pracy, powsta�e przed przejćciem cz�ćci zak�adu pracy na innego pracodawc�, dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadaj� solidarnie. ń 3. O przejćciu zak�adu pracy lub jego cz�ćci na innego pracodawc� i wynikaj�cych z tego skutkach dla przejmowanych pracownikw w zakresie ich stosunkw pracy pracodawca jest obowi�zany niezw�ocznie zawiadomić pracownikw na pićmie, w terminie poprzedzaj�cym dokonanie tych zmian. ń 4. W terminie jednego miesi�ca od zawiadomienia przewidzianego w ń 3 pracownik może bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwi�zać stosunek pracy. Rozwi�zanie stosunku pracy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wi�ż� z rozwi�zaniem stosunku pracy przez pracodawc� za wypowiedzeniem. ń 5. Pracodawca, z dniem przej�cia zak�adu pracy lub jego cz�ćci, jest obowi�zany zaproponować nowe warunki pracy i p�acy pracownikom ćwiadcz�cym dotychczas prac� na innej podstawie niż umowa o prac� oraz wskazać termin, nie krtszy niż 7 dni, do ktrego pracownicy mog� z�ożyć oćwiadczenie o przyj�ciu lub odmowie przyj�cia proponowanych warunkw. W razie nieuzgodnienia nowych warunkw pracy i p�acy dotychczasowy stosunek pracy rozwi�zuje si� z up�ywem okresu rwnego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w ktrym pracownik z�oży� oćwiadczenie o odmowie przyj�cia proponowanych warunkw, lub od dnia, do ktrego mg� z�ożyć takie oćwiadczenie. Przepis ń 4 zdanie drugie stosuje si� odpowiednio. Art. 231. [ Porozumienie o stosowaniu mniej korzystnych warunkw zatrudnienia ] ń 1. Jeżeli jest to uzasadnione sytuacj� finansow� pracodawcy, nieobj�tego uk�adem zbiorowym pracy lub zatrudniaj�cego mniej niż 20 pracownikw, może być zawarte porozumienie o stosowaniu mniej korzystnych warunkw zatrudnienia pracownikw niż wynikaj�ce z umw o prac� zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu. ń 2. Przepisy art. 91 ń 2–4 stosuje si� odpowiednio. Art. 232. [ Wsp�dzia�anie ze zwi�zkami zawodowymi ] Jeżeli przepisy prawa pracy przewiduj� wsp�dzia�anie pracodawcy z zak�adow� organizacj� zwi�zkow� w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, pracodawca ma obowi�zek wsp�dzia�ać w takich sprawach z zak�adow� organizacj� zwi�zkow� reprezentuj�c� pracownika z tytu�u jego cz�onkostwa w zwi�zku zawodowym albo wyrażenia zgody na obron� praw pracownika nie zrzeszonego w zwi�zku - zgodnie z ustaw� o zwi�zkach zawodowych. Art. 24. (skrećlony). Rozdzia� II Umowa o prac� Oddzia� 1 Zawarcie umowy o prac� Art. 25. [ Rodzaje umw ] [3] ń 1. Umow� o prac� zawiera si� na czas nie okrećlony, na czas okrećlony lub na czas wykonania okrećlonej pracy. Jeżeli zachodzi koniecznoćć zast�pstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecnoćci w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o prac� na czas okrećlony, obejmuj�cy czas tej nieobecnoćci. ń 2. Każda z umw, o ktrych mowa w ń 1, może być poprzedzona umow� o prac� na okres prbny, nie przekraczaj�cy 3 miesi�cy. Art. 251. [ Kolejna umowa na czas okrećlony ] [4] Zawarcie kolejnej umowy o prac� na czas okrećlony jest rwnoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o prac� na czas nie okrećlony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawar�y umow� o prac� na czas okrećlony na nast�puj�ce po sobie okresy, o ile przerwa mi�dzy rozwi�zaniem poprzedniej a nawi�zaniem kolejnej umowy o prac� nie przekroczy�a jednego miesi�ca. Art. 26. [ Termin nawi�zania stosunku pracy ] Stosunek pracy nawi�zuje si� w terminie okrećlonym w umowie jako dzie� rozpocz�cia pracy, a jeżeli terminu tego nie okrećlono - w dniu zawarcia umowy. Art. 27. (skrećlony). Art. 28. (skrećlony). Art. 29. [ Forma i trećć umowy o prac� ] ń 1. Umowa o prac� powinna być zawarta na pićmie, z wyra�nym okrećleniem rodzaju i warunkw umowy, a w szczeglnoćci powinna okrećlać: 1) rodzaj pracy i miejsce jej wykonywania oraz termin rozpocz�cia pracy, 2) wynagrodzenie odpowiadaj�ce rodzajowi pracy. ń 11. Umowa o prac� z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze pa�stwa nieb�d�cego cz�onkiem Unii Europejskiej na okres przekraczaj�cy 1 miesi�c, niezależnie od warunkw okrećlonych w ń 1, powinna okrećlać: 1) czas wykonywania pracy za granic�, 2) walut�, w ktrej b�dzie wyp�acane pracownikowi wynagrodzenie w czasie wykonywania pracy za granic�. ń 12. Pracodawca jest obowi�zany poinformować na pićmie pracownika, o ktrym mowa w ń 11, o ćwiadczeniach przys�uguj�cych mu z tytu�u skierowania do pracy za granic�, obejmuj�cych zwrot kosztw przejazdu oraz zapewnienie zakwaterowania. ń 2. (skrećlony). ń 3. Jeżeli umowa o prac� nie zosta�a zawarta na pićmie, pracodawca powinien niezw�ocznie, nie p�niej jednak niż w ci�gu 7 dni od dnia rozpocz�cia pracy, potwierdzić pracownikowi na pićmie rodzaj umowy i jej warunki. Oddzia� 2 Przepisy oglne o rozwi�zaniu umowy o prac� Art. 30. [ Rozwi�zanie umowy o prac� ] ń 1. Umowa o prac� rozwi�zuje si�: 1) na mocy porozumienia stron, 2) przez oćwiadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwi�zanie umowy o prac� za wypowiedzeniem), 3) przez oćwiadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia), 4) z up�ywem czasu, na ktry by�a zawarta, 5) z dniem uko�czenia pracy, dla ktrej wykonania by�a zawarta. ń 2. Umowa o prac� na okres prbny rozwi�zuje si� z up�ywem tego okresu, a przed jego up�ywem może być rozwi�zana za wypowiedzeniem. ń 21. Okres wypowiedzenia umowy o prac� obejmuj�cy tydzie� lub miesi�c albo ich wielokrotnoćć ko�czy si� odpowiednio w sobot� lub w ostatnim dniu miesi�ca. ń 3. Oćwiadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwi�zaniu umowy o prac� bez wypowiedzenia powinno nast�pić na pićmie. ń 4. W oćwiadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o prac� zawartej na czas nie okrećlony lub o rozwi�zaniu umowy o prac� bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniaj�ca wypowiedzenie lub rozwi�zanie umowy. ń 5. W oćwiadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o prac� lub jej rozwi�zaniu bez wypowiedzenia powinno być zawarte pouczenie o przys�uguj�cym pracownikowi prawie odwo�ania do s�du pracy. Art. 31. (skrećlony). Oddzia� 3 Rozwi�zanie umowy o prac� za wypowiedzeniem Art. 32. [ Wypowiedzenie umowy o prac� ] ń 1. Każda ze stron może rozwi�zać za wypowiedzeniem umow� o prac� zawart� na: 1) okres prbny, 2) (skrećlony), 3) czas nie okrećlony. ń 2. Rozwi�zanie umowy o prac� nast�puje z up�ywem okresu wypowiedzenia. Art. 33. [ Wypowiedzenie umowy zawartej na czas okrećlony ] Przy zawieraniu umowy o prac� na czas okrećlony, d�uższy niż 6 miesi�cy, strony mog� przewidzieć dopuszczalnoćć wczećniejszego rozwi�zania tej umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Art. 34. [ Okres wypowiedzenia umowy zawartej na okres prbny ] Okres wypowiedzenia umowy o prac� zawartej na okres prbny wynosi: 1) 3 dni robocze, jeżeli okres prbny nie przekracza 2 tygodni, 2) 1 tydzie�, jeżeli okres prbny jest d�uższy niż 2 tygodnie, 3) 2 tygodnie, jeżeli okres prbny wynosi 3 miesi�ce. Art. 35. (skrećlony). Art. 36. [ Okres wypowiedzenia umowy zawartej na czas nie okrećlony ] ń 1. Okres wypowiedzenia umowy o prac� zawartej na czas nie okrećlony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi: 1) 2 tygodnie, jeżeli pracownik by� zatrudniony krcej niż 6 miesi�cy, 2) 1 miesi�c, jeżeli pracownik by� zatrudniony co najmniej 6 miesi�cy, 3) 3 miesi�ce, jeżeli pracownik by� zatrudniony co najmniej 3 lata. ń 11. Do okresu zatrudnienia, o ktrym mowa w ń 1, wlicza si� pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nast�pi�a na zasadach okrećlonych w art. 231, a także w innych przypadkach, gdy z mocy odr�bnych przepisw nowy pracodawca jest nast�pc� prawnym w stosunkach pracy nawi�zanych przez pracodawc� poprzednio zatrudniaj�cego tego pracownika. ń 2. (skrećlony). ń 3. (skrećlony). ń 4. (skrećlony). ń 5. Jeżeli pracownik jest zatrudniony na stanowisku zwi�zanym z odpowiedzialnoćci� materialn� za powierzone mienie, strony mog� ustalić w umowie o prac�, że w przypadku, o ktrym mowa w ń 1 pkt 1, okres wypowiedzenia wynosi 1 miesi�c, a w przypadku, o ktrym mowa w ń 1 pkt 2 - 3 miesi�ce. ń 6. Strony mog� po dokonaniu wypowiedzenia umowy o prac� przez jedn� z nich ustalić wczećniejszy termin rozwi�zania umowy; ustalenie takie nie zmienia trybu rozwi�zania umowy o prac�. Art. 361. [ Upad�oćć lub likwidacja pracodawcy ] ń 1. Jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o prac� zawartej na czas nie okrećlony nast�puje z powodu og�oszenia upad�oćci lub likwidacji pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotycz�cych pracodawcy, okrećlonych w odr�bnych przepisach, pracodawca może, w celu wczećniejszego rozwi�zania umowy o prac�, skrcić okres trzymiesi�cznego wypowiedzenia, najwyżej jednak do jednego miesi�ca; w takim przypadku pracownikowi przys�uguje odszkodowanie w wysokoćci wynagrodzenia za pozosta�� cz�ćć okresu wypowiedzenia. ń 2. Okres, za ktry przys�uguje odszkodowanie, wlicza si� pracownikowi pozostaj�cemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia. Art. 37. [ Zwolnienie na poszukiwanie pracy ] ń 1. W okresie wypowiedzenia umowy o prac� dokonanego przez pracodawc� pracownikowi przys�uguje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. ń 2. Wymiar zwolnienia wynosi: 1) 2 dni robocze - w okresie wypowiedzenia nie przekraczaj�cego 1 miesi�ca, 2) 3 dni robocze - w okresie trzymiesi�cznego wypowiedzenia, także w przypadku jego skrcenia na podstawie art. 361 ń 1. Art. 38. [ Tryb wypowiedzenia umowy zawartej na czas nie okrećlony ] ń 1. O zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o prac� zawartej na czas nie okrećlony pracodawca zawiadamia na pićmie reprezentuj�c� pracownika zak�adow� organizacj� zwi�zkow�, podaj�c przyczyn� uzasadniaj�c� rozwi�zanie umowy. ń 2. Jeżeli zak�adowa organizacja zwi�zkowa uważa, że wypowiedzenie by�oby nieuzasadnione, może w ci�gu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zg�osić na pićmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia. ń 3. (skrećlony). ń 4. (skrećlony). ń 5. Po rozpatrzeniu stanowiska organizacji zwi�zkowej, a także w razie niezaj�cia przez ni� stanowiska w ustalonym terminie, pracodawca podejmuje decyzj� w sprawie wypowiedzenia. Art. 39. [ Zakaz wypowiedzenia umowy o prac� ] Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o prac� pracownikowi, ktremu brakuje nie wi�cej niż 2 lata do osi�gni�cia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osi�gni�ciem tego wieku. Art. 40. [ Uzyskanie prawa do renty ] Przepisu art. 39 nie stosuje si� w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytu�u ca�kowitej niezdolnoćci do pracy. Art. 41. [ Usprawiedliwiona nieobecnoćć w pracy ] Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o prac� w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecnoćci pracownika w pracy, jeżeli nie up�yn�� jeszcze okres uprawniaj�cy do rozwi�zania umowy o prac� bez wypowiedzenia. Art. 411. [ Og�oszenie upad�oćci lub likwidacji pracodawcy ] ń 1. W razie og�oszenia upad�oćci lub likwidacji pracodawcy, nie stosuje si� przepisw art. 38, 39 i 41, ani przepisw szczeglnych dotycz�cych ochrony pracownikw przed wypowiedzeniem lub rozwi�zaniem umowy o prac�. ń 2. W razie og�oszenia upad�oćci lub likwidacji pracodawcy, umowa o prac� zawarta na czas okrećlony lub na czas wykonania okrećlonej pracy może być rozwi�zana przez każd� ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem. ń 3. (skrećlony). ń 4. (skrećlony). Art. 42. [ Wypowiedzenie zmieniaj�ce ] ń 1. Przepisy o wypowiedzeniu umowy o prac� stosuje si� odpowiednio do wypowiedzenia wynikaj�cych z umowy warunkw pracy i p�acy. ń 2. Wypowiedzenie warunkw pracy lub p�acy uważa si� za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na pićmie nowe warunki. ń 3. W razie odmowy przyj�cia przez pracownika zaproponowanych warunkw pracy lub p�acy, umowa o prac� rozwi�zuje si� z up�ywem okresu dokonanego wypowiedzenia. Jeżeli pracownik przed up�ywem po�owy okresu wypowiedzenia nie z�oży oćwiadczenia o odmowie przyj�cia zaproponowanych warunkw, uważa si�, że wyrazi� zgod� na te warunki; pismo pracodawcy wypowiadaj�ce warunki pracy lub p�acy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia, pracownik może do ko�ca okresu wypowiedzenia z�ożyć oćwiadczenie o odmowie przyj�cia zaproponowanych warunkw. ń 4. Wypowiedzenie dotychczasowych warunkw pracy lub p�acy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż okrećlona w umowie o prac� na okres nie przekraczaj�cy 3 miesi�cy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika. Art. 43. [ Wypowiedzenie zmieniaj�ce dla pracownika okrećlonego w art. 39 ] Pracodawca może wypowiedzieć warunki pracy lub p�acy pracownikowi, o ktrym mowa w art. 39, jeżeli wypowiedzenie sta�o si� konieczne ze wzgl�du na: 1) wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotycz�cych og�u pracownikw zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do ktrej pracownik należy, 2) stwierdzon� orzeczeniem lekarskim utrat� zdolnoćci do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinion� przez pracownika utrat� uprawnie� koniecznych do jej wykonywania. Oddzia� 4 Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o prac� przez pracodawc� Art. 44. [ Odwo�anie od wypowiedzenia ] Pracownik może wniećć odwo�anie od wypowiedzenia umowy o prac� do s�du pracy, o ktrym mowa w dziale dwunastym. Art. 45. [ Orzeczenia s�du pracy ] ń 1. W razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o prac� zawartej na czas nie okrećlony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umw o prac�, s�d pracy - stosownie do ż�dania pracownika - orzeka o bezskutecznoćci wypowiedzenia, a jeżeli umowa uleg�a już rozwi�zaniu - o przywrceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. ń 2. S�d pracy może nie uwzgl�dnić ż�dania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrcenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzgl�dnienie takiego ż�dania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku s�d pracy orzeka o odszkodowaniu. ń 3. Przepisu ń 2 nie stosuje si� do pracownikw, o ktrych mowa w art. 39 i 177, oraz w przepisach szczeglnych dotycz�cych ochrony pracownikw przed wypowiedzeniem lub rozwi�zaniem umowy o prac�, chyba że uwzgl�dnienie ż�dania pracownika przywrcenia do pracy jest niemożliwe z przyczyn okrećlonych w art. 411; w takim przypadku s�d pracy orzeka o odszkodowaniu. Art. 46. (skrećlony). Art. 47. [ Wynagrodzenie po przywrceniu ] Pracownikowi, ktry podj�� prac� w wyniku przywrcenia do pracy, przys�uguje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie wi�cej jednak niż za 2 miesi�ce, a gdy okres wypowiedzenia wynosi� 3 miesi�ce - nie wi�cej niż za 1 miesi�c. Jeżeli umow� o prac� rozwi�zano z pracownikiem, o ktrym mowa w art. 39, albo z pracownic� w okresie ci�ży lub urlopu macierzy�skiego, wynagrodzenie przys�uguje za ca�y czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwi�zano umow� o prac� z pracownikiem–ojcem wychowuj�cym dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzy�skiego albo gdy rozwi�zanie umowy o prac� podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczeglnego. Art. 471. [ Odszkodowanie ] Odszkodowanie, o ktrym mowa w art. 45, przys�uguje w wysokoćci wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesi�cy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Art. 48. [ Odmowa ponownego zatrudnienia ] ń 1. Pracodawca może odmwić ponownego zatrudnienia pracownika, jeżeli w ci�gu 7 dni od przywrcenia do pracy nie zg�osi� on gotowoćci niezw�ocznego podj�cia pracy, chyba że przekroczenie terminu nast�pi�o z przyczyn niezależnych od pracownika. ń 2. Pracownik, ktry przed przywrceniem do pracy podj�� zatrudnienie u innego pracodawcy, może bez wypowiedzenia, za trzydniowym uprzedzeniem, rozwi�zać umow� o prac� z tym pracodawc� w ci�gu 7 dni od przywrcenia do pracy. Rozwi�zanie umowy w tym trybie poci�ga za sob� skutki, jakie przepisy prawa wi�ż� z rozwi�zaniem umowy o prac� przez pracodawc� za wypowiedzeniem. Art. 49. [ Skrcony okres wypowiedzenia ] W razie zastosowania okresu wypowiedzenia krtszego niż wymagany, umowa o prac� rozwi�zuje si� z up�ywem okresu wymaganego, a pracownikowi przys�uguje wynagrodzenie do czasu rozwi�zania umowy. Art. 50. [ Odszkodowanie ] ń 1. Jeżeli wypowiedzenie umowy o prac� zawartej na okres prbny nast�pi�o z naruszeniem przepisw o wypowiadaniu tych umw, pracownikowi przys�uguje wy��cznie odszkodowanie. Odszkodowanie przys�uguje w wysokoćci wynagrodzenia za czas, do up�ywu ktrego umowa mia�a trwać. ń 2. (skrećlony). ń 3. Jeżeli wypowiedzenie umowy o prac� zawartej na czas okrećlony lub na czas wykonania okrećlonej pracy nast�pi�o z naruszeniem przepisw o wypowiadaniu tych umw, pracownikowi przys�uguje wy��cznie odszkodowanie. ń 4. Odszkodowanie, o ktrym mowa w ń 3, przys�uguje w wysokoćci wynagrodzenia za czas, do up�ywu ktrego umowa mia�a trwać, nie wi�cej jednak niż za 3 miesi�ce. ń 5. Przepisy ń 3 nie maj� zastosowania w razie wypowiedzenia umowy o prac� pracownicy w okresie ci�ży lub urlopu macierzy�skiego, albo pracownikowi–ojcu wychowuj�cemu dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzy�skiego. W tym przypadku stosuje si� odpowiednio przepisy art. 45 w zwi�zku z art. 177. Art. 51. [ Okres pozostawania bez pracy ] ń 1. Pracownikowi, ktry podj�� prac� w wyniku przywrcenia do pracy, wlicza si� do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za ktry przyznano wynagrodzenie. Okresu pozostawania bez pracy, za ktry nie przyznano wynagrodzenia, nie uważa si� za przerw� w zatrudnieniu, poci�gaj�c� za sob� utrat� uprawnie� uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia. ń 2. Pracownikowi, ktremu przyznano odszkodowanie, wlicza si� do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, odpowiadaj�cy okresowi, za ktry przyznano odszkodowanie. Oddzia� 5 Rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia Art. 52. [ Rozwi�zanie z winy pracownika ] ń 1. Pracodawca może rozwi�zać umow� o prac� bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie: 1) ci�żkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowi�zkw pracowniczych, 2) pope�nienia przez pracownika w czasie trwania umowy o prac� przest�pstwa, ktre uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przest�pstwo jest oczywiste lub zosta�o stwierdzone prawomocnym wyrokiem, 3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnie� koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. ń 2. Rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nast�pić po up�ywie 1 miesi�ca od uzyskania przez pracodawc� wiadomoćci o okolicznoćci uzasadniaj�cej rozwi�zanie umowy. ń 3. Pracodawca podejmuje decyzj� w sprawie rozwi�zania umowy po zasi�gni�ciu opinii reprezentuj�cej pracownika zak�adowej organizacji zwi�zkowej, ktr� zawiadamia o przyczynie uzasadniaj�cej rozwi�zanie umowy. W razie zastrzeże� co do zasadnoćci rozwi�zania umowy zak�adowa organizacja zwi�zkowa wyraża swoj� opini� niezw�ocznie, nie p�niej jednak niż w ci�gu 3 dni. ń 4. (skrećlony). Art. 53. [ Rozwi�zanie z przyczyn niezawinionych ] ń 1. Pracodawca może rozwi�zać umow� o prac� bez wypowiedzenia: 1) jeżeli niezdolnoćć pracownika do pracy wskutek choroby trwa: a) d�użej niż 3 miesi�ce - gdy pracownik by� zatrudniony u danego pracodawcy krcej niż 6 miesi�cy, b) d�użej niż ��czny okres pobierania z tego tytu�u wynagrodzenia i zasi�ku - gdy pracownik by� zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesi�cy lub jeżeli niezdolnoćć do pracy zosta�a spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorob� zawodow�; 2) w razie usprawiedliwionej nieobecnoćci pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwaj�cej d�użej niż 1 miesi�c. ń 2. Rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia nie może nast�pić w razie nieobecnoćci pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem - w okresie pobierania z tego tytu�u zasi�ku, a w przypadku odosobnienia pracownika ze wzgl�du na chorob� zaka�n� - w okresie pobierania z tego tytu�u wynagrodzenia i zasi�ku. ń 3. Rozwi�zanie umowy o prac� bez wypowiedzenia nie może nast�pić po stawieniu si� pracownika do pracy w zwi�zku z ustaniem przyczyny nieobecnoćci. ń 4. Przepisy art. 36 ń 11 i art. 52 ń 3 stosuje si� odpowiednio. ń 5. Pracodawca powinien w miar� możliwoćci ponownie zatrudnić pracownika, ktry w okresie 6 miesi�cy od rozwi�zania umowy o prac� bez wypowiedzenia, z przyczyn wymienionych w ń 1 i 2, zg�osi swj powrt do pracy niezw�ocznie po ustaniu tych przyczyn. Art. 54. (skrećlony). Art. 55. [ Rozwi�zanie przez pracownika ] ń 1. Pracownik może rozwi�zać umow� o prac� bez wypowiedzenia, jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzaj�ce szkodliwy wp�yw wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze wzgl�du na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe. ń 11. Pracownik może rozwi�zać umow� o prac� w trybie okrećlonym w ń 1 także wtedy, gdy pracodawca dopućci� si� ci�żkiego naruszenia podstawowych obowi�zkw wobec pracownika; w takim przypadku pracownikowi przys�uguje odszkodowanie w wysokoćci wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeżeli umowa o prac� zosta�a zawarta na czas okrećlony lub na czas wykonania okrećlonej pracy - w wysokoćci wynagrodzenia za okres 2 tygodni. ń 2. Oćwiadczenie pracownika o rozwi�zaniu umowy o prac� bez wypowiedzenia powinno nast�pić na pićmie, z podaniem przyczyny uzasadniaj�cej rozwi�zanie umowy. Przepis art. 52 ń 2 stosuje si� odpowiednio. ń 3. Rozwi�zanie umowy o prac� z przyczyn okrećlonych w ń 1 i 11 poci�ga za sob� skutki, jakie przepisy prawa wi�ż� z rozwi�zaniem umowy przez pracodawc� za wypowiedzeniem. Oddzia� 6 Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwi�zania przez pracodawc� umowy o prac� bez wypowiedzenia Art. 56. [ Roszczenia pracownika ] ń 1. Pracownikowi, z ktrym rozwi�zano umow� o prac� bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisw o rozwi�zywaniu umw o prac� w tym trybie, przys�uguje roszczenie o przywrcenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. O przywrceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka s�d pracy. ń 2. Przepisy art. 45 ń 2 i 3 stosuje si� odpowiednio. Art. 57. [ Wynagrodzenie po przywrceniu ] ń 1. Pracownikowi, ktry podj�� prac� w wyniku przywrcenia do pracy, przys�uguje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie wi�cej jednak niż za 3 miesi�ce i nie mniej niż za 1 miesi�c. ń 2. Jeżeli umow� o prac� rozwi�zano z pracownikiem, o ktrym mowa w art. 39, albo z pracownic� w okresie ci�ży lub urlopu macierzy�skiego, wynagrodzenie przys�uguje za ca�y czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwi�zano umow� o prac� z pracownikiem–ojcem wychowuj�cym dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzy�skiego albo gdy rozwi�zanie umowy o prac� podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczeglnego. ń 3. (skrećlony). ń 4. Przepisy art. 48 i 51 ń 1 stosuje si� odpowiednio. Art. 58. [ Odszkodowanie ] Odszkodowanie, o ktrym mowa w art. 56, przys�uguje w wysokoćci wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Jeżeli rozwi�zano umow� o prac�, zawart� na czas okrećlony albo na czas wykonania okrećlonej pracy, odszkodowanie przys�uguje w wysokoćci wynagrodzenia za czas, do ktrego umowa mia�a trwać, nie wi�cej jednak niż za 3 miesi�ce. Art. 59. [ Wy��czne odszkodowanie ] W razie rozwi�zania przez pracodawc� umowy o prac�, zawartej na czas okrećlony lub na czas wykonania okrećlonej pracy, z naruszeniem przepisw o rozwi�zywaniu umw o prac� bez wypowiedzenia, pracownikowi przys�uguje wy��cznie odszkodowanie, jeżeli up�yn�� już termin, do ktrego umowa mia�a trwać, lub gdy przywrcenie do pracy by�oby niewskazane ze wzgl�du na krtki okres, jaki pozosta� do up�ywu tego terminu. Odszkodowanie przys�uguje w wysokoćci okrećlonej w art. 58. Art. 60. [ Rozwi�zanie w okresie wypowiedzenia ] Jeżeli pracodawca rozwi�za� umow� o prac� w okresie wypowiedzenia z naruszeniem przepisw o rozwi�zywaniu umw o prac� bez wypowiedzenia, pracownikowi przys�uguje wy��cznie odszkodowanie. Odszkodowanie przys�uguje w wysokoćci wynagrodzenia za czas do up�ywu okresu wypowiedzenia. Art. 61. [ Stosowanie przepisw ustawy ] Do pracownika, ktremu przyznano odszkodowanie na podstawie przepisw niniejszego oddzia�u, stosuje si� odpowiednio przepis art. 51 ń 2. Oddzia� 6a Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwi�zania przez pracownika umowy o prac� bez wypowiedzenia Art. 611. [ Roszczenie pracodawcy ] W razie nieuzasadnionego rozwi�zania przez pracownika umowy o prac� bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 ń 11, pracodawcy przys�uguje roszczenie o odszkodowanie. O odszkodowaniu orzeka s�d pracy. Art. 612. [ Wysokoćć odszkodowania ] ń 1. Odszkodowanie, o ktrym mowa w art. 611, przys�uguje w wysokoćci wynagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia, a w przypadku rozwi�zania umowy o prac� zawartej na czas okrećlony lub na czas wykonania okrećlonej pracy – w wysokoćci wynagrodzenia za okres 2 tygodni. ń 2. W razie orzeczenia przez s�d pracy o odszkodowaniu, przepisu art. 55 ń 3 nie stosuje si�. Art. 62. (skrećlony). Oddzia� 7 Wygaćni�cie umowy o prac� Art. 63. [ Wygaćni�cie umowy o prac� ] Umowa o prac� wygasa w przypadkach okrećlonych w kodeksie oraz w przepisach szczeglnych. Art. 631. [ �mierć pracownika ] ń 1. Z dniem ćmierci pracownika stosunek pracy wygasa. ń 2. Prawa maj�tkowe ze stosunku pracy przechodz� po ćmierci pracownika, w rwnych cz�ćciach, na ma�żonka oraz inne osoby spe�niaj�ce warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myćl przepisw o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze� Spo�ecznych. W razie braku takich osb prawa te wchodz� do spadku. Art. 632. [ �mierć pracodawcy ] ń 1. Z dniem ćmierci pracodawcy umowy o prac� z pracownikami wygasaj�, z zastrzeżeniem przepisu ń 3. ń 2. Pracownikowi, ktrego umowa o prac� wygas�a z przyczyn okrećlonych w ń 1, przys�uguje odszkodowanie w wysokoćci wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a w przypadku zawarcia umowy o prac� na czas okrećlony lub na czas wykonania okrećlonej pracy - w wysokoćci wynagrodzenia za okres 2 tygodni. ń 3. Przepis ń 1 nie ma zastosowania w razie przej�cia pracownika przez nowego pracodawc� na zasadach okrećlonych w art. 231. Art. 64. (skrećlony). Art. 65. (skrećlony). Art. 66. [ Tymczasowe aresztowanie ] ń 1. Umowa o prac� wygasa z up�ywem 3 miesi�cy nieobecnoćci pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że pracodawca rozwi�za� wczećniej bez wypowiedzenia umow� o prac� z winy pracownika. ń 2. Pracodawca, pomimo wygaćni�cia umowy o prac� z powodu tymczasowego aresztowania, jest obowi�zany ponownie zatrudnić pracownika, jeżeli post�powanie karne zosta�o umorzone lub gdy zapad� wyrok uniewinniaj�cy, a pracownik zg�osi� swj powrt do pracy w ci�gu 7 dni od uprawomocnienia si� orzeczenia. Przepisy art. 48 stosuje si� odpowiednio. ń 3. Przepisw ń 2 nie stosuje si� w przypadku, gdy post�powanie karne umorzono z powodu przedawnienia albo amnestii, a także w razie warunkowego umorzenia post�powania. Art. 67. [ Odwo�anie do s�du pracy ] W razie naruszenia przez pracodawc� przepisw niniejszego oddzia�u, pracownikowi przys�uguje prawo odwo�ania do s�du pracy. W zakresie roszcze� stosuje si� odpowiednio przepisy oddzia�u 6 niniejszego rozdzia�u. Rozdzia� III Stosunek pracy na podstawie powo�ania, wyboru, mianowania oraz sp�dzielczej umowy o prac� Oddzia� 1 Stosunek pracy na podstawie powo�ania Art. 68. [ Nawi�zanie stosunku pracy ] ń 1. Stosunek pracy nawi�zuje si� na podstawie powo�ania w przypadkach okrećlonych w odr�bnych przepisach albo w przepisach wydanych na podstawie art. 298. ń 11. Stosunek pracy, o ktrym mowa w ń 1, nawi�zuje si� na czas nie okrećlony, a jeżeli na podstawie przepisw szczeglnych pracownik zosta� powo�any na czas okrećlony, stosunek pracy nawi�zuje si� na okres obj�ty powo�aniem. ń 2. (skrećlony). Art. 681. [ Konkurs ] Powo�anie może być poprzedzone konkursem, choćby przepisy szczeglne nie przewidywa�y wymogu wy�onienia kandydata na stanowisko wy��cznie w wyniku konkursu. Art. 682. [ Termin i forma nawi�zania stosunku pracy ] ń 1. Stosunek pracy na podstawie powo�ania nawi�zuje si� w terminie okrećlonym w powo�aniu, a jeżeli termin ten nie zosta� okrećlony - w dniu dor�czenia powo�ania, chyba że przepisy szczeglne stanowi� inaczej. ń 2. Powo�anie powinno być dokonane na pićmie. Art. 683. [ Rozwi�zanie poprzedniego stosunku pracy ] Jeżeli pracownik powo�any na stanowisko w wyniku konkursu pozostaje w stosunku pracy z innym pracodawc� i obowi�zuje go trzymiesi�czny okres wypowiedzenia, może on rozwi�zać ten stosunek za jednomiesi�cznym wypowiedzeniem. Rozwi�zanie stosunku pracy w tym trybie poci�ga za sob� skutki, jakie przepisy prawa pracy wi�ż� z rozwi�zaniem umowy o prac� przez pracodawc� za wypowiedzeniem. Art. 69. [ Stosowanie przepisw dotycz�cych umowy o prac� na czas nie okrećlony ] Jeżeli przepisy niniejszego oddzia�u nie stanowi� inaczej, do stosunku pracy na podstawie powo�ania stosuje si� przepisy dotycz�ce umowy o prac� na czas nie okrećlony, z wy��czeniem przepisw reguluj�cych: 1) tryb post�powania przy rozwi�zywaniu umw o prac�, 2) rozpatrywanie sporw ze stosunku pracy w cz�ćci dotycz�cej orzekania: a) o bezskutecznoćci wypowiedze�, b) o odszkodowaniu przewidzianym w razie wypowiedzenia umowy o prac�, c) o przywracaniu do pracy. Art. 70. [ Odwo�anie ze stanowiska ] ń 1. Pracownik zatrudniony na podstawie powo�ania może być w każdym czasie - niezw�ocznie lub w okrećlonym terminie - odwo�any ze stanowiska przez organ, ktry go powo�a�. Dotyczy to rwnież pracownika, ktry na podstawie przepisw szczeglnych zosta� powo�any na stanowisko na czas okrećlony. ń 11. Odwo�anie powinno być dokonane na pićmie. ń 12. Stosunek pracy z pracownikiem odwo�anym ze stanowiska rozwi�zuje si� na zasadach okrećlonych w przepisach niniejszego oddzia�u, chyba że przepisy szczeglne stanowi� inaczej. ń 2. Odwo�anie jest rwnoznaczne z wypowiedzeniem umowy o prac�. W okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokoćci przys�uguj�cej przed odwo�aniem. ń 3. Odwo�anie jest rwnoznaczne z rozwi�zaniem umowy o prac� bez wypowiedzenia, jeżeli nast�pi�o z przyczyn, o ktrych mowa w art. 52 lub 53. Art. 71. [ Zatrudnienie w okresie wypowiedzenia ] Na wniosek lub za zgod� pracownika pracodawca może zatrudnić go w okresie wypowiedzenia przy innej pracy, odpowiedniej ze wzgl�du na jego kwalifikacje zawodowe, a po up�ywie okresu wypowiedzenia zatrudnić na uzgodnionych przez strony warunkach pracy i p�acy. Art. 72. [ Odwo�anie w sytuacjach szczeglnych ] ń 1. Jeżeli odwo�anie nast�pi�o w okresie usprawiedliwionej nieobecnoćci w pracy, bieg wypowiedzenia rozpoczyna si� po up�ywie tego okresu. Jeżeli jednak usprawiedliwiona nieobecnoćć trwa d�użej niż okres przewidziany w art. 53 ń 1 i 2, organ, ktry pracownika powo�a�, może rozwi�zać stosunek pracy bez wypowiedzenia. ń 2. W razie odwo�ania pracownicy w okresie ci�ży, organ odwo�uj�cy jest obowi�zany zapewnić jej inn� prac�, odpowiedni� ze wzgl�du na jej kwalifikacje zawodowe, przy czym przez okres rwny okresowi wypowiedzenia pracownica ma prawo do wynagrodzenia w wysokoćci przys�uguj�cej przed odwo�aniem. Jeżeli jednak pracownica nie wyrazi zgody na podj�cie innej pracy, stosunek pracy ulega rozwi�zaniu z up�ywem okresu rwnego okresowi wypowiedzenia, ktrego bieg rozpoczyna si� od dnia zaproponowania na pićmie innej pracy. ń 3. Przepisy ń 2 stosuje si� odpowiednio w razie odwo�ania pracownika, ktremu brakuje nie wi�cej niż 2 lata do osi�gni�cia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osi�gni�ciem tego wieku. ń 4. W razie naruszenia przepisw ń 1-3, pracownikowi przys�uguje prawo odwo�ania do s�du pracy. Oddzia� 2 Stosunek pracy na podstawie wyboru Art. 73. [ Wybr pracownika ] ń 1. Nawi�zanie stosunku pracy nast�puje na podstawie wyboru, jeżeli z wyboru wynika obowi�zek wykonywania pracy w charakterze pracownika. ń 2. Stosunek pracy z wyboru rozwi�zuje si� z wygaćni�ciem mandatu. Art. 74. [ Urlop bezp�atny ] Pracownik pozostaj�cy w zwi�zku z wyborem na urlopie bezp�atnym ma prawo powrotu do pracy u pracodawcy, ktry zatrudnia� go w chwili wyboru, na stanowisko rwnorz�dne pod wzgl�dem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym, jeżeli zg�osi swj powrt w ci�gu 7 dni od rozwi�zania stosunku pracy z wyboru. Niedotrzymanie tego warunku powoduje wygaćni�cie stosunku pracy, chyba że nast�pi�o z przyczyn niezależnych od pracownika. Art. 75. [ Odprawa ] Pracownikowi, ktry nie pozostawa� w zwi�zku z wyborem na urlopie bezp�atnym, przys�uguje odprawa w wysokoćci jednomiesi�cznego wynagrodzenia. Oddzia� 3 Stosunek pracy na podstawie mianowania Art. 76. [ Nawi�zanie stosunku pracy ] Stosunek pracy nawi�zuje si� na podstawie mianowania w przypadkach uzasadnionych szczeglnym charakterem pracy, okrećlonych odr�bnymi przepisami lub przepisami wydanymi na podstawie art. 298. Oddzia� 4 Stosunek pracy na podstawie sp�dzielczej umowy o prac� Art. 77. [ Nawi�zanie stosunku pracy ] ń 1. Stosunek pracy mi�dzy sp�dzielni� pracy a jej cz�onkiem nawi�zuje si� przez sp�dzielcz� umow� o prac�. ń 2. Stosunek pracy na podstawie sp�dzielczej umowy o prac� reguluje ustawa - Prawo sp�dzielcze, a w zakresie nie uregulowanym odmiennie t� ustaw� stosuje si� odpowiednio przepisy Kodeksu pracy. DZIA� TRZECI WYNAGRODZENIE ZA PRACó I INNE �WIADCZENIA Rozdzia� I Ustalanie wynagrodzenia za prac� i innych ćwiadcze� zwi�zanych z prac� Art. 771. [ Uk�ady zbiorowe pracy ] Warunki wynagradzania za prac� i przyznawania innych ćwiadcze� zwi�zanych z prac� ustalaj� uk�ady zbiorowe pracy, zgodnie z przepisami dzia�u jedenastego, z zastrzeżeniem przepisw art. 772 — 775. Art. 772. [ Regulamin wynagradzania ] ń 1. Pracodawca zatrudniaj�cy co najmniej 20 pracownikw, nie obj�tych zak�adowym uk�adem zbiorowym pracy ani ponadzak�adowym uk�adem zbiorowym pracy odpowiadaj�cym wymaganiom okrećlonym w ń 3, ustala warunki wynagradzania za prac� w regulaminie wynagradzania. ń 2. W regulaminie wynagradzania, o ktrym mowa w ń 1, pracodawca może ustalić także inne ćwiadczenia zwi�zane z prac� i zasady ich przyznawania. ń 3. Regulamin wynagradzania obowi�zuje do czasu obj�cia pracownikw zak�adowym uk�adem zbiorowym pracy lub ponadzak�adowym uk�adem zbiorowym pracy ustalaj�cym warunki wynagradzania za prac� oraz przyznawania innych ćwiadcze� zwi�zanych z prac� w zakresie i w sposb umożliwiaj�cy okrećlanie, na jego podstawie, indywidualnych warunkw umw o prac�. ń 4. Regulamin wynagradzania ustala pracodawca. Jeżeli u danego pracodawcy dzia�a zak�adowa organizacja zwi�zkowa, pracodawca uzgadnia z ni� regulamin wynagradzania. ń 5. Do regulaminu wynagradzania stosuje si� odpowiednio przepisy art. 239 ń 3, art. 24112 ń 2, art. 24113 oraz art. 24126 ń 2. ń 6. Regulamin wynagradzania wchodzi w życie po up�ywie dwch tygodni od dnia podania go do wiadomoćci pracownikw, w sposb przyj�ty u danego pracodawcy. Art. 773. [ Sfera budżetowa ] Zasady wynagradzania za prac� i przyznawania innych ćwiadcze� zwi�zanych z prac� dla pracownikw zatrudnionych w pa�stwowych jednostkach sfery budżetowej, jeżeli nie s� oni obj�ci ponadzak�adowym uk�adem zbiorowym pracy, okrećli, w drodze rozporz�dzenia - w zakresie nie zastrzeżonym w odr�bnych przepisach do w�aćciwoćci innych organw - Minister Pracy i Polityki Socjalnej, na wniosek w�aćciwego ministra. Art. 774. [5] (skrećlony). Art. 775. [ Zwrot kosztw podrży s�użbowej ] [6] ń 1. Pracownikowi wykonuj�cemu na polecenie pracodawcy zadanie s�użbowe poza miejscowoćci�, w ktrej znajduje si� siedziba pracodawcy, lub poza sta�ym miejscem pracy przys�uguj� należnoćci na pokrycie kosztw zwi�zanych z podrż� s�użbow�. ń 2. Minister w�aćciwy do spraw pracy okrećli, w drodze rozporz�dzenia, wysokoćć oraz warunki ustalania należnoćci przys�uguj�cych pracownikowi, zatrudnionemu w pa�stwowej lub samorz�dowej jednostce sfery budżetowej, z tytu�u podrży s�użbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju. Rozporz�dzenie powinno w szczeglnoćci okrećlać wysokoćć diet, z uwzgl�dnieniem czasu trwania podrży, a w przypadku podrży poza granicami kraju – walut�, w jakiej b�dzie ustalana dieta i limit na nocleg w poszczeglnych pa�stwach, a także warunki zwrotu kosztw przejazdw, noclegw i innych wydatkw. ń 3. Warunki wyp�acania należnoćci z tytu�u podrży s�użbowej pracownikowi zatrudnionemu u innego pracodawcy niż wymieniony w ń 2 okrećla si� w uk�adzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o prac�, jeżeli pracodawca nie jest obj�ty uk�adem zbiorowym pracy lub nie jest obowi�zany do ustalenia regulaminu wynagradzania. ń 4. Postanowienia uk�adu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o prac� nie mog� ustalać diety za dob� podrży s�użbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokoćci niższej niż dieta z tytu�u podrży s�użbowej na obszarze kraju okrećlona dla pracownika, o ktrym mowa w ń 2. ń 5. W przypadku gdy uk�ad zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o prac� nie zawiera postanowie�, o ktrych mowa w ń 3, pracownikowi przys�uguj� należnoćci na pokrycie kosztw podrży s�użbowej odpowiednio wed�ug przepisw, o ktrych mowa w ń 2. Rozdzia� Ia Wynagrodzenie za prac� Art. 78. [ Kryteria, stawki wynagrodzenia ] ń 1. Wynagrodzenie za prac� powinno być tak ustalone, aby odpowiada�o w szczeglnoćci rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzgl�dnia�o iloćć i jakoćć ćwiadczonej pracy. ń 2. W celu okrećlenia wynagrodzenia za prac� ustala si�, w trybie przewidzianym w art. 771-773, wysokoćć oraz zasady przyznawania pracownikom stawek wynagrodzenia za prac� okrećlonego rodzaju lub na okrećlonym stanowisku, a także innych (dodatkowych) sk�adnikw wynagrodzenia, jeżeli zosta�y one przewidziane z tytu�u wykonywania okrećlonej pracy. Art. 79. (skrećlony). Art. 80. [ Wynagrodzenie za prac� wykonan� ] Wynagrodzenie przys�uguje za prac� wykonan�. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wwczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowi�. Art. 81. [ Przestj ] ń 1. Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli by� gotw do jej wykonywania, a dozna� przeszkd z przyczyn dotycz�cych pracodawcy, przys�uguje wynagrodzenie wynikaj�ce z jego osobistego zaszeregowania, okrećlonego stawk� godzinow� lub miesi�czn�, a jeżeli taki sk�adnik wynagrodzenia nie zosta� wyodr�bniony przy okrećlaniu warunkw wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokoćci minimalnego wynagrodzenia za prac�, ustalanego na podstawie odr�bnych przepisw. [7] ń 2. Wynagrodzenie, o ktrym mowa w ń 1, przys�uguje pracownikowi za czas niezawinionego przez niego przestoju. Jeżeli przestj nast�pi� z winy pracownika, wynagrodzenie nie przys�uguje. ń 3. Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inn� odpowiedni� prac�, za ktrej wykonanie przys�uguje wynagrodzenie przewidziane za t� prac�, nie niższe jednak od wynagrodzenia ustalonego zgodnie z ń 1. Jeżeli przestj nast�pi� z winy pracownika, przys�uguje wy��cznie wynagrodzenie przewidziane za wykonan� prac�. ń 4. Wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi przys�uguje pracownikowi zatrudnionemu przy pracach uzależnionych od tych warunkw, jeżeli przepisy prawa pracy tak stanowi�. W razie powierzenia pracownikowi na czas takiego przestoju innej pracy, przys�uguje mu wynagrodzenie przewidziane za wykonan� prac�, chyba że przepisy prawa pracy przewiduj� stosowanie zasad okrećlonych w ń 3. Art. 82. [ Zawinione wadliwe wykonanie produktw lub us�ug ] ń 1. Za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktw lub us�ug wynagrodzenie nie przys�uguje. Jeżeli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nast�pi�o obniżenie jakoćci produktu lub us�ugi, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. ń 2. Jeżeli wadliwoćć produktu lub us�ugi zosta�a usuni�ta przez pracownika, przys�uguje mu wynagrodzenie odpowiednie do jakoćci produktu lub us�ugi, z tym że za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie nie przys�uguje. Art. 83. [ Normy pracy ] ń 1. Normy pracy, stanowi�ce miernik nak�adu pracy, jej wydajnoćci i jakoćci, mog� być stosowane, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy. ń 2. Normy pracy s� ustalane z uwzgl�dnieniem osi�gni�tego poziomu techniki i organizacji pracy. Normy pracy mog� być zmieniane w miar� wdrażania technicznych i organizacyjnych usprawnie� zapewniaj�cych wzrost wydajnoćci pracy. ń 3. Przekraczanie norm pracy nie stanowi podstawy do ich zmiany, jeżeli jest ono wynikiem zwi�kszonego osobistego wk�adu pracy pracownika lub jego sprawnoćci zawodowej. ń 4. O zmianie normy pracy pracownicy powinni być zawiadomieni co najmniej na 2 tygodnie przed wprowadzeniem nowej normy. Rozdzia� II Ochrona wynagrodzenia za prac� Art. 84. [ Zakaz zrzeczenia si� prawa do wynagrodzenia ] Pracownik nie może zrzec si� prawa do wynagrodzenia ani przeniećć tego prawa na inn� osob�. Art. 85. [ Termin wyp�aty wynagrodzenia ] ń 1. Wyp�aty wynagrodzenia za prac� dokonuje si� co najmniej raz w miesi�cu, w sta�ym i ustalonym z gry terminie. ń 2. Wynagrodzenie za prac� p�atne raz w miesi�cu wyp�aca si� z do�u, niezw�ocznie po ustaleniu jego pe�nej wysokoćci, nie p�niej jednak niż w ci�gu pierwszych 10 dni nast�pnego miesi�ca kalendarzowego. ń 3. Jeżeli ustalony dzie� wyp�aty wynagrodzenia za prac� jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wyp�aca si� w dniu poprzedzaj�cym. ń 4. Sk�adniki wynagrodzenia za prac�, przys�uguj�ce pracownikowi za okresy d�uższe niż jeden miesi�c, wyp�aca si� z do�u w terminach okrećlonych w przepisach prawa pracy. ń 5. Pracodawca, na ż�danie pracownika, jest obowi�zany udost�pnić do wgl�du dokumenty, na ktrych podstawie zosta�o obliczone jego wynagrodzenie. Art. 86. [ Miejsce i forma wyp�aty wynagrodzenia ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany wyp�acać wynagrodzenie w miejscu, terminie i czasie okrećlonych w regulaminie pracy lub w innych przepisach prawa pracy. ń 2. Wyp�aty wynagrodzenia dokonuje si� w formie pieni�żnej; cz�ćciowe spe�nienie wynagrodzenia w innej formie niż pieni�żna jest dopuszczalne tylko wwczas, gdy przewiduj� to ustawowe przepisy prawa pracy lub uk�ad zbiorowy pracy. ń 3. Obowi�zek wyp�acenia wynagrodzenia może być spe�niony w inny sposb niż do r�k pracownika, jeżeli tak stanowi uk�ad zbiorowy pracy lub pracownik uprzednio wyrazi na to zgod� na pićmie. Art. 87. [ Potr�cenia z wynagrodzenia ] ń 1. Z wynagrodzenia za prac� - po odliczeniu sk�adek na ubezpieczenia spo�eczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osb fizycznych - podlegaj� potr�ceniu tylko nast�puj�ce należnoćci: 1) sumy egzekwowane na mocy tytu�w wykonawczych na zaspokojenie ćwiadcze� alimentacyjnych, 2) sumy egzekwowane na mocy tytu�w wykonawczych na pokrycie należnoćci innych niż ćwiadczenia alimentacyjne, 3) zaliczki pieni�żne udzielone pracownikowi, 4) kary pieni�żne przewidziane w art. 108. ń 2. Potr�ce� dokonuje si� w kolejnoćci podanej w ń 1. ń 3. Potr�cenia mog� być dokonywane w nast�puj�cych granicach: 1) w razie egzekucji ćwiadcze� alimentacyjnych - do wysokoćci trzech pi�tych wynagrodzenia, 2) w razie egzekucji innych należnoćci lub potr�cania zaliczek pieni�żnych - do wysokoćci po�owy wynagrodzenia. ń 4. Potr�cenia, o ktrych mowa w ń 1 pkt 2 i 3, nie mog� w sumie przekraczać po�owy wynagrodzenia, a ��cznie z potr�ceniami, o ktrych mowa w ń 1 pkt 1 - trzech pi�tych wynagrodzenia. Niezależnie od tych potr�ce� kary pieni�żne potr�ca si� w granicach okrećlonych w art. 108. ń 5. Nagroda z zak�adowego funduszu nagrd, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należnoćci przys�uguj�ce pracownikom z tytu�u udzia�u w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegaj� egzekucji na zaspokojenie ćwiadcze� alimentacyjnych do pe�nej wysokoćci. ń 6. Rada Ministrw okrećla w drodze rozporz�dzenia kwoty wynagrodzenia wolne od potr�ce� z tytu�w wymienionych w ń 1 pkt 2-4. ń 7. Z wynagrodzenia za prac� odlicza si�, w pe�nej wysokoćci, kwoty wyp�acone w poprzednim terminie p�atnoćci za okres nieobecnoćci w pracy, za ktry pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Art. 88. [ Potr�cenia na ćwiadczenia alimentacyjne ] ń 1. Przy zachowaniu zasad okrećlonych w art. 87 potr�ce� na zaspokojenie ćwiadcze� alimentacyjnych pracodawca może dokonywać rwnież bez post�powania egzekucyjnego, z wyj�tkiem przypadkw gdy: 1) ćwiadczenia alimentacyjne maj� być potr�cane na rzecz kilku wierzycieli, a ��czna suma, ktra może być potr�cona, nie wystarcza na pe�ne pokrycie wszystkich należnoćci alimentacyjnych, 2) wynagrodzenie za prac� zosta�o zaj�te w trybie egzekucji s�dowej lub administracyjnej. ń 2. Potr�ce�, o ktrych mowa w ń 1, pracodawca dokonuje na wniosek wierzyciela na podstawie przed�ożonego przez niego tytu�u wykonawczego. Art. 89. (skrećlony). Art. 90. [ Stosowanie przepisw K.p.c. i o egzekucji administracyjnej ] W sprawach nie unormowanych w art. 87 i 88 stosuje si� odpowiednio przepisy Kodeksu post�powania cywilnego i przepisy o egzekucji administracyjnej ćwiadcze� pieni�żnych. Art. 91. [ Zgoda pracownika na potr�cenie ] Należnoćci inne niż wymienione w art. 87 ń 1 i 7 mog� być potr�cane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgod� wyrażon� na pićmie. Rozdzia� III �wiadczenia przys�uguj�ce w okresie czasowej niezdolnoćci do pracy Art. 92. [ Wynagrodzenie za okres niezdolnoćci do pracy, zasi�ek chorobowy ] ń 1. Za czas niezdolnoćci pracownika do pracy wskutek: 1) choroby lub odosobnienia w zwi�zku z chorob� zaka�n� - trwaj�cej ��cznie do 33 dni [8] w ci�gu roku kalendarzowego - pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowi�zuj�ce u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewiduj� wyższe wynagrodzenie z tego tytu�u, 2) [9] wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadaj�cej w czasie ci�ży - w okresie wskazanym w pkt 1 - pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia. ń 11. [10] W pierwszym dniu każdego okresu niezdolnoćci do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w zwi�zku z chorob� zaka�n�, trwaj�cej nie d�użej niż 6 dni, pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, o ktrym mowa w ń 1 pkt 1. ń 2. Wynagrodzenie, o ktrym mowa w ń 1, oblicza si� wed�ug zasad obowi�zuj�cych przy ustalaniu podstawy wymiaru zasi�ku chorobowego i wyp�aca za każdy dzie� niezdolnoćci do pracy, nie wy��czaj�c dni wolnych od pracy. ń 3. Wynagrodzenie, o ktrym mowa w ń 1: 1) nie ulega obniżeniu w przypadku ograniczenia podstawy wymiaru zasi�ku chorobowego, 2) nie przys�uguje w przypadkach, w ktrych pracownik nie ma prawa do zasi�ku chorobowego. ń 4. Za czas niezdolnoćci do pracy, o ktrej mowa w ń 1, trwaj�cej ��cznie d�użej niż 33 dni [11] w ci�gu roku kalendarzowego, pracownikowi przys�uguje zasi�ek chorobowy na zasadach okrećlonych w odr�bnych przepisach. Rozdzia� IIIa Odprawa rentowa lub emerytalna Art. 921. [ Odprawa emerytalna lub rentowa ] ń 1. Pracownikowi spe�niaj�cemu warunki uprawniaj�ce do renty z tytu�u niezdolnoćci do pracy lub emerytury, ktrego stosunek pracy usta� w zwi�zku z przejćciem na rent� lub emerytur�, przys�uguje odprawa pieni�żna w wysokoćci jednomiesi�cznego wynagrodzenia. ń 2. Pracownik, ktry otrzyma� odpraw�, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Rozdzia� IV Odprawa poćmiertna Art. 93. [ Odprawa poćmiertna ] ń 1. W razie ćmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwi�zaniu zasi�ku z tytu�u niezdolnoćci do pracy wskutek choroby, rodzinie przys�uguje od pracodawcy odprawa poćmiertna. ń 2. Wysokoćć odprawy, o ktrej mowa w ń 1, jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi: 1) jednomiesi�czne wynagrodzenie, jeżeli pracownik by� zatrudniony krcej niż 10 lat, 2) trzymiesi�czne wynagrodzenie, jeżeli pracownik by� zatrudniony co najmniej 10 lat, 3) szećciomiesi�czne wynagrodzenie, jeżeli pracownik by� zatrudniony co najmniej 15 lat. ń 3. Przepis art. 36 ń 11 stosuje si� odpowiednio. ń 4. Odprawa poćmiertna przys�uguje nast�puj�cym cz�onkom rodziny pracownika: 1) ma�żonkowi, 2) innym cz�onkom rodziny spe�niaj�cym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myćl przepisw o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze� Spo�ecznych. ń 5. Odpraw� poćmiertn� dzieli si� w cz�ćciach rwnych pomi�dzy wszystkich uprawnionych cz�onkw rodziny. ń 6. Jeżeli po zmar�ym pracowniku pozosta� tylko jeden cz�onek rodziny uprawniony do odprawy poćmiertnej, przys�uguje mu odprawa w wysokoćci po�owy odpowiedniej kwoty okrećlonej w ń 2. ń 7. Odprawa poćmiertna nie przys�uguje cz�onkom rodziny, o ktrych mowa w ń 4, jeżeli pracodawca ubezpieczy� pracownika na życie, a odszkodowanie wyp�acone przez instytucj� ubezpieczeniow� jest nie niższe niż odprawa poćmiertna przys�uguj�ca zgodnie z ń 2 i 6. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy poćmiertnej, pracodawca jest obowi�zany wyp�acić rodzinie kwot� stanowi�c� rżnic� mi�dzy tymi ćwiadczeniami. DZIA� CZWARTY OBOWI"ZKI PRACODAWCY I PRACOWNIKA Rozdzia� I Obowi�zki pracodawcy Art. 94. [ Podstawowe obowi�zki pracodawcy ] Pracodawca jest obowi�zany w szczeglnoćci: 1) zaznajamiać pracownikw podejmuj�cych prac� z zakresem ich obowi�zkw, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami, 2) organizować prac� w sposb zapewniaj�cy pe�ne wykorzystanie czasu pracy, jak rwnież osi�ganie przez pracownikw, przy wykorzystaniu ich uzdolnie� i kwalifikacji, wysokiej wydajnoćci i należytej jakoćci pracy, 3) (skrećlony), 4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracownikw w zakresie bezpiecze�stwa i higieny pracy, 5) terminowo i prawid�owo wyp�acać wynagrodzenie, 6) u�atwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych, 7) stwarzać pracownikom podejmuj�cym zatrudnienie po uko�czeniu szko�y prowadz�cej kszta�cenie zawodowe lub szko�y wyższej warunki sprzyjaj�ce przystosowaniu si� do należytego wykonywania pracy, 8) zaspokajać w miar� posiadanych ćrodkw socjalne potrzeby pracownikw, 9) stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracownikw oraz wynikw ich pracy, 9a) prowadzić dokumentacj� w sprawach zwi�zanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracownikw, 10) wp�ywać na kszta�towanie w zak�adzie pracy zasad wsp�życia spo�ecznego. Art. 941. [ Podstawowe obowi�zki pracodawcy ] Pracodawca jest obowi�zany udost�pnić pracownikom tekst przepisw dotycz�cych rwnego traktowania kobiet i m�żczyzn w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie zak�adu pracy lub zapewnić pracownikom dost�p do tych przepisw w inny sposb przyj�ty u danego pracodawcy. Art. 95. (skrećlony). Art. 96. (skrećlony). Art. 97. [ �wiadectwo pracy ] ń 1. W zwi�zku z rozwi�zaniem lub wygaćni�ciem stosunku pracy pracodawca jest obowi�zany niezw�ocznie wydać pracownikowi ćwiadectwo pracy. Wydanie ćwiadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia si� pracownika z pracodawc�. ń 11. W przypadku rozwi�zania lub wygaćni�cia umowy o prac� z pracownikiem, z ktrym dotychczasowy pracodawca nawi�zuje kolejn� umow� o prac� bezpoćrednio po rozwi�zaniu lub wygaćni�ciu poprzedniej umowy o prac�, pracodawca jest obowi�zany wydać pracownikowi ćwiadectwo pracy, tylko na jego ż�danie. ń 2. W ćwiadectwie pracy należy podać informacje dotycz�ce okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk, trybu rozwi�zania albo okolicznoćci wygaćni�cia stosunku pracy, a także inne informacje niezb�dne do ustalenia uprawnie� pracowniczych i uprawnie� z ubezpieczenia spo�ecznego. Ponadto w ćwiadectwie pracy zamieszcza si� wzmiank� o zaj�ciu wynagrodzenia za prac� w myćl przepisw o post�powaniu egzekucyjnym. Na ż�danie pracownika w ćwiadectwie pracy należy podać także informacj� o wysokoćci i sk�adnikach wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach. ń 21. Pracownik może w ci�gu 7 dni od otrzymania ćwiadectwa pracy wyst�pić z wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie ćwiadectwa. W razie nieuwzgl�dnienia wniosku pracownikowi przys�uguje, w ci�gu 7 dni od zawiadomienia o odmowie sprostowania ćwiadectwa pracy, prawo wyst�pienia z ż�daniem jego sprostowania do s�du pracy. ń 3. Jeżeli z orzeczenia s�du pracy wynika, że rozwi�zanie z pracownikiem umowy o prac� bez wypowiedzenia z jego winy nast�pi�o z naruszeniem przepisw o rozwi�zywaniu w tym trybie umw o prac�, pracodawca jest obowi�zany zamiećcić w ćwiadectwie pracy informacj�, że rozwi�zanie umowy o prac� nast�pi�o za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawc�. ń 4. Minister Pracy i Polityki Socjalnej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, szczeg�ow� trećć ćwiadectwa pracy oraz sposb i tryb jego wydawania i prostowania. Art. 98. (skrećlony). Art. 99. [ Niewydanie w terminie lub wydanie niew�aćciwego ćwiadectwa pracy ] ń 1. Pracownikowi przys�uguje roszczenie o naprawienie szkody wyrz�dzonej przez pracodawc� wskutek niewydania w terminie lub wydania niew�aćciwego ćwiadectwa pracy. ń 2. Odszkodowanie, o ktrym mowa w ń 1, przys�uguje w wysokoćci wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie d�uższy jednak niż 6 tygodni. ń 3. (skrećlony). ń 4. Orzeczenie o odszkodowaniu w zwi�zku z wydaniem niew�aćciwego ćwiadectwa pracy stanowi podstaw� do zmiany tego ćwiadectwa. Rozdzia� II Obowi�zki pracownika Art. 100. [ Podstawowe obowi�zki pracownika ] ń 1. Pracownik jest obowi�zany wykonywać prac� sumiennie i starannie oraz stosować si� do polece� prze�ożonych, ktre dotycz� pracy, jeżeli nie s� one sprzeczne z przepisami prawa lub umow� o prac�. ń 2. Pracownik jest obowi�zany w szczeglnoćci: 1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zak�adzie pracy, 2) przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zak�adzie pracy porz�dku, 3) przestrzegać przepisw oraz zasad bezpiecze�stwa i higieny pracy, a także przepisw przeciwpożarowych, 4) dbać o dobro zak�adu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, ktrych ujawnienie mog�oby narazić pracodawc� na szkod�, 5) przestrzegać tajemnicy okrećlonej w odr�bnych przepisach, 6) przestrzegać w zak�adzie pracy zasad wsp�życia spo�ecznego. Art. 101. (skrećlony). Rozdzia� IIa Zakaz konkurencji Art. 1011. [ Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy ] ń 1. W zakresie okrećlonym w odr�bnej umowie, pracownik nie może prowadzić dzia�alnoćci konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też ćwiadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadz�cego tak� dzia�alnoćć (zakaz konkurencji). ń 2. Pracodawca, ktry ponis� szkod� wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrwnania tej szkody na zasadach okrećlonych w przepisach rozdzia�u I w dziale pi�tym. Art. 1012. [ Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy ] ń 1. Przepis art. 1011 ń 1 stosuje si� odpowiednio, gdy pracodawca i pracownik maj�cy dost�p do szczeglnie ważnych informacji, ktrych ujawnienie mog�oby narazić pracodawc� na szkod�, zawieraj� umow� o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W umowie okrećla si� także okres obowi�zywania zakazu konkurencji oraz wysokoćć odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy, z zastrzeżeniem przepisw ń 2 i 3. ń 2. Zakaz konkurencji, o ktrym mowa w ń 1, przestaje obowi�zywać przed up�ywem terminu, na jaki zosta�a zawarta umowa przewidziana w tym przepisie, w razie ustania przyczyn uzasadniaj�cych taki zakaz lub niewywi�zywania si� pracodawcy z obowi�zku wyp�aty odszkodowania. ń 3. Odszkodowanie, o ktrym mowa w ń 1, nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadaj�cy okresowi obowi�zywania zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wyp�acane w miesi�cznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka s�d pracy. Art. 1013. [ Forma pisemna umw ] Umowy, o ktrych mowa w art. 1011 ń 1 i w art. 1012 ń 1, wymagaj� pod rygorem nieważnoćci formy pisemnej. Art. 1014. [ Stosunek do przepisw odr�bnych ] Przepisy rozdzia�u nie naruszaj� zakazu konkurencji przewidzianego w odr�bnych przepisach. Rozdzia� III Kwalifikacje zawodowe pracownikw Art. 102. [ Ustalanie kwalifikacji zawodowych ] Kwalifikacje zawodowe pracownikw wymagane do wykonywania pracy okrećlonego rodzaju lub na okrećlonym stanowisku mog� być ustalane w przepisach prawa pracy przewidzianych w art. 771-773, w zakresie nie uregulowanym w przepisach szczeglnych. Art. 103. [ Delegacja ] W zakresie i na warunkach ustalonych, w drodze rozporz�dzenia, przez Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej pracodawca u�atwia pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Rozdzia� IV Regulamin pracy Art. 104. [ Regulamin pracy ] ń 1. Regulamin pracy ustala organizacj� i porz�dek w procesie pracy oraz zwi�zane z tym prawa i obowi�zki pracodawcy i pracownikw. ń 2. Regulaminu pracy nie wprowadza si�, jeżeli w zakresie przewidzianym w ń 1 obowi�zuj� postanowienia uk�adu zbiorowego pracy lub gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracownikw. Art. 1041. [ Trećć regulaminu ] ń 1. Regulamin pracy, okrećlaj�c prawa i obowi�zki pracodawcy i pracownikw zwi�zane z porz�dkiem w zak�adzie pracy, powinien ustalać w szczeglnoćci: 1) organizacj� pracy, warunki przebywania na terenie zak�adu pracy w czasie pracy i po jej zako�czeniu, wyposażenie pracownikw w narz�dzia i materia�y, a także w odzież i obuwie robocze oraz w ćrodki ochrony indywidualnej i higieny osobistej, 2) systemy i rozk�ady czasu pracy, 3) (skrećlony), 4) por� nocn�, 5) termin, miejsce i czas wyp�aty wynagrodzenia, 6) wykazy prac wzbronionych pracownikom m�odocianym oraz kobietom, 7) rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych pracownikom m�odocianym w celu odbywania przygotowania zawodowego, 7a) wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom m�odocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe, 8) obowi�zki dotycz�ce bezpiecze�stwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposb informowania pracownikw o ryzyku zawodowym, ktre wi�że si� z wykonywan� prac�, 9) przyj�ty u danego pracodawcy sposb potwierdzania przez pracownikw przybycia i obecnoćci w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecnoćci w pracy. ń 2. Regulamin pracy powinien zawierać informacje o karach stosowanych zgodnie z art. 108 z tytu�u odpowiedzialnoćci porz�dkowej pracownikw. Art. 1042. [ Uzgadnianie trećci regulaminu ] ń 1. Regulamin pracy ustala pracodawca w uzgodnieniu z zak�adow� organizacj� zwi�zkow�. ń 2. W razie nieuzgodnienia trećci regulaminu pracy z zak�adow� organizacj� zwi�zkow� w ustalonym przez strony terminie, a także w przypadku, gdy u danego pracodawcy nie dzia�a zak�adowa organizacja zwi�zkowa, regulamin pracy ustala pracodawca. Art. 1043. [ Wejćcie w życie regulaminu ] ń 1. Regulamin pracy wchodzi w życie po up�ywie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomoćci pracownikw, w sposb przyj�ty u danego pracodawcy. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany zapoznać pracownika z trećci� regulaminu pracy przed rozpocz�ciem przez niego pracy. Art. 1044. [ Informacja na pićmie ] Pracodawca, ktry nie ma obowi�zku ustalenia regulaminu pracy, informuje pracownika na pićmie o: 1) obowi�zuj�cych normach czasu pracy, 2) terminach dni wolnych od pracy, wynikaj�cych z rozk�adu czasu pracy w pi�ciodniowym tygodniu pracy, 3) porze nocnej, 4) terminie, miejscu i czasie wyp�aty wynagrodzenia, 5) przyj�tym sposobie potwierdzania przez pracownikw przybycia i obecnoćci w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecnoćci w pracy. Rozdzia� V Nagrody i wyrżnienia Art. 105. [ Przes�anki przyznania ] Pracownikom, ktrzy przez wzorowe wype�nianie swoich obowi�zkw, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajnoćci oraz jakoćci przyczyniaj� si� szczeglnie do wykonywania zada� zak�adu, mog� być przyznawane nagrody i wyrżnienia. Art. 106. (skrećlony). Art. 107. [ Tryb przyznania ] ń 1. Nagrody i wyrżnienia przyznaje pracodawca po zasi�gni�ciu opinii reprezentuj�cej pracownika zak�adowej organizacji zwi�zkowej. ń 2. Odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyrżnienia sk�ada si� do akt osobowych pracownika. Rozdzia� VI Odpowiedzialnoćć porz�dkowa pracownikw Art. 108. [ Katalog kar ] ń 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porz�dku, regulaminu pracy, przepisw bezpiecze�stwa i higieny pracy oraz przepisw przeciwpożarowych pracodawca może stosować: 1) kar� upomnienia, 2) kar� nagany. ń 2. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisw bezpiecze�stwa i higieny pracy lub przepisw przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie si� do pracy w stanie nietrze�woćci lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może rwnież stosować kar� pieni�żn�. ń 3. Kara pieni�żna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzie� nieusprawiedliwionej nieobecnoćci, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a ��cznie kary pieni�żne nie mog� przewyższać dziesi�tej cz�ćci wynagrodzenia przypadaj�cego pracownikowi do wyp�aty, po dokonaniu potr�ce�, o ktrych mowa w art. 87 ń 1 pkt 1-3. ń 4. Wp�ywy z kar pieni�żnych przeznacza si� na popraw� warunkw bezpiecze�stwa i higieny pracy. Art. 109. [ Tryb stosowania kary ] ń 1. Kara nie może być zastosowana po up�ywie 2 tygodni od powzi�cia wiadomoćci o naruszeniu obowi�zku pracowniczego i po up�ywie 3 miesi�cy od dopuszczenia si� tego naruszenia. ń 2. Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wys�uchaniu pracownika. ń 3. Jeżeli z powodu nieobecnoćci w zak�adzie pracy pracownik nie może być wys�uchany, bieg dwutygodniowego terminu przewidzianego w ń 1 nie rozpoczyna si�, a rozpocz�ty ulega zawieszeniu do dnia stawienia si� pracownika do pracy. Art. 110. [ Zawiadomienie pracownika ] O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na pićmie, wskazuj�c rodzaj naruszenia obowi�zkw pracowniczych i dat� dopuszczenia si� przez pracownika tego naruszenia oraz informuj�c go o prawie zg�oszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia sk�ada si� do akt osobowych pracownika. Art. 111. [ Czynniki brane pod uwag� przy stosowaniu kary ] Przy stosowaniu kary bierze si� pod uwag� w szczeglnoćci rodzaj naruszenia obowi�zkw pracowniczych, stopie� winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy. Art. 112. [ Zastosowanie kary z naruszeniem przepisw prawa ] ń 1. Jeżeli zastosowanie kary nast�pi�o z naruszeniem przepisw prawa, pracownik może w ci�gu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wniećć sprzeciw. O uwzgl�dnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentuj�cej pracownika zak�adowej organizacji zwi�zkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ci�gu 14 dni od dnia jego wniesienia jest rwnoznaczne z uwzgl�dnieniem sprzeciwu. ń 2. Pracownik, ktry wnis� sprzeciw, może w ci�gu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wyst�pić do s�du pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. ń 3. W razie uwzgl�dnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieni�żnej lub uchylenia tej kary przez s�d pracy, pracodawca jest obowi�zany zwrcić pracownikowi rwnowartoćć kwoty tej kary. Art. 113. [ Zatarcie kary ] ń 1. Kar� uważa si� za nieby��, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy. Pracodawca może, z w�asnej inicjatywy lub na wniosek reprezentuj�cej pracownika zak�adowej organizacji zwi�zkowej, uznać kar� za nieby�� przed up�ywem tego terminu. ń 2. Przepis ń 1 zdanie pierwsze stosuje si� odpowiednio w razie uwzgl�dnienia sprzeciwu przez pracodawc� albo wydania przez s�d pracy orzeczenia o uchyleniu kary. Art. 1131. (skrećlony). DZIA� PI"TY ODPOWIEDZIALNO�Ś MATERIALNA PRACOWNIK�W Rozdzia� I Odpowiedzialnoćć pracownika za szkod� wyrz�dzon� pracodawcy Art. 114. [ Wina pracownika ] Pracownik, ktry wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowi�zkw pracowniczych ze swej winy wyrz�dzi� pracodawcy szkod�, ponosi odpowiedzialnoćć materialn� wed�ug zasad okrećlonych w przepisach niniejszego rozdzia�u. Art. 115. [ Granice odpowiedzialnoćci ] Pracownik ponosi odpowiedzialnoćć za szkod� w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawc� i tylko za normalne nast�pstwa dzia�ania lub zaniechania, z ktrego wynik�a szkoda. Art. 116. [ Ci�żar dowodu ] Pracodawca jest obowi�zany wykazać okolicznoćci uzasadniaj�ce odpowiedzialnoćć pracownika oraz wysokoćć powsta�ej szkody. Art. 117. [ Ograniczenie odpowiedzialnoćci pracownika ] ń 1. Pracownik nie ponosi odpowiedzialnoćci za szkod� w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyni�y si� do jej powstania albo zwi�kszenia. ń 2. Pracownik nie ponosi ryzyka zwi�zanego z dzia�alnoćci� pracodawcy, a w szczeglnoćci nie odpowiada za szkod� wynik�� w zwi�zku z dzia�aniem w granicach dopuszczalnego ryzyka. ń 3. (skrećlony). Art. 118. [ Wyrz�dzenie szkody przez kilku pracownikw ] W razie wyrz�dzenia szkody przez kilku pracownikw każdy z nich ponosi odpowiedzialnoćć za cz�ćć szkody stosownie do przyczynienia si� do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia si� poszczeglnych pracownikw do powstania szkody, odpowiadaj� oni w cz�ćciach rwnych. Art. 119. [ Wysokoćć odszkodowania ] Odszkodowanie ustala si� w wysokoćci wyrz�dzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesi�cznego wynagrodzenia przys�uguj�cego pracownikowi w dniu wyrz�dzenia szkody. Art. 120. [ Szkoda osoby trzeciej ] ń 1. W razie wyrz�dzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowi�zkw pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowi�zany do naprawienia szkody jest wy��cznie pracodawca. ń 2. Wobec pracodawcy, ktry naprawi� szkod� wyrz�dzon� osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialnoćć przewidzian� w przepisach niniejszego rozdzia�u. Art. 121. [ Ugoda ] ń 1. Jeżeli naprawienie szkody nast�puje na podstawie ugody pomi�dzy pracodawc� i pracownikiem, wysokoćć odszkodowania może być obniżona, przy uwzgl�dnieniu wszystkich okolicznoćci sprawy, a w szczeglnoćci stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowi�zkw pracowniczych. ń 2. Przy uwzgl�dnieniu okolicznoćci wymienionych w ń 1 wysokoćć odszkodowania może być także obniżona przez s�d pracy; dotyczy to rwnież przypadku, gdy naprawienie szkody nast�puje na podstawie ugody s�dowej. Art. 1211. [ Niewykonanie ugody przez pracownika ] ń 1. W razie niewykonania ugody przez pracownika, podlega ona wykonaniu w trybie przepisw Kodeksu post�powania cywilnego, po nadaniu jej klauzuli wykonalnoćci przez s�d pracy. ń 2. S�d pracy odmwi nadania klauzuli wykonalnoćci ugodzie, jeżeli ustali, że jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami wsp�życia spo�ecznego. Art. 122. [ Naprawienie szkody w pe�nej wysokoćci ] Jeżeli pracownik umyćlnie wyrz�dzi� szkod�, jest obowi�zany do jej naprawienia w pe�nej wysokoćci. Art. 123. (skrećlony). Rozdzia� II Odpowiedzialnoćć za mienie powierzone pracownikowi Art. 124. [ Odpowiedzialnoćć w pe�nej wysokoćci ] ń 1. Pracownik, ktremu powierzono z obowi�zkiem zwrotu albo do wyliczenia si�: 1) pieni�dze, papiery wartoćciowe lub kosztownoćci, 2) narz�dzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także ćrodki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pe�nej wysokoćci za szkod� powsta�� w tym mieniu. ń 2. Pracownik odpowiada w pe�nej wysokoćci rwnież za szkod� w mieniu innym niż wymienione w ń 1, powierzonym mu z obowi�zkiem zwrotu albo do wyliczenia si�. ń 3. Od odpowiedzialnoćci okrećlonej w ń 1 i 2 pracownik może si� uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powsta�a z przyczyn od niego niezależnych, a w szczeglnoćci wskutek niezapewnienia przez pracodawc� warunkw umożliwiaj�cych zabezpieczenie powierzonego mienia. Art. 125. [ Wsplna odpowiedzialnoćć materialna ] ń 1. Na zasadach okrećlonych w art. 124 pracownicy mog� przyj�ć wspln� odpowiedzialnoćć materialn� za mienie powierzone im ��cznie z obowi�zkiem wyliczenia si�. Podstaw� ��cznego powierzenia mienia jest umowa o wsp�odpowiedzialnoćci materialnej, zawarta na pićmie przez pracownikw z pracodawc�. ń 2. Pracownicy ponosz�cy wspln� odpowiedzialnoćć materialn� odpowiadaj� w cz�ćciach okrećlonych w umowie. Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w ca�oćci lub w cz�ćci zosta�a spowodowana przez niektrych pracownikw, za ca�oćć szkody lub za stosown� jej cz�ćć odpowiadaj� tylko sprawcy szkody. Art. 126. [ Delegacja ] ń 1. Rada Ministrw okrećli w drodze rozporz�dzenia zakres i szczeg�owe zasady stosowania przepisw art. 125 oraz tryb ��cznego powierzania mienia. ń 2. Rada Ministrw, w drodze rozporz�dzenia, może okrećlić warunki odpowiedzialnoćci za szkod� w mieniu, o ktrym mowa w art. 124 ń 2 i w art. 125: 1) w ograniczonej wysokoćci, ustalonej tym rozporz�dzeniem, 2) na zasadach przewidzianych w art. 114-116 i 118. Art. 127. [ Stosowanie przepisw ustawy ] Do odpowiedzialnoćci okrećlonej w art. 124-126 stosuje si� odpowiednio przepisy art. 117, 121, 1211 i 122. DZIA� SZ�STY CZAS PRACY Rozdzia� I Wymiar i rozk�ad czasu pracy Art. 128. [ Definicja czasu pracy ] Czasem pracy jest czas, w ktrym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zak�adzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Art. 129. [ Wymiar czasu pracy ] ń 1. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dob� i przeci�tnie 40 godzin w pi�ciodniowym tygodniu pracy w przyj�tym okresie rozliczeniowym nie przekraczaj�cym 4 miesi�cy, [12] z zastrzeżeniem przepisw art. 1294, 132 ń 2 i 4 oraz art. 142. ń 11. [13] W budownictwie, rolnictwie i hodowli, przy pilnowaniu mienia lub osb, a także przy wykonywaniu prac użytecznych spo�ecznie lub s�uż�cych zaspokajaniu codziennych potrzeb ludnoćci, może być wprowadzony okres rozliczeniowy nieprzekraczaj�cy 6 miesi�cy, a jeżeli jest to dodatkowo uzasadnione nietypowymi warunkami organizacyjnymi lub technicznym i maj�cymi wp�yw na przebieg procesu pracy – okres rozliczeniowy nieprzekraczaj�cy 12 miesi�cy. Nie jest jednak dopuszczalne stosowanie przed�użonego okresu rozliczeniowego w systemach czasu pracy, o ktrych mowa w art. 1294,132 ń 2 i 4 i art. 142. ń 12. [14] Ustalenie przed�użonego okresu rozliczeniowego w zakresie i w granicach okrećlonych w ń 11 nast�puje na podstawie uk�adu zbiorowego pracy lub po wyrażeniu na to zgody przez zak�adow� organizacj� zwi�zkow�, a jeżeli u danego pracodawcy taka organizacja nie dzia�a, pracodawca może wprowadzić przed�użony okres rozliczeniowy po uprzednim zawiadomieniu w�aćciwego inspektora pracy. ń 2. Praca w granicach nie przekraczaj�cych 8 godzin na dob� i przeci�tnie 40 godzin na tydzie� w przyj�tym okresie rozliczeniowym nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. ń 3. W razie rozwi�zania umowy o prac� przed up�ywem okresu rozliczeniowego, pracownikowi przys�uguje prawo do dodatkowego wynagrodzenia, obliczonego jak za prac� w godzinach nadliczbowych – przy odpowiednim stosowaniu przepisu ń 2 – za czas przepracowany od pocz�tku okresu rozliczeniowego do dnia rozwi�zania umowy o prac�. Art. 1291. (skrećlony). Art. 1292. (skrećlony). Art. 1293. (skrećlony). Art. 1294. [ Przed�użony czas pracy ] ń 1. [15] Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacj�, mog� być stosowane rozk�ady czasu pracy, w ktrych jest dopuszczalne przed�użenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dob�. W tych rozk�adach czas pracy nie może przekraczać przeci�tnie 40 godzin na tydzie� w przyj�tym okresie rozliczeniowym. ń 2. Okres rozliczeniowy nie może być d�uższy niż jeden miesi�c. W szczeglnie uzasadnionych przypadkach, po wyrażeniu na to zgody przez zak�adow� organizacj� zwi�zkow�, a jeżeli taka organizacja nie dzia�a u danego pracodawcy - po uprzednim zawiadomieniu w�aćciwego inspektora pracy - okres rozliczeniowy może być przed�użony, nie wi�cej jednak niż do trzech miesi�cy. ń 3. W trybie okrećlonym w ń 2 zdanie drugie, okres rozliczeniowy - przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunkw atmosferycznych - może być przed�użony do szećciu miesi�cy. Art. 1295. [ Maksymalny 8-godzinny wymiar czasu pracy ] W rozk�adach czasu pracy, o ktrym mowa w art. 1294, wymiar czasu pracy: 1) pracownikw zatrudnionych na stanowiskach pracy, na ktrych wyst�puj� przekroczenia najwyższych dopuszczalnych st�że� i nat�że� czynnikw szkodliwych dla zdrowia, 2) pracownic w ci�ży, 3) pracownic opiekuj�cych si� dzieckiem do lat 4, bez ich zgody — nie może przekraczać 8 godzin na dob�. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nie przepracowany w zwi�zku ze zmniejszeniem z tego powodu wymiaru jego czasu pracy. Art. 1295. [ Przerywany czas pracy ] ń 1. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacj�, może być wprowadzony system przerywanego czasu pracy wed�ug z gry ustalonego rozk�adu przewiduj�cego nie wi�cej niż jedn� przerw� w pracy w ci�gu doby, trwaj�c� nie d�użej niż 5 godzin. Przerwy nie wlicza si� do czasu pracy, jednakże za czas tej przerwy pracownikowi przys�uguje prawo do wynagrodzenia w wysokoćci po�owy wynagrodzenia należnego za czas przestoju. ń 2. Przerywanego czasu pracy nie stosuje si� do pracownikw obj�tych systemem czasu pracy, o ktrym mowa w art. 1294, 132 ń 2 i 4 i art. 142. ń 3. Przerywany czas pracy wprowadza si� w uk�adzie zbiorowym pracy, z zastrzeżeniem ń 4. ń 4. U pracodawcy b�d�cego osob� fizyczn�, prowadz�cego dzia�alnoćć w zakresie rolnictwa, u ktrego nie dzia�a zak�adowa organizacja zwi�zkowa, może być wprowadzony przerywany czas pracy na podstawie umowy o prac�. Pracownikowi przys�uguje prawo do wynagrodzenia za czas przerwy, o ktrej mowa w ń 1, jeżeli wynika to z umowy o prac�. Art. 1296. [16] (skrećlony). Art. 1297. [ Sposb ustalenia rozk�adw czasu pracy ] Sposb ustalenia rozk�adw czasu pracy, o ktrym mowa w art. 129 i art. 1294, [17] okrećla si� w uk�adzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy. Art. 1298. [ Zadaniowy czas pracy ] ń 1. W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacj� albo miejscem wykonywania pracy, czas pracy pracownikw może być okrećlony wymiarem ich zada�. Zadania tych pracownikw powinny być ustalone w taki sposb, aby pracownicy mogli je wykonać w ramach norm czasu pracy okrećlonych w art. 129. ń 2. Czas pracy, o ktrym mowa w ń 1, wprowadza si� w trybie przewidzianym w art. 1297 lub na podstawie umowy o prac�. Art. 1299. [ Usprawiedliwiona nieobecnoćć w pracy ] Wymiar czasu pracy, wynikaj�cy z norm okrećlonych w art. 129, ulega obniżeniu w okresie rozliczeniowym o liczb� godzin usprawiedliwionej nieobecnoćci pracownika w pracy, przypadaj�c� do przepracowania w okresie tej nieobecnoćci, zgodnie z przyj�tym rozk�adem czasu pracy. Art. 12910. [ Przerwa w pracy ] ń 1. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, pracodawca jest obowi�zany wprowadzić przerw� w pracy trwaj�c� 15 minut, ktr� wlicza si� do czasu pracy. ń 2. Pracodawca może wprowadzić jedn� przerw� niewliczan� do czasu pracy, w wymiarze nieprzekraczaj�cym 60 minut, przeznaczon� na spożycie posi�ku lub za�atwienie spraw osobistych. ń 3. Przerw�, o ktrej mowa w ń 2, wprowadza si� w uk�adzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo w umowie o prac�, jeżeli pracodawca nie jest obj�ty uk�adem zbiorowym pracy lub nie jest obowi�zany do ustalenia regulaminu pracy. Art. 12911. [ Ewidencja czasu pracy ] [18] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany prowadzić ewidencj� czasu pracy pracownika do celw prawid�owego ustalenia jego wynagrodzenia i innych ćwiadcze� zwi�zanych z prac�. Pracodawca udost�pnia t� ewidencj� pracownikowi, na jego ż�danie. ń 2. W stosunku do pracownikw obj�tych zadaniowym czasem pracy, pracownikw zarz�dzaj�cych w imieniu pracodawcy zak�adem pracy oraz pracownikw otrzymuj�cych rycza�t za godziny nadliczbowe lub za prac� w porze nocnej nie ewidencjonuje si� godzin pracy. Art. 130. [ Skrcony czas pracy ] ń 1. Skrcenie czasu pracy poniżej norm okrećlonych w art. 129 dla pracownikw zatrudnionych w warunkach szczeglnie uci�żliwych lub szczeglnie szkodliwych dla zdrowia może polegać na ustanowieniu przerw w pracy wliczanych do czasu pracy albo na obniżeniu tych norm. ń 2. Wykaz stanowisk pracy obj�tych skrconym czasem pracy, zgodnie z ń 1 - na czas trwania warunkw szczeglnie uci�żliwych lub szczeglnie szkodliwych dla zdrowia - okrećla si� w uk�adzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy. Art. 131. (skrećlony). Rozdzia� II Czas pracy w ruchu ci�g�ym Art. 132. [ Definicja, organizacja pracy ] ń 1. Prac� w ruchu ci�g�ym jest praca, ktra ze wzgl�du na technologi� produkcji nie może być wstrzymana. ń 2. Czas pracy w ruchu ci�g�ym może być przed�użony do 48 godzin przeci�tnie na tydzie� w przyj�tym okresie rozliczeniowym, trwaj�cym nie d�użej niż 4 tygodnie. W granicach tej normy czas pracy może być przed�użony jednego dnia w niektrych tygodniach do 12 godzin. ń 3. Przepisy ń 2 stosuje si� odpowiednio, jeżeli praca nie może być wstrzymana ze wzgl�du na koniecznoćć ci�g�ego zaspokajania potrzeb ludnoćci. ń 4. W ruchu ci�g�ym, jak rwnież w innych uzasadnionych przypadkach, może być stosowana czterobrygadowa lub podobna organizacja pracy, w ktrej czas pracy nie przekracza 8 godzin na dob� i przeci�tnie 40 godzin na tydzie� w przyj�tym okresie rozliczeniowym, nie d�uższym niż 4 miesi�ce. ń 5. W przypadku wymienionym w ń 2 przepisy art. 129 ń 2 i 3 oraz art. 1295 stosuje si� odpowiednio, a w przypadku wymienionym w ń 4 stosuje si� odpowiednio przepisy art. 129 ń 2 i 3. Rozdzia� III Praca w godzinach nadliczbowych Art. 133. [ Definicja, dopuszczalnoćć ] ń 1. Praca wykonywana ponad normy czasu pracy, ustalone zgodnie z przepisami kodeksu, stanowi prac� w godzinach nadliczbowych. Praca taka jest dopuszczalna tylko w razie: 1) koniecznoćci prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub usuni�cia awarii, 2) szczeglnych potrzeb pracodawcy. ń 2. Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w zwi�zku z okolicznoćciami okrećlonymi w ń 1 pkt 2 nie może przekroczyć dla poszczeglnego pracownika 4 godzin na dob� i 150 godzin w roku kalendarzowym. ń 21. W uk�adzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o prac�, jeżeli pracodawca nie jest obj�ty uk�adem zbiorowym pracy lub nie jest obowi�zany do ustalenia regulaminu pracy, można ustalić inn� liczb� godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż okrećlona w ń 2. W takim przypadku czas pracy, z uwzgl�dnieniem pracy w godzinach nadliczbowych, nie może przekroczyć przeci�tnie 48 godzin tygodniowo w przyj�tym okresie rozliczeniowym. ń 3. (skrećlony). Art. 1331. [ Wy��czenie stosowania godzin nadliczbowych ] Przepisu art. 133 ń 1 pkt 2 nie stosuje si� do pracownikw zatrudnionych na stanowiskach pracy, na ktrych wyst�puj� przekroczenia najwyższych dopuszczalnych st�że� i nat�że� czynnikw szkodliwych dla zdrowia. Art. 134. [ Dodatek do wynagrodzenia ] ń 1. [19] Za prac� w godzinach nadliczbowych, oprcz normalnego wynagrodzenia, przys�uguje dodatek w wysokoćci: 1) 50% wynagrodzenia – za prac� w godzinach nadliczbowych przypadaj�cych w dni powszednie oraz w niedziele i ćwi�ta b�d�ce dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowi�zuj�cym go rozk�adem czasu pracy, 2) 100% wynagrodzenia – za prac� w godzinach nadliczbowych przypadaj�cych w nocy, w godzinach nadliczbowych w niedziele i ćwi�ta nieb�d�ce dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowi�zuj�cym go rozk�adem czasu pracy, a także w godzinach nadliczbowych przypadaj�cych w dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za prac� w niedziel� lub w ćwi�to b�d�ce dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowi�zuj�cym go rozk�adem czasu pracy. ń 11. Dodatek, o ktrym mowa w ń 1, przys�uguje także za każd� godzin� pracy przekraczaj�c� przeci�tn� tygodniow� norm� czasu pracy w przyj�tym okresie rozliczeniowym. ń 11a. [20] Dodatek, o ktrym mowa w ń 11, nie przys�uguje, jeżeli przekroczenie przeci�tnej tygodniowej normy czasu pracy w przyj�tym okresie rozliczeniowym nast�pi�o w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za ktre pracownikowi przys�uguje prawo do dodatku okrećlonego w ń 1. ń 12. Wynagrodzenie stanowi�ce podstaw� obliczania dodatkw, o ktrych mowa w ń 1 i w ń 11, obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikaj�ce z jego osobistego zaszeregowania, okrećlonego stawk� godzinow� lub miesi�czn�, a jeżeli taki sk�adnik wynagrodzenia nie zosta� wyodr�bniony przy okrećlaniu warunkw wynagradzania - 60% wynagrodzenia. ń 2. Dodatek, o ktrym mowa w ń 1, nie przys�uguje za prac� w niedziel� w normalnym czasie pracy, jeżeli pracownikowi udzielono innego dnia wolnego od pracy w tygodniu. Dotyczy to także pracy w ćwi�to. ń 3. W stosunku do pracownikw wykonuj�cych stale prac� poza zak�adem pracy dodatek, o ktrym mowa w ń 1, może być zast�piony rycza�tem, ktrego wysokoćć odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych. Art. 135. [ Pracownicy zarz�dzaj�cy ] ń 1. Pracownicy zarz�dzaj�cy, w imieniu pracodawcy, zak�adem pracy, g�wni ksi�gowi i kierownicy wyodr�bnionych komrek organizacyjnych zak�adu pracy, a także zast�pcy tych osb, wykonuj�, w razie koniecznoćci, prac� poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do oddzielnego wynagrodzenia z tytu�u pracy w godzinach nadliczbowych. ń 2. Pracownikom, o ktrych mowa w ń 1, z wy��czeniem pracownikw zarz�dzaj�cych, w imieniu pracodawcy, zak�adem pracy, przys�uguje jednak prawo do oddzielnego wynagrodzenia z tytu�u pracy wykonanej na polecenie pracodawcy w godzinach nadliczbowych przypadaj�cych w niedziel�, ćwi�to lub w dodatkowym dniu wolnym od pracy, jeżeli za prac� w tym dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy. Art. 136. [ Zadaniowy czas pracy ] Do pracownikw, ktrych czas pracy zosta� okrećlony wymiarem ich zada�, nie stosuje si� art. 134. Rozdzia� IV Praca w nocy oraz w niedziele i ćwi�ta Art. 137. [ Definicja, dodatkowe wynagrodzenie ] ń 1. Pora nocna obejmuje 8 godzin pomi�dzy godzinami 21oo i 7oo. ń 2. Pracownikowi wykonuj�cemu prac� w porze nocnej przys�uguje dodatkowe wynagrodzenie za każd� godzin� pracy w porze nocnej w wysokoćci 20% stawki godzinowej wynikaj�cej z wysokoćci minimalnego wynagrodzenia za prac�, ustalanego na podstawie odr�bnych przepisw. [21] ń 3. W stosunku do pracownikw wykonuj�cych prac� w porze nocnej stale poza zak�adem pracy dodatkowe wynagrodzenie, o ktrym mowa w ń 2, może być zast�pione rycza�tem, ktrego wysokoćć odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej. Art. 138. [ Dni wolne od pracy ] ń 1. Niedziele oraz ćwi�ta okrećlone odr�bnymi przepisami s� dniami wolnymi od pracy. ń 2. Za prac� w niedziel� oraz w ćwi�to uważa si� prac� wykonywan� pomi�dzy godzin� 6oo w tym dniu a godzin� 6oo nast�pnego dnia, chyba że u danego pracodawcy zosta�a ustalona inna godzina. Art. 139. [ Praca w niedziel� oraz w ćwi�to ] Praca w niedziel� oraz w ćwi�to jest dozwolona: 1) w przypadkach okrećlonych w art. 133 ń 1 pkt 1, 2) w ruchu ci�g�ym, 3) w czterobrygadowej lub podobnej organizacji pracy, 4) w grupowej organizacji pracy, 5) przy niezb�dnych remontach, 6) w transporcie i w komunikacji, 7) w zak�adowych strażach pożarnych, 8) przy pilnowaniu mienia, 9) w rolnictwie i w hodowli, 10) przy wykonywaniu prac koniecznych ze wzgl�du na ich użytecznoćć spo�eczn� i codzienne potrzeby ludnoćci, w szczeglnoćci w: a) placwkach handlowych, b) zak�adach ćwiadcz�cych us�ugi dla ludnoćci, c) gastronomii, d) zak�adach hotelarskich, e) zak�adach komunalnych, f) zak�adach opieki zdrowotnej, g) domach pomocy spo�ecznej, h) zak�adach prowadz�cych dzia�alnoćć w zakresie kultury, oćwiaty, turystyki i wypoczynku. Art. 140. [ Dzie� wolny za prac� w niedziel� ] ń 1. Pracownikowi zatrudnionemu w niedziel� pracodawca jest obowi�zany zapewnić inny dzie� wolny od pracy w tygodniu. Pracodawca może udzielić dnia wolnego w zamian za prac� w ćwi�to. ń 2. W zak�adach pracy, w ktrych praca odbywa si� rwnież w niedziele, pracownik powinien korzystać co najmniej raz na 3 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to pracownikw zatrudnionych w czterobrygadowej lub podobnej organizacji pracy, a także w grupowej organizacji pracy. Rozdzia� V Przepisy szczeglne o czasie pracy Art. 141. (skrećlony). Art. 142. [ Pogotowie do pracy ] Przy pracach polegaj�cych na dozorze urz�dze� lub zwi�zanych z cz�ćciowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy może być wprowadzony, w poszczeglnych dniach i tygodniach, d�uższy czas pracy, niż to wynika z przepisw art. 129, jeżeli jest on wyrwnywany skrceniem czasu pracy w innych dniach lub tygodniach w okresie nie przekraczaj�cym jednego miesi�ca. Praca w granicach takiego rozk�adu czasu pracy nie jest prac� w godzinach nadliczbowych. Art. 143. [ Czas wolny za godziny nadliczbowe ] ń 1. W zamian za czas przepracowany ponad ustalon� norm� pracodawca, na wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. W tym przypadku pracownikowi nie przys�uguje dodatek za prac� w godzinach nadliczbowych. ń 2. Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany ponad ustalon� norm� może nast�pić także bez wniosku pracownika; w takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy najp�niej do zako�czenia okresu rozliczeniowego w wymiarze o po�ow� wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pe�ny miesi�czny wymiar czasu pracy. Przepis ń 1 zdanie drugie stosuje si�. Art. 144. [ Czas dyżuru ] ń 1. Czasu dyżuru pe�nionego przez pracownika poza normalnymi godzinami pracy w zak�adzie lub innym miejscu wyznaczonym przez pracodawc� nie wlicza si� do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywa� pracy. ń 2. Za czas dyżuru przys�uguje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadaj�cym d�ugoćci dyżuru, a w razie braku możliwoćci udzielenia czasu wolnego - wynagrodzenie wynikaj�ce z osobistego zaszeregowania pracownika, okrećlonego stawk� godzinow� lub miesi�czn�, a jeżeli taki sk�adnik wynagrodzenia nie zosta� wyodr�bniony przy okrećlaniu warunkw wynagradzania - 60% wynagrodzenia. Nie dotyczy to dyżurw pe�nionych przez pracownika w domu. Art. 145. (skrećlony). Rozdzia� VI (skrećlony). DZIA� SI�DMY URLOPY PRACOWNICZE Rozdzia� I Urlopy wypoczynkowe Art. 152. [ Prawo do urlopu ] ń 1. Pracownikowi przys�uguje prawo do corocznego, nieprzerwanego, p�atnego urlopu wypoczynkowego, zwanego dalej „urlopem”. ń 2. Pracownik nie może zrzec si� prawa do urlopu. Art. 153. [ Nabycie prawa do urlopu ] ń 1. Pracownik uzyskuje prawo do pierwszego urlopu z up�ywem 6 miesi�cy pracy, w wymiarze po�owy wymiaru urlopu przys�uguj�cego mu po przepracowaniu roku. ń 2. Z up�ywem roku pracy pracownikowi przys�uguje prawo do pozosta�ej cz�ćci urlopu przys�uguj�cego mu po przepracowaniu roku. ń 3. Prawo do kolejnych urlopw pracownik nabywa w każdym nast�pnym roku kalendarzowym. Art. 154. [ Wymiar urlopu ] [22] ń 1. Wymiar urlopu wynosi: 1) 18 dni – po roku pracy, 2) 20 dni – po 6 latach pracy, 3) 26 dni – po 10 latach pracy. ń 2. Urlopu udziela si� w dni robocze, za ktre uważa si� wszystkie dni, z wyj�tkiem niedziel i ćwi�t okrećlonych w odr�bnych przepisach. Dni wolnych od pracy wynikaj�cych z rozk�adu czasu pracy w pi�ciodniowym tygodniu pracy nie wlicza si� do urlopu. ń 3. Jeżeli pracownik wykonuje dozwolon� prac� w niedziele i ćwi�ta, z wy��czeniem przypadku okrećlonego w art. 139 pkt 1, urlopu udziela si� w dni kalendarzowe, ktre zgodnie z obowi�zuj�cym pracownika rozk�adem czasu pracy s� dla niego dniami pracy, z zastrzeżeniem ń 4 i 5. ń 4. Pracownikowi obj�temu jednym z systemw czasu pracy, o ktrych mowa w art. 1294 i 142, jeżeli rozk�ad jego czasu pracy przewiduje wi�ksz� liczb� dni wolnych od pracy w okresie rozliczeniowym niż przypadaj�ca w tym okresie ��czna liczba niedziel, ćwi�t i dni wolnych od pracy, wynikaj�cych z rozk�adu czasu pracy w pi�ciodniowym tygodniu pracy, urlopu udziela si� w dni, ktre s� dla tego pracownika dniami pracy i dniami wolnymi od pracy, w takiej proporcji, w jakiej te dni wyst�puj� w czasie wykonywania pracy, zgodnie z obowi�zuj�cym go rozk�adem czasu pracy. ń 5. Przepis ń 4 stosuje si� także do pracownika zatrudnionego w niepe�nym wymiarze czasu pracy, ktrego rozk�ad czasu pracy przewiduje dni pracy i dni, w ktrych nie ma on obowi�zku wykonywania pracy. Art. 1541. [ Okres poprzedniego zatrudnienia ] Do okresu zatrudnienia, od ktrego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza si� okresy poprzedniego zatrudnienia, bez wzgl�du na przerwy w zatrudnieniu oraz sposb ustania stosunku pracy. Art. 155. [ Nauka w szkole ] ń 1. Do okresu pracy, od ktrego zależy wymiar urlopu, wlicza si� z tytu�u uko�czenia: 1) zasadniczej lub innej rwnorz�dnej szko�y zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie wi�cej jednak niż 3 lata, 2) ćredniej szko�y zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie wi�cej jednak niż 5 lat, 3) ćredniej szko�y zawodowej dla absolwentw zasadniczych (rwnorz�dnych) szk� zawodowych - 5 lat, 4) ćredniej szko�y oglnokszta�c�cej - 4 lata, 5) szko�y policealnej - 6 lat, 6) szko�y wyższej - 8 lat. Okresy nauki, o ktrych mowa w pkt 1-6, nie podlegaj� sumowaniu. ń 2. Jeżeli pracownik pobiera� nauk� w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od ktrego zależy wymiar urlopu, wlicza si� b�d� okres zatrudnienia, w ktrym by�a pobierana nauka, b�d� okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika. Art. 1551. [ Urlop proporcjonalny ] ń 1. [23] W roku kalendarzowym, w ktrym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przys�uguje urlop: 1) u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzysta� urlop w przys�uguj�cym mu lub w wyższym wymiarze, 2) u kolejnego pracodawcy – w wymiarze: a) proporcjonalnym do okresu pozosta�ego do ko�ca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krtszy niż do ko�ca danego roku kalendarzowego, b) proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krtszy niż do ko�ca danego roku kalendarzowego, z zastrzeżeniem ń 2. ń 2. Pracownikowi, ktry przed ustaniem stosunku pracy w ci�gu roku kalendarzowego wykorzysta� urlop w wymiarze wyższym niż wynikaj�cy z ń 1 pkt 1, przys�uguje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze; ��czny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż wynikaj�cy z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawcw. ń 21. [24] Przepis ń 1 pkt 2 stosuje si� odpowiednio do pracownika podejmuj�cego prac� u kolejnego pracodawcy w ci�gu innego roku kalendarzowego niż rok, w ktrym usta� jego stosunek pracy z poprzednim pracodawc�. ń 3. [25] (skrećlony). Art. 1552. [ Urlop proporcjonalny po urlopie bezp�atnym ] [26] ń 1. Przepis art. 1551 ń 1 pkt 2 stosuje si� odpowiednio do pracownika powracaj�cego do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ci�gu roku kalendarzowego po trwaj�cym co najmniej 1 miesi�c okresie: 1) urlopu bezp�atnego, 2) urlopu wychowawczego, 3) odbywania zasadniczej s�użby wojskowej lub jej form zast�pczych, okresowej s�użby wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo ćwicze� wojskowych, 4) tymczasowego aresztowania, 5) odbywania kary pozbawienia wolnoćci, 6) nieusprawiedliwionej nieobecnoćci w pracy. ń 2. Jeżeli okres, o ktrym mowa w ń 1, przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracaj�cego do pracy w ci�gu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpocz�ciem tego okresu pracownik wykorzysta� urlop w przys�uguj�cym mu lub w wyższym wymiarze. Art. 1553. [ Niepe�ny dzie� urlopu ] Przy ustalaniu wymiaru urlopu na podstawie przepisw art. 1551 i 1552 niepe�ny dzie� urlopu zaokr�gla si� w gr� do pe�nego dnia; urlop należny pracownikowi w danym roku kalendarzowym nie może jednak przekroczyć wymiaru wynikaj�cego z przepisu art. 154 ń 1. Art. 156. (skrećlony). Art. 157. (skrećlony). Art. 158. [ Urlop uzupe�niaj�cy ] Pracownikowi, ktry wykorzysta� urlop za dany rok kalendarzowy, a nast�pnie uzyska� w ci�gu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przys�uguje urlop uzupe�niaj�cy. Art. 159. [ Urlop za prac� sezonow� ] ń 1. Pracownik zatrudniony przy pracy sezonowej uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 1,5 dnia za każdy przepracowany miesi�c. ń 2. Urlop przewidziany w ń 1 wlicza si� do urlopu należnego pracownikowi w danym roku kalendarzowym z tytu�u pracy niesezonowej. Art. 160. (skrećlony). Art. 161. [ Obowi�zek udzielenia urlopu ] Pracodawca jest obowi�zany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w ktrym pracownik uzyska� do niego prawo. Art. 162. [ Podzia� urlopu na cz�ćci ] Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na cz�ćci. W takim jednak przypadku co najmniej jedna cz�ćć wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. [27] Art. 163. [ Plan urlopw ] ń 1. [28] Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopw. Plan urlopw ustala pracodawca, bior�c pod uwag� wnioski pracownikw i koniecznoćć zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopw nie obejmuje si� cz�ćci urlopu udzielanego pracownikowi zgodnie z art. 1672. ń 11. [29] Pracodawca nie ustala planu urlopw, jeżeli zak�adowa organizacja zwi�zkowa wyrazi�a na to zgod�; dotyczy to także pracodawcy, u ktrego nie dzia�a zak�adowa organizacja zwi�zkowa. W takich przypadkach pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Przepis ń 1 zdanie drugie i trzecie stosuje si� odpowiednio. ń 2. Plan urlopw podaje si� do wiadomoćci pracownikw w sposb przyj�ty u danego pracodawcy. ń 3. Na wniosek pracownicy udziela si� jej urlopu bezpoćrednio po urlopie macierzy�skim; dotyczy to także pracownika–ojca wychowuj�cego dziecko, ktry korzysta z urlopu macierzy�skiego. Art. 164. [ Przesuni�cie terminu urlopu na wniosek ] ń 1. Przesuni�cie terminu urlopu może nast�pić na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. ń 2. Przesuni�cie terminu urlopu jest także dopuszczalne z powodu szczeglnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecnoćć pracownika spowodowa�aby poważne zak�cenia toku pracy. Art. 165. [ Obligatoryjne przesuni�cie terminu urlopu ] Jeżeli pracownik nie może rozpocz�ć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiaj�cych nieobecnoćć w pracy, a w szczeglnoćci z powodu: 1) czasowej niezdolnoćci do pracy wskutek choroby, 2) odosobnienia w zwi�zku z chorob� zaka�n�, 3) powo�ania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesi�cy, 4) urlopu macierzy�skiego, pracodawca jest obowi�zany przesun�ć urlop na termin p�niejszy. Art. 166. [ Niemożnoćć wykorzystania urlopu ] Cz�ćć urlopu nie wykorzystan� z powodu: 1) czasowej niezdolnoćci do pracy wskutek choroby, 2) odosobnienia w zwi�zku z chorob� zaka�n�, 3) odbywania ćwicze� wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez czas do 3 miesi�cy, 4) urlopu macierzy�skiego pracodawca jest obowi�zany udzielić w terminie p�niejszym. Art. 167. [ Odwo�anie z urlopu ] ń 1. Pracodawca może odwo�ać pracownika z urlopu tylko wwczas, gdy jego obecnoćci w zak�adzie wymagaj� okolicznoćci nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpoćrednim zwi�zku z odwo�aniem go z urlopu. Art. 1671. [ Obowi�zek wykorzystania urlopu ] [30] W okresie wypowiedzenia umowy o prac� pracownik jest obowi�zany wykorzystać przys�uguj�cy mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. W takim przypadku wymiar udzielonego urlopu, z wy��czeniem urlopu zaleg�ego, nie może przekraczać wymiaru wynikaj�cego z przepisw art. 1551. Art. 1672. [ Urlop na ż�danie pracownika ] [31] Pracodawca jest obowi�zany udzielić na ż�danie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie wi�cej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zg�asza ż�danie udzielenia urlopu najp�niej w dniu rozpocz�cia urlopu. Art. 1673. [ Wymiar urlopu na ż�danie pracownika ] [32] ��czny wymiar urlopu wykorzystanego przez pracownika na zasadach i w trybie okrećlonych w art. 1672 nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni, niezależnie od liczby pracodawcw, z ktrymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy. Art. 168. [ Urlop niewykorzystany ] [33] Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 należy pracownikowi udzielić najp�niej do ko�ca pierwszego kwarta�u nast�pnego roku kalendarzowego; nie dotyczy to cz�ćci urlopu udzielanego zgodnie z art. 1672. Art. 169. (skrećlony). Art. 170. (skrećlony). Art. 171. [ Ekwiwalent pieni�żny ] ń 1. W razie niewykorzystania przys�uguj�cego urlopu w ca�oćci lub w cz�ćci z powodu: 1) rozwi�zania lub wygaćni�cia stosunku pracy, 2) powo�ania pracownika do zasadniczej, okresowej lub zawodowej s�użby wojskowej, do s�użby wojskowej w charakterze kandydata na żo�nierza zawodowego albo do odbycia przeszkolenia wojskowego trwaj�cego d�użej niż 3 miesi�ce, przys�uguje ekwiwalent pieni�żny. ń 2. Jeżeli przepis szczeglny nie stanowi inaczej, pracodawca jest obowi�zany wyp�acić pracownikowi ekwiwalent pieni�żny w razie niewykorzystania urlopu z powodu skierowania do pracy za granic�. ń 3. Pracodawca nie ma obowi�zku wyp�acenia ekwiwalentu pieni�żnego, o ktrym mowa w ń 1, w przypadku gdy strony postanowi� o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o prac� zawartej z tym samym pracodawc� bezpoćrednio po rozwi�zaniu lub wygaćni�ciu poprzedniej umowy o prac� z tym pracodawc�. Art. 172. [ Wynagrodzenie za czas urlopu ] Za czas urlopu pracownikowi przys�uguje wynagrodzenie, wyp�acane nie p�niej niż w terminie wyp�aty wynagrodzenia u pracodawcy dla tego pracownika, jakie by otrzyma�, gdyby w tym czasie pracowa�. Zmienne sk�adniki wynagrodzenia mog� być obliczane na podstawie przeci�tnego wynagrodzenia z okresu 3 miesi�cy poprzedzaj�cych miesi�c rozpocz�cia urlopu; w przypadkach znacznego wahania wysokoćci wynagrodzenia okres ten może być przed�użony do 12 miesi�cy. Art. 173. [ Delegacja ] Minister Pracy i Polityki Socjalnej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, szczeg�owe zasady udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wyp�acania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieni�żnego za urlop. Rozdzia� II Urlopy bezp�atne Art. 174. [ Urlop bezp�atny na wniosek ] ń 1. Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezp�atnego. ń 2. Okresu urlopu bezp�atnego nie wlicza si� do okresu pracy, od ktrego zależ� uprawnienia pracownicze. ń 3. Przy udzielaniu urlopu bezp�atnego, d�uższego niż 3 miesi�ce, strony mog� przewidzieć dopuszczalnoćć odwo�ania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. ń 4. Przepisw ń 2 i 3 nie stosuje si� w przypadkach uregulowanych odmiennie przepisami szczeglnymi. Art. 1741. [ Praca u innego pracodawcy ] ń 1. Za zgod� pracownika, wyrażon� na pićmie, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezp�atnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu mi�dzy pracodawcami. ń 2. Okres urlopu bezp�atnego, o ktrym mowa w ń 1, wlicza si� do okresu pracy, od ktrego zależ� uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy. Art. 175. (skrećlony). DZIA� �SMY UPRAWNIENIA PRACOWNIK�W ZWI"ZANE Z RODZICIELSTWEM Art. 176. [ Prace szczeglnie uci�żliwe lub szkodliwe ] Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczeglnie uci�żliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Rada Ministrw okrećli, w drodze rozporz�dzenia, wykaz tych prac. Art. 177. [ Rozwi�zanie umowy w okresie ci�ży ] ń 1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwi�zać umowy o prac� w okresie ci�ży, a także w okresie urlopu macierzy�skiego pracownicy, chyba że zachodz� przyczyny uzasadniaj�ce rozwi�zanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentuj�ca pracownic� zak�adowa organizacja zwi�zkowa wyrazi�a zgod� na rozwi�zanie umowy. ń 2. Przepisu ń 1 nie stosuje si� do pracownicy w okresie prbnym, nie przekraczaj�cym jednego miesi�ca. ń 3. Umowa o prac� zawarta na czas okrećlony lub na czas wykonania okrećlonej pracy albo na okres prbny przekraczaj�cy jeden miesi�c, ktra uleg�aby rozwi�zaniu po up�ywie trzeciego miesi�ca ci�ży, ulega przed�użeniu do dnia porodu. ń 31. Przepisu ń 3 nie stosuje si� do umowy o prac� na czas okrećlony zawartej w celu zast�pstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecnoćci w pracy. ń 4. Rozwi�zanie przez pracodawc� umowy o prac� za wypowiedzeniem w okresie ci�ży lub urlopu macierzy�skiego może nast�pić tylko w razie og�oszenia upad�oćci lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowi�zany uzgodnić z reprezentuj�c� pracownic� zak�adow� organizacj� zwi�zkow� termin rozwi�zania umowy o prac�. W razie niemożnoćci zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przys�uguj� ćwiadczenia okrećlone w odr�bnych przepisach. Okres pobierania tych ćwiadcze� wlicza si� do okresu zatrudnienia, od ktrego zależ� uprawnienia pracownicze. ń 5. Przepisy ń 1, 2 i 4 stosuje si� odpowiednio także do pracownika–ojca wychowuj�cego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzy�skiego. Art. 178. [ Praca w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej ] ń 1. Kobiety w ci�ży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Kobiety w ci�ży nie wolno bez jej zgody delegować poza sta�e miejsce pracy. ń 2. Kobiety opiekuj�ce si� dzieckiem w wieku do czterech lat nie wolno bez jej zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, jak rwnież delegować poza sta�e miejsce pracy. Art. 179. [ Przeniesienie do innej pracy ] ń 1. Pracodawca zatrudniaj�cy pracownic� w ci�ży lub karmi�c� dziecko piersi� przy pracy wymienionej w przepisach wydanych na podstawie art. 176, wzbronionej takiej pracownicy bez wzgl�du na stopie� narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, jest obowi�zany przeniećć pracownic� do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić j� na czas niezb�dny z obowi�zku ćwiadczenia pracy. ń 2. Pracodawca zatrudniaj�cy pracownic� w ci�ży lub karmi�c� dziecko piersi� przy pozosta�ych pracach wymienionych w przepisach wydanych na podstawie art. 176 jest obowi�zany dostosować warunki pracy do wymaga� okrećlonych w tych przepisach lub tak ograniczyć czas pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla zdrowia lub bezpiecze�stwa pracownicy. Jeżeli dostosowanie warunkw pracy na dotychczasowym stanowisku pracy lub skrcenie czasu pracy jest niemożliwe lub niecelowe, pracodawca jest obowi�zany przeniećć pracownic� do innej pracy, a w razie braku takiej możliwoćci zwolnić pracownic� na czas niezb�dny z obowi�zku ćwiadczenia pracy. ń 3. Przepis ń 2 stosuje si� odpowiednio do pracodawcy, w przypadku gdy pracownica w ci�ży lub karmi�ca dziecko piersi� przedstawi zaćwiadczenie lekarskie stwierdzaj�ce przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy. ń 4. W razie gdy zmiana warunkw pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrcenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia. pracownicy przys�uguje dodatek wyrwnawczy. ń 5. Pracownica w okresie zwolnienia z obowi�zku ćwiadczenia pracy zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia. ń 6. Po ustaniu przyczyn uzasadniaj�cych przeniesienie pracownicy do innej pracy, skrcenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowi�zku ćwiadczenia pracy, pracodawca jest obowi�zany zatrudnić pracownic� przy pracy i w wymiarze czasu pracy okrećlonych w umowie o prac�. ń 7. Minister w�aćciwy do spraw zdrowia okrećli, w drodze rozporz�dzenia, sposb i tryb wydawania zaćwiadcze� lekarskich stwierdzaj�cych przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownic� w ci�ży lub karmi�c� dziecko piersi�, uwzgl�dniaj�c zagrożenia dla jej zdrowia lub bezpiecze�stwa wyst�puj�ce w ćrodowisku pracy. Art. 180. [ Wymiar urlopu macierzy�skiego ] ń 1. Pracownicy przys�uguje urlop macierzy�ski w wymiarze: 1) 16 tygodni przy pierwszym porodzie, 2) 18 tygodni przy każdym nast�pnym porodzie, 3) 26 tygodni w przypadku urodzenia wi�cej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. ń 2. Pracownicy, ktra wychowuje dziecko przysposobione, przys�uguje urlop macierzy�ski w wymiarze 18 tygodni rwnież przy pierwszym porodzie. ń 3. Co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzy�skiego mog� przypadać przed przewidywan� dat� porodu. ń 4. Po porodzie przys�uguje urlop macierzy�ski niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania okresu ustalonego w ń 1 i 2. ń 5. Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzy�skiego, ma prawo zrezygnować z pozosta�ej cz�ćci tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej cz�ćci urlopu macierzy�skiego udziela si� pracownikowi–ojcu wychowuj�cemu dziecko, na jego pisemny wniosek. ń 6. Pracownica zg�asza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z cz�ćci urlopu macierzy�skiego, najp�niej na 7 dni przed przyst�pieniem do pracy; do wniosku do��cza si� zaćwiadczenie pracodawcy zatrudniaj�cego pracownika–ojca wychowuj�cego dziecko, potwierdzaj�ce termin rozpocz�cia urlopu macierzy�skiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadaj�cy bezpoćrednio po terminie rezygnacji z cz�ćci urlopu macierzy�skiego przez pracownic�. ń 7. W razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzy�skiego, pracownikowi–ojcu wychowuj�cemu dziecko przys�uguje prawo do niewykorzystanej cz�ćci tego urlopu. Art. 1801. [ Wymiar urlopu macierzy�skiego ] ń 1. W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed up�ywem 8 tygodni życia, pracownicy przys�uguje urlop macierzy�ski w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krcej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, ktra urodzi�a wi�cej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przys�uguje w takim przypadku urlop macierzy�ski w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozosta�ych przy życiu. ń 2. W razie zgonu dziecka po up�ywie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzy�skiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Przepis ń 1 zdanie drugie stosuje si�. Art. 181. [ Dziecko wymagaj�ce opieki szpitalnej ] W razie urodzenia dziecka wymagaj�cego opieki szpitalnej pracownica, ktra wykorzysta�a po porodzie 8 tygodni urlopu macierzy�skiego, pozosta�� cz�ćć tego urlopu może wykorzystać w terminie p�niejszym, po wyjćciu dziecka ze szpitala. Art. 182. [ Rezygnacja z wychowywania dziecka ] Jeżeli matka rezygnuje z wychowywania dziecka i oddaje je innej osobie w celu przysposobienia lub do domu ma�ego dziecka, nie przys�uguje jej cz�ćć urlopu macierzy�skiego przypadaj�ca po dniu oddania dziecka. Jednakże urlop macierzy�ski po porodzie nie może wynosić mniej niż 8 tygodni. Art. 183. [ Przysposobienie dziecka ] 1. Pracownica, ktra przyj��a dziecko na wychowanie i wyst�pi�a do s�du opieku�czego z wnioskiem o wszcz�cie post�powania w sprawie przysposobienia dziecka, ma prawo do 16 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzy�skiego, nie d�użej jednak niż do uko�czenia przez dziecko 12 miesi�cy życia. Przepisy art. 180 ń 5–7 stosuje si� odpowiednio. ń 2. Jeżeli pracownica, o ktrej mowa w ń 1, przyj��a dziecko w wieku do jednego roku, ma prawo do 8 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzy�skiego. ń 3. Przepis ń 1 i 2 stosuje si� odpowiednio do pracownika. Art. 184. [ Zasi�ek macierzy�ski ] Za czas urlopu macierzy�skiego przys�uguje zasi�ek macierzy�ski na zasadach i warunkach okrećlonych odr�bnymi przepisami. Art. 185. [ Badania lekarskie ] ń 1. Stan ci�ży powinien być stwierdzony ćwiadectwem lekarskim. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany udzielać pracownicy ci�żarnej zwolnie� od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w zwi�zku z ci�ż�, jeżeli badania te nie mog� być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecnoćci w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia. Art. 186. [ Urlop wychowawczy ] ń 1. Na wniosek pracownicy pracodawca jest obowi�zany udzielić jej urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. ń 2. Rada Ministrw okrećli, w drodze rozporz�dzenia, szczeg�owe zasady udzielania urlopu wychowawczego oraz prawa i obowi�zki zwi�zane z tym urlopem. ń 3. Pracownica uprawniona do urlopu wychowawczego może z�ożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jej wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż po�owa pe�nego wymiaru czasu pracy w okresie, w ktrym mog�aby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowi�zany uwzgl�dnić wniosek pracownicy. Art. 187. [ Przerwy na karmienie ] ń 1. Pracownica karmi�ca dziecko piersi� ma prawo do dwch p�godzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmi�ca wi�cej niż jedno dziecko ma prawo do dwch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mog� być na wniosek pracownicy udzielane ��cznie. ń 2. Pracownicy zatrudnionej przez czas krtszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przys�uguj�. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przys�uguje jej jedna przerwa na karmienie. Art. 188. [ Zwolnienie od pracy ] Pracownicy wychowuj�cej przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przys�uguje w ci�gu roku zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Art. 189. [ Zasi�ek opieku�czy ] Prawo do zasi�ku za czas nieobecnoćci w pracy z powodu koniecznoćci sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem reguluj� odr�bne przepisy. Art. 1891. [ Stosowanie przepisw ustawy do pracownika oraz do rodziny zast�pczej ] ń 1. Przepisy art. 1295 pkt 3, art. 178 ń 2, art. 186 i 188 stosuje si� także do pracownika, z tym że jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie s� zatrudnieni, z uprawnie� okrećlonych w tych przepisach może korzystać jedno z nich. W zakresie uprawnienia okrećlonego w art. 186 ograniczenie to nie obowi�zuje przez okres trzech miesi�cy korzystania z urlopu wychowawczego. ń 2. Przepisy art. 180 ń 2 i art. 183 ń 1 i 2 stosuje si� także do pracownicy, ktra przyj��a dziecko na wychowanie jako rodzina zast�pcza. Przepisy art. 180 ń 5–7 stosuje si� odpowiednio. ń 3. Przepisy art. 183 ń 1 i 2 stosuje si� odpowiednio do pracownika. ń 4. Przepisy ń 2 i 3 nie dotycz� rodziny zast�pczej pe�ni�cej zadania pogotowia rodzinnego. DZIA� DZIEWI"TY ZATRUDNIANIE M�ODOCIANYCH Rozdzia� I Przepisy oglne Art. 190. [ Definicja m�odocianego ] ń 1. M�odocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, ktra uko�czy�a 16 lat, a nie przekroczy�a 18 lat. ń 2. Zabronione jest zatrudnianie osoby, ktra nie uko�czy�a 16 lat. Art. 191. [ Zatrudnianie m�odocianych ] ń 1. Wolno zatrudniać tylko tych m�odocianych, ktrzy: 1) uko�czyli co najmniej gimnazjum, 2) przedstawi� ćwiadectwo lekarskie stwierdzaj�ce, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. ń 2. M�odociany nie posiadaj�cy kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. ń 3. Rada Ministrw okrećli w drodze rozporz�dzenia zasady i warunki odbywania przygotowania zawodowego oraz zasady wynagradzania m�odocianych w tym okresie. ń 4. (skrećlony). ń 5. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej może w drodze rozporz�dzenia okrećlić przypadki, w ktrych wyj�tkowo jest dopuszczalne: 1) zatrudnianie m�odocianych, ktrzy nie uko�czyli gimnazjum, 2) zwolnienie m�odocianych nie posiadaj�cych kwalifikacji zawodowych od odbycia przygotowania zawodowego, 3) zatrudnianie osb niemaj�cych 16 lat, ktre uko�czy�y gimnazjum, 4) zatrudnianie osb niemaj�cych 16 lat, ktre nie uko�czy�y gimnazjum. Art. 192. [ Obowi�zek opieki i pomocy ] Pracodawca jest obowi�zany zapewnić m�odocianym pracownikom opiek� i pomoc, niezb�dn� dla ich przystosowania si� do w�aćciwego wykonywania pracy. Art. 193. [ Ewidencja m�odocianych pracownikw ] Pracodawca jest obowi�zany prowadzić ewidencj� pracownikw m�odocianych. Rozdzia� II Zawieranie i rozwi�zywanie umw o prac� w celu przygotowania zawodowego Art. 194. [ Stosowanie przepisw ustawy ] Do zawierania i rozwi�zywania z m�odocianymi umw o prac� w celu przygotowania zawodowego maj� zastosowanie przepisy kodeksu dotycz�ce umw o prac� na czas nie okrećlony ze zmianami przewidzianymi w art. 195 i 196. Art. 195. [ Umowa w celu przygotowania zawodowego ] ń 1. Umowa o prac� w celu przygotowania zawodowego powinna okrećlać w szczeglnoćci: 1) rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania okrećlonej pracy), 2) czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego, 3) sposb dokszta�cania teoretycznego, 4) wysokoćć wynagrodzenia. ń 2. Rada Ministrw może w drodze rozporz�dzenia okrećlić przypadki, w ktrych jest dopuszczalne zawieranie na czas okrećlony umw o prac� w celu przygotowania zawodowego. Art. 196. [ Wypowiedzenie umowy o prac� ] Rozwi�zanie za wypowiedzeniem umowy o prac� zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie: 1) niewype�niania przez m�odocianego obowi�zkw wynikaj�cych z umowy o prac� lub obowi�zku dokszta�cania si�, pomimo stosowania wobec niego ćrodkw wychowawczych, 2) og�oszenia upad�oćci lub likwidacji pracodawcy, 3) reorganizacji zak�adu pracy uniemożliwiaj�cej kontynuowanie przygotowania zawodowego, 4) stwierdzenia nieprzydatnoćci m�odocianego do pracy, w zakresie ktrej odbywa przygotowanie zawodowe. Rozdzia� III Dokszta�canie Art. 197. [ Obowi�zek dokszta�cania si� ] ń 1. Pracownik m�odociany jest obowi�zany dokszta�cać si� do uko�czenia 18 lat. ń 2. W szczeglnoćci pracownik m�odociany jest obowi�zany: 1) do dokszta�cania si� w zakresie szko�y podstawowej i gimnazjum, jeżeli szko�y takiej nie uko�czy�, 2) do dokszta�cania si� w zakresie szko�y ponadgimnazjalnej lub w formach pozaszkolnych. Art. 198. [ Zwolnienie na nauk� ] Pracodawca jest obowi�zany zwolnić m�odocianego od pracy na czas potrzebny do wzi�cia udzia�u w zaj�ciach szkoleniowych w zwi�zku z dokszta�caniem si�. Art. 199. [ Przed�użenie obowi�zku dokszta�cania si� ] Jeżeli m�odociany nie uko�czy� przygotowania zawodowego przed osi�gni�ciem 18 lat, obowi�zek dokszta�cania si�, stosownie do przepisw art. 197, może być przed�użony do czasu uko�czenia przygotowania zawodowego. Art. 200. [ Delegacja ] Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej może w drodze rozporz�dzenia okrećlić przypadki, w ktrych wyj�tkowo jest dopuszczalne zwolnienie m�odocianych od obowi�zku dokszta�cania si�. Rozdzia� IIIa Zatrudnianie m�odocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe Art. 2001. [ Zatrudnienie m�odocianego przy pracach lekkich ] ń 1. M�odociany może być zatrudniony na podstawie umowy o prac� przy wykonywaniu lekkich prac. ń 2. Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego m�odocianego, a także nie może utrudniać m�odocianemu wype�niania obowi�zku szkolnego. ń 3. Wykaz lekkich prac okrećla pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonuj�cego zadania s�użby medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez w�aćciwego inspektora pracy. Wykaz lekkich prac nie może zawierać prac wzbronionych m�odocianym, okrećlonych w przepisach wydanych na podstawie art. 204. ń 4. Wykaz lekkich prac ustala pracodawca w regulaminie pracy. Pracodawca, ktry nie ma obowi�zku wydania regulaminu, ustala wykaz lekkich prac w osobnym akcie. ń 5. Pracodawca jest obowi�zany zapoznać m�odocianego z wykazem lekkich prac przed rozpocz�ciem przez niego pracy. Art. 2002. [ Wymiar i rozk�ad czasu pracy m�odocianego ] ń 1. Pracodawca ustala wymiar i rozk�ad czasu pracy m�odocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzgl�dniaj�c tygodniow� liczb� godzin nauki wynikaj�c� z programu nauczania, a także z rozk�adu zaj�ć szkolnych m�odocianego. ń 2. Tygodniowy wymiar czasu pracy m�odocianego w okresie odbywania zaj�ć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zaj�ciach szkolnych wymiar czasu pracy m�odocianego nie może przekraczać 2 godzin. ń 3. Wymiar czasu pracy m�odocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dob� i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy m�odocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin. ń 4. Wymiar czasu pracy okrećlony w ń 2 i 3 obowi�zuje także w przypadku, gdy m�odociany jest zatrudniony u wi�cej niż jednego pracodawcy. Przed nawi�zaniem stosunku pracy pracodawca ma obowi�zek uzyskania od m�odocianego oćwiadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy. Rozdzia� IV Szczeglna ochrona zdrowia Art. 201. [ Badania lekarskie ] ń 1. M�odociany podlega wst�pnym badaniom lekarskim przed przyj�ciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia. ń 2. Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu m�odocianego, pracodawca jest obowi�zany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwoćci, niezw�ocznie rozwi�zać umow� o prac� i wyp�acić odszkodowanie w wysokoćci wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Przepis art. 51 ń 2 stosuje si� odpowiednio. ń 3. Pracodawca jest obowi�zany przekazać informacje o ryzyku zawodowym, ktre wi�że si� z prac� wykonywan� przez m�odocianego, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami rwnież przedstawicielowi ustawowemu m�odocianego. Art. 202. [ Czas pracy ] ń 1. Czas pracy m�odocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dob�. ń 2. Czas pracy m�odocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dob�. ń 3. Do czasu pracy m�odocianego wlicza si� czas nauki w wymiarze wynikaj�cym z obowi�zkowego programu zaj�ć szkolnych, bez wzgl�du na to, czy odbywa si� ona w godzinach pracy. ń 31. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy m�odocianego jest d�uższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowi�zany wprowadzić przerw� w pracy trwaj�c� nieprzerwanie 30 minut, wliczan� do czasu pracy. ń 4. (skrećlony). Art. 203. [ Praca w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej ] ń 1. M�odocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. ń 11. Pora nocna dla m�odocianego przypada pomi�dzy godzinami 2200 a 600. W przypadkach okrećlonych w art. 191 ń 5 pora nocna przypada pomi�dzy godzinami 2000 a 600. ń 2. Przerwa w pracy m�odocianego obejmuj�ca por� nocn� powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin. ń 3. M�odocianemu przys�uguje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, ktry powinien obejmować niedziel�. Art. 204. [ Prace wzbronione ] ń 1. Nie wolno zatrudniać m�odocianych przy pracach wzbronionych, ktrych wykaz ustala w drodze rozporz�dzenia Rada Ministrw. ń 2. (skrećlony). ń 3. Rada Ministrw, w drodze rozporz�dzenia, może zezwolić na zatrudnianie m�odocianych w wieku powyżej 16 lat przy niektrych rodzajach prac wzbronionych, jeżeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego, okrećlaj�c jednoczećnie warunki zapewniaj�ce szczegln� ochron� zdrowia m�odocianych zatrudnionych przy tych pracach. Rozdzia� V Urlopy wypoczynkowe Art. 205. [ Nabycie prawa do urlopu ] ń 1. M�odociany uzyskuje z up�ywem 6 miesi�cy od rozpocz�cia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. ń 2. Z up�ywem roku pracy m�odociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w ktrym ko�czy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyska� przed uko�czeniem 18 lat. ń 3. M�odocianemu ucz�szczaj�cemu do szko�y należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. M�odocianemu, ktry nie naby� prawa do urlopu, o ktrym mowa w ń 1 i 2, pracodawca może, na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych. ń 4. Pracodawca jest obowi�zany na wniosek m�odocianego, ucznia szko�y dla pracuj�cych, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezp�atnego w wymiarze nie przekraczaj�cym ��cznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesi�cy. Okres urlopu bezp�atnego wlicza si� do okresu pracy, od ktrego zależ� uprawnienia pracownicze. ń 5. W sprawach nie uregulowanych przepisami niniejszego rozdzia�u do urlopw przys�uguj�cych m�odocianym stosuje si� przepisy dzia�u sidmego. Rozdzia� VI Rzemiećlnicze przygotowanie zawodowe Art. 206. [ Pracodawcy b�d�cy rzemiećlnikami ] ń 1. Przepisy art. 190-205 stosuje si� odpowiednio do m�odocianych zatrudnionych na podstawie umowy o przygotowanie zawodowe u pracodawcw b�d�cych rzemiećlnikami, z zastrzeżeniem odr�bnoćci okrećlonych na podstawie ń 2. ń 2. Minister Pracy i Polityki Socjalnej może okrećlić, w drodze rozporz�dzenia, odr�bnoćci w zakresie sposobu prowadzenia przygotowania zawodowego u pracodawcw b�d�cych rzemiećlnikami oraz trybu przeprowadzania egzaminw stwierdzaj�cych kwalifikacje zawodowe po zako�czeniu tego przygotowania. DZIA� DZIESI"TY BEZPIECZE�STWO I HIGIENA PRACY Rozdzia� I Podstawowe obowi�zki pracodawcy Art. 207. [ Podstawowe obowi�zki pracodawcy ] ń 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialnoćć za stan bezpiecze�stwa i higieny pracy w zak�adzie pracy. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany chronić zdrowie i życie pracownikw poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osi�gni�ć nauki i techniki. W szczeglnoćci pracodawca jest obowi�zany: 1) organizować prac� w sposb zapewniaj�cy bezpieczne i higieniczne warunki pracy, 2) zapewniać przestrzeganie w zak�adzie pracy przepisw oraz zasad bezpiecze�stwa i higieny pracy, wydawać polecenia usuni�cia uchybie� w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych polece�, 3) zapewniać wykonanie nakazw, wyst�pie�, decyzji i zarz�dze� wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, 4) zapewniać wykonanie zalece� spo�ecznego inspektora pracy. ń 3. Pracodawca oraz osoba kieruj�ca pracownikami s� obowi�zani znać, w zakresie niezb�dnym do wykonywania ci�ż�cych na nich obowi�zkw, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpiecze�stwa i higieny pracy. Art. 208. [ Wsp�dzia�anie pracodawcw ] ń 1. W razie gdy jednoczećnie w tym samym miejscu wykonuj� prac� pracownicy zatrudnieni przez rżnych pracodawcw, pracodawcy ci maj� obowi�zek: 1) wsp�pracować ze sob�, 2) wyznaczyć koordynatora sprawuj�cego nadzr nad bezpiecze�stwem i higien� pracy wszystkich pracownikw zatrudnionych w tym samym miejscu, 3) ustalić zasady wsp�dzia�ania uwzgl�dniaj�ce sposoby post�powania w przypadku wyst�pienia zagroże� dla zdrowia lub życia pracownikw. ń 2. Wyznaczenie koordynatora, o ktrym mowa w ń 1, nie zwalnia poszczeglnych pracodawcw z obowi�zku zapewnienia bezpiecze�stwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. Art. 209. [ Zawiadomienie inspektorw o rozpocz�ciu dzia�alnoćci ] ń 1. Pracodawca rozpoczynaj�cy dzia�alnoćć jest obowi�zany, w terminie 30 dni od dnia rozpocz�cia tej dzia�alnoćci, zawiadomić na pićmie w�aćciwego inspektora pracy i w�aćciwego pa�stwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej dzia�alnoćci. ń 2. Obowi�zek, o ktrym mowa w ń 1, ci�ży na pracodawcy odpowiednio w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej dzia�alnoćci, zw�aszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwi�kszenie zagrożenia dla zdrowia pracownikw. ń 3. (skrećlony). ń 4. W�aćciwy inspektor pracy lub w�aćciwy pa�stwowy inspektor sanitarny może zobowi�zać pracodawc� prowadz�cego dzia�alnoćć powoduj�c� szczeglne zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownikw do okresowej aktualizacji informacji, o ktrej mowa w ń 1. Rozdzia� II Prawa i obowi�zki pracownika Art. 210. [ Powstrzymanie si� od wykonywania pracy ] ń 1. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadaj� przepisom bezpiecze�stwa i higieny pracy i stwarzaj� bezpoćrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpiecze�stwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać si� od wykonywania pracy, zawiadamiaj�c o tym niezw�ocznie prze�ożonego. ń 2. Jeżeli powstrzymanie si� od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o ktrym mowa w ń 1, pracownik ma prawo oddalić si� z miejsca zagrożenia, zawiadamiaj�c o tym niezw�ocznie prze�ożonego. ń 3. Za czas powstrzymania si� od wykonywania pracy lub oddalenia si� z miejsca zagrożenia w przypadkach, o ktrych mowa w ń 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. ń 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu prze�ożonego, powstrzymać si� od wykonywania pracy wymagaj�cej szczeglnej sprawnoćci psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osb. ń 5. Przepisy ń 1, 2 i 4 nie dotycz� pracownika, ktrego obowi�zkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia. ń 6. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Spo�ecznej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, rodzaje prac wymagaj�cych szczeglnej sprawnoćci psychofizycznej. Art. 211. [ Podstawowe obowi�zki pracownika ] Przestrzeganie przepisw i zasad bezpiecze�stwa i higieny pracy jest podstawowym obowi�zkiem pracownika. W szczeglnoćci pracownik jest obowi�zany: 1) znać przepisy i zasady bezpiecze�stwa i higieny pracy, brać udzia� w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać si� wymaganym egzaminom sprawdzaj�cym, 2) wykonywać prac� w sposb zgodny z przepisami i zasadami bezpiecze�stwa i higieny pracy oraz stosować si� do wydawanych w tym zakresie polece� i wskazwek prze�ożonych, 3) dbać o należyty stan maszyn, urz�dze�, narz�dzi i sprz�tu oraz o porz�dek i �ad w miejscu pracy, 4) stosować ćrodki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych ćrodkw ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, 5) poddawać si� wst�pnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować si� do wskaza� lekarskich, 6) niezw�ocznie zawiadomić prze�ożonego o zauważonym w zak�adzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec wsp�pracownikw, a także inne osoby znajduj�ce si� w rejonie zagrożenia, o groż�cym im niebezpiecze�stwie, 7) wsp�dzia�ać z pracodawc� i prze�ożonymi w wype�nianiu obowi�zkw dotycz�cych bezpiecze�stwa i higieny pracy. Art. 212. [ Obowi�zki osoby kieruj�cej ] Osoba kieruj�ca pracownikami jest obowi�zana: 1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpiecze�stwa i higieny pracy, 2) dbać o sprawnoćć ćrodkw ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzgl�dniaj�c zabezpieczenie pracownikw przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami zwi�zanymi z warunkami ćrodowiska pracy, 4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszcze� pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawnoćć ćrodkw ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 5) egzekwować przestrzeganie przez pracownikw przepisw i zasad bezpiecze�stwa i higieny pracy, 6) zapewniać wykonanie zalece� lekarza sprawuj�cego opiek� zdrowotn� nad pracownikami. Rozdzia� III Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy Art. 213. [ Budowa lub przebudowa ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany zapewniać, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w ktrym przewiduje si� pomieszczenia pracy, by�a wykonywana na podstawie projektw uwzgl�dniaj�cych wymagania bezpiecze�stwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawcw, zgodnie z odr�bnymi przepisami. ń 2. Obiekt budowlany, w ktrym znajduj� si� pomieszczenia pracy, powinien spe�niać wymagania dotycz�ce bezpiecze�stwa i higieny pracy. ń 3. Przebudowa obiektu budowlanego, w ktrym znajduj� si� pomieszczenia pracy, powinna uwzgl�dniać popraw� warunkw bezpiecze�stwa i higieny pracy. ń 4. Przepisy ń 1-3 stosuje si� odpowiednio w przypadku, gdy budowa lub przebudowa dotyczy cz�ćci obiektu budowlanego, w ktrej znajduj� si� pomieszczenia pracy. Art. 214. [ Zapewnienie pomieszcze� pracy ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracownikw. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany utrzymywać obiekty budowlane i znajduj�ce si� w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urz�dzenia z nimi zwi�zane w stanie zapewniaj�cym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Rozdzia� IV Maszyny i inne urz�dzenia techniczne Art. 215. [ Konstruowanie i budowa maszyn ] ń 1. Maszyny i inne urz�dzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby: 1) zapewnia�y bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczeglnoćci zabezpiecza�y pracownika przed urazami, dzia�aniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem pr�dem elektrycznym, nadmiernym ha�asem, szkodliwymi wstrz�sami, dzia�aniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym dzia�aniem innych czynnikw ćrodowiska pracy, 2) uwzgl�dnia�y zasady ergonomii. ń 2. Konstruktor oraz producent maszyn i innych urz�dze� technicznych ponosz� odpowiedzialnoćć za niedope�nienie obowi�zkw, o ktrych mowa w ń 1, okrećlon� w odr�bnych przepisach. Art. 216. [ Zabezpieczenia maszyn ] ń 1. Maszyny i inne urz�dzenia techniczne, ktre nie spe�niaj� wymaga� okrećlonych w art. 215 ń 1, wyposaża si� w odpowiednie zabezpieczenia. ń 2. W przypadku gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunkw lokalnych, wyposażenie maszyny lub innego urz�dzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia należy do obowi�zkw pracodawcy. Art. 217. [ Deklaracja zgodnoćci ] Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urz�dzenia techniczne, ktre nie spe�niaj� wymaga� dotycz�cych oceny zgodnoćci okrećlonych w odr�bnych przepisach. Art. 218. [ Narz�dzia pracy ] Przepisy art. 215 i 217 stosuje si� odpowiednio do narz�dzi pracy. Art. 219. [ Inne maszyny i urz�dzenia ] Przepisy art. 215 i 217 nie naruszaj� wymaga� okrećlonych przepisami dotycz�cymi maszyn i innych urz�dze� technicznych: 1) b�d�cych ćrodkami transportu kolejowego, samochodowego, morskiego, wodnego ćrdl�dowego i lotniczego, 2) podlegaj�cych przepisom o dozorze technicznym, 3) podlegaj�cych przepisom Prawa geologicznego i grniczego, 4) podlegaj�cych przepisom obowi�zuj�cym w jednostkach podleg�ych Ministrom Obrony Narodowej i Spraw Wewn�trznych i Administracji, 5) podlegaj�cych przepisom Prawa atomowego. Rozdzia� V Substancje chemiczne oraz procesy pracy szczeglnie szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne Art. 220. [ Ustalenie stopnia szkodliwoćci materia�w ] ń 1. Niedopuszczalne jest stosowanie materia�w i procesw technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwoćci dla zdrowia pracownikw i podj�cia odpowiednich ćrodkw profilaktycznych. ń 2. Minister Zdrowia i Opieki Spo�ecznej w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej oraz w�aćciwymi ministrami okrećli, w drodze rozporz�dzenia: 1) wykaz jednostek upoważnionych do przeprowadzania bada� materia�w i procesw technologicznych w celu ustalenia stopnia ich szkodliwoćci dla zdrowia oraz zakres tych bada�, 2) zakaz albo ograniczenie stosowania, obrotu lub transportu materia�w i procesw technologicznych ze wzgl�du na ich szkodliwoćć dla zdrowia albo uzależnienie ich stosowania, obrotu lub transportu od przestrzegania okrećlonych warunkw. ń 3. Przepisy ń 2 nie dotycz� substancji i preparatw chemicznych. Art. 221. [ Stosowanie substancji chemicznych ] ń 1. Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatw chemicznych nie oznakowanych w sposb widoczny, umożliwiaj�cy ich identyfikacj�. ń 2. Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatw chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatw oraz kart charakterystyki, a także opakowa� zabezpieczaj�cych przed ich szkodliwym dzia�aniem, pożarem lub wybuchem. ń 3. Stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatw chemicznych jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania ćrodkw zapewniaj�cych pracownikom ochron� ich zdrowia i życia. ń 4. Zasady klasyfikacji substancji i preparatw chemicznych pod wzgl�dem zagroże� dla zdrowia lub życia, wykaz substancji niebezpiecznych, wymagania dotycz�ce kart charakterystyki substancji lub preparatw niebezpiecznych oraz sposb ich oznakowania okrećlaj� odr�bne przepisy. ń 5. (skrećlony). Art. 222. [ Narażenie na substancje rakotwrcze ] ń 1. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na dzia�anie substancji i czynnikw rakotwrczych, pracodawca jest obowi�zany zast�pować te substancje i czynniki mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosować inne dost�pne ćrodki ograniczaj�ce stopie� tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osi�gni�ć nauki i techniki. ń 2. Minister Zdrowia i Opieki Spo�ecznej w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej oraz w�aćciwymi ministrami okrećli, w drodze rozporz�dzenia, wykaz substancji, czynnikw i procesw technologicznych o dzia�aniu rakotwrczym i prawdopodobnym dzia�aniu rakotwrczym, sposb ich rejestracji oraz warunki sprawowania nadzoru nad stanem zdrowia pracownikw zawodowo narażonych na dzia�anie substancji i czynnikw rakotwrczych. ń 3. Pracodawca jest obowi�zany rejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami i czynnikami o dzia�aniu rakotwrczym, a także z substancjami i czynnikami o prawdopodobnym dzia�aniu rakotwrczym, okrećlonymi w wykazie, o ktrym mowa w ń 2. Art. 223. [ Ochrona przed promieniowaniem jonizuj�cym ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany chronić pracownikw przed promieniowaniem jonizuj�cym, pochodz�cym ze �rde� sztucznych i naturalnych, wyst�puj�cych w ćrodowisku pracy. ń 2. Dawka promieniowania jonizuj�cego pochodz�cego ze �rde� naturalnych, otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może przekraczać dawek granicznych, okrećlonych w odr�bnych przepisach dla sztucznych �rde� promieniowania jonizuj�cego. Art. 224. [ Nag�e niebezpiecze�stwo dla życia ] ń 1. Pracodawca prowadz�cy dzia�alnoćć, ktra stwarza możliwoćć wyst�pienia nag�ego niebezpiecze�stwa dla zdrowia lub życia pracownikw, jest obowi�zany podejmować dzia�ania zapobiegaj�ce takiemu niebezpiecze�stwu. ń 2. W przypadku, o ktrym mowa w ń 1, pracodawca jest obowi�zany zapewnić: 1) odpowiednie do rodzaju niebezpiecze�stwa urz�dzenia i sprz�t ratowniczy oraz ich obs�ug� przez osoby należycie przeszkolone, 2) udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym. ń 3. Przepisy ń 1 i 2 nie naruszaj� wymaga�, okrećlonych w odr�bnych przepisach, dotycz�cych katastrof i innych nadzwyczajnych zagroże�. Art. 225. [ Prace wykonywane przez co najmniej dwie osoby ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany zapewnić, aby prace, przy ktrych istnieje możliwoćć wyst�pienia szczeglnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, by�y wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji. ń 2. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Spo�ecznej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, rodzaje prac, o ktrych mowa w ń 1. Rozdzia� VI Profilaktyczna ochrona zdrowia Art. 226. [ Informowanie o ryzyku zawodowym ] Pracodawca jest obowi�zany informować pracownikw o ryzyku zawodowym, ktre wi�że si� z wykonywan� prac�, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Art. 227. [ Zapobieganie chorobom zawodowym ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany stosować ćrodki zapobiegaj�ce chorobom zawodowym i innym chorobom zwi�zanym z wykonywan� prac�, w szczeglnoćci: 1) utrzymywać w stanie sta�ej sprawnoćci urz�dzenia ograniczaj�ce lub eliminuj�ce szkodliwe dla zdrowia czynniki ćrodowiska pracy oraz urz�dzenia s�uż�ce do pomiarw tych czynnikw, 2) przeprowadzać, na swj koszt, badania i pomiary czynnikw szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych bada� i pomiarw oraz udost�pniać je pracownikom. ń 2. Minister Zdrowia i Opieki Spo�ecznej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, tryb i cz�stotliwoćć dokonywania bada� i pomiarw, o ktrych mowa w ń 1 pkt 2, a także sposb rejestrowania i przechowywania wynikw tych bada� i pomiarw oraz ich udost�pniania pracownikom. Art. 228. [ Mi�dzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych St�że� ] ń 1. Prezes Rady Ministrw powo�a, w drodze rozporz�dzenia, Mi�dzyresortow� Komisj� do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych St�że� i Nat�że� Czynnikw Szkodliwych dla Zdrowia w �rodowisku Pracy, okrećli jej uprawnienia oraz sposb wykonywania zada�. ń 2. Do zada� Komisji, o ktrej mowa w ń 1, należy: 1) przedk�adanie Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej wnioskw dotycz�cych wartoćci najwyższych dopuszczalnych st�że� i nat�że� czynnikw szkodliwych dla zdrowia w ćrodowisku pracy - do celw okrećlonych w ń 3, 2) inicjowanie prac badawczych niezb�dnych do realizacji zada�, o ktrych mowa w pkt 1. ń 3. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Spo�ecznej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, wykaz najwyższych dopuszczalnych st�że� i nat�że� czynnikw szkodliwych dla zdrowia w ćrodowisku pracy. Art. 229. [ Badania lekarskie ] ń 1. Wst�pnym badaniom lekarskim podlegaj�: 1) osoby przyjmowane do pracy, 2) pracownicy m�odociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na ktrych wyst�puj� czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uci�żliwe. Badaniom wst�pnym nie podlegaj� jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o prac� zawartej bezpoćrednio po rozwi�zaniu lub wygaćni�ciu poprzedniej umowy o prac� z tym pracodawc�. ń 2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolnoćci do pracy trwaj�cej d�użej niż 30 dni, spowodowanej chorob�, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolnoćci do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. ń 3. Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza si� w miar� możliwoćci w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w zwi�zku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowoćci przys�uguj� mu należnoćci na pokrycie kosztw przejazdu wed�ug zasad obowi�zuj�cych przy podrżach s�użbowych. ń 4. Pracodawca nie może dopućcić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzaj�cego brak przeciwwskaza� do pracy na okrećlonym stanowisku. ń 5. Pracodawca zatrudniaj�cy pracownikw w warunkach narażenia na dzia�anie substancji i czynnikw rakotwrczych lub py�w zw�kniaj�cych jest obowi�zany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także: 1) po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub py�ami, 2) po rozwi�zaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zg�osi wniosek o obj�cie takimi badaniami. ń 6. Badania, o ktrych mowa w ń 1, 2 i 5, s� przeprowadzane na koszt pracodawcy. Pracodawca ponosi ponadto inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezb�dnej z uwagi na warunki pracy. ń 7. Pracodawca jest obowi�zany przechowywać orzeczenia wydane na podstawie bada� lekarskich, o ktrych mowa w ń 1, 2 i 5. ń 8. Minister Zdrowia i Opieki Spo�ecznej w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej okrećli w drodze rozporz�dzenia: 1) tryb i zakres bada� lekarskich, o ktrych mowa w ń 1, 2 i 5, oraz cz�stotliwoćć bada� okresowych, a także sposb dokumentowania i kontroli bada� lekarskich, 2) tryb wydawania i przechowywania orzecze� lekarskich do celw przewidzianych w Kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie, 3) zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej, o ktrej mowa w ń 6 zdanie drugie, 4) dodatkowe wymagania kwalifikacyjne, jakie powinni spe�niać lekarze przeprowadzaj�cy badania, o ktrych mowa w ń 1, 2 i 5, oraz sprawuj�cy profilaktyczn� opiek� zdrowotn�, o ktrej mowa w ń 6 zdanie drugie. Art. 230. [ Objawy choroby zawodowej ] ń 1. W razie stwierdzenia u pracownika objaww wskazuj�cych na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowi�zany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas okrećlony w tym orzeczeniu, przeniećć pracownika do innej pracy nie narażaj�cej go na dzia�anie czynnika, ktry wywo�a� te objawy. ń 2. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przys�uguje dodatek wyrwnawczy przez okres nie przekraczaj�cy 6 miesi�cy. Art. 231. [ Niezdolnoćć wykonywania dotychczasowej pracy ] Pracodawca jest obowi�zany - na podstawie orzeczenia lekarskiego - przeniećć do innej odpowiedniej pracy pracownika, ktry sta� si� niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie naby� prawa do renty z tytu�u niezdolnoćci do pracy. Przepis art. 230 ń 2 stosuje si� odpowiednio. Art. 232. [ Nieodp�atne posi�ki i napoje ] Pracodawca jest obowi�zany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczeglnie uci�żliwych, nieodp�atnie, odpowiednie posi�ki i napoje, jeżeli jest to niezb�dne ze wzgl�dw profilaktycznych. Rada Ministrw okrećli, w drodze rozporz�dzenia, rodzaje tych posi�kw i napojw oraz wymagania, jakie powinny spe�niać, a także przypadki i warunki ich wydawania. Art. 233. [ Urz�dzenia higienicznosanitarne ] Pracodawca jest obowi�zany zapewnić pracownikom odpowiednie urz�dzenia higienicznosanitarne oraz dostarczyć niezb�dne ćrodki higieny osobistej, a także zapewnić ćrodki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Rozdzia� VII Wypadki przy pracy i choroby zawodowe Art. 234. [ Obowi�zki pracodawcy w razie wypadku ] ń 1. W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowi�zany podj�ć niezb�dne dzia�ania eliminuj�ce lub ograniczaj�ce zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okolicznoćci i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie ćrodki zapobiegaj�ce podobnym wypadkom. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany niezw�ocznie zawiadomić w�aćciwego inspektora pracy i prokuratora o ćmiertelnym, ci�żkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, ktry wywo�a� wymienione skutki, maj�cym zwi�zek z prac�, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. ń 3. Pracodawca jest obowi�zany prowadzić rejestr wypadkw przy pracy. ń 4. Koszty zwi�zane z ustalaniem okolicznoćci i przyczyn wypadkw przy pracy ponosi pracodawca. Art. 235. [ Rozpoznanie choroby zawodowej ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany niezw�ocznie zg�osić w�aćciwemu organowi Pa�stwowej Inspekcji Sanitarnej i w�aćciwemu inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo podejrzenia o tak� chorob�. ń 2. Obowi�zek, o ktrym mowa w ń 1, dotyczy także lekarza, ktry rozpozna� lub podejrzewa przypadek choroby zawodowej. ń 3. W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowi�zany: 1) ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia t� chorob�, dzia�aj�c w porozumieniu z w�aćciwym organem Pa�stwowej Inspekcji Sanitarnej, 2) przyst�pić niezw�ocznie do usuni�cia czynnikw powoduj�cych powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezb�dne ćrodki zapobiegawcze, 3) zapewnić realizacj� zalece� lekarskich. ń 4. Pracodawca jest obowi�zany prowadzić rejestr zachorowa� na choroby zawodowe i podejrze� o takie choroby. Art. 236. [ Analiza przyczyn wypadkw przy pracy ] Pracodawca jest obowi�zany systematycznie analizować przyczyny wypadkw przy pracy, chorb zawodowych i innych chorb zwi�zanych z warunkami ćrodowiska pracy i na podstawie wynikw tych analiz stosować w�aćciwe ćrodki zapobiegawcze. Art. 237. [ Delegacja ] ń 1. Rada Ministrw okrećli, w drodze rozporz�dzenia: 1) szczeg�owe zasady post�powania przy ustalaniu okolicznoćci i przyczyn wypadkw przy pracy oraz sposb ich dokumentowania, a także zakres informacji zamieszczanych w rejestrze wypadkw przy pracy, 2) wykaz chorb zawodowych, 3) szczeg�owe zasady post�powania dotycz�ce zg�aszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorb zawodowych oraz podmioty w�aćciwe w tych sprawach. ń 2. Minister w�aćciwy do spraw pracy okrećli, w drodze rozporz�dzenia, wzr protoko�u ustalenia okolicznoćci i przyczyn wypadku przy pracy zawieraj�cy dane dotycz�ce poszkodowanego, sk�adu zespo�u powypadkowego, wypadku i jego skutkw, stwierdzenie, że wypadek jest lub nie jest wypadkiem przy pracy, oraz wnioski i zalecane ćrodki profilaktyczne, a także pouczenie dla stron post�powania powypadkowego. ń 3. Minister w�aćciwy do spraw pracy okrećli, w drodze rozporz�dzenia, wzr statystycznej karty wypadku przy pracy, uwzgl�dniaj�c dane dotycz�ce pracodawcy, poszkodowanego, wypadku przy pracy, a także jego skutkw oraz sposb i terminy jej sporz�dzania i przekazywania do w�aćciwego urz�du statystycznego. ń 4. Minister w�aćciwy do spraw zdrowia okrećli, w drodze rozporz�dzenia: 1) sposb dokumentowania chorb zawodowych i skutkw tych chorb, a także prowadzenia rejestrw chorb zawodowych, uwzgl�dniaj�c w szczeglnoćci wzory dokumentw stosowanych w post�powaniu dotycz�cym tych chorb oraz dane obj�te rejestrem, 2) wytyczne diagnostyczno-orzecznicze i kryteria rozpoznawania chorb zawodowych, uwzgl�dniaj�c w szczeglnoćci rodzaj choroby oraz czynniki szkodliwe i uci�żliwe wywo�uj�ce te choroby. Art. 2371. [ �wiadczenia z tytu�u wypadku przy pracy ] [34] ń 1. Pracownikowi, ktry uleg� wypadkowi przy pracy lub zachorowa� na chorob� zawodow� okrećlon� w wykazie, o ktrym mowa w art. 237 ń 1 pkt 2, przys�uguj� ćwiadczenia z ubezpieczenia spo�ecznego, okrećlone w odr�bnych przepisach. ń 2. Pracownikowi, ktry uleg� wypadkowi przy pracy, przys�uguje od pracodawcy odszkodowanie za utrat� lub uszkodzenie w zwi�zku z wypadkiem przedmiotw osobistego użytku oraz przedmiotw niezb�dnych do wykonywania pracy, z wyj�tkiem utraty lub uszkodzenia pojazdw samochodowych oraz wartoćci pieni�żnych. Rozdzia� VIII Szkolenie Art. 2372. [ Bhp w programach nauczania ] Minister Edukacji Narodowej jest obowi�zany zapewnić uwzgl�dnianie problematyki bezpiecze�stwa i higieny pracy oraz ergonomii w programach nauczania w szko�ach, po uzgodnieniu zakresu tej problematyki z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej. Art. 2373. [ Szkolenie z zakresu bhp ] ń 1. Nie wolno dopućcić pracownika do pracy, do ktrej wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiej�tnoćci, a także dostatecznej znajomoćci przepisw oraz zasad bezpiecze�stwa i higieny pracy. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpiecze�stwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkole� w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podj�cia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, ktre zajmowa� u danego pracodawcy bezpoćrednio przed nawi�zaniem z tym pracodawc� kolejnej umowy o prac�. ń 3. Szkolenia, o ktrych mowa w ń 2, odbywaj� si� w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Art. 2374. [ Instrukcje i wskazwki dotycz�ce bhp ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany zaznajamiać pracownikw z przepisami i zasadami bezpiecze�stwa i higieny pracy dotycz�cymi wykonywanych przez nich prac. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany wydawać szczeg�owe instrukcje i wskazwki dotycz�ce bezpiecze�stwa i higieny pracy na stanowiskach pracy. ń 3. Pracownik jest obowi�zany potwierdzić na pićmie zapoznanie si� z przepisami oraz zasadami bezpiecze�stwa i higieny pracy. Art. 2375. [ Delegacja ] Minister Pracy i Polityki Socjalnej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, szczeg�owe zasady szkolenia w dziedzinie bezpiecze�stwa i higieny pracy, zakres tego szkolenia oraz wymagania dotycz�ce trećci i realizacji programw szkolenia, a także sposb dokumentowania szkolenia. Rozdzia� IX �rodki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze Art. 2376. [ �rodki ochrony indywidualnej ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany dostarczyć pracownikowi nieodp�atnie ćrodki ochrony indywidualnej zabezpieczaj�ce przed dzia�aniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynnikw wyst�puj�cych w ćrodowisku pracy oraz informować go o sposobach pos�ugiwania si� tymi ćrodkami. ń 2. (skrećlony). ń 3. Pracodawca jest obowi�zany dostarczać pracownikowi ćrodki ochrony indywidualnej, ktre spe�niaj� wymagania dotycz�ce oceny zgodnoćci okrećlone w odr�bnych przepisach. Art. 2377. [ Odzież i obuwie robocze ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany dostarczyć pracownikowi nieodp�atnie odzież i obuwie robocze, spe�niaj�ce wymagania okrećlone w Polskich Normach: 1) jeżeli odzież w�asna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, 2) ze wzgl�du na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpiecze�stwa i higieny pracy. ń 2. Pracodawca w porozumieniu z zak�adow� organizacj� zwi�zkow� może ustalić stanowiska, na ktrych dopuszcza si� używanie przez pracownikw, za ich zgod�, w�asnej odzieży i obuwia roboczego, spe�niaj�cych wymagania bezpiecze�stwa i higieny pracy. Jeżeli u danego pracodawcy nie dzia�a zak�adowa organizacja zwi�zkowa, pracodawca dokonuje takich ustale� w porozumieniu z pracownikami wybranymi w tym celu przez za�og�, w trybie przyj�tym w zak�adzie pracy. ń 3. Przepis ń 2 nie dotyczy stanowisk, na ktrych s� wykonywane prace zwi�zane z bezpoćredni� obs�ug� maszyn i innych urz�dze� technicznych albo prace powoduj�ce intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego ćrodkami chemicznymi lub promieniotwrczymi albo materia�ami biologicznie zaka�nymi. ń 4. Pracownikowi używaj�cemu w�asnej odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ń 2, pracodawca wyp�aca ekwiwalent pieni�żny w wysokoćci uwzgl�dniaj�cej ich aktualne ceny. Art. 2378. [ Wsp�dzia�anie ze zwi�zkami zawodowymi ] ń 1. Rodzaje ćrodkw ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, ktrych stosowanie na okrećlonych stanowiskach jest niezb�dne w zwi�zku z art. 2376 ń 1 i art. 2377 ń 1, oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego pracodawca ustala w porozumieniu z zak�adow� organizacj� zwi�zkow�. Jeżeli u danego pracodawcy nie dzia�a zak�adowa organizacja zwi�zkowa, pracodawca dokonuje takich ustale� w porozumieniu z pracownikami wybranymi w tym celu przez za�og�, w trybie przyj�tym w zak�adzie pracy. ń 2. �rodki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, o ktrych mowa w art. 2376 ń 1 i art. 2377 ń 1, stanowi� w�asnoćć pracodawcy. Art. 2379. [ Dopuszczenie do pracy ] ń 1. Pracodawca nie może dopućcić pracownika do pracy bez ćrodkw ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany zapewnić, aby stosowane ćrodki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiada�y w�aćciwoćci ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwacj�, napraw�, odpylanie i odkażanie. ń 3. Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynnoćci te mog� być wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wyp�acania przez pracodawc� ekwiwalentu pieni�żnego w wysokoćci kosztw poniesionych przez pracownika. Art. 23710. [ Przechowywanie, pranie i konserwacja ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany zapewnić, aby ćrodki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, ktre w wyniku stosowania w procesie pracy uleg�y skażeniu ćrodkami chemicznymi lub promieniotwrczymi albo materia�ami biologicznie zaka�nymi, by�y przechowywane wy��cznie w miejscu przez niego wyznaczonym. ń 2. Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania przedmiotw, o ktrych mowa w ń 1, jest niedopuszczalne. Rozdzia� X S�użba bezpiecze�stwa i higieny pracy Art. 23711. [ S�użba bhp ] ń 1. Pracodawca zatrudniaj�cy wi�cej niż 100 pracownikw tworzy s�użb� bezpiecze�stwa i higieny pracy, zwan� dalej «s�użb� bhp», pe�ni�c� funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpiecze�stwa i higieny pracy. ń 2. Jeżeli pracodawca nie jest obowi�zany do powo�ania s�użby bhp, o ktrej mowa w ń 1, obowi�zek wykonywania zada� tej s�użby spoczywa na pracodawcy. ń 3. Pracodawca może powierzyć wykonywanie zada� s�użby bhp specjalistom spoza zak�adu pracy albo pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. ń 4. W�aćciwy inspektor pracy może nakazać utworzenie s�użby bhp przez pracodawc� zatrudniaj�cego mniejsz� liczb� pracownikw niż okrećlona w ń 1, jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi. ń 5. Rada Ministrw okrećli, w drodze rozporz�dzenia: 1) szczeg�owy zakres dzia�ania, uprawnienia, organizacj�, liczebnoćć i podporz�dkowanie s�użby bhp, 2) kwalifikacje wymagane do wykonywania zada� s�użby bhp. Rozdzia� XI Komisja bezpiecze�stwa i higieny pracy Art. 23712. [ Komisja bhp ] ń 1. Pracodawca zatrudniaj�cy wi�cej niż 250 pracownikw powo�uje komisj� bezpiecze�stwa i higieny pracy, zwan� dalej „komisj�”, jako swj organ doradczy i opiniodawczy. W sk�ad komisji wchodz� pracownicy s�użby bhp, lekarz sprawuj�cy opiek� zdrowotn� nad pracownikami, spo�eczny inspektor pracy, a także przedstawiciele pracownikw - wybrani przez zak�adow� organizacj� zwi�zkow�, a w przypadku gdy u pracodawcy nie dzia�a zak�adowa organizacja zwi�zkowa - przez pracownikw, w trybie przyj�tym w zak�adzie pracy. ń 2. Przewodnicz�cym komisji jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodnicz�cym - spo�eczny inspektor pracy. Art. 23713. [ Kompetencje komisji bhp ] ń 1. Zadaniem komisji jest dokonywanie przegl�du warunkw pracy, okresowej oceny stanu bezpiecze�stwa i higieny pracy, opiniowanie podejmowanych przez pracodawc� ćrodkw zapobiegaj�cych wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, formu�owanie wnioskw dotycz�cych poprawy warunkw pracy oraz wsp�dzia�anie z pracodawc� w realizacji jego obowi�zkw w zakresie bezpiecze�stwa i higieny pracy. ń 2. Posiedzenia komisji odbywaj� si� w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz w kwartale. Za czas nie przepracowany w zwi�zku z udzia�em w posiedzeniu komisji pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. ń 3. Komisja w zwi�zku z wykonywaniem zada� wymienionych w ń 1 korzysta z ekspertyz lub opinii specjalistw spoza zak�adu pracy - w przypadkach uzgodnionych z pracodawc� i na jego koszt. Rozdzia� XII Obowi�zki organw sprawuj�cych nadzr nad przedsi�biorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi pa�stwowymi albo samorz�dowymi Art. 23714. [ Obowi�zki organw sprawuj�cych nadzr ] Organy sprawuj�ce nadzr nad przedsi�biorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi pa�stwowymi albo samorz�dowymi s� obowi�zane podejmować dzia�ania na rzecz kszta�towania bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy, w szczeglnoćci: 1) udzielać przedsi�biorstwom i jednostkom organizacyjnym pomocy przy wykonywaniu zada� z zakresu bezpiecze�stwa i higieny pracy, 2) dokonywać, co najmniej raz w roku, oceny stanu bezpiecze�stwa i higieny pracy w przedsi�biorstwach i jednostkach organizacyjnych oraz okrećlać kierunki poprawy tego stanu, 3) w miar� potrzeb i możliwoćci - inicjować i prowadzić badania naukowe dotycz�ce bezpiecze�stwa i higieny pracy. Rozdzia� XIII Przepisy bezpiecze�stwa i higieny pracy dotycz�ce wykonywania prac w rżnych ga��ziach pracy Art. 23715. [ Delegacja ] ń 1. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Spo�ecznej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, oglnie obowi�zuj�ce przepisy bezpiecze�stwa i higieny pracy dotycz�ce prac wykonywanych w rżnych ga��ziach pracy. ń 2. Ministrowie w�aćciwi dla okrećlonych ga��zi pracy lub rodzajw prac w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej oraz Ministrem Zdrowia i Opieki Spo�ecznej okrećl�, w drodze rozporz�dzenia, przepisy bezpiecze�stwa i higieny pracy dotycz�ce tych ga��zi lub prac. DZIA� JEDENASTY UK�ADY ZBIOROWE PRACY Rozdzia� I Przepisy oglne Art. 238. [ Definicje ] ń 1. Ilekroć w przepisach dzia�u jest mowa o: 1) ponadzak�adowej organizacji zwi�zkowej – należy przez to rozumieć organizacj� zwi�zkow� b�d�c� oglnokrajowym zwi�zkiem zawodowym, zrzeszeniem (federacj�) zwi�zkw zawodowych lub oglnokrajow� organizacj� mi�dzyzwi�zkow� (konfederacj�), 2) organizacji zwi�zkowej reprezentuj�cej pracownikw – należy przez to rozumieć organizacj� zwi�zkow� zrzeszaj�c� pracownikw, dla ktrych uk�ad jest zawierany. Dotyczy to rwnież zrzeszenia (federacji) zwi�zkw zawodowych, w sk�ad ktrego wchodz� te organizacje zwi�zkowe, a także oglnokrajowej organizacji mi�dzyzwi�zkowej (konfederacji) zrzeszaj�cej takie organizacje zwi�zkowe lub zrzeszenia (federacje) zwi�zkw zawodowych. ń 2. Przepisy rozdzia�u odnosz�ce si� do: 1) uk�adu - stosuje si� odpowiednio do uk�adu ponadzak�adowego i uk�adu zak�adowego, 2) pracodawcw - stosuje si� odpowiednio do pracodawcy. Art. 239. [ Strony uk�adu ] ń 1. Uk�ad zawiera si� dla wszystkich pracownikw zatrudnionych przez pracodawcw obj�tych jego postanowieniami, chyba że strony w uk�adzie postanowi� inaczej. ń 2. Uk�adem mog� być obj�te osoby ćwiadcz�ce prac� na innej podstawie niż stosunek pracy; uk�adem mog� być rwnież obj�ci emeryci i rencićci. ń 3. Uk�adu nie zawiera si� dla: 1) cz�onkw korpusu s�użby cywilnej, 2) pracownikw urz�dw pa�stwowych zatrudnionych na podstawie mianowania i powo�ania, 3) pracownikw samorz�dowych zatrudnionych na podstawie wyboru, mianowania i powo�ania w: a) urz�dach marsza�kowskich, b) starostwach powiatowych, c) urz�dach gminy, d) biurach (ich odpowiednikach) zwi�zkw jednostek samorz�du terytorialnego, e) biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorz�du terytorialnego, 4) s�dziw i prokuratorw. Art. 240. [ Trećć uk�adu ] ń 1. Uk�ad okrećla: 1) warunki, jakim powinna odpowiadać trećć stosunku pracy, z zastrzeżeniem ń 3, 2) wzajemne zobowi�zania stron uk�adu, w tym dotycz�ce stosowania uk�adu i przestrzegania jego postanowie�. ń 2. Uk�ad może okrećlać inne sprawy poza wymienionymi w ń 1, nie uregulowane w przepisach prawa pracy w sposb bezwzgl�dnie obowi�zuj�cy. ń 3. Uk�ad nie może naruszać praw osb trzecich. ń 4. Zawarcie uk�adu dla pracownikw zatrudnionych w jednostkach budżetowych, zak�adach budżetowych oraz gospodarstwach pomocniczych jednostek budżetowych może nast�pić wy��cznie w ramach ćrodkw finansowych b�d�cych w ich dyspozycji, w tym wynagrodze� okrećlonych na podstawie odr�bnych przepisw. ń 5. Wniosek o zarejestrowanie uk�adu zawartego dla pracownikw zatrudnionych w jednostkach budżetowych, zak�adach budżetowych oraz gospodarstwach pomocniczych jednostek budżetowych powinien zawierać oćwiadczenie organu, ktry utworzy� dany podmiot lub przej�� funkcje takiego organu, o spe�nieniu wymogu, o ktrym mowa w ń 4. Art. 241. (skrećlony). Art. 2411. [ Ustalenia stron ] Strony, okrećlaj�c wzajemne zobowi�zania przy stosowaniu uk�adu, mog� w szczeglnoćci ustalić: 1) sposb publikacji uk�adu i rozpowszechniania jego trećci, 2) tryb dokonywania okresowych ocen funkcjonowania uk�adu, 3) tryb wyjaćniania trećci postanowie� uk�adu oraz rozstrzygania sporw mi�dzy stronami w tym zakresie. 4) (skrećlony). Art. 2412. [ Rokowania ] ń 1. Zawarcie uk�adu nast�puje w drodze rokowa�. ń 2. Podmiot wyst�puj�cy z inicjatyw� zawarcia uk�adu jest obowi�zany powiadomić o tym każd� organizacj� zwi�zkow� reprezentuj�c� pracownikw, dla ktrych ma być zawarty uk�ad, w celu wsplnego prowadzenia rokowa� przez wszystkie organizacje zwi�zkowe. ń 3. Strona uprawniona do zawarcia uk�adu nie może odmwić ż�daniu drugiej strony podj�cia rokowa�: 1) w celu zawarcia uk�adu dla pracownikw nie obj�tych uk�adem, 2) w celu zmiany uk�adu uzasadnionej istotn� zmian� sytuacji ekonomicznej b�d� finansowej pracodawcw lub pogorszeniem si� sytuacji materialnej pracownikw, 3) jeżeli ż�danie zosta�o zg�oszone nie wczećniej niż 60 dni przed up�ywem okresu, na jaki uk�ad zosta� zawarty, albo po dniu wypowiedzenia uk�adu. Art. 2413. [ Przebieg rokowa� ] ń 1. Każda ze stron jest obowi�zana prowadzić rokowania w dobrej wierze i z poszanowaniem s�usznych interesw drugiej strony. Oznacza to w szczeglnoćci: 1) uwzgl�dnianie postulatw organizacji zwi�zkowej uzasadnionych sytuacj� ekonomiczn� pracodawcw, 2) powstrzymywanie si� od wysuwania postulatw, ktrych realizacja w sposb oczywisty przekracza możliwoćci finansowe pracodawcw, 3) poszanowanie interesw pracownikw nie obj�tych uk�adem. ń 2. Strony uk�adu mog� okrećlić tryb rozstrzygania kwestii spornych zwi�zanych z przedmiotem rokowa� lub innych spornych zagadnie�, ktre mog� wy�onić si� w trakcie tych rokowa�. W takim przypadku nie maj� zastosowania przepisy o rozwi�zywaniu sporw zbiorowych, chyba że strony postanowi� o ich stosowaniu w okrećlonym zakresie. Art. 2414. [ Informacja pracodawcy o sytuacji ekonomicznej ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany udzielić przedstawicielom zwi�zkw zawodowych prowadz�cym rokowania informacji o swojej sytuacji ekonomicznej w zakresie obj�tym rokowaniami i niezb�dnym do prowadzenia odpowiedzialnych rokowa�. Obowi�zek ten dotyczy w szczeglnoćci informacji obj�tych sprawozdawczoćci� G�wnego Urz�du Statystycznego. ń 2. Przedstawiciele zwi�zkw zawodowych s� obowi�zani do nieujawniania uzyskanych od pracodawcy informacji, stanowi�cych tajemnic� przedsi�biorstwa w rozumieniu przepisw o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. ń 3. Na ż�danie każdej ze stron może być powo�any ekspert, ktrego zadaniem jest przedstawienie opinii w sprawach zwi�zanych z przedmiotem rokowa�. Koszty ekspertyzy pokrywa strona, ktra ż�da�a powo�ania eksperta, chyba że strony postanowi� inaczej. ń 4. Przepisy ń 1-3 nie naruszaj� przepisw o ochronie tajemnicy pa�stwowej i s�użbowej. Art. 2415. [ Zawarcie uk�adu ] ń 1. Uk�ad zawiera si� w formie pisemnej na czas nie okrećlony lub na czas okrećlony. ń 2. W uk�adzie ustala si� zakres jego obowi�zywania oraz wskazuje siedziby stron uk�adu. ń 3. Przed up�ywem terminu obowi�zywania uk�adu zawartego na czas okrećlony strony mog� przed�użyć jego obowi�zywanie na czas okrećlony lub uznać uk�ad za zawarty na czas nie okrećlony. Art. 2416. [ Wyk�adnia postanowie� uk�adu ] ń 1. Trećć postanowie� uk�adu wyjaćniaj� wsplnie jego strony. ń 2. Wyjaćnienia trećci postanowie� uk�adu, dokonane wsplnie przez strony uk�adu, wi�ż� także strony, ktre zawar�y porozumienie o stosowaniu tego uk�adu. Wyjaćnienia udost�pnia si� stronom porozumienia. Art. 2417. [ Rozwi�zanie uk�adu ] ń 1. Uk�ad rozwi�zuje si�: 1) na podstawie zgodnego oćwiadczenia stron, 2) z up�ywem okresu, na ktry zosta� zawarty, 3) z up�ywem okresu wypowiedzenia dokonanego przez jedn� ze stron. ń 2. Oćwiadczenie stron o rozwi�zaniu uk�adu oraz wypowiedzenie uk�adu nast�puje w formie pisemnej. ń 3. Okres wypowiedzenia uk�adu wynosi trzy miesi�ce kalendarzowe, chyba że strony w uk�adzie postanowi� inaczej. ń 4. [35] (utraci� moc). ń 5. (skrećlony). Art. 2418. [ Warunki przej�cia pracownikw ] ń 1. W okresie jednego roku od dnia przejćcia zak�adu pracy lub jego cz�ćci na nowego pracodawc� do pracownikw stosuje si� postanowienia uk�adu, ktrym byli obj�ci przed przejćciem zak�adu pracy lub jego cz�ćci na nowego pracodawc�, chyba że odr�bne przepisy stanowi� inaczej. Postanowienia tego uk�adu stosuje si� w brzmieniu obowi�zuj�cym w dniu przejćcia zak�adu pracy lub jego cz�ćci na nowego pracodawc�. Pracodawca może stosować do tych pracownikw korzystniejsze warunki niż wynikaj�ce z dotychczasowego uk�adu. ń 2. Po up�ywie okresu stosowania dotychczasowego uk�adu wynikaj�ce z tego uk�adu warunki umw o prac� lub innych aktw stanowi�cych podstaw� nawi�zania stosunku pracy stosuje si� do up�ywu okresu wypowiedzenia tych warunkw. Przepis art. 24113 ń 2 zdanie drugie stosuje si�. ń 3. Jeżeli w przypadkach, o ktrych mowa w ń 1, nowy pracodawca przejmuje rwnież inne osoby obj�te uk�adem obowi�zuj�cym u dotychczasowego pracodawcy, stosuje postanowienia uk�adu dotycz�ce tych osb przez okres jednego roku od dnia przej�cia. ń 4. Jeżeli pracownicy przed ich przej�ciem byli obj�ci uk�adem ponadzak�adowym, obowi�zuj�cym u nowego pracodawcy, przepisy ń 1-3 stosuje si� do uk�adu zak�adowego. Art. 2419. [ Protoko�y dodatkowe ] ń 1. Zmiany do uk�adu wprowadza si� w drodze protoko�w dodatkowych. Do protoko�w dodatkowych stosuje si� odpowiednio przepisy dotycz�ce uk�adu. ń 2. Jeżeli uk�ad zosta� zawarty przez wi�cej niż jedn� organizacj� zwi�zkow�, przez okres jego obowi�zywania wszelkie czynnoćci dotycz�ce tego uk�adu podejmuj� organizacje zwi�zkowe, ktre go zawar�y, z zastrzeżeniem ń 3 i 4. ń 3. Strony uk�adu mog� wyrazić zgod�, aby w prawa i obowi�zki strony wst�pi�a organizacja zwi�zkowa, ktra nie zawar�a uk�adu. ń 4. Organizacja zwi�zkowa, ktra po zawarciu uk�adu sta�a si� reprezentatywna na podstawie art. 24117 lub art. 24125a ń 1, może wst�pić w prawa i obowi�zki strony uk�adu, sk�adaj�c w tym celu oćwiadczenie stronom tego uk�adu. Do zak�adowej organizacji zwi�zkowej art. 24125a ń 3–5 stosuje si� odpowiednio. ń 5. Informacja o wst�pieniu organizacji zwi�zkowej w prawa i obowi�zki strony uk�adu podlega zg�oszeniu do rejestru uk�adw. Art. 24110. [ Porozumienie o stosowaniu uk�adu ] ń 1. Strony uprawnione do zawarcia uk�adu mog� zawrzeć porozumienie o stosowaniu w ca�oćci lub w cz�ćci uk�adu, ktrego nie s� stronami. Do porozumienia stosuje si� odpowiednio przepisy dotycz�ce uk�adu. ń 2. Organ rejestruj�cy porozumienie, o ktrym mowa w ń 1, powiadamia strony uk�adu o rejestracji tego porozumienia. ń 3. Zmiana postanowie� uk�adu przez strony, ktre zawar�y ten uk�ad, nie powoduje zmian w trećci porozumienia, o ktrym mowa w ń 1. Art. 24111. [ Rejestr uk�adw ] ń 1. Uk�ad podlega wpisowi do rejestru prowadzonego dla: 1) uk�adw ponadzak�adowych przez ministra w�aćciwego do spraw pracy, 2) uk�adw zak�adowych przez w�aćciwego okr�gowego inspektora pracy. ń 2. Uk�ad zawarty zgodnie z prawem podlega rejestracji w ci�gu: 1) trzech miesi�cy - w odniesieniu do uk�adu ponadzak�adowego, 2) jednego miesi�ca - w odniesieniu do uk�adu zak�adowego — od dnia z�ożenia wniosku w tej sprawie przez jedn� ze stron uk�adu. ń 3. Jeżeli postanowienia uk�adu s� niezgodne z prawem, organ uprawniony do jego rejestracji może: 1) za zgod� stron uk�adu wpisać uk�ad do rejestru bez tych postanowie�, 2) wezwać strony uk�adu do dokonania w uk�adzie odpowiednich zmian w terminie 14 dni. ń 4. Jeżeli strony uk�adu nie wyraż� zgody na wpisanie uk�adu do rejestru bez postanowie� niezgodnych z prawem lub nie dokonaj� w terminie odpowiednich zmian w uk�adzie, organ uprawniony do rejestracji uk�adu odmawia jego rejestracji. ń 5. W ci�gu 30 dni od dnia zawiadomienia o odmowie rejestracji przys�uguje odwo�anie: 1) stronom uk�adu ponadzak�adowego - do S�du Okr�gowego - S�du Pracy i Ubezpiecze� Spo�ecznych w Warszawie, 2) stronom uk�adu zak�adowego - do w�aćciwego dla siedziby pracodawcy s�du rejonowego - s�du pracy. S�d rozpoznaje spraw� w trybie przepisw Kodeksu post�powania cywilnego o post�powaniu nieprocesowym. ń 51. Osoba maj�ca interes prawny może, w terminie 90 dni od dnia zarejestrowania uk�adu, wyst�pić do organu, ktry uk�ad zarejestrowa�, z zastrzeżeniem, że zosta� on zawarty z naruszeniem przepisw o zawieraniu uk�adw zbiorowych pracy. Zastrzeżenie powinno być z�ożone na pićmie i zawierać uzasadnienie. ń 52. Organ rejestruj�cy w ci�gu 14 dni po otrzymaniu zastrzeżenia, o ktrym mowa w ń 51, wzywa strony uk�adu do przedstawienia dokumentw i z�ożenia wyjaćnie� niezb�dnych do rozpatrzenia zastrzeżenia. ń 53. W razie stwierdzenia, że uk�ad zosta� zawarty z naruszeniem przepisw o zawieraniu uk�adw zbiorowych pracy, organ rejestruj�cy wzywa strony uk�adu do usuni�cia tej nieprawid�owoćci w terminie 14 dni, chyba że jej usuni�cie nie jest możliwe. ń 54. W razie gdy: 1) strony uk�adu nie przedstawi� w wyznaczonym terminie, nie krtszym niż 30 dni, dokumentw i wyjaćnie�, o ktrych mowa w ń 52, lub 2) strony uk�adu w wyznaczonym terminie, nie krtszym niż 30 dni, nie usun� nieprawid�owoćci, o ktrej mowa w ń 53, lub usuni�cie tej nieprawid�owoćci nie jest możliwe, organ rejestruj�cy wykrećla uk�ad z rejestru uk�adw. Przepis ń 5 stosuje si� odpowiednio. ń 55. Warunki umw o prac� lub innych aktw stanowi�cych podstaw� nawi�zania stosunku pracy, wynikaj�ce z uk�adu wykrećlonego z rejestru uk�adw, obowi�zuj� do up�ywu okresu wypowiedzenia tych warunkw. Przepis art. 24113 ń 2 zdanie drugie stosuje si�. ń 6. Minister w�aćciwy do spraw pracy w celu zapewnienia jednolitych zasad rejestracji uk�adw zbiorowych pracy i prowadzenia rejestru tych uk�adw okrećli, w drodze rozporz�dzenia, tryb post�powania w sprawie rejestracji uk�adw zbiorowych pracy, w szczeglnoćci warunki sk�adania wnioskw o wpis do rejestru uk�adw i o rejestracj� uk�adu, zakres informacji obj�tych tymi wnioskami oraz dokumenty do��czane do wnioskw, skutki niezachowania wymogw dotycz�cych formy i trećci wnioskw, jak rwnież tryb wykrećlenia uk�adu z rejestru, a także sposb prowadzenia rejestru uk�adw i akt rejestrowych oraz wzory klauzul rejestracyjnych i kart rejestrowych. Art. 24112. [ Wejćcie w życie uk�adu ] ń 1. Uk�ad wchodzi w życie w terminie w nim okrećlonym, nie wczećniej jednak niż z dniem zarejestrowania. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany: 1) zawiadomić pracownikw o wejćciu uk�adu w życie, o zmianach dotycz�cych uk�adu oraz o wypowiedzeniu i rozwi�zaniu uk�adu, 2) dostarczyć zak�adowej organizacji zwi�zkowej niezb�dn� liczb� egzemplarzy uk�adu, 3) na ż�danie pracownika udost�pnić do wgl�du tekst uk�adu i wyjaćnić jego trećć. Art. 24113. [ Korzystniejsze i mniej korzystne postanowienia uk�adu ] ń 1. Korzystniejsze postanowienia uk�adu, z dniem jego wejćcia w życie, zast�puj� z mocy prawa wynikaj�ce z dotychczasowych przepisw prawa pracy warunki umowy o prac� lub innego aktu stanowi�cego podstaw� nawi�zania stosunku pracy. ń 2. Postanowienia uk�adu mniej korzystne dla pracownikw wprowadza si� w drodze wypowiedzenia pracownikom dotychczasowych warunkw umowy o prac� lub innego aktu stanowi�cego podstaw� nawi�zania stosunku pracy. Przy wypowiedzeniu dotychczasowych warunkw umowy o prac� lub innego aktu stanowi�cego podstaw� nawi�zania stosunku pracy nie maj� zastosowania przepisy ograniczaj�ce dopuszczalnoćć wypowiadania warunkw takiej umowy lub aktu. Rozdzia� II Ponadzak�adowy uk�ad zbiorowy pracy Art. 24114. [ Strony uk�adu ] ń 1. Ponadzak�adowy uk�ad zbiorowy pracy, zwany dalej „uk�adem ponadzak�adowym”, zawieraj�: 1) ze strony pracownikw w�aćciwy statutowo organ ponadzak�adowej organizacji zwi�zkowej, 2) ze strony pracodawcw w�aćciwy statutowo organ organizacji pracodawcw – w imieniu zrzeszonych w tej organizacji pracodawcw. ń 2. (skrećlony). ń 3. (skrećlony). Art. 24114a. [ Upoważnienie do zawarcia uk�adu ] ń 1. W razie gdy ponadzak�adowa organizacja zwi�zkowa reprezentuj�ca pracownikw, dla ktrych ma być zawarty uk�ad ponadzak�adowy, wchodzi w sk�ad zrzeszenia (federacji) zwi�zkw zawodowych lub oglnokrajowej organizacji mi�dzyzwi�zkowej (konfederacji), do zawarcia uk�adu jest upoważniona, z zastrzeżeniem ń 2, wy��cznie ta ponadzak�adowa organizacja zwi�zkowa. ń 2. Oglnokrajowa organizacja mi�dzyzwi�zkowa (konfederacja) uczestniczy w rokowaniach i zawiera uk�ad ponadzak�adowy w miejsce wchodz�cych w jej sk�ad ponadzak�adowych organizacji zwi�zkowych, reprezentuj�cych pracownikw, dla ktrych uk�ad ten ma być zawarty i ktre uzyska�y reprezentatywnoćć na podstawie art. 24117 ń 3, jedynie w razie skierowania do niej umotywowanego pisemnego wniosku w tej sprawie przez co najmniej jedn� z pozosta�ych ponadzak�adowych organizacji zwi�zkowych prowadz�cych rokowania w sprawie zawarcia tego uk�adu. Organizacja, do ktrej skierowano wniosek, nie może odmwić przyst�pienia do rokowa�; odmowa skutkuje pozbawieniem reprezentatywnoćci dla potrzeb okrećlonego uk�adu ponadzak�adowego wszystkich organizacji, w miejsce ktrych powinna wst�pić organizacja, do ktrej skierowany zosta� wniosek. ń 3. [36] W razie gdy organizacja pracodawcw zrzeszaj�ca pracodawcw, ktrzy maj� być obj�ci uk�adem ponadzak�adowym, wchodzi w sk�ad federacji lub konfederacji, prawo do zawarcia uk�adu przys�uguje organizacji, w ktrej pracodawcy s� bezpoćrednio zrzeszeni. Art. 24115. [ Inicjatywa zawarcia uk�adu ] Prawo wyst�pienia z inicjatyw� zawarcia uk�adu ponadzak�adowego przys�uguje: 1) organizacji pracodawcw uprawnionej do zawarcia uk�adu ze strony pracodawcw, 2) każdej ponadzak�adowej organizacji zwi�zkowej reprezentuj�cej pracownikw, dla ktrych ma być zawarty uk�ad. Art. 24116. [ Rokowania ] ń 1. Jeżeli pracownikw, dla ktrych ma być zawarty uk�ad ponadzak�adowy, reprezentuje wi�cej niż jedna organizacja zwi�zkowa, rokowania w celu zawarcia uk�adu prowadzi ich wsplna reprezentacja lub dzia�aj�ce wsplnie poszczeglne organizacje zwi�zkowe. ń 2. Jeżeli w terminie wyznaczonym przez podmiot wyst�puj�cy z inicjatyw� zawarcia uk�adu ponadzak�adowego, nie krtszym niż 30 dni od dnia zg�oszenia inicjatywy zawarcia uk�adu, nie wszystkie organizacje zwi�zkowe przyst�pi� do rokowa� w trybie okrećlonym w ń 1, do prowadzenia rokowa� s� uprawnione organizacje zwi�zkowe, ktre przyst�pi�y do rokowa�. Rokowania te s� prowadzone w trybie okrećlonym w ń 1. ń 3. Warunkiem prowadzenia rokowa�, o ktrych mowa w ń 2, jest uczestniczenie w nich co najmniej jednej reprezentatywnej ponadzak�adowej organizacji zwi�zkowej w rozumieniu art. 24117. ń 4. Jeżeli przed zawarciem uk�adu zostanie utworzona ponadzak�adowa organizacja zwi�zkowa, ma ona prawo przyst�pić do rokowa�. ń 5. Uk�ad ponadzak�adowy zawieraj� wszystkie organizacje zwi�zkowe, ktre prowadzi�y rokowania nad tym uk�adem, b�d� co najmniej wszystkie reprezentatywne organizacje zwi�zkowe, w rozumieniu art. 24117, uczestnicz�ce w rokowaniach. Art. 24117. [ Reprezentatywna organizacja zwi�zkowa ] ń 1. Reprezentatywn� organizacj� zwi�zkow� jest ponadzak�adowa organizacja zwi�zkowa zrzeszaj�ca: 1) co najmniej pi�ćset tysi�cy pracownikw lub 2) co najmniej 10% og�u pracownikw obj�tych zakresem dzia�ania statutu, nie mniej jednak niż dziesi�ć tysi�cy pracownikw, lub 3) najwi�ksz� liczb� pracownikw, dla ktrych ma być zawarty okrećlony uk�ad ponadzak�adowy. ń 2. Z wnioskiem o stwierdzenie reprezentatywnoćci ponadzak�adowa organizacja zwi�zkowa wyst�puje do S�du Okr�gowego w Warszawie, ktry wydaje w tej sprawie orzeczenie w ci�gu 30 dni od dnia z�ożenia wniosku, w trybie przepisw Kodeksu post�powania cywilnego o post�powaniu nieprocesowym. ń 3. W przypadku stwierdzenia reprezentatywnoćci oglnokrajowej organizacji mi�dzyzwi�zkowej (konfederacji) z mocy prawa staj� si� reprezentatywne wchodz�ce w jej sk�ad oglnokrajowe zwi�zki zawodowe i zrzeszenia (federacje) zwi�zkw zawodowych. Art. 24118. [ Rozszerzenie stosowania uk�adu ] ń 1. [37] Na wsplny wniosek organizacji pracodawcw i ponadzak�adowych organizacji zwi�zkowych, ktre zawar�y uk�ad ponadzak�adowy, minister w�aćciwy do spraw pracy może – gdy wymaga tego ważny interes spo�eczny – rozszerzyć, w drodze rozporz�dzenia, stosowanie tego uk�adu w ca�oćci lub w cz�ćci na pracownikw zatrudnionych u pracodawcy nieobj�tego żadnym uk�adem ponadzak�adowym, prowadz�cego dzia�alnoćć gospodarcz� tak� sam� lub zbliżon� do dzia�alnoćci pracodawcw obj�tych tym uk�adem, ustalonej na podstawie odr�bnych przepisw dotycz�cych klasyfikacji dzia�alnoćci, po zasi�gni�ciu opinii tego pracodawcy lub wskazanej przez niego organizacji pracodawcw oraz zak�adowej organizacji zwi�zkowej – o ile taka dzia�a u pracodawcy – a także opinii Komisji do Spraw Uk�adw Zbiorowych Pracy powo�anej na podstawie odr�bnych przepisw. ń 2. [38] Wniosek o rozszerzenie stosowania uk�adu ponadzak�adowego powinien wskazywać nazw� pracodawcy i jego siedzib�, a także uzasadnienie potrzeby rozszerzenia stosowania uk�adu ponadzak�adowego oraz zawierać informacje i dokumenty niezb�dne do stwierdzenia wymogw, o ktrych mowa w ń 1. ń 3. [39] Projekt rozporz�dzenia, o ktrym mowa w ń 1, nie wymaga skierowania do zaopiniowania przez organizacje zwi�zkowe i organizacje pracodawcw. ń 4. [40] Rozszerzenie stosowania uk�adu ponadzak�adowego obowi�zuje nie d�użej niż do czasu obj�cia pracodawcy innym uk�adem ponadzak�adowym. ń 5. [41] Do wniosku o uchylenie rozszerzenia stosowania uk�adu stosuje si� odpowiednio przepisy ń 1–3 oraz art. 2418 ń 2. Art. 24119. [ Przekszta�cenia organizacyjne stron uk�adu ] ń 1. W razie po��czenia lub podzia�u organizacji zwi�zkowej lub organizacji pracodawcw, ktra zawar�a uk�ad ponadzak�adowy, jej prawa i obowi�zki przechodz� na organizacj� powsta�� w wyniku po��czenia lub podzia�u. ń 2. [42] W razie rozwi�zania organizacji pracodawcw lub wszystkich organizacji zwi�zkowych, b�d�cych stron� uk�adu ponadzak�adowego, pracodawca może odst�pić od stosowania uk�adu ponadzak�adowego w ca�oćci lub w cz�ćci po up�ywie okresu co najmniej rwnego okresowi wypowiedzenia uk�adu, sk�adaj�c stosowne oćwiadczenie na pićmie pozosta�ej stronie tego uk�adu. Przepis art. 2418 ń 2 stosuje si� odpowiednio. ń 3. (skrećlony). ń 4. Informacje dotycz�ce spraw, o ktrych mowa w ń 1 i 2, podlegaj� zg�oszeniu do rejestru uk�adw. Art. 24120. (skrećlony). Art. 24121. (skrećlony). Rozdzia� III Zak�adowy uk�ad zbiorowy pracy Art. 24122. (skrećlony). Art. 24123. [ Strony uk�adu zak�adowego ] Zak�adowy uk�ad zbiorowy pracy, zwany dalej „uk�adem zak�adowym”, zawiera pracodawca i zak�adowa organizacja zwi�zkowa. Art. 24124. [ Inicjatywa zawarcia uk�adu ] Prawo wyst�pienia z inicjatyw� zawarcia uk�adu zak�adowego przys�uguje: 1) pracodawcy, 2) każdej zak�adowej organizacji zwi�zkowej. Art. 24125. [ Rokowania ] ń 1. Jeżeli pracownikw, dla ktrych ma być zawarty uk�ad zak�adowy, reprezentuje wi�cej niż jedna organizacja zwi�zkowa, rokowania w celu zawarcia uk�adu prowadzi ich wsplna reprezentacja lub dzia�aj�ce wsplnie poszczeglne organizacje zwi�zkowe. ń 2. Jeżeli w terminie wyznaczonym przez podmiot wyst�puj�cy z inicjatyw� zawarcia uk�adu zak�adowego, nie krtszym niż 30 dni od dnia zg�oszenia inicjatywy zawarcia uk�adu, nie wszystkie organizacje zwi�zkowe przyst�pi� do rokowa� w trybie okrećlonym w ń 1, do prowadzenia rokowa� s� uprawnione organizacje zwi�zkowe, ktre przyst�pi�y do rokowa�. Rokowania te s� prowadzone w trybie okrećlonym w ń 1. ń 3. Warunkiem prowadzenia rokowa�, o ktrych mowa w ń 2, jest uczestniczenie w nich co najmniej jednej reprezentatywnej zak�adowej organizacji zwi�zkowej w rozumieniu przepisw art. 24125a. ń 4. Jeżeli przed zawarciem uk�adu zostanie utworzona zak�adowa organizacja zwi�zkowa, ma ona prawo przyst�pić do rokowa�. ń 5. [43] Uk�ad zak�adowy zawieraj� wszystkie organizacje zwi�zkowe, ktre prowadzi�y rokowania nad tym uk�adem, b�d� przynajmniej wszystkie reprezentatywne organizacje zwi�zkowe, w rozumieniu art. 24125a, uczestnicz�ce w rokowaniach. Art. 24125a. [ Reprezentatywna zak�adowa organizacja zwi�zkowa ] ń 1. Reprezentatywn� zak�adow� organizacj� zwi�zkow� jest organizacja zwi�zkowa: 1) [44] b�d�ca jednostk� organizacyjn� albo organizacj� cz�onkowsk� ponadzak�adowej organizacji zwi�zkowej uznanej za reprezentatywn� na podstawie art. 24117 ń 1 pkt 1, pod warunkiem że zrzesza ona co najmniej 7% pracownikw zatrudnionych u pracodawcy, lub 2) [45] zrzeszaj�ca co najmniej 10% pracownikw zatrudnionych u pracodawcy. ń 2. Jeżeli żadna z zak�adowych organizacji zwi�zkowych nie spe�nia wymogw, o ktrych mowa w ń 1, reprezentatywn� zak�adow� organizacj� zwi�zkow� jest organizacja zrzeszaj�ca najwi�ksz� liczb� pracownikw. ń 3. [46] Przy ustalaniu liczby pracownikw zrzeszonych w zak�adowej organizacji zwi�zkowej, o ktrej mowa w ń 1 i 2, uwzgl�dnia si� wy��cznie pracownikw należ�cych do tej organizacji przez okres co najmniej 6 miesi�cy przed przyst�pieniem do rokowa� w sprawie zawarcia uk�adu zak�adowego. W razie gdy pracownik należy do kilku zak�adowych organizacji zwi�zkowych, uwzgl�dniony może być tylko jako cz�onek jednej wskazanej przez niego organizacji zwi�zkowej. ń 4. Zak�adowa organizacja zwi�zkowa może przed zawarciem uk�adu zak�adowego zg�osić uczestnikom prowadz�cym rokowania w sprawie zawarcia tego uk�adu pisemne zastrzeżenie co do spe�niania przez inn� zak�adow� organizacj� zwi�zkow� kryteriw reprezentatywnoćci, o ktrych mowa w ń 1 i 2; prawo zg�oszenia zastrzeżenia przys�uguje rwnież pracodawcy. ń 5. W przypadku, o ktrym mowa w ń 4, zak�adowa organizacja zwi�zkowa, wobec ktrej zosta�o zg�oszone zastrzeżenie, wyst�puje do s�du rejonowego – s�du pracy w�aćciwego dla siedziby pracodawcy z wnioskiem o stwierdzenie jej reprezentatywnoćci. S�d wydaje w tej sprawie orzeczenie w ci�gu 30 dni od dnia z�ożenia wniosku, w trybie przepisw Kodeksu post�powania cywilnego o post�powaniu nieprocesowym. Art. 24126. [ Postanowienia uk�adu zak�adowego a postanowienia uk�adu ponadzak�adowego ] ń 1. Postanowienia uk�adu zak�adowego nie mog� być mniej korzystne dla pracownikw niż postanowienia obejmuj�cego ich uk�adu ponadzak�adowego. ń 2. Uk�ad zak�adowy nie może okrećlać zasad wynagradzania osb zarz�dzaj�cych, w imieniu pracodawcy, zak�adem pracy. Art. 24127. [ Zawieszenie stosowania uk�adu ] ń 1. Ze wzgl�du na sytuacj� finansow� pracodawcy strony uk�adu zak�adowego mog� zawrzeć porozumienie o zawieszeniu stosowania u danego pracodawcy, w ca�oćci lub w cz�ćci, tego uk�adu oraz uk�adu ponadzak�adowego b�d� jednego z nich, na okres nie d�uższy niż 3 lata. W razie gdy u pracodawcy obowi�zuje jedynie uk�ad ponadzak�adowy, porozumienie o zawieszeniu stosowania tego uk�adu lub niektrych jego postanowie� mog� zawrzeć strony uprawnione do zawarcia uk�adu zak�adowego. ń 2. Porozumienie, o ktrym mowa w ń 1, podlega zg�oszeniu do rejestru odpowiednio uk�adw zak�adowych lub uk�adw ponadzak�adowych. Ponadto informacj� o zawieszeniu stosowania uk�adu ponadzak�adowego strony porozumienia przekazuj� stronom tego uk�adu. ń 3. W zakresie i przez czas okrećlony w porozumieniu, o ktrym mowa w ń 1, nie stosuje si� z mocy prawa wynikaj�cych z uk�adu ponadzak�adowego oraz z uk�adu zak�adowego warunkw umw o prac� i innych aktw stanowi�cych podstaw� nawi�zania stosunku pracy. Art. 24128. [ Organizacja gospodarcza ] ń 1. Uk�ad zak�adowy może obejmować wi�cej niż jednego pracodawc�, jeżeli pracodawcy ci wchodz� w sk�ad tej samej osoby prawnej. ń 2. Rokowania nad zawarciem uk�adu zak�adowego prowadz�: 1) w�aćciwy organ osoby prawnej, o ktrej mowa w ń 1, oraz 2) wszystkie zak�adowe organizacje zwi�zkowe dzia�aj�ce u pracodawcw, z zastrzeżeniem ń 3. ń 3. Jeżeli zak�adowe organizacje zwi�zkowe należ� do tego samego zwi�zku, federacji lub konfederacji, do prowadzenia rokowa� w ich imieniu jest uprawniony organ wskazany przez ten zwi�zek, federacj� lub konfederacj�. ń 4. Jeżeli w terminie wyznaczonym przez podmiot wyst�puj�cy z inicjatyw� zawarcia uk�adu zak�adowego, nie krtszym niż 30 dni od dnia zg�oszenia inicjatywy zawarcia uk�adu, nie wszystkie organizacje zwi�zkowe przyst�pi� do rokowa�, do prowadzenia rokowa� s� uprawnione organizacje zwi�zkowe, ktre do nich przyst�pi�y, pod warunkiem uczestniczenia w tych rokowaniach wszystkich organw, o ktrych mowa w ń 3, wskazanych przez ponadzak�adowe organizacje zwi�zkowe reprezentuj�ce pracownikw zatrudnionych u pracodawcw wchodz�cych w sk�ad osoby prawnej, reprezentatywne w rozumieniu art. 24117 ń 1 pkt 1 i 2 oraz ń 3. ń 5. Uk�ad zak�adowy zawieraj� wszystkie organizacje zwi�zkowe, ktre prowadzi�y rokowania nad tym uk�adem, b�d� co najmniej wszystkie organy, o ktrych mowa w ń 3, wskazane przez ponadzak�adowe organizacje zwi�zkowe reprezentuj�ce pracownikw zatrudnionych u pracodawcw wchodz�cych w sk�ad osoby prawnej, reprezentatywne w rozumieniu art. 24117 ń 1 pkt 1 i 2 oraz ń 3. ń 6. Przepisy ń 1–5 stosuje si� odpowiednio do jednostki nieposiadaj�cej osobowoćci prawnej, w sk�ad ktrej wchodzi wi�cej niż jeden pracodawca. Art. 24129. [ Podzia� lub po��czenie zak�adu ] ń 1. (skrećlony). ń 2. W razie po��czenia zak�adowych organizacji zwi�zkowych, z ktrych choćby jedna zawar�a uk�ad zak�adowy, jej prawa i obowi�zki przechodz� na organizacj� powsta�� w wyniku po��czenia. ń 3. W razie rozwi�zania wszystkich organizacji zwi�zkowych, ktre zawar�y uk�ad zak�adowy, pracodawca może odst�pić od stosowania tego uk�adu w ca�oćci lub w cz�ćci po up�ywie okresu co najmniej rwnego okresowi wypowiedzenia uk�adu. Przepis art. 2418 ń 2 stosuje si� odpowiednio. ń 4. (skrećlony). ń 5. (skrećlony). Art. 24130. [ Mi�dzyzak�adowa organizacja zwi�zkowa ] Przepisy rozdzia�u stosuje si� odpowiednio do mi�dzyzak�adowej organizacji zwi�zkowej dzia�aj�cej u pracodawcy. DZIA� DWUNASTY ROZPATRYWANIE SPOR�W O ROSZCZENIA ZE STOSUNKU PRACY Rozdzia� I Przepisy oglne Art. 242. [ Dochodzenie roszcze� ] ń 1. Pracownik może dochodzić swych roszcze� ze stosunku pracy na drodze s�dowej. ń 2. Przed skierowaniem sprawy na drog� s�dow� pracownik może ż�dać wszcz�cia post�powania pojednawczego przed komisj� pojednawcz�. Art. 243. [ D�żenie do polubownego za�atwienia sporu ] Pracodawca i pracownik powinni d�żyć do polubownego za�atwienia sporu ze stosunku pracy. Rozdzia� II Post�powanie pojednawcze Art. 244. [ Komisje pojednawcze ] ń 1. W celu polubownego za�atwiania sporw o roszczenia pracownikw ze stosunku pracy mog� być powo�ywane komisje pojednawcze. ń 2. (skrećlony). ń 3. Komisj� pojednawcz� powo�uj� wsplnie pracodawca i zak�adowa organizacja zwi�zkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie dzia�a zak�adowa organizacja zwi�zkowa - pracodawca, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracownikw. ń 4. (skrećlony). Art. 245. [ Tryb powo�ywania komisji ] W trybie przewidzianym w art. 244 ń 3 ustala si�: 1) zasady i tryb powo�ywania komisji, 2) czas trwania kadencji, 3) liczb� cz�onkw komisji. Art. 246. [ Zakaz cz�onkostwa ] Cz�onkiem komisji pojednawczej nie może być: 1) osoba zarz�dzaj�ca, w imieniu pracodawcy, zak�adem pracy, 2) g�wny ksi�gowy, 3) radca prawny, 4) osoba prowadz�ca sprawy osobowe, zatrudnienia i p�ac. Art. 247. [ Przewodnicz�cy komisji ] Komisja pojednawcza wybiera ze swego grona przewodnicz�cego komisji oraz jego zast�pcw i ustala regulamin post�powania pojednawczego. Art. 248. [ Wniosek pracownika ] ń 1. Komisja pojednawcza wszczyna post�powanie na wniosek pracownika zg�oszony na pićmie lub ustnie do protoko�u. Na wniosku stwierdza si� dat� jego wp�ywu. ń 2. Zg�oszenie przez pracownika wniosku do komisji pojednawczej przerywa bieg terminw, o ktrych mowa w art. 264. Art. 249. [ Sk�ad komisji ] Komisja pojednawcza przeprowadza post�powanie pojednawcze w zespo�ach sk�adaj�cych si� co najmniej z 3 cz�onkw tej komisji. Art. 250. (skrećlony). Art. 251. [ Termin za�atwienia sprawy ] ń 1. Komisja pojednawcza powinna d�żyć, aby za�atwienie sprawy w drodze ugody nast�pi�o w terminie 14 dni od dnia z�ożenia wniosku. Termin zako�czenia post�powania przed komisj� pojednawcz� stwierdza si� w protokole posiedzenia zespo�u. ń 2. W sprawach dotycz�cych rozwi�zania, wygaćni�cia lub nawi�zania stosunku pracy, o ktrych mowa w art. 264, wniosek do komisji pojednawczej wnosi si� przed up�ywem terminw okrećlonych w tym przepisie. ń 3. W sprawach, o ktrych mowa w ń 2, post�powanie pojednawcze ko�czy si� z mocy prawa z up�ywem 14 dni od dnia z�ożenia wniosku przez pracownika, a w innych sprawach - z up�ywem 30 dni od dnia z�ożenia wniosku. Art. 252. [ Zawarcie ugody ] Ugod� zawart� przed komisj� pojednawcz� wpisuje si� do protoko�u posiedzenia zespo�u. Protok� podpisuj� strony i cz�onkowie zespo�u. Art. 253. [ Niedopuszczalnoćć zawarcia ugody ] Niedopuszczalne jest zawarcie ugody, ktra by�aby sprzeczna z prawem lub zasadami wsp�życia spo�ecznego. Art. 254. [ Przekazanie sprawy s�dowi pracy ] Jeżeli post�powanie przed komisj� pojednawcz� nie doprowadzi�o do zawarcia ugody, komisja na ż�danie pracownika, zg�oszone w terminie 14 dni od dnia zako�czenia post�powania pojednawczego, przekazuje niezw�ocznie spraw� s�dowi pracy. Wniosek pracownika o polubowne za�atwienie sprawy przez komisj� pojednawcz� zast�puje pozew. Pracownik zamiast zg�oszenia tego ż�dania może wniećć pozew do s�du pracy na zasadach oglnych. Art. 255. [ Wykonanie ugody w trybie przepisw K.p.c. ] ń 1. W razie niewykonania ugody przez pracodawc� podlega ona wykonaniu w trybie przepisw Kodeksu post�powania cywilnego, po nadaniu jej przez s�d pracy klauzuli wykonalnoćci. ń 2. S�d pracy odmwi nadania klauzuli wykonalnoćci, jeżeli ze z�ożonych akt komisji wynika, że ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami wsp�życia spo�ecznego. Nie wyklucza to możliwoćci dochodzenia ustalenia niezgodnoćci ugody z prawem lub zasadami wsp�życia spo�ecznego na zasadach oglnych. Art. 256. [ Bezskutecznoćć ugody ] Pracownik może wyst�pić do s�du pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia ugody z ż�daniem uznania jej za bezskuteczn�, jeżeli uważa, że ugoda narusza jego s�uszny interes. Jednakże w sprawach, o ktrych mowa w art. 251 ń 2, z ż�daniem takim pracownik może wyst�pić tylko przed up�ywem 14 dni od dnia zawarcia ugody. Art. 257. [ Cz�onek komisji pojednawczej ] Sprawowanie obowi�zkw cz�onka komisji pojednawczej jest funkcj� spo�eczn�. Jednakże cz�onek komisji pojednawczej zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nie przepracowany w zwi�zku z udzia�em w pracach komisji. Art. 258. [ Dzia�alnoćć komisji pojednawczej ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany zapewnić komisji pojednawczej warunki lokalowe oraz ćrodki techniczne umożliwiaj�ce w�aćciwe jej funkcjonowanie. ń 2. Wydatki zwi�zane z dzia�alnoćci� komisji pojednawczej ponosi pracodawca. Wydatki te obejmuj� rwnież rwnowartoćć utraconego wynagrodzenia za czas nie przepracowany przez pracownika w zwi�zku z udzia�em w post�powaniu pojednawczym. Art. 259. (skrećlony). Art. 260. (skrećlony). Art. 261. (skrećlony). Rozdzia� III S�dy pracy Art. 262. [ W�aćciwoćć s�du i jej wy��czenie ] ń 1. Spory o roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygaj�: 1) s�dy pracy - stanowi�ce odr�bne jednostki organizacyjne s�dw rejonowych oraz 2) s�dy pracy i ubezpiecze� spo�ecznych - stanowi�ce odr�bne jednostki organizacyjne s�dw wojewdzkich, zwane s�dami pracy. ń 2. Nie podlegaj� w�aćciwoćci s�dw pracy spory dotycz�ce: 1) ustanawiania nowych warunkw pracy i p�acy, 2) stosowania norm pracy, 3) pomieszcze� w hotelach pracowniczych. ń 3. Zasady tworzenia s�dw pracy, organizacj� i tryb post�powania przed tymi s�dami reguluj� odr�bne przepisy. Art. 263. [ Op�aty s�dowe ] ń 1. Post�powanie w sprawach o roszczenia pracownika ze stosunku pracy jest wolne od op�at s�dowych. ń 2. Wydatki zwi�zane z czynnoćciami podejmowanymi w toku post�powania, o ktrym mowa w ń 1, ponosi tymczasowo Skarb Pa�stwa. ń 3. S�d pracy w orzeczeniu ko�cz�cym post�powanie w instancji rozstrzyga o tych wydatkach, stosuj�c odpowiednio przepisy o kosztach s�dowych w sprawach cywilnych, z tym że obci�żenie pracownika tymi wydatkami może nast�pić w wypadkach szczeglnie uzasadnionych. Art. 264. [ Dochodzenie roszcze� przed s�dem ] ń 1. Odwo�anie od wypowiedzenia umowy o prac� wnosi si� do s�du pracy w ci�gu 7 dni od dnia dor�czenia pisma wypowiadaj�cego umow� o prac�. ń 2. ��danie przywrcenia do pracy lub odszkodowania wnosi si� do s�du pracy w ci�gu 14 dni od dnia dor�czenia zawiadomienia o rozwi�zaniu umowy o prac� bez wypowiedzenia lub od dnia wygaćni�cia umowy o prac�. ń 3. ��danie nawi�zania umowy o prac� wnosi si� do s�du pracy w ci�gu 14 dni od dnia dor�czenia zawiadomienia o odmowie przyj�cia do pracy. Art. 265. [ Przywrcenie terminu ] ń 1. Jeżeli pracownik nie dokona� - bez swojej winy - w terminie czynnoćci, o ktrych mowa w art. 97 ń 21 i w art. 264, s�d pracy na jego wniosek postanowi przywrcenie uchybionego terminu. ń 2. Wniosek o przywrcenie terminu wnosi si� do s�du pracy w ci�gu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. We wniosku należy uprawdopodobnić okolicznoćci uzasadniaj�ce przywrcenie terminu. Art. 266. (skrećlony). Art. 267. (skrećlony). Art. 268. (skrećlony). Art. 269. (skrećlony). Art. 270. (skrećlony). Art. 271. (skrećlony). Art. 272. (skrećlony). Art. 273. (skrećlony). Art. 274. (skrećlony). Art. 275. (skrećlony). Art. 276. (skrećlony). Art. 277. (skrećlony). Art. 278. (skrećlony). Art. 279. (skrećlony). Art. 280. (skrećlony). DZIA� TRZYNASTY ODPOWIEDZIALNO�Ś ZA WYKROCZENIA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNIKA Art. 281. [ Katalog wykrocze� ] Kto, b�d�c pracodawc� lub dzia�aj�c w jego imieniu: 1) zawiera umow� cywilnoprawn� w warunkach, w ktrych zgodnie z art. 22 ń 1 powinna być zawarta umowa o prac�, 2) nie potwierdza na pićmie, w terminie 7 dni, zawartej z pracownikiem umowy o prac�, 3) wypowiada lub rozwi�zuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszaj�c w sposb raż�cy przepisy prawa pracy, 4) stosuje wobec pracownikw inne kary niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialnoćci porz�dkowej pracownikw, 5) narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracownikw zwi�zanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu m�odocianych, 6) nie prowadzi dokumentacji w sprawach zwi�zanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracownikw — podlega karze grzywny. Art. 282. [ Katalog wykrocze� ] ń 1. Kto, wbrew obowi�zkowi: 1) nie wyp�aca w ustalonym terminie wynagrodzenia za prac� lub innego ćwiadczenia przys�uguj�cego pracownikowi albo uprawnionemu do tego ćwiadczenia cz�onkowi rodziny pracownika, wysokoćć tego wynagrodzenia lub ćwiadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potr�ce�, 2) nie udziela przys�uguj�cego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu, 3) nie wydaje pracownikowi ćwiadectwa pracy, podlega karze grzywny. ń 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowi�zkowi nie wykonuje podlegaj�cego wykonaniu orzeczenia s�du pracy lub ugody zawartej przed komisj� pojednawcz� lub s�dem pracy. Art. 283. [ Odpowiedzialnoćć za stan bezpiecze�stwa i higien� pracy ] ń 1. Kto, b�d�c odpowiedzialnym za stan bezpiecze�stwa i higieny pracy w zak�adzie pracy albo kieruj�c pracownikami, nie przestrzega przepisw lub zasad bezpiecze�stwa i higieny pracy, podlega karze grzywny. ń 2. Tej samej karze podlega, kto: 1) wbrew obowi�zkowi nie zawiadamia w terminie 30 dni w�aćciwego inspektora pracy i w�aćciwego pa�stwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej dzia�alnoćci, jak rwnież o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej dzia�alnoćci oraz o zmianie technologii, jeżeli zmiana technologii może powodować zwi�kszenie zagrożenia dla zdrowia pracownikw, 2) wbrew obowi�zkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego cz�ćci, w ktrych przewiduje si� pomieszczenia pracy, by�a wykonywana na podstawie projektw uwzgl�dniaj�cych wymagania bezpiecze�stwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawcw, 3) wbrew obowi�zkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urz�dzenia techniczne, ktre nie spe�niaj� wymaga� dotycz�cych oceny zgodnoćci, 4) wbrew obowi�zkowi dostarcza pracownikowi ćrodki ochrony indywidualnej, ktre nie spe�niaj� wymaga� dotycz�cych oceny zgodnoćci, 5) wbrew obowi�zkowi stosuje: a) materia�y i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwoćci dla zdrowia pracownikw i bez podj�cia odpowiednich ćrodkw profilaktycznych, b) substancje i preparaty chemiczne nie oznakowane w sposb widoczny i umożliwiaj�cy ich identyfikacj�, c) niebezpieczne substancje i niebezpieczne preparaty chemiczne nie posiadaj�ce kart charakterystyki tych substancji, a także opakowa� zabezpieczaj�cych przed ich szkodliwym dzia�aniem, pożarem lub wybuchem, 6) wbrew obowi�zkowi nie zawiadamia w�aćciwego inspektora pracy, prokuratora lub innego w�aćciwego organu o ćmiertelnym, ci�żkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, ktry wywo�a� wymienione skutki, maj�cym zwi�zek z prac�, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, nie zg�asza choroby zawodowej albo podejrzenia o tak� chorob�, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawd� informacje, dowody lub dokumenty dotycz�ce takich wypadkw i chorb, 7) nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegaj�cego wykonaniu nakazu inspektora pracy, 8) utrudnia dzia�alnoćć organu Pa�stwowej Inspekcji Pracy, w szczeglnoćci uniemożliwia prowadzenie wizytacji zak�adu pracy lub nie udziela informacji niezb�dnych do wykonywania jej zada�. Rozdzia� II (skrećlony). DZIA� CZTERNASTY PRZEDAWNIENIE ROSZCZE� Art. 291. [ Terminy przedawnienia ] ń 1. Roszczenia ze stosunku pracy ulegaj� przedawnieniu z up�ywem 3 lat od dnia, w ktrym roszczenie sta�o si� wymagalne. ń 2. Jednakże roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrz�dzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowi�zkw pracowniczych, ulegaj� przedawnieniu z up�ywem 1 roku od dnia, w ktrym pracodawca powzi�� wiadomoćć o wyrz�dzeniu przez pracownika szkody, nie p�niej jednak niż z up�ywem 3 lat od jej wyrz�dzenia. ń 21. Przepis ń 2 stosuje si� także do roszczenia pracodawcy, o ktrym mowa w art. 611 oraz w art. 1011 ń 2. ń 3. Jeżeli pracownik umyćlnie wyrz�dzi� szkod�, do przedawnienia roszczenia o naprawienie tej szkody stosuje si� przepisy Kodeksu cywilnego. ń 4. Terminy przedawnienia nie mog� być skracane ani przed�użane przez czynnoćć prawn�. ń 5. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem organu powo�anego do rozstrzygania sporw, jak rwnież roszczenie stwierdzone ugod� zawart� w trybie okrećlonym w kodeksie przed takim organem, ulega przedawnieniu z up�ywem 10 lat od dnia uprawomocnienia si� orzeczenia lub zawarcia ugody. Art. 292. [ Dochodzenie przedawnionego roszczenia ] Roszczenia przedawnionego nie można dochodzić, chyba że ten, przeciwko komu roszczenie przys�uguje, zrzeka si� korzystania z przedawnienia; zrzeczenie dokonane przed up�ywem przedawnienia jest nieważne. Art. 293. [ Si�a wyższa ] Bieg przedawnienia nie rozpoczyna si�, a rozpocz�ty ulega zawieszeniu na czas trwania przeszkody, gdy z powodu si�y wyższej uprawniony nie może dochodzić przys�uguj�cych mu roszcze� przed w�aćciwym organem powo�anym do rozstrzygania sporw. Art. 294. [ Osoba nie maj�ca pe�nej zdolnoćci do czynnoćci prawnych ] Przedawnienie wzgl�dem osoby, ktra nie ma pe�nej zdolnoćci do czynnoćci prawnych albo co do ktrej istnieje podstawa do jej ca�kowitego ubezw�asnowolnienia, nie może sko�czyć si� wczećniej niż z up�ywem 2 lat od dnia ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od dnia ustania przyczyny jego ustanowienia. Jeżeli termin przedawnienia wynosi 1 rok, jego bieg liczy si� od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w ktrym usta�a przyczyna jego ustanowienia. Art. 295. [ Przerwanie biegu przedawnienia ] ń 1. Bieg przedawnienia przerywa si�: 1) przez każd� czynnoćć przed w�aćciwym organem powo�anym do rozstrzygania sporw lub egzekwowania roszcze� przedsi�wzi�t� bezpoćrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, 2) przez uznanie roszczenia. ń 2. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Jeżeli przerwa biegu przedawnienia nast�pi�a wskutek jednej z przyczyn przewidzianych w ń 1 pkt 1, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopki post�powanie wszcz�te w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, nie zostanie zako�czone. DZIA� CZTERNASTYa GRUPOWA ORGANIZACJA PRACY Art. 2951. [ Regulamin stosowania grupowej organizacji pracy ] ń 1. Pracodawca w uzgodnieniu z zak�adow� organizacj� zwi�zkow� i po zasi�gni�ciu opinii rady pracowniczej (rady za�ogi) ustala regulamin stosowania grupowej organizacji pracy. Regulamin zapewnia pracownikom dobrowolnoćć wykonywania pracy w ramach grupowej organizacji pracy. ń 2. W zakresie uzasadnionym potrzebami grupowej organizacji pracy regulamin, o ktrym mowa w ń 1, może okrećlać prawa i obowi�zki stron z uwzgl�dnieniem niezb�dnych odst�pstw od obowi�zuj�cych przepisw prawa pracy. Nie dotyczy to przepisw reguluj�cych prawa i obowi�zki stron w zakresie bezpiecze�stwa i higieny pracy oraz przepisw o ochronie pracy m�odocianych oraz uprawnieniach pracownikw zwi�zanych z rodzicielstwem. ń 3. Grupa (brygada, zesp�) wykonuje zadania okrećlone w odr�bnej umowie na warunkach ustalonych w regulaminie, o ktrym mowa w ń 1, z tym że grupa (brygada, zesp�) ustala we w�asnym zakresie: 1) swj sk�ad osobowy, 2) rozk�ad czasu pracy, 3) formy i zasady wynagradzania za prac� w ramach ćrodkw przewidzianych na wykonanie zadania okrećlonego w umowie. ń 4. W sprawach nie regulowanych odmiennie w trybie okrećlonym w ń 1-3 stosuje si� przepisy prawa pracy. Art. 2952. [ Zaprzestanie pracy w grupie ] Pracownik, ktry zaprzesta� wykonywania pracy w grupie (brygadzie, zespole), ma prawo do powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko lub rwnorz�dne pod wzgl�dem wynagrodzenia, jednakże okolicznoćci zaistnia�e w czasie wykonywania pracy w grupie (brygadzie, zespole) mog� stanowić podstaw� do rozwi�zania umowy o prac� na zasadach okrećlonych w przepisach o rozwi�zywaniu umw o prac�. DZIA� PIóTNASTY PRZEPISY KO�COWE Art. 296. (skrećlony). Art. 297. [ Delegacja ] Minister Pracy i Polityki Socjalnej okrećli w drodze rozporz�dzenia: 1) sposb ustalania wynagrodzenia: a) przys�uguj�cego w okresie niewykonywania pracy, b) stanowi�cego podstaw� ustalania wysokoćci kar pieni�żnych, potr�ce�, odszkodowa�, odpraw poćmiertnych lub innych należnoćci przewidzianych w Kodeksie pracy, 2) sposb ustalania wysokoćci dodatkw wyrwnawczych do wynagrodzenia. Art. 298. [ Delegacja ] ń 1. Rada Ministrw może okrećlić w drodze rozporz�dzenia w sposb szczeglny niektre prawa i obowi�zki pracownikw zatrudnionych w niektrych dzia�ach s�użby pa�stwowej, w zak�adach opieki zdrowotnej i w jednostkach pomocy spo�ecznej, w jednostkach wojskowych i na stanowiskach zwi�zanych ze s�użb� zagraniczn� lub z obronnoćci� kraju, a także zatrudnionych za granic� przez polskie przedsi�biorstwa. ń 2. Rada Ministrw może w szczeglnoćci w stosunku do pracownikw, o ktrych mowa w ń 1, ustalić specjalne wymagania w zakresie kwalifikacji osobistych i zawodowych, zasady i tryb przenoszenia na inne stanowiska, zasady odpowiedzialnoćci s�użbowej i zawieszania w czynnoćciach, niezb�dne odst�pstwa od przepisw kodeksu w zakresie czasu pracy i wynagradzania za godziny nadliczbowe. ń 3. Rada Ministrw może, w drodze rozporz�dzenia, wprowadzić dla pracownikw, o ktrych mowa w ń 1, nawi�zywanie stosunku pracy na podstawie mianowania, a także na podstawie powo�ania. Art. 2981. [ Delegacja ] Minister Pracy i Polityki Socjalnej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, zakres prowadzenia przez pracodawcw dokumentacji w sprawach zwi�zanych ze stosunkiem pracy oraz sposb prowadzenia akt osobowych pracownika. Art. 2982. [ Delegacja ] Minister Pracy i Polityki Socjalnej okrećli, w drodze rozporz�dzenia, sposb usprawiedliwiania nieobecnoćci w pracy oraz zakres przys�uguj�cych pracownikom zwolnie� od pracy, a także przypadki, w ktrych za czas nieobecnoćci lub zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Art. 2983. [ Informacje o rodzaju pracy ] ń 1. Podmiot, ktry zamierza korzystać z pracy pracownika zatrudnionego przez pracodawc� b�d�cego agencj� pracy tymczasowej, jest obowi�zany przekazać tej agencji informacje dotycz�ce rodzaju pracy, ktra ma być powierzona temu pracownikowi, wymaga� kwalifikacyjnych oczekiwanych od pracownika oraz warunkw wykonywania tej pracy. ń 2. W czasie korzystania z pracy pracownika skierowanego przez pracodawc� b�d�cego agencj� pracy tymczasowej podmiot, o ktrym mowa w ń 1, jest obowi�zany zapewnić pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Art. 299. (skrećlony). Art. 300. [ Stosowanie przepisw K.c. ] W sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje si� odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie s� one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Art. 301. [ Szczeglne uprawnienia żo�nierzy ] ń 1. Szczeglne uprawnienia zwi�zane ze stosunkiem pracy osb powo�anych do czynnej s�użby wojskowej i zwolnionych z tej s�użby normuj� przepisy o powszechnym obowi�zku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz przepisy o s�użbie wojskowej żo�nierzy zawodowych. ń 2. Okres czynnej s�użby wojskowej wlicza si� do okresu zatrudnienia w zakresie i na zasadach przewidzianych w przepisach, o ktrych mowa w ń 1. Art. 302. [ S�użba w Policji, UOP, ABW, AW, SW, SG, PSP ] Do okresu zatrudnienia wlicza si� okres s�użby w Policji, Urz�dzie Ochrony Pa�stwa, Agencji Bezpiecze�stwa Wewn�trznego, Agencji Wywiadu, S�użbie Wi�ziennej, Straży Granicznej i Pa�stwowej Straży Pożarnej w zakresie i na zasadach przewidzianych odr�bnymi przepisami. Art. 303. [ Delegacja ] ń 1. Rada Ministrw okrećli w drodze rozporz�dzenia zakres stosowania przepisw prawa pracy do osb wykonuj�cych prac� nak�adcz�, ze zmianami wynikaj�cymi z odmiennych warunkw wykonywania tej pracy. ń 2. Rada Ministrw może okrećlić, w drodze rozporz�dzenia, zakres stosowania przepisw prawa pracy do osb stale wykonuj�cych prac� na innej podstawie niż stosunek pracy lub umowa o prac� nak�adcz�, ze zmianami wynikaj�cymi z odmiennych warunkw wykonywania tej pracy. Art. 304. [ Osoby wykonuj�ce prac� na innej podstawie niż stosunek pracy a bhp ] ń 1. Pracodawca jest obowi�zany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o ktrych mowa w art. 207 ń 2, osobom fizycznym wykonuj�cym prac� na innej podstawie niż stosunek pracy w zak�adzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawc�. ń 2. Pracodawca jest obowi�zany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki zaj�ć odbywanych na terenie zak�adu pracy przez studentw i uczniw nie b�d�cych jego pracownikami. ń 3. Obowi�zki okrećlone w art. 207 ń 2 stosuje si� odpowiednio do jednostek organizuj�cych prac� wykonywan� przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, w ramach prac spo�ecznie użytecznych. ń 4. W razie prowadzenia prac w miejscu, do ktrego maj� dost�p osoby nie bior�ce udzia�u w procesie pracy, pracodawca jest obowi�zany zastosować ćrodki niezb�dne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia tym osobom. ń 5. Minister Obrony Narodowej - w stosunku do żo�nierzy w czynnej s�użbie wojskowej, a Minister Sprawiedliwoćci - w stosunku do osb przebywaj�cych w zak�adach karnych lub w zak�adach poprawczych, w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej, okrećl�, w drodze rozporz�dze�, zakres stosowania do tych osb przepisw dzia�u dziesi�tego w razie wykonywania okrećlonych zada� lub prac na terenie zak�adu pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawc�. Art. 3041. [ Obowi�zki osb fizycznych z zakresu bhp ] Obowi�zki, o ktrych mowa w art. 211, ci�ż� rwnież na osobach fizycznych wykonuj�cych prac� na innej podstawie niż stosunek pracy w zak�adzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawc�. Art. 3042. [ Cz�onkowie rolniczych sp�dzielni produkcyjnych ] Do cz�onkw rolniczych sp�dzielni produkcyjnych i wsp�pracuj�cych z nimi cz�onkw ich rodzin oraz cz�onkw sp�dzielni k�ek rolniczych (us�ug rolniczych) stosuje si� odpowiednio art. 208 ń 1, art. 213 ń 2, art. 217 ń 2, art. 218, art. 220 ń 1 i art. 221 ń 1-3. Art. 3043. [ Osoby prowadz�ce dzia�alnoćć gospodarcz� ] Do osb fizycznych prowadz�cych na w�asny rachunek dzia�alnoćć gospodarcz� stosuje si� odpowiednio art. 208 ń 1. Art. 3044. [ Osoby wykonuj�ce krtkotrwa�e prace ] Pracodawca jest obowi�zany przydzielać niezb�dn� odzież robocz� i ćrodki ochrony indywidualnej osobom wykonuj�cym krtkotrwa�e prace albo czynnoćci inspekcyjne, w czasie ktrych ich w�asna odzież może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, a także ze wzgl�du na bezpiecze�stwo wykonywania tych prac lub czynnoćci. Art. 305. (skrećlony). Przypisy: [1] Art. 13 w brzmieniu ustalonym przez art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 10 pa�dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac� (Dz.U. Nr 200, poz. 1679). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [2] Art. 183d w brzmieniu ustalonym przez art. 11 pkt 2 ustawy z dnia 10 pa�dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac� (Dz.U. Nr 200, poz. 1679). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [3] Na podstawie art. 1 pkt 7 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 128, poz. 1405) z dniem uzyskania przez Rzeczpospolit� Polsk� cz�onkostwa w Unii Europejskiej w dziale drugim po rozdziale II zostanie dodany rozdzia� IIa w brzmieniu: „Rozdzia� IIa Warunki zatrudnienia pracownikw skierowanych do pracy za granic� w pa�stwach Unii Europejskiej Art. 671. ń 1.  Pracodawca kieruj�cy pracownika do pracy w pa�stwie b�d�cym cz�onkiem Unii Europejskiej: 1) w zwi�zku z realizacj� umowy zawartej przez tego pracodawc� z podmiotem zagranicznym, 2) w zagranicznym oddziale (filii) tego pracodawcy – jest obowi�zany zapewnić pracownikowi, w zakresie okrećlonym w art. 672, warunki zatrudnienia nie mniej korzystne niż obowi�zuj�ce w pa�stwie, w ktrym pracownik ma ćwiadczyć prac�. ń 2. Przepis ń 1 stosuje si� także do pracodawcy b�d�cego agencj� pracy tymczasowej. Art. 672. ń 1. Minimalne warunki zatrudnienia dotycz�: 1) norm i wymiaru czasu pracy oraz okresw odpoczynku dobowego i tygodniowego, 2) minimalnego wymiaru urlopu wypoczynkowego, 3) najniższego wynagrodzenia za prac�, 4) minimalnej wysokoćci dodatku za prac� w godzinach nadliczbowych, 5) bezpiecze�stwa i higieny pracy, 6) uprawnie� pracownikw zwi�zanych z rodzicielstwem i zatrudniania m�odocianych, 7) zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu. ń 2. Do pracownikw, o ktrych mowa w art. 671, wykonuj�cych wst�pne prace montażowe lub instalacyjne poza budownictwem przez okres nie d�uższy niż 8 dni, przepisu ń 1 pkt 2–4 nie stosuje si�.” [4] Na podstawie art. 6 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) przepisu art. 251 nie stosuje si� do dnia przyst�pienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. [5] Art. 774 skrećlony przez art. 11 pkt 3 ustawy z dnia 10 pa�dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac� (Dz.U. Nr 200, poz. 1679). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [6] Art. 775 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 11 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [7] Art. 81 ń 1 w brzmieniu ustalonym przez art. 11 pkt 4 ustawy z dnia 10 pa�dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac� (Dz.U. Nr 200, poz. 1679). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [8] Art. 92 ń 1 pkt 1 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 14 lit. a) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [9] Art. 92 ń 1 pkt 2 w brzmieniu ustalonym przez art. 39 pkt 1 ustawy z dnia 30 pa�dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu spo�ecznym z tytu�u wypadkw przy pracy i chorb zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [10] Art. 92 ń 11 dodany przez art. 1 pkt 14 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [11] Art. 92 ń 4 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 14 lit. c) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [12] Art. 129 ń 1 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 22 lit. a) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [13] Art. 129 ń 11 dodany przez art. 1 pkt 22 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [14] Art. 129 ń 12 dodany przez art. 1 pkt 22 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [15] Art. 1294 ń 1 w brzmieniu ustalonym przez art. 37 pkt 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o czasie pracy kierowcw (Dz. U. Nr 123, poz. 1354). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [16] Art. 1296 skrećlony przez art. 37 pkt 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o czasie pracy kierowcw (Dz. U. Nr 123, poz. 1354). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [17] Art. 1297 w brzmieniu ustalonym przez art. 37 pkt 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o czasie pracy kierowcw (Dz. U. Nr 123, poz. 1354). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [18] Art. 12911 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 26 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [19] Art. 134 ń 1 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 28 lit. a) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [20] Art. 134 ń 11a dodany przez art. 1 pkt 28 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [21] Art. 137 ń 2 w brzmieniu ustalonym przez art. 11 pkt 5 ustawy z dnia 10 pa�dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac� (Dz.U. Nr 200, poz. 1679). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [22] Art. 154 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 32 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [23] Art. 1551 ń 1 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 33 lit. a) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [24] Art. 1551 ń 21 dodany przez art. 1 pkt 33 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [25] Art. 1551 ń 3 skrećlony przez art. 1 pkt 33 lit. c) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [26] Art. 1552 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 34 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [27] Art. 162 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 35 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [28] Art. 163 ń 1 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 36 lit. a) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [29] Art. 163 ń 11 dodany przez art. 1 pkt 36 lit. b) ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [30] Art. 1671 dodany przez art. 1 pkt 37 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [31] Art. 1672 dodany przez art. 1 pkt 37 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [32] Art. 1673 dodany przez art. 1 pkt 37 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [33] Art. 168 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 38 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [34] Art. 2371 w brzmieniu ustalonym przez art. 39 pkt 2 ustawy z dnia 30 pa�dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu spo�ecznym z tytu�u wypadkw przy pracy i chorb zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673). Zmiana wesz�a w życie 1 stycznia 2003 r. [35] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 196, poz. 1660) art. 2417 ń 4 jest niezgodny z art. 59 ust. 2 Konstytucji RP oraz z art. 4 Konwencji nr 98 Mi�dzynarodowej Organizacji Pracy z dnia 1 lipca 1949 r. dotycz�cej stosowania zasad prawa organizowania si� i rokowa� zbiorowych (Dz.U. z 1958 r. Nr 29, poz. 126) i z art. 6 ust. 2 Europejskiej Karty Spo�ecznej z dnia 18 pa�dziernika 1961 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67), a także z art. 20 Konstytucji RP. Art. 2417 ń 4 utraci� moc 26 listopada 2002 r. [36] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 196, poz. 1660) art. 24114a ń 3 nie jest niezgodny z art. 59 ust. 2 Konstytucji RP oraz z art. 6 Konwencji nr 87 Mi�dzynarodowej Organizacji Pracy z dnia 9 lipca 1948 r. dotycz�cej wolnoćci zwi�zkowej i ochrony praw zwi�zkowych (Dz.U. z 1958 r. Nr 29, poz. 125). [37] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 196, poz. 1660) art. 24118 ń 1 jest zgodny z art. 92 ust. 1 i nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. [38] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 196, poz. 1660) art. 24118 ń 2 jest zgodny z art. 92 ust. 1 i nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. [39] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 196, poz. 1660) art. 24118 ń 3 jest zgodny z art. 92 ust. 1 i nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. [40] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 196, poz. 1660) art. 24118 ń 4 jest zgodny z art. 92 ust. 1 i nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. [41] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 196, poz. 1660) art. 24118 ń 5 jest zgodny z art. 92 ust. 1 i nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. [42] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r. (Dz.U. Nr 196, poz. 1660) art. 24119 ń 2 w zakresie, w jakim wy��cza możliwoćć odst�pienia przez pracodawc� od stosowania uk�adu ponadzak�adowego, jeżeli pracodawca wyst�pi� z organizacji pracodawcw, ktra zawar�a uk�ad ponadzak�adowy, nie jest niezgodny z art. 59 ust. 1 Konstytucji RP oraz z art. 2 Konwencji nr 87 Mi�dzynarodowej Organizacji Pracy z dnia 9 lipca 1948 r. dotycz�cej wolnoćci zwi�zkowej i ochrony praw zwi�zkowych (Dz.U. z 1958 r. Nr 29, poz. 125). [43] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 23 pa�dziernika 2001 r. (Dz. U. Nr 125, poz. 1378) art. 24125 ń 5 jest zgodny z art. 59 ust. 2 Konstytucji RP. [44] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 23 pa�dziernika 2001 r. (Dz. U. Nr 125, poz. 1378) art. 24125a ń 1 pkt 1 jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. [45] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 23 pa�dziernika 2001 r. (Dz. U. Nr 125, poz. 1378) art. 24125a ń 1 pkt 2 w zwi�zku z art. 24125 ń 5 jest zgodny z art. 32 ust. 2 Konstytucji RP. [46] Na podstawie wyroku Trybuna�u Konstytucyjnego z dnia 23 pa�dziernika 2001 r. (Dz. U. Nr 125, poz. 1378) art. 24125a ń 3 zdanie pierwsze jest zgodny z art. 59 ust. 2 i art. 32 Konstytucji RP.