SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA 16-18 LETNICH UCZNIÓW W
ŚRODKOWEJ POLSCE A ICH CODZIENNE ODŻYWIANIE
Wojciech Antoni Turski, Daniel Radomski
Zakład Pedagogiki Zdrowia i Wychowania Fizycznego, Uniwersytet
Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach,
Filia w Piotrkowie Trybunalskim
Czynniki genetyczne, uprawianie sportu, treningi a także odżywianie
codzienne, suplementacja i nałogi mają wpływ (synergistyczny bądz
często
przeciwstawny) na ogólną sprawność fizyczną i jej poszczególne składowe
(szybkość, wytrzymałość, skoczność, gibkość, moc, siłę ramion czy mięśni
brzucha). Najsłabiej poznany jest wpływ codziennego odżywiania. Mimo wielu
badań nad wartością odżywczą prawie nie ma prac badających wpływ częstości
spożywania różnych produktów na sprawność fizyczną. Ostatnio pojawiło się
nieco takich prac na temat sportowców różnych dyscyplin (Maughan 2005,
Kerksick i wsp. 2008, Larson-Meyer i wsp. 2008). Kerksick i wsp. (2008)
przedstawili stanowisko Międzynarodowego Towarzystwa Żywienia w Sporcie na
temat ścisłego harmonogramu (timingu) i dawkowania węglowodanów,
aminokwasów i białek przed i po wysiłku (treningu). Turski i wsp. (2006)
wykazali, że sprawność fizyczna i jej składowe rosną gdy spożywa się częściej
mięso, ryby, owoce i jarzyny; były to badania przy pomocy tzw. testu Zuchory u
sportowców dyscyplin siłowych. Ostatnio, Turski i Przybył (2009) wykazali, że
szybkość, wytrzymałość i gibkość, ale nie siła, zależały od częstości spożywania
produktów mlecznych, pełnoziarnistych i warzyw, ale głównie od objętości i
rodzaju wypijanych płynów-u 13-16 letnich chłopców trenujących piłkę nożną.
Autorzy Ci wykazali, że szybkość, skoczność i gibkość, ale nie siła, były ze sobą
dodatnio skorelowane.
Chcieliśmy w niniejszej pracy wykazać jak to jest w grupie młodzieży 16-18
letniej obu płci, nietrenującej wyczynowo żadnego sportu (i to też przy użyciu
testu Zuchory). Głównym celem pracy jest analiza zależności zachodzących
pomiędzy sprawnością i wydolnością fizyczną codziennego jej poszczególnymi
składowymi a sposobem codziennego odżywiania, w tym częstością spożywania
określonych produktów żywnościowych. Ponadto chcieliśmy ustalić czy i jakie
korelacje występują między różnymi składowymi ogólnej sprawności fizycznej np.
między szybkością i wytrzymałością itd.
Grupa badana i metody: Wykorzystany w pracy kwestionariusz ankiety jest
oparty na pracy magisterskiej Piwowarskiej magistrantki Turskiego (2004).
Badaniu poddano 120 osobową grupę młodzieży w wieku 16  18 lat obu
płci (60 dziewcząt, 60 chłopców), uczniów liceum w Koluszkach ( województwo
łódzkie-w środkowej Polsce). Kwestionariusz składał się z 20 zamkniętych pytań.
Sprawność fizyczna i jej składowe badane były testem Zuchory
SZYBKOŚĆ Biegnij szybko w miejscu przez 10 sek. wysoko unosząc
kolana i klaszcz pod uniesioną nogą. Policz liczbę klaśnięć.
SKOCZNOŚĆ Skocz w dal z miejsca, rezultat zmierz własnymi stopami, w
obliczeniach zaokrąglając wynik: mniej niż pół stopy - w dół, więcej niż pół stopy
- w górę.
GIBKOŚĆ Stań w pozycji na baczność, nie zginając nóg w kolanach
wykonaj ruchem ciągłym powolny skłon w przód.
Po wykonaniu poszczególnych zadań sumowano uzyskana ilości punktów i
porównano z określonymi normami (na daną ocenę dla danej płci).
Uzyskane dane poddano analizie statystycznej (test �2, test Czuprowa
sprawdzający siłę zależności oraz korelacje liniowe Persona): w Excel przy
pomocy programu Statistica. Zależność jest statystycznie znamienna dla p<0,05.
Wynik i Mężczyzn
Sposób wykonania Kobieta
poziom a
WYTRZYMAA
OŚĆ minimalny* 1 min. 2 min.
Spróbuj, jak długo możesz biec. Próbę 1pkt 200 m 400 m
możesz wykonać w dwojaki sposób: 1) dostateczny 3 min.
5 min.
bieg w miejscu w tempie ok. 120 kroków 2 pkt
500 m 1000 m
na minutę-wówczas liczy się czas biegu i 2) dobry 6 min. 10 min.
bieg na odległość-wówczas wynikiem 3 pkt 1000 m 2000 m
będzie przebiegnięty dystans.
* analogiczna punktacja była stosowana dla bardzo dobry 10 min. 15 min.
oceny wszystkich składowych sprawności 4 pkt 1500 m 2500 m
ogólnej.
Wyniki i dyskusja. Wyniki badania zależności między odżywianiem
respondentów respondentów a ich sprawnością fizyczną i jej składowymi
przedstawia tabela 1(poniżej-wszerz).Legenda do tabeli 1:
-- oznacza brak zależności znamiennej w teście �2 ;+ oznacza zależność
znamienną (p<0,05);ę! oznacza poprawę sprawności ogólnej(lub jej danej
składowej); ze wzrostem częstości spożycia;�! oznacza jak wyżej ale spadek
sprawności ;? oznacza trudności z interpretacją zależności znamiennej
Ponadto: 1)dla siły mięśni brzucha otrzymano identyczną zależność jak dla
wytrzymałości tzn. od częstotliwości jedzenia jaj 2)w tabeli nie podano też dwóch
pytań: a)Ile posiłków dziennie spożywasz? Tu okazało się że jest zależność
gibkości: najlepszą gibkość mają badani spożywający dziennie 3-4 posiłki, ale nie
5-6 posiłków b)Który z wymienionych napojów pijesz najczęściej? Tu było cały
szereg zależności: z szybkością, skocznością, gibkością, wytrzymałością, siłą
mięśni brzucha(ale nie ramion) i sprawnością ogólną. Najczęściej okazywało się że
poprawa sprawności czy jej składowej była przy częstszym piciu wody mineralnej
niegazowanej(chociaż chociaż z siłą było to trudne do jednoznacznej interpretacji).
Trzeba zwrócić uwagę że bardzo często  mimo istnienia dość silnych zależności-
trudno jest uzyskane dane zinterpretować.
W tabeli 2 przykładowo pokazujemy konkretne parametry statystyczne dla
zależności między gibkością a wynikiem ankiety na temat żywienia..
Vislocky i wsp.(2009) wykazali że trening wytrzymałościowy (biegowy) u
nie sportowców polepszał ich profil lipidowy (osocza)-m.in. wzrost ,, dobrego
cholesterolu  HDL- niezależnie od tego czy badani jedli 12 jaj tygodniowo czy nie
jedli ich wcale. Trudno stwierdzić czy nasze dane są sprzeczne z tymi
doniesieniami.
Treść pytania sprawn Szybko Skoczno Gibk Siła Wytrzy
ość ść ść ość ramion małość
ogólna
Czy jadasz po  + �! + �!  + �! 
21?
Ile l. płynu  + ę! + ę!   
dziennie
wypijasz
JAK
CZ
STO
SPOŻYWAS
Z:
produkty  + �! ? + �! ?  + ę! 
pełnoziarniste
produkty  + �! ?   + ę! 
mleczne
mięso  + ę! + ę!   
ryby   + ? + ?  
jaja  + ę!    +ę!
warzywa + ę! + ę! + ę! + ę!  
?
owoce  + ę! + ę!   
warzywa  + �! ?    
strączkowe
słodycze + �!   + �!  
fast-food  + �!  + �!  
Tabela 2
Podsumowanie zależności pomiędzy wynikami ankiety a gibkością
Gibkość
Nr. pytanie ss �� zależność
2 Ile posiłków dziennie spożywasz? 4 11,58 p<0,001
Który z wymienionych napojów pijesz
5 najczęściej? 6 25,92 p<0,001
9 Jak często jesz grzyby? 6 25,31 p<0,001
11 Jak często jesz warzywa? 6 14,84 p<0,001
12 Jak często jesz owoce? 6 12,7 p<0,001
14 Jak często jesz słodycze? 6 39,02 p<0,001
15 Jak często korzystasz z barów typu fast-food? 8 22,07 p<0,001
Obserwowane zależności między sprawnością fizyczną a żywieniem nie
wydają się być wynikiem wpływu wieku czy BMI gdyż zależności od wieku i BMI
są rzadkie i na ogół inne m.in. od jedzenia lub niejedzenia śniadania choć też od
ilości posiłków dziennie. Zwróćmy uwagę że ogólna sprawność badanej przez nas
młodzieży, nie uprawiającej wyczynowo sportu, nie była duża: przeważnie była
dostateczna. Naogół była ona gorsza u dziewcząt niż u chłopców.
W badanej grupie  w teście Zuchory-: a) BMI ma wpływ jedynie na
gibkość b) wiek (16-18 lat) ma wpływ tylko na skoczność i siłę ramion natomiast
c) płeć na skoczność, siłę ramion i sprawność ogólną.
Poniższa tabela 4 pokazuje jakie zachodzą korelacje liniowe Pearsona
między różnymi składowymi sprawności ogólnej u badanych chłopców i
dziewcząt.
Korelacja: R chłopcy R dziewczęta
szybkość- skoczność 0,37 0,78
szybkość- wytrzymałość 0,65 0,69
wytrzymałość-siła ramion 0,07 0,02
szybkość-gibkość 0,50 0,66
wytrzymałość-gibkość 0,03 0,55
Jak widzimy a) tylko u dziewcząt wytrzymałość i gibkość są skorelowane b)
siła ramion nie jest skorelowana z żadną z badanych składowych c) szybkość,
skoczność i wytrzymałość (a u dziewcząt też gibkość) są ze sobą skorelowane.
Hunter i wsp. (2008) stwierdzili że obniżonemu pobieraniu tlenu podczas biegu
(gorszy wynik w próbie wytrzymałości?) towarzyszy zwiększona siła i obniżona
giętkość (flexibility)  ale nie całego człowieka ale  pojedynczych mięśni.
Uzyskane przez nas (tab.4) dane są podobne do uzyskanych przez Turskiego
i Przybyła (2009) dla młodych(13-16 lat) futbolistów.
Wnioski:
1.Szybkość i skoczność 16-18 letnich chłopców i dziewcząt, nie
uprawiających wyczynowo sportu, rośnie ze wzrostem częstości spożywania
mięsa, warzyw i owoców oraz ilością wypijanych dziennie płynów.
2.Większa częstość picia mleka i spożywania produktów pełnoziarnistych
poprawia siłę ramion, ale pogarsza szybkość.
3.Częstsze spożywanie jaj zwiększa szybkość, wytrzymałość i siłę mięsni
brzucha.4.Częstsze spożywanie słodyczy i fast-food z
le wpływa na gibkość i
szybkość a nawet sprawność ogólną.5.Niemal żaden element pożywienia nie ma
wpływu na wytrzymałość, siłę mięśni brzucha i ramion; mało też elementów ma
wpływ na sprawność ogólną (tak jakby wpływy na poszczególne składowe się
znosiły).6.Siła ramion nie jest skorelowana z żądną składową; na ogół szybkość,
skoczność i wytrzymałość (a u dziewcząt też gibkość) są skorelowane.
LITERATURA
1. Maughan RJ, ,, The limitis of human athletic performance  , Ann
Transplant.2005;10(4):52-4.
2. Kerksick C, HarveyT, Stout J. Campbell B, Witborn C, Kreider R,
Kalman D, Ziegenfuss T, Lopez H, Landis J, Ivy JL, Antonio J, ,, Internacional
Society of Sports Nutrition position stand: Nutrient timing  , J Ind Soc Sports Nutr.
2008 Oct. 3;5-17
3. Larson-Meyer DE, Borkhsenious ON, Gullett JC, Russell RR, Devries
NC, Smith SR, Ravussin E., ,, Effect of dietary fat on serum and intramyocelluar
lipids and running performance  , Med Sci Sports Exerc. 2008 May;40(5):892-902
4. Turski WA, Stępień A, Kazimierczak S, ,,Sprawność fizyczna 13-
25letnich sportowców dyscyplin siłowych a ich codzienne odżywianie z
uwzględnieniem wpływu obozu treningowego , Fiziczna kultura, sport ta zdorovia
nacji, 286-292. Vinnica 2006.
5. Turski WA, Przybył M, ,,Składowe ogólnej sprawności fizycznej 13-
16letnich polskich
futbolistów a ich codzienne odżywianie  -wysłane na konferencję w
Uniwersytecie Wołyńskim im. A
esi Ukrainki w A
ucku (w paz
dzierniku 2009)
6. Vislocky LM, Pikosky MA, Rubin KH, Vega-Lopez S, Gaine PC,
Martin WF, Zern TL, Lefgren IE, Fernandez ML, Rodriguez NR, ,,Habitual
consumption of eggs does not alter the beneficial effects of endurance training on
plasma lipids and lipoprotein metabolizm In utrained men and women  , J Nutr
Biochem. 2009 Jan;20(1):26-34, Epub 2008 May 20
7. Hunter GR, McCarthy JP, Bryan DR, Zuckerman PA, Bamman MM,
Byrne NM, ,,Increased strength and decreased flexibility are related to reduced
oxygen cost of walking  , Eur J Appl Physiol, 2008 Nov;104(5):895-901.Epub
2008 Aug 29.
"&
 % '#/  , $' "!"
16-18 '   & ,%  ,)
 40=V9 AB0BBV @>73;O=CB0 ?@>1;5<0B8:0 @568<C E0@GC20==O C 16-18
@VG=>W <>;>4V, O:0 =5 709<0TBLAO A?>@B><. B@8<0=V @57C;LB0B8 4>72>;NNBL
AB25@46C20B8, I> 2 @568< E0@GC20==O @5A?>=45BV2 @V25=L DV78G=>W
?V43>B>2;5=>ABV 2 7=0G=V9 <V@V 70;568BL 2V4 A?>6820==O <OA=8E ?@>4C:BV2,
D@C:BV2 V >2>IV2.
;NG>2V A;>20: DV78G=0 ?V43>B>2:0, H284:VABL, A8;0, <>;>4L,
E0@GC20==O.
/ "/  # , $'!
"!" 16-18 "% #')%!/ ! &" ,%
 ,(
 40==>9 AB0BLT @0AA<0B@820TBLAO ?@>1;5<0 @568<0 ?8B0=8O C 16-18
<>;>4568, :>B>@0O =5 70=8<05BLAO A?>@B><. >;CG5=85 @57C;LB0B8
?>72>;ONB CB25@640BL, GB> 2 @568<5 ?8B0=8O @5A?>=45=B>2 C@>25=L
D878G5A:>9 ?>43>B>2;5=>AB8 2 7=0G8B5;L=>9 <5@5 7028A8B >B G0AB>B8
C?>B@51;5=8O <OA=8E ?@>4C:B>2, D@C:B>2 8 >2>I59.
;NG52K5 A;>20: D878G5A:0O ?>43>B>2:0, 18AB@>B0, A8;0, <>;>456,
?8B0=85.
PHYSICAL FITNESS OF 16-18 YEARS OLD YOUNGSTERS IN
CENTRAL POLAND
AND THEIR EVERYDAY DIET
We found the substantial dependence of velocity of 16-18 years old boys
and girls on their everyday diet, especially the frequence of eating meat, vegetables
and fruits. The similar was situation with the jumping ability and flexibility. The
strength of abdominal muscles and endurance are increased with just the frequence
of eating of eggs. The velocity, endurance, jumping ability and  only girls-
flexibility, but hardly the strength, are correlated each other.
Key words: fitness, velocity, strength, youngsters, diet.
Sprawność fizyczna 16-18 letnich uczniów w środkowej Polsce a ich
codzienne odżywianie