INFLACJA
Inflacja jest do zjawisko długotrwałego wzrostu średniego poziomu cen w
gospodarce.
Inną jej definicją może być też długotrwały proces obniżania się wartości pieniądza w
gospodarce.
Pomiar inflacji
Inflacja mierzona jest jako procentowa zmiana indeksu cen. Procent ten jest
określany jako stopa inflacji lub indeks wzrostu cen. Najpopularniejszym okresem
pomiarowym dla inflacji jest okres 1 roku. W Polsce najczęściej używanym indeksem
inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.
Inflacja nie jest z reguły mierzona na wszystkich produktach dostępnych w
gospodarce. Oszacowuje się ją na podstawie mniejszej grupy dóbr, która w swojej
budowie ma reprezentować ogół dóbr występujących w gospodarce. Tę grupę dóbr
nazywamy koszykiem dóbr.
Przyczyny inflacji
·ð nadmierne zwiÄ™kszanie podaży pieniÄ…dza poprzez jego emisjÄ™ przez bank
centralny lub kreacjÄ™ w bankach komercyjnych
·ð niespodziewany i gwaÅ‚towny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców
energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
·ð wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
·ð niezrównoważony budżet paÅ„stwa (wydatki z budżetu przewyższajÄ… wpÅ‚ywy)
·ð przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwiniÄ™cie procesu inwestycyjnego
finansowanego przez państwo)
·ð ingerencja paÅ„stwa w politykÄ™ emisyjnÄ… Banku Centralnego, co prowadzi w
rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
·ð wadliwa struktura gospodarki
·ð import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany
kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
·ð dÅ‚ugookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad
importem)
·ð monopolizacja gospodarki (monopoliÅ›ci wzrost kosztów produkcji mogÄ…
przenosić na cenę)
·ð zadÅ‚użenie głównych przedsiÄ™biorstw w danym sektorze
Inflacja na świecie
Inflacja powszechnie występuje w światowej gospodarce. W różnych krajach
występuje ona z różnym natężeniem. Niski poziom inflacji (kilkuprocentowy)
uznawany jest przez większość ekonomistów za korzystny dla gospodarki, dlatego
też banki centralne na świecie próbują utrzymywać inflację na takim właśnie niskim
poziomie.
Rodzaje inflacji ze względu na jej przyczyny:
·ð Inflacja popytowa (ciÄ…gniona przez popyt)  Ten rodzaj inflacji powstaje,
gdy w obiegu znajduje się zbyt duża ilość pieniędzy. Nadmiar ten może
powstawać na różne sposoby: nadmierną kreację pieniądza kredytowego,
nadmierny wzrost płac lub nadmierne wydatki budżetowe. Zjawisko inflacji
ciÄ…gnionej przez popyt bardzo wyraz
nie widoczne jest w gospodarkach,
których rządy finansują wydatki budżetowe przez nadmierną emisję pieniądza
 tzw.  drukowanie pieniędzy .
·ð Inflacja kosztowa (pchana przez koszty)  Ten rodzaj inflacji powstaje w
wyniku wzrostu kosztów produkcji. Przyczyny tego wzrostu mogą być
wielorakie  kurczenie się zasobów naturalnych, dodatkowe cła lub regulacje
przy imporcie itp.
·ð Inflacja wbudowana  wynikajÄ…ca z oczekiwaÅ„ odnoÅ›nie inflacji. WedÅ‚ug
teorii inflacji wbudowanej, w gospodarce występuje zamknięte koło:
Pracownicy wymagają podwyżek płac chcąc utrzymać wzrost płac powyżej
inflacji, pracodawcy przerzucają ten dodatkowy koszt na klientów i nakręcają
tym samym spiralę inflacyjną, to z kolei znów motywuje pracowników do
żądania podwyżek płac.
Rodzaje inflacji ze względu na jej nasilenie
·ð Inflacja peÅ‚zajÄ…ca  jest to staÅ‚y niski poziom inflacji. Ten rodzaj inflacji
występuje w większość krajów wysokorozwiniętych. Inflacja pełzająca nie
zakłóca niekorzystnie na procesów gospodarczych oraz jest kontrolowalna
poprzez narzędzia polityki monetarnej. Cel inflacyjny większości banków
centralnych w rozwiniętych gospodarkach to właśnie inflacja pełzająca w
okolicach 1-3%
·ð Inflacja kroczÄ…ca  jest to podwyższony poziom inflacji (5-15%). Inflacja
kroczÄ…ca jest pierwszym momentem wymykania siÄ™ inflacji spod kontroli.
Oczekiwania inflacyjne w gospodarce wzmagajÄ… siÄ™, co dodatkowo wspomaga
proces inflacyjny. Inflacja zaczyna się systematycznie nasilać.
·ð Inflacja galopujÄ…ca  z inflacjÄ… galopujÄ…cÄ… mamy do czynienia, gdy stopa
inflacji wynosi powyżej 15%. W takich warunkach podejmowanie decyzji i
planowanie przez przedsiębiorstwa staje się utrudnione, narastają zakłócenia
w przebiegu procesów gospodarczych, a wzrost gospodarczy zaczyna
wyhamowywać.
·ð Hiperinflacja  wstÄ™puje, gdy stopa inflacji osiÄ…ga kilkadziesiÄ…t procent. W
takich warunkach racjonalne gospodarowanie i planowanie staje siÄ™
niemożliwe. Przedsiębiorstwa nie są w stanie prowadzić rachunku
ekonomicznego. Skutkuje to załamaniem w gospodarce.
Według kryterium przyczyny:
·ð wewnÄ™trzna - inflacja, której przyczyny tkwiÄ… w gospodarce danego kraju  w
instytucjonalnych i strukturalnych zjawiskach, charakterystycznych dla tej
gospodarki.
·ð importowana - rodzaj inflacji, której przyczyny znajdujÄ… siÄ™ poza
granicami kraju. Wzrost cen produktów importowanych powoduje wzrost cen
produktów krajowych.
Inflacja importowana jest to zjawisko przenoszenia wzrostu cen z jednego
kraju do innych, przy braku ograniczeń administracyjnych w kształtowaniu się
kursów walutowych
·ð endogeniczna - rodzaj inflacji wywoÅ‚anej przez reakcjÄ™ Å‚aÅ„cuchowÄ…,
spowodowaną reakcją poszczególnych grup społecznych na zmiany
relacji wynagrodzeń.
·ð egzogeniczna - to rodzaj inflacji, którÄ… wywoÅ‚ujÄ… czynniki zewnÄ™trzne,
niezależne od układu gospodarczego. Przez czynniki zewnętrzne należy tu
rozumieć na przykład klęskę nieurodzaju, powodującą ograniczenie bądz

zmniejszenie podaży, co wpływa na wzrost cen.
·ð pieniężna - to termin używany przez ekonomistów szkoÅ‚y
austriackiej, monetarystów i szkoły neoklasycznej, pozwalający na
odróżnienie inflacji tego typu od inflacji cenowej, będącej, według wyżej
wymienionych szkół, jedynie następczynią omawianego rodzaju inflacji w
procesie kształtowania się zjawiska. Początkowo w teorii ekonomii termin
inflacja był utożsamiany właśnie z inflacją pieniężną, obecnie jednak, pod tym
pojęciem rozumie się inflację cenową. Inflacja pieniężna to inflacja wywołana
przez niekorzystną relację strumienia pieniężnego na rynku do innych
strumieni gospodarczych (nadmierna emisja pieniÄ…dza).
·ð budżetowa - to inflacja generowana przez nadmierny wzrost wydatków rzÄ…du,
niemający pokrycia w dochodach budżetu. Synonimem inflacji budżetowej jest
inflacja skarbowa, emisyjna, rzÄ…dowa.
·ð kredytowa - to inflacja, za którÄ… odpowiedzialne sÄ… podmioty kreujÄ…ce
nadmierny poziom strumienia pieniężnego (kredytowego).
·ð pÅ‚acowa - inflacja, której przyczynÄ… jest wzrost pÅ‚ac bÄ…dz
naciski związków
zawodowych na wzrost płac lub świadczeń socjalnych. Przeforsowanie
nadmiernych w stosunku do wydajności pracy żądań płacowych związków
zawodowych prowadzi do wzrostu kosztów wytwarzania, to zaś skutkuje
wzrostem cen (spirala  wzrost płac  wzrost cen ).
Według kryterium przejawiania się oraz skutków:
·ð otwarta (cenowa)  przejawia siÄ™ ona nieskrÄ™powanym żadnymi
ograniczeniami wzroście cen do poziomu równoważącego na bieżąco
strumienie popytu i podaży.
·ð tÅ‚umiona - inflacja, którÄ… charakteryzujÄ… przymusowe oszczÄ™dnoÅ›ci wywoÅ‚ane
niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu. Wzrost cen jest
tłumiony odgórnie. Synonimem inflacji tłumionej jest inflacja zasobowa,
odłożona, odroczona.
·ð jawna - objawia siÄ™ wzrostem cen rynkowych, wystÄ™puje w krajach
o gospodarce rynkowej, gdzie ceny kształtują się pod wpływem ścierania
się popytu z podażą.
·ð ukryta - różni siÄ™ od inflacji jawnej tym, że trudnoÅ›ci z nabyciem produktów nie
są spowodowane wzrostem ich cen, lecz brakiem towarów w sklepach i
niemożliwością ich zakupu. Jest to zjawisko dość powszechne w krajach
centralnie kierowanych (również w Polsce do1989 r.), w których ceny były
ustalane przez państwo i zjawisko wzrostu cen i inflacji jawnej nie
występowało tak jak w krajach wolnorynkowych.
W przypadku inflacji ukrytej występuje nadwyżka pieniądza przy
jednoczesnym niedoborze dóbr i usług na rynku. Jest to spowodowane
niedostosowaniem podaży do szybko wzrastającego popytu. Różnica
mogłaby zostać ograniczona przez mechanizm wolnorynkowy, który
spowodowałby podniesienie cen i ograniczenie popytu, ale w gospodarce
centralnie kierowanej, nie było takiej możliwości, gdyż ceny były ustalane
przez państwo.
Skutkiem inflacji ukrytej są długie kolejki, nierównowaga na rynku, kupowanie
na zapas, spekulacja, nielegalne zaopatrzenia, przekupstwo. Inflacja ukryta
bywa też nazywana tłumioną lub zasobową.
Według kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych:
·ð stratoinflacja - jest pewnÄ… odmianÄ… inflacji galopujÄ…cej (powyżej 20% rocznie),
przejawiającą się w dużych wahaniach indeksu cen z okresu na okres.
Towarzyszy dużym wahaniom koniunktury. Jest zależna od innych kategorii
makroekonomicznych.
·ð stagflacja (stagnacja + inflacja) zjawisko makroekonomiczne, polegajÄ…ce na
jednoczesnym występowaniu w gospodarce państwa zarówno
znaczącej inflacji, jak i stagnacji gospodarczej (inflacja zwykle wiąże się z fazą
wzrostu w cyklu koniunkturalnym). Przyczyn tego zjawiska upatruje siÄ™ w
negatywnym szoku podażowym, który powoduje zarówno wzrost cen, jak też i
ograniczenie produkcji.
·ð slumpflacja - zjawisko makroekonomiczne, polegajÄ…ce na jednoczesnym,
paradoksalnym występowaniu w gospodarce państwa zarówno
znaczącej inflacji, jak i spadku produkcji i dochodu narodowego w ujęciu
bezwzględnym.
Według kryterium czynnika czasu:
·ð sekularna - chroniczna  wystÄ™puje ciÄ…gle, jest to głównie inflacja
antycypowana (oczekiwana)  idealna ok. 2%
·ð okresowa - wystÄ™pujÄ… okresowe nasilenia, miÄ™dzy którymi wystÄ™puje
stabilizacja cen.
Ogólny podział  wyróżniamy:
·ð inflacjÄ™ cywilizowanÄ…  pozwala prowadzić zrównoważonÄ… gospodarkÄ™,
·ð inflacjÄ™ barbarzyÅ„skÄ…  degeneruje mechanizm ekonomiczny, rodzi liczne
patologie.
Skutki inflacji
Negatywne skutki inflacji to:
·ð Redystrybucja siÅ‚y nabywczej na korzyść emitujÄ…cego pieniÄ…dz
fiducjarny (zwykle rzÄ…du bÄ…dz
podległej mu organizacji) kosztem reszty
użytkowników. Stąd też inflacja nazywana bywa także "ukrytym podatkiem"
·ð Realny spadek wartoÅ›ci zobowiÄ…zaÅ„ i wierzytelnoÅ›ci, które nie podlegajÄ…
waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie
się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe  te niekorzystne
konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując
odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.
·ð Tzw. koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek  sÄ… zwiÄ…zane z tym, że w
warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów
gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu
do bankomatu.
·ð Tzw. koszty zmienianych jadÅ‚ospisów  sÄ… to koszty zwiÄ…zane z tym, że w
warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się
z dodatkowymi kosztami  przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać
jadłospisy.
Inne skutki inflacji
·ð Ponieważ siÅ‚a nabywcza pieniÄ…dza maleje, konsumenci chcÄ… siÄ™ go pozbyć,
zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te
sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny,
biżuterię, złoto itp.).
·ð Ponieważ rosnÄ… ceny dóbr, konsumenci chÄ™tniej kupujÄ… ich taÅ„sze zamienniki.
Na przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5 zł/kg do
6 zł/kg (oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki,
kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a
producenci szynki  zmniejszÄ….
·ð Powyższy skutek wywoÅ‚uje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych
towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków,
w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są
transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost
cen chleba.
Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji.
Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że
niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom
inflacji.
Najpopularniejszą miarą inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług
konsumpcyjnych (CPI). W Polsce inflacja w cenach płaconych przez
konsumentów wyniosła 0,9% w roku 2003 (w grudniu 2010 wyniosła 3,1%).
Prócz całorocznego indeksu wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych
podawany jest także indeks dla poszczególnych miesięcy roku  np. inflacja
grudzień do grudnia  procentowy wzrost poziomu cen towarów i usług w
grudniu danego roku w stosunku do poziomu cen w grudniu roku
poprzedniego.
Kontrola inflacji
Za kontrolowanie inflacji w większości krajów odpowiedzialne są banki
centralne. W Polsce jest to Narodowy Bank Polski (NBP). NBP wyznacza cel
inflacyjny, do którego chce dążyć  stopę inflacji, którą uważa na najbardziej
korzystną dla gospodarki. Następnie wpływa na poziom inflacji poprzez
odpowiednie dostosowywanie stóp procentowych  tak, aby jak najbardziej
zbliżyć go do celu inflacyjnego.