Dwiczenia 1 - chronologia
1 marca 2010
09:30
CHRONOLOGIA
- Ośrodki metalurgiczne
Ë% Kotlina Karpacka
Ë% Strefa pólnocnoalpejska
Ë% KrÄ…g nordyjski (Skandynawia) - wyroby wyÅ‚Ä…cznie z surowca importowanego
Ë% Strefa atlantycka (wybrzeża Półwyspu Iberyjskiego, Francji, Wielkiej Brytanii)
Ë% Wschodnie wybrzeże Morza Åšródziemnego
Ë% Rejon uralski MaÅ‚e znaczenie dla Europy Åšrodkowej
Ë% Rejon kaukaski
- Fazy wg Paula Reinecke
Ë% BrA1 - 2300-1850
Ë% BrA2 - 1850-1650
I Okres Epoki BrÄ…zu (BrA2-BrB) - k. unietycka, mierzanowicka
Epoka brÄ…zu
Ë% BrB1 (B) - 1650-1500/1450
Ë% BrB2 (C1)- 1500/1450-1380
II Okres Epoki Brązu (BrC1-BrC2, od 1400) - k. przedłużycka, trzciniecka
Ë% BrC (C2) -1380-1330/1300
Ë% BrD - 1330/1300-1200/1150
III Okres Epoki Brązu ( BrD-HaA1) - wczesna k. łużycka
Ë% HaA1 - 1200/1150-1100
Ë% HaA2 - 1100-1040
IV Okres Epoki Brązu (HaA2-HaB1) - młodsza k. łużycka (styl ostrego profilowania i ceramiki żłobkowanej)
Wczesna epoka żelaza
Ë% HaB1 - 1040-950/900
Ë% HaB2 - 950/900-
V Okres Epoki Brązu (HaB2-HaB3) - młodsza k. łużycka (łagodne profilowanie, ceramika grafitowa i kanelowana
Ë% HaB3 - -800
Ë% HaC - 800-600
VI Okres Epoki Brązu (HaC-HaD) - schyłek k. łużyckiej, w HaD kultura pomorska
Ë% HaD - 600-450
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 1
Dwiczenia 2 - datowanie
9 marca 2010
09:30
Datowanie absolutne
- Metoda importów (datowanie krzyżowe)
Charakterystyczne formy i chronologie względne są ze sobą porównywane i synchronizowane do momentu, kiedy trafi się na takie stanowisko,
które można wydatowad bezwzględnie - daje to możliwośd przeniesienia tej daty na wszystkie stanowiska, które zostały zsynchronizowane
względnie
- Metoda radiowęglowa - nie daje satysfakcjonującej dokładności
"plateau halsztackie" - wszystkie daty radiowęglowe wychodzą z dokładnością 800-400, a to nic nie daje. Metoda przydaje się tylko kiedy nie ma
zabytków (np. w datowaniu dołów posłupowych)
- Datowanie na podstawie wybuchu wulkanu na wyspie Thera
Tradycyjnie - ok. 1500
1520-1670 - faza destrukcji osiedla w Akrotiri (radiowęglowa)
W rdzeniach lodowych - zwiÄ…zki siarki z wybuchu wulkanu - XVII w. BC
Dendrochronologia
1626 - uszkodzenia mrozowe sosen kalifornijskich
1628-1627 - zapis z dębów irlandzkich
Obecnie szacuje się wybuch wulkanu na ok. 1625, czyli fazę póz
nohelladzką 1a - każe to zmienid również chronologię importów
- Dendrochronologia
Groby w trumnach kłodowych (II i III OEB) - precyzyjne daty i importy
Osiedla palafitowe - Niemcy, Szwajcaria, Francja
Synchronizacje
- XVIII-XVII - kultury tellowe w Kotlinie Karpackiej - okres grobów szybowych w Mykenach
- 1929-1891 - skarb z el-Tôd (czasy Amenemhata II) - styl Hajdusamson-Apa w Kotlinie Karpackiej
- 1850-1650 - przedmioty z ornamentykÄ… spiralnÄ… - asyryjskie faktorie w Azji Mniejszej
- 1825ą10 - grób książęcy z Helmsdorf (BrA2, póz
ny BrA1)
- 1942ą10 - grób książęcy z Leubingen (BrA2)
- 1400 poczÄ…tek II OEB
- 1340-1050/1000 - importy środkowoeuropejskiego uzbrojenia w stylu faz BrD-HaA1 - okres PHIIIB - submykeoski
- 1050-930 - przełom faz HaA2-HaB1
- 778Ä…5 - komora grobu z Wehringen, wczesny HaC
- Około 450 - początek LtA
Kultury w poszczególnych fazach
- Faza A0 - w strefie północnoalpejskiej - brak przedmiotów brązowych
Ë% okres wczesnohelladzki, wczesnominojski
- Faza A - okres środkowohelladzki (środkowominojski)
Ë% KrÄ…g unietycko-straubioski
Ë% Kultury tellowe w Kotlinie Karpackiej
Ë% Wczesny brÄ…z nordyjski (najwczeÅ›niej A2)
Ë% Kultury atlantyckie
Ë% Kultury wysp Morza Åšródziemnego
- Fazy B i C - okres mogiłowy w Europie Środkowej
Ë% Okres póz
nohelladzki - kultura mykeoska i jej ekspansja
- Brąz D, HaA i HaB - okres pól popielnicowych - ciałopalny obrządek pogrzebowy
- HaC i HaD - okres halsztacki - wczesna/przedceltycka epoka żelaza
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 2
Dwiczenia 2 - sztylety i miecze
9 marca 2010
10:00
UZBROJENIE
- To dobry wyznacznik chronologiczny - duża zmiennośd i fakt, że męskie przedmioty są bardziej
interregionalne
- Broo brązowa była wskaz
nikiem bogactwa materialnego, związana była z etosem bohatera,
indywidualnego herosa
MIECZ
Rękojeśd - jelec, trzpieo, głowica (z gałką lub bez)
Głownia - sztych i zastawa, ricasso (przewężenie głowni przed jelcem)
Ukształtowanie rękojeści - podstawa typologii (podział ten jednak może byd sztuczny, z okładziną mogły wyglądad tak samo)
- Z płytką do rękojeści
- Z kolcem do rękojeści
- Ze sztabą do rękojeści
- Z pełną rękojeścią z brązu - przynitowaną lub nadlaną
Miecz > 30 cm > sztylet
- Pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. pierwsze miecze pojawiają się na terenie Anatolii, w III tysiącleciu - w świecie egejskim
- W okresie środkowo- i póz
nohelladzkim(2000-1300) - sporo różnych mieczy
- Mykeoskie rapiery - o bardzo wąskiej, długiej, zwężającej się ku sztychowi głowni o daszkowatym przekroju - służyły do fechtunku, pchnięd
Znajduje się je w grobach szybowych, ale też poza kulturą mykeoską - na Bałkanach, nad Dolnym Dunajem, w okolicach Bratysławy
SZTYLETY
- Najstarsze z płytką - k. unietycka (Odra, A
aba, & ), BrA1-A2, trójkątna głownia, są i z płytką i z pełnią głownią przynitowaną
- Zdobienie trójkątnym motywem - raczej A2, cecha unietycka na głowni
- Faza A - trójkątne z ażurową rękojeścią - Szwajcaria
- Na północy - krzemienne naśladownictwo sztyletów brązowych (Skandynawia)
- Atlantyckie - z odbijanymi punktami - Bretania, W. Brytania
- Okres mogiłowy (BrB-C) - Górny Ren i Dunaj - lancetowaty kształt, szersza płytka do rękojeści
- Miecze z ramowatą rękojeścią - Sosnowa Maza, Dolna Wołga (BrC2-D), krótkie mieczyki (w Polsce 3 takie - Jarosław, Przemyśl,& )
- Kultury pól popielnicowych - sztylety podobne do mieczy
- Bimetaliczny sztylet z ażurową rękojeścią - horyzont kimmeryjski - HaB3
- HaD - bimetaliczne, z antenowatą głowicą i bogato dekorowanymi pochwami
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 3
MIECZE
- Typ Apa (Kotlina Karpacka)
Ë% Faza A2
Ë% PeÅ‚na, przynitowana rÄ™kojeÅ›d
Ë% PojawiajÄ… siÄ™ też w Skandynawii,
rozpoczynając tam epokę brązu, można
tam znalez
d również krzemienne
naśladownictwa tych mieczy
Ë% MÅ‚odsze - typ Zajta (BrB) - majÄ… węższÄ…
częśd jelcową
- Forma skandynawska - również wczesny brąz ( +
jedno naśladownictwo kamienne)
Ë% CzÄ™ste zestawy w grobach mÄ™skich
sztylet+miecz+szpila, lub
siekiera+miecz+szpila
- C1-C2 - kultury mogiłowe - długie miecze z płytką do
rękojeści i długą rapierowatą głownią (Boin-
Kesthely) - ściśle nawiązują do mieczy mykeoskich
- BrC2 w Niemczech i Kotlinie Karpackiej - krótkie miecze z
grzybkowatą rękojeścią
- Miecze ze sztabą do rękojeści
Ë% KrÄ…g mogiÅ‚owy, strefa północnoalpejska
Ë% SchyÅ‚ek C2
Ë% GÅ‚ownia rapierowata
Ë% RÄ™kojeÅ›d bez otworów na nity w trzpieniu
- Miecze z ośmiokątnym przekrojem rękojeści
Ë% Faza BrC2
- Krąg bałtyjski
Ë% Raczej miecze z peÅ‚nÄ… rÄ™kojeÅ›ciÄ…, czÄ™sto ażurowÄ…, pustÄ… w
środku
Ë% DÅ‚uższe niż Apa
Ë% CzÄ™sto bardzo bogata dekoracja rÄ™kojeÅ›ci
Ë% Egzemplarze z szerszÄ… partiÄ… jelcowÄ… - dawniejsze (II OEB), z
węższą (III OEB)
- Miecze z kolcem - krÄ…g nordyjski - Skandynawia, Pomorze
Ë% Charakterystyczne dla III OEB - majÄ… gaÅ‚kÄ™
Ë% V OEB - krótki tÄ™py kolec, dÅ‚uga wysmukÅ‚a gÅ‚ownia o
trapezowatym przekroju
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 4
Dwiczenia 3 - miecze cd
16 marca 2010
09:30
- Typ Riegsee
Ë% Wyznacznik fazy brÄ…z D/HaA1
Ë% DÅ‚ugi kolec, szeroka gÅ‚ownia, okrÄ…gÅ‚a, gÅ‚adka rÄ™kojeÅ›d
Ë% Pd Niemcy, Kotlina Karpacka (tam lokalny wariant Regaly)
- Typ Rixheim
Ë% MÅ‚odszy typ mieczy z pÅ‚ytkÄ… do rÄ™kojeÅ›ci
Ë% ZasiÄ™g - wzdÅ‚uż Alp - od wschodniej Francji do Kotliny Karpackiej
Ë% WydÅ‚użona pÅ‚ytka do rÄ™kojeÅ›ci w ksztaÅ‚cie rybiej gÅ‚owy
Ë% GÅ‚ownia rozszerza siÄ™ po czym zwęża na koocu
Ë% Dolna częśd sztychu - coraz cięższa (PrzeÅ‚om HaA/HaB)
- Typ Reutlingen - młodsze ze sztabą do rękojeści
Ë% Szersza gÅ‚ownia, węższa partia rÄ™kojeÅ›ci
Ë% BrD/HaA1 (W HaA1 dodatkowo kolec kooczÄ…cy sztabÄ™)
Ë% KrÄ…g północnoalpejski, nordyjski (importy), parÄ™ w Grecji, na wyspach,
jeden w Egipcie (Seti I)
- W kręgu nordyjskim również wytwarzano miecze ze sztabą do rękojeści - te miały
b. wÄ…skÄ… sztabÄ™
- Strefa północnoalpejska - miecze z pełną rękojeścią z trzema zgrubieniami (in. typ
Liptowskiego)
Ë% HaA1-A2
Ë% Miecze Liptowskiego to albo caÅ‚y ten typ albo podtyp z Kotliny Karpackiej
- Z miseczkowatą głowicą
Ë% PoÅ‚udniowe Niemcy i Kotlina Karpacka
Ë% Wyraz
ne poszerzenie głowni w dolnej części, dekoracja na głowni
Ë% HaB1
- Miecze ze sztabą do rękojeści z HaB
Ë% CzÄ™ste ricasso, dekoracja ryta na krawÄ™dziach zastawy
Ë% Jedno lub dwa zagÅ‚Ä™bienia w sztabie do rÄ™kojeÅ›ci
(ricasso, dekoracja ryta)
Ë% GÅ‚. strefa północnoalpejska
Ë% MÅ‚odsze w brÄ…zie atlantyckim - miecze z jÄ™zykiem karpia (b. mocnym
przewężeniem sztychu)
- Z antenowatą głowicą
Ë% HaB2
żð Przeważnie gÅ‚adka rÄ™kojeÅ›d
żð Pojedyncze podwiniÄ™cie
Ë% HaB3
żð Typ Tarquinia - z 3 liniami na rÄ™kojeÅ›ci
żð Typ Å›rodkowoeuropejski - ze sporym zdobionym guzkiem
- Typ Mörigen (z siodÅ‚owatÄ… rÄ™kojeÅ›ciÄ…)
Ë% Głównie krÄ…g nadÅ‚abski, północnoalpejski
- Typ Anvernier
Ë% Ma wgÅ‚Ä™bienie w Å›rodkowej części rÄ™kojeÅ›ci
Ë% PeÅ‚na rÄ™kojeÅ›d przynitowana do sztaby
- Miecz z kolcem i głowicą z rogami
- Miecze z nerkowatą głowicą
Ë% V OEB
- W HaC - dużo grobów wojowników
Ë% Broo jest i brÄ…zowa i żelazna (wtedy wiÄ™ksza)
Ë% Głównie miecze ze sztabÄ… ale sztaba nie jest wtedy H-ksztaÅ‚tna tylko pÅ‚aska
Ë% CzÄ™sto - gaÅ‚ka do rÄ™kojeÅ›ci grzybkowatego ksztaÅ‚tu
Ë% Miecze sÄ… głównie wysmukÅ‚e, zakooczone czÄ™sto ostrym szpicem
Typ Akinakes
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 5
- Typ Akinakes
Ë% Nieduży - miÄ™dzy sztyletem a mieczem
Ë% Broo Scytów ze stepów (VI-V w.)
Ë% Jelec o sercowatym ksztaÅ‚cie
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 6
Dwiczenia 3 - berła, czekany i siekiery
16 marca 2010
09:30
BERA
A SZTYLETOWE
- Znajdowane tylko w kulturze unietyckiej BrA2 w grobach ksi ążęcych
- GÅ‚ownia sztyletu osadzona poprzecznie na trzonku
- Mocowanie - małymi nitami (duże są tylko dla dekoracji)
- 2 typy
Ë% Wielkopolski
Ë% Meklemburski (z guzkiem na obuchu)
- W Irlandii - ślady takich bereł z rękojeścią z drewna - asymetryczne głownie mogą
pochodzid nie ze sztyletów ale z bereł - znajduje się takie w Irlandii i Hiszpanii
(ogólnie kultura El Argar ma dużo podobieostw z okolicami Odry i A
aby)
- Berła sztyletowe występują też licznie w sztuce naskalnej - byd może miały
charakter ceremonialny
SIEKIERY BOJOWE WYST
PUJ
W ÅšRODKOWEJ EUROPIE I STREFIE PRZYALPEJSKIEJ
CZEKANY - W OKOLICACH KOTLINY KARPACKIEJ
CZEKANY
- Ze zwieszonym obuchem
Ë% PoczÄ…tek - w Mezopotamii, potem Kaukaz i Kotlina Karpacka
Ë% BrA1-A2
- Hajdusamson-Apa -z grzebieniowatym obuchem
- Typ Dragomiresti - z przedłużonym obuchem
Ë% Dorzecze Cisy
- Z otworem na obuch w środkowej części
Ë% PojawiajÄ… siÄ™ w póz
nym neolicie - miedziane, sprowadzane nawet do
Skandynawii
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 7
Mapa europy
23 maja 2010
22:26
Wezera
Noted
Ren A
aba
Niemen
Pryped
Tamiza Dniepr
Dniestr
Sekwana
Loara Aluta
Marusza
Garonna Cisa
Bug
Wisła
Pobrany wycinek ekranu: 2010-05-23; 22:27
Rodan Pad Sawa
Drawa
Gwadalwikir Ebro Drina Odra Wardar Warta Dunaj
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 8
Pireneje Masyw Centralny Alpy
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 9
31 sierpnia 2010
19:49
Archeologia epoki brÄ…zu Strona 10