Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM
Biologia
Poziom podstawowy
Listopad 2009
W kluczu sÄ… prezentowane przykÅ‚adowe prawidÅ‚owe odpowiedzi. NaleÅ»y równieÅ» uznaç odpowiedzi ucznia, jeĘli sÄ…
inaczej sformułowane, ale ich sens jest synonimiczny wobec schematu, oraz inne odpowiedzi, nieprzewidziane w kluczu,
ale poprawne.
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
1. Za wymienienie trzech przyk"adów  1 pkt 1
Przyk"adowe odpowiedzi:
wątroba, dwunastnica, Żo"ądek, trzustka, serce
2. Za wyjaĘnienie roli kaŻdego z procesów  po 1 pkt 2
Przyk"adowe odpowiedzi:
rogowacenie  usuwanie mikroorganizmów wraz ze z"uszczajÄ…cym si´ naskórkiem; ochrona
g"´biej po"oÅ»onych tkanek przed wnikaniem drobnoustrojów; zwi´kszenie odpornoĘci na
urazy mechaniczne i dzia"anie promieniowania ultrafioletowego
keratynizacja  powstawanie bia"ka (keratyny), którego obecnoĘç w skórze powoduje, Å»e
staje si´ ona nieprzepuszczalna dla wody
3. Za wymienienie trzech elementów  1 pkt 1
Przyk"adowe odpowiedzi:
naskórek, keratyna, gruczo"y "ojowe, gruczo"y potowe, p"aszcz lipidowo-kwasowy, paznokcie,
w"osy, melanina
4. Za nazwanie kaŻdego z po"ączeł
 po 1 pkt 2
Odpowiedzi:
Ęcis"e/nieruchome/szwy, ruchome
5. Za prawid"owe zaznaczenie kaŻdej z chorób (D, E)  po 1 pkt 2
6. Za wyjaĘnienie  1 pkt 1
Przykładowa odpowiedz
:
Miofilamenty cienkie wsuwajÄ… (wĘlizgujÄ…) si´ pomi´dzy miofilamenty grube, ale d"ugoĘci
miofilamentów cienkich i grubych si´ nie zmieniajÄ…./PrÄ…Å»ek jasny skraca si´, ciemny
pozostaje bez zmian. Skraca si´ ca"y sarkomer.
7. Za ocen´ i podanie argumentu  1 pkt 1
Przykładowa odpowiedę:
Twierdzenie jest s"uszne. Podczas rehabilitacji ruchowej mi´sieÅ‚
jest stymulowany,
co pobudza go do syntezy bia"ek i chroni przed zanikiem.
8. Za wymienienie dwóch narządów  1 pkt 2
Za wymienienie czterech  2 pkt
Przykładowa odpowiedz
:
jama nosowa, gard"o, krtał
, tchawica, oskrzela, oskrzeliki
9. Za wyjaĘnienie zaleŻnoĘci  1 pkt 1
Przykładowe odpowiedzi:
CzÄ…steczki tlenu dyfundujÄ… ze Ęwiat"a p´cherzyków do krwi, poniewaÅ» w powietrzu
p´cherzykowym ciĘnienie parcjalne tlenu jest wi´ksze niÅ» w krwi dop"ywajÄ…cej.
Dwutlenek w´gla dyfunduje z krwi do Ęwiat"a p´cherzyków, poniewaÅ» we krwi dop"ywajÄ…cej
naczyniami w"osowatymi do p´cherzyków p"ucnych ciĘnienie parcjalne dwutlenku w´gla jest
wi´ksze niÅ» w powietrzu p´cherzykowym.
10. Za przyporządkowanie wszystkich elementów  po 1 pkt 2
skurcz przedsionków: B, C, E; skurcz komór: A, D, F
11. Za okreĘlenie roli uk"adu wieł
cowego  1 pkt 1
Przykładowa odpowiedę:
Uk"ad wieł
cowy doprowadza bezpoĘrednio do serca (mi´Ä˜nia sercowego) tlen i substancje
odÅ»ywcze oraz odprowadza zb´dne produkty przemiany materii.
www. operon. pl
1
Biologia. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
12. Za poprawne oznaczenie osi X i Y oraz wyskalowanie  1 pkt 2
X  grupa wiekowa/ wiek
Y  wartoĘç ciĘnienia (mm Hg)
Za poprawne naniesienie s"upków i legendy  1 pkt
wartoĘç ciĘnienia
(mm Hg)
120
100
80
60
40
20
0
noworodek 6 miesi´cy 1 rok 5 lat 8 lat grupa wiekowa/wiek
13. Za podanie dwóch przyk"adów do dwóch mechanizmów obronnych  po 1 pkt 2
Przykładowe odpowiedzi:
wydzieliny: pot, "ój, Ęluz, enzymy trawienne, soki trawienne, "zy, Ęlina
odruchy obronne: kichanie, kaszel
14. Za wpisanie dwóch pierwiastków  po 1 pkt 2
wapł
, Żelazo, jod, azot
15. Za uzupe"nienie kaŻdych dwóch wierszy  po 1 pkt 2
Przyk"adowe odpowiedzi:
Nazwa witaminy Funkcja w organizmie
wspomaga ochron´ immunologicznÄ…; stabilizuje psychik´/
niezb´dna do syntezy kolagenu/ wzmaga wch"anianie
C (kwas askorbinowy)
Å»elaza/ zabija bakterie wywo"ujÄ…ce próchnic´/ wzmacnia
dziÄ…s"a i z´by
niezb´dna w procesie widzenia/ odpowiada za prawid"owy
A (retinol)
wzrost i rozwój koĘci/ zapewnia zdrowie skóry
zwi´ksza wch"anianie wapnia i fosforu z jelit/ wzbogaca
D (kalcyferol)
z´by i koĘci w sole wapnia
niezb´dna do produkcji tzw. hormonów szcz´Ä˜cia/
uczestniczy w powstawaniu kwasów nukleinowych/
B11 (kwas foliowy) odpowiada za prawid"owy rozwój uk"adu nerwowego
rozwijajÄ…cego si´ p"odu/ zapewnia efektywnÄ… prac´ uk"adu
odpornoĘciowego
16. Za wymienienie dwóch przystosował
 1 pkt 1
Przykładowe odpowiedzi:
pofa"dowania b"ony Ęluzowej, kosmki jelitowe
17. Za wskazanie dwóch odpowiedzi (B, D)  1 pkt 1
18. Za wskazanie próby kontrolnej  1 pkt 3
A  rurka szklana zanurzona w wodzie
Za sformu"owanie problemu badawczego  1 pkt
wp"yw pH na aktywnoĘç trypsyny
Za sformu"owanie wniosku  1 pkt
Trypsyna dzia"a w Ęrodowisku o wysokim pH.
19. Za nazwanie w´glowodanów zapasowych (glikogen)  1 pkt 2
Za nazwanie obu hormonów  1 pkt
hormon X  insulina, hormon Y  glukagon
www. operon. pl
2
Biologia. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
20. Za wyjaĘnienie podobieł
stwa  1 pkt 2
Za wyjaĘnienie róŻnicy  1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
Podobieł
stwo w sk"adzie osocza i moczu pierwotnego wynika z tego, Że sk"adniki osocza
krwi w procesie filtracji przechodzą przez Ęciany torebki Bowmana (przechodzą z naczył

krwionoĘnych do cia"ka nerkowego).
RóŻnica w sk"adzie moczu pierwotnego i moczu ostatecznego spowodowana jest procesami
resorpcji (wch"aniania zwrotnego w kolejnych odcinkach nefronu).
21. Za wymienienie dwóch przyk"adów do kaŻdej z grup  po 1 pkt 2
Przykładowe odpowiedzi:
gruczo"y czyste: przysadka mózgowa, tarczyca, nadnercza
gruczo"y mieszane: trzustka, gonady (jÄ…dra, jajniki)
22. Za podanie kaŻdego z przyk"adów  po 1 pkt 2
tarczyca  kalcytonina  st´Å»enie jonów wapnia we krwi
przytarczyce  parathormon  st´Å»enie jonów wapnia we krwi
trzustka  insulina, glukagon  st´Å»enie cukru we krwi
kora nadnerczy  aldosteron  stosunek jonów sodu do potasu
23. Za okreĘlenie charakteru odruchu  1 pkt 2
odruch bezwarunkowy
Za narysowanie schematu  1 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi:
neuron czuciowy
receptor w skórze podeszwy neuron poĘredniczący/rdzeł
kr´gowy
neuron ruchowy
mi´sieÅ‚
nogi
24. Za przyporządkowanie wszystkich elementów (1C, 2A, 3D)  2 pkt 2
Za przyporządkowanie dwóch elementów  1 pkt
25. Za wybór dwóch odpowiedzi (A, D)  1 pkt 1
26. Za wskazanie dawcy i wyjaĘnienie  1 pkt 2
Za wyjaĘnienie, dlaczego druga kobieta nie moÅ»e byç dawcÄ…  1 pkt
Przykładowe odpowiedzi:
DawcÄ… krwi moÅ»e byç Å»ona, gdyÅ» jej krwinki nie posiadajÄ… na swojej powierzchni antygenów,
co nie spowoduje zlepiania si´ krwinek.
Matka nie moÅ»e byç dawcÄ… krwi, gdyÅ» krew ofiary wypadku zawiera przeciwcia"a skierowane
przeciwko antygenom A, zlokalizowanym na powierzchni krwinki AB. MoÅ»e to doprowadziç
do zlepienia si´ krwinek ofiary wypadku i dawcy, doprowadzajÄ…c pacjenta do Ęmierci.
27. Za stwierdzenie, Że odpowiedę jest poprawna, i zapisanie genotypów rodziców  1 pkt 2
Za zapis krzyŻówki  1 pkt
Aa x Aa A a
A AA Aa
a Aa aa
28. Za opisanie roli wektora  1 pkt 1
Przykładowe odpowiedzi:
Wektor przenosi zmodyfikowany (zdrowy) leczniczy gen do nieprawid"owo funkcjonujÄ…cej
komórki w miejsce wadliwego genu (genomu) komórki biorcy.
29. Za okreĘlenie rodzaju komórek i wskazanie oznaczenia literowego (limfocyty  D)  1 pkt 1
www. operon. pl
3
Biologia. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
30. Za podanie przyk"adów zysków i strat do kaŻdej z form dzia"alnoĘci cz"owieka  po 1 pkt 2
Przykładowe odpowiedzi:
wycinanie lasów równikowych
zyski:
 uzyskanie terenów pod uprawy i szlaki komunikacyjne
 pozyskiwanie surowców naturalnych, np. drewna
straty:
 naruszenie równowagi ekologicznej
 niebezpieczeł
stwo wytrzebienia gatunku
 zwi´kszenie st´Å»enia CO2
melioracje i osuszanie
zyski:
 zwi´kszenie powierzchni dla uprawy roĘlin
straty:
 zaburzenie gospodarki wodnej
 zuboŻenie flory i fauny
 niebezpieczeł
stwo wygini´cia gatunków
www. operon. pl
4