RWP  PACJENT
Podstawy
terapii przeciwzastoinowej
dla pacjentów w warunkach domowych
spółcześnie w coraz większej populacji nimi pacjentów, dlatego niezbędna jest pielęgnacja skóry, prewencja, profilaktyka
Wwystępują liczne obrzęki będące skut-  oprócz fachowego masażu (manualnego i edukacja pacjenta.
kiem zaburzonej pracy układu limfatycznego. drenażu limfatycznego)  terapia ruchem. 1. Manualny drenaż limfatyczny wspomaga
Obrzęk limfatyczny to choroba przewlekła Utrzymujący się przewlekle obrzęk chłonny przenikanie płynu tkankowego do naczyń
i dotychczas nieuleczalna. Wywołana jest jest powodem dodatkowych schorzeń, znie- limfatycznych, przyspiesza odtransporto-
niewydolnością pracy naczyń chłonnych, kształceń w narządzie ruchu (układ kost- wanie chłonki  zmniejsza obrzęk.
co powoduje nadmierne nagromadzenie no-stawowy) oraz zaników mięśniowych. 2. Kompresjoterapia (bandażowanie  pod-
płynu w przestrzeni pozanaczyniowej, śród- Nieleczony, przewlekły obrzęk chłonny trzymuje korzystne efekty uzyskane
tkankowej, zwanej także śródmiąższową, może być powodem powstania rzadkiego podczas masażu limfatycznego, ułatwia
w rozdętych, poszerzonych naczyniach lim- rodzaju nowotworu złośliwego  mięsaka wnikanie płynu tkankowego do naczyń
fatycznych, tkance podskórnej oraz w skórze. naczyń chłonnych, a monstrualny, stward- chłonnych, aktywizuje działanie pompy
Obrzęk limfatyczny obejmuje najczęściej niały obrzęk może zakończyć się amputacją mięśniowej, przyspiesza regenerację
swym zasięgiem kończyny górne i dolne, kończyny. zwłókniałych tkanek, zmniejsza aktyw-
a także może być rozprzestrzeniony na przy- By wspomóc fizjologiczny drenaż tka- ność stanu zapalnego, zmniejsza rozmiar
legający do obrzękniętej kończyny kwadrant nek, zmniejszyć obrzęk i zapobiec dalszym obrzęku). Bandażowanie jest pierwszą
tułowia lub miednicy. Może obejmować powikłaniom, niezbędne jest zastosowanie fazą tzw. udrażniającą, trwającą 3, 6 lub
również okolicę zewnętrznych narządów kompleksowej terapii przeciwobrzękowej. 9 tygodni. Fazą drugą terapii kompresyjnej
płciowych, twarz i szyję. Składowymi elementami terapii prze- jest noszenie tzw. bielizny kompresyjnej.
Obrzęki mają bardzo znaczący wpływ ciwzastoinowej są: manualny drenaż limfa- Jest to faza utrwalająca, która trwa przez
na ogólną sprawność fizyczną dotkniętych tyczny, kompresjoterapia, terapia ruchem, całe życie. Jej celem jest utrwalenie
Fot. 1. Na zdjęciu można zobaczyć, jak zachowuje się
popularny na rynku wyrób uciskowy, wyprodukowany
na miarę, ale nieprzystosowany do obrzęków limfa-
tycznych
Fot. 2. Zdjęcie pokazuje sposób dziania wyrobu przystosowanego dla pacjentów z problemami limfologicznymi
Warto wiedzieć
Wyroby okrągłodziane, w kształcie tuby, są produkowane z włókien o dużej rozciągliwości,
by w tej samej tubie udało się wyprofilować zarówno duże obwody, np. uda, jak i dużo
mniejsze  kostki. Wyroby te są doskonałe w przypadku problemów flebologicznych, ale
bez dużych obrzęków. Zastój chłonki tuż pod powierzchnią skóry powoduje, że dzianina
o dużej rozciągliwości wrzyna się w fałdy skórne lub roluje. Staje się to zaporą dla odpływu
limfy i krwi żylnej i wręcz pogarsza stan pacjenta (fot. 1).
Płaski sposób dziania pozwala uformować kształt kończyny poprzez dodawanie i odejmo-
wanie oczek przędzy o małej rozciągliwości. Nie ma potrzeby zwiększania rozciągliwości
nici (fot. 2).
Technika płaskiej dzianiny z przędzy o małej rozciągliwości pozwala stworzyć odzież
skuteczną w walce z obrzękiem limfatycznym i dostępną w formie odpowiadającej indy-
Fot. 3. Przykład wyrobu płaskodzianego na obrzęki
widualnym wymaganiom klientów (fot. 3).
limfatyczne
46 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008
fot. JOBST
RWP  PACJENT
osiągniętych efektów zmniejszenia obrzę-  1 klasa ucisku  18-21 mmHg,
ku oraz zapobieganie nawrotom.  2 klasa ucisku  23-32 mmHg,
3. Terapia ruchem ma na celu aktywizację  3 klasa ucisku  34-46 mmHg,
mięśni szkieletowych do pracy, a co za  4 klasa ucisku > 49 mmHg.
tym idzie wzmożenie oddziaływania Przyjmuje się, że terapia obrzęków w tej
pompy mięśniowej na naczynia chłonne, fazie powinna przestrzegać następujących
czyli wpływ na przyspieszenie transpor- zasad:
tu chłonki oraz poprawę upośledzonej 1. Odzież uciskowa powinna być produkowa-
ruchomości w stawach. na na miarę  na podstawie pomiarów cia-
4. Pielęgnacja skóry  stosowanie specjalnych ła pacjenta w końcowym etapie drenażu
kosmetyków o neutralnym dla skóry pH. limfatycznego, gdy obrzęk jest stabilny.
5. Edukacja pacjenta  ogólne wskazówki 2. Dzianina, z której produkowana jest
dotyczące trybu życia z obrzękiem: odzież, powinna charakteryzować się
a. dbać o higienę skóry, używając kosme- małą rozciągliwością.
tyków o odpowiednim natłuszczeniu 3. Wyrób powinien być płaskodziany, ze
i zgodnych z pH skóry, szwem.
b. nie mierzyć ciśnienia krwi na obrzęk- 4. Z uwagi na ochronę skóry materiał nie
niętej kończynie, nie wykonywać powinien powodować wrzynania się
pobierania krwi, iniekcji i wlewów i zawijania.
kroplowych, 5. Technologia dziania odzieży powinna
c. nie nosić obcisłej bielizny, umożliwiać odprowadzanie wilgoci
d. utrzymywać odpowiednią masę ciała, z powierzchni skóry.
stosować urozmaiconą dietę  ubogą 6. Odzież powinna być noszona tylko
w sól kuchenną, bogatą w warzywa w dzień.
i owoce, 7. Pacjent powinien zamówić dwa komple-
e. unikać zadrapań, ran i podrażnień ty odzieży, jeden na zmianę.
skóry na obrzękniętej kończynie (skóra 8. Należy dbać o odtwarzanie warstwy
to brama dla wszelkich infekcji, drob- hydrolipidowej skóry, o jej właściwe pH
noustrojów, wirusów, bakterii), chronić i bezwzględnie po zdjęciu odzieży skóra
się przed ukąszeniami insektów oraz powinna być chroniona kosmetykami do-
zwierząt domowych, puszczonymi przez producenta odzieży.
f. nie narażać się na działanie wysokich 9. Odzież powinna być wymieniona na
temperatur, unikać opalania oraz nie nową po gwarantowanym przez produ-
korzystać z sauny, centa czasie utrzymywania prawidłowej
g. po zabiegu manualnego drenażu z ban- kompresji (najczęściej 6 miesięcy).
dażowaniem wykonywać ćwiczenia 10. Im większa niewydolność układu
ruchowe, a w opatrunku  wszystkie chłonnego, tym silniejszy powinien być
możliwe do wykonania czynności życia ucisk.
codziennego, 11. W przypadku kończyn górnych zazwy-
h. w ciągu dnia należy pamiętać o wykony- czaj wystarczą wyroby z 1. lub 2. klasą
waniu ćwiczeń, jednak bez większego ucisku.
wysiłku, a także nosić specjalistyczną 12. W przypadku kończyn dolnych najczę-
odzież kompresyjną (rękawy, rękawicz- ściej stosuje się 3. i 4. klasę ucisku,
ki, pończochy, podkolanówki, rajstopy, 13. Przed przepisaniem odzieży uciskowej
skarpetki), zaleca się pomiar ciśnienia tętniczego
i. w nocy przyjmować pozycje drenażo- w kończynach dolnych u wszystkich
we, układając obrzękniętą kończynę na chorych z objawami zaburzenia ukrwie-
podwyższeniu i wspomagając odpływ nia kończyn.
chłonki, oraz nie zapominać o banda- Wyrobów uciskowych bezwzględnie nie
żowaniu, można używać w przypadku: zaawanso-
j. systematycznie prowadzić kontrolę wanych schorzeń tętnic obwodowych (ich
palpacyjną (dotykiem) własnego ciała zwężenia lub niedrożności), zdekompenso-
oraz przynależnych do obrzękniętej wanej niewydolności serca, bakteryjnego
kończyny regionalnych węzłów chłon- zapalenia żył (septyczne zapalenie żył),
nych: siniczego obrzęku bolesnego (phlegmasia
 węzły w dole nadobojczykowym, coerulea dolens).
węzły przy- i zauszne, podżuchwowe, Względne przeciwwskazania do noszenia
węzły pachowe, węzły pachwino- wyrobów uciskowych to: unieruchomienie,
we, infekcje skórne, sączące dermatozy, reakcje
 w razie wyczuwalnego obrzmienia niedostosowania do materiału uciskowego,
węzłów chłonnych niezwłocznie zaburzenia wrażliwości, uczulenie na
udać się na konsultację do lekarza, materiał uciskowy w obrębie kończyn,
 systematycznie badać się u ginekolo- zaawansowana neuropatia obwodowa (np.
ga i onkologa. cukrzycowa).
Odzież uciskowa produkowana jest
w czterech klasach ucisku (wielkość ciśnie- MGR GRAŻYNA KRYSIAK, MGR ANNA NAROJCZYK
nia, jakiemu podlega kończyna): NZOS Limf-Med, przedstawiciel JOBST
48 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008