Przegląd Geologiczny, vol. 53, nr 2, 2005
SŁOWO OD REDAKTORA NACZELNEGO
Tabela stratygraficzna
rekomendowana przez Międzynarodową Komisję Stratygraficzną
(patrz str. 176)
Włodzimierz Mizerski*
Przez kilkadziesiąt ostatnich lat Po drugie, znikają nazwy okresów w erze keno-
radykalne zmiany w tabeli straty- zoicznej  trzeciorzęd i czwartorzęd. Nazwy te po-
graficznej następowały sporadycz- chodzą jeszcze sprzed stuleci.
nie. W ostatnich latach zaszły w niej
Przypomnijmy, że twórcą pierwszego, nowoczes-
jednak tak ważne zmiany (a niektóre
nego podziału skał w dziejach Ziemi był urodzony w
z nich już się ugruntowały na dobre),
Osiecznicy na Dolnym R
ląsku Abraham Gottlob Wer-
że informacje o tym muszą dotrzeć
ner (1749 1817), który podzielił warstwy geologiczne
do wszystkich: do geologów prakty-
na pierwszorzędowe (nie zawierające widocznych ska-
ków, studentów wydziałów przyrodni-
mieniałoS
ci  odpowiadające dzisiejszemu prekam-
czych, naukowców pokrewnych geologii dyscyplin nauk
browi), przejS
ciowe (w których występują skamie-
o Ziemi, pracowników administracji geologicznej,
niałoS
ci tylko organizmów morskich, przede wszyst-
nauczycieli geografii oraz do autorów podręczników
kim bezkręgowców  odpowiadające mniej więcej
szkolnych.
paleozoikowi), drugorzędowe (zawierające skamie-
Konieczne jest stosowanie nowych wydzieleń w
niałoS
ci organizmów morskich i lądowych, zwłaszcza
publikacjach naukowych. Dlatego też na ostatniej stro-
gadów  odpowiadające mezozoikowi) oraz trze-
nie niniejszego numeru Przeglądu Geologicznego
ciorzędowe (ze szczątkami roS
lin kwiatowych, ptaków
zamieS
ciliS
my najnowszą tabelę stratygraficzną, reko-
i ssaków). W pierwszej połowie XIX w. geolodzy doda-
mendowaną przez Międzynarodową Komisję Straty-
li do tego podziału jeszcze czwartorzęd, obejmujący
graficzną (ISC). Wszystkie wymienione w niej jednost-
osady najmłodsze, uważane wówczas za aluwialne.
ki zostały zaaprobowane przez Międzynarodową Unię
Podział taki przetrwał przez ponad 100 lat.
Nauk Geologicznych (IUGS). Podział dziejów Ziemi,
NajwczeS
niej zrezygnowano z nazw pierwszorzęd
zastosowany w publikowanej dziS
tabeli, będzie
i drugorzęd. Wprowadzono podział na znane ery i
podziałem stosowanym od tej pory w naszym czaso-
okresy, w którym zachowano nazwę trzeciorzęd dla
piS
mie.
starszego okresu ery kenozoicznej i nazwę czwarto-
Przedstawmy pokrótce najważniejsze zmiany, jakie
rzęd dla okresu najmłodszego. Podział taki utrzymał
zaszły w tabeli stratygraficznej w ciągu ostatnich lat.
się do końca ubiegłego wieku, kiedy zdecydowano się
Po pierwsze, do historii przechodzi już podział pre-
zlikwidować trzeciorzęd jako okres geologiczny i na
kambru na dwie ery: archaik i proterozoik. Ten długi
jego miejsce wprowadzić dwa okresy: paleogen i
czas w dziejach Ziemi, wynoszący około 4 mld lat,
neogen.
został podzielony na siedem er. Dawny archaik podzie-
W roku 2004 postanowiono zlikwidować ostatni,
lono na cztery, a dawny proterozoik  na trzy ery,
nie mający już racji bytu, archaizm w postaci czwar-
trwające po kilkaset milionów lat. W dawnym archaiku
torzędu i włączyć go do neogenu, co znalazło odzwier-
wydzielono ery: eoarchaik, paleoarchaik, mezoar-
ciedlenie w opublikowanej tabeli stratygraficznej.
chaik i neoarchaik. Podobne nazewnictwo er zastoso-
Adaptując tabelę na rodzimy użytek, angielskie
wano w dawnym proterozoiku. Obecnie wydziela się:
nazwy nie wydzielanych u nas wczeS
niej okresów
paleoproterozoik, mezoproterozoik i neoproterozoik.
(w obrębie poszczególnych er prekambryjskich) lub
Wszystkie granice między poszczególnymi erami
pięter (w fanerozoiku) spolszczono, podobnie jak
prekambru, a także między ich poszczególnymi okre-
sami (z wyjątkiem granicy kriogen/ediakar w neopro- przyjęte już powszechnie nazwy jednostek podobne-
go rzędu. Z pewnoS
cią niektóre nazwy trzeba będzie
terozoiku) zostały wyznaczone na podstawie datowania
wieku bezwzględnego skał. w przyszłoS
ci zmodyfikować (uznając za poprawne
np. syder zamiast sider czy kalym zamiast calym
itp.), ale to należy zostawić już specjalistom.
Więcej informacji i szczegółowe podziały można
*Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4,
00-975 Warszawa; [e-mail] znalex
ć na stronie internetowej www.stratigraphy.org.
96
Tabela stratygraficzna
rekomendowana przez Międzynarodową Komisję Stratygraficzną (patrz str. 96)
251,0ą0,4
HOLOCEN CZANGSING
HOLOCENE LOPING CHANGHSINGIAN
0,0115
GÓRNY/PÓ NY LOPINGIAN WUCZIAPING
UPPER/LATE WUCHIAPINGIAN
260,4ą0,7
PLEJSTOCEN R
RODKOWY CAPITAN
PLEISTOCENE MIDDLE CAPITANIAN
DOLNY/WCZESNY GWADELUP WORD
LOWER/EARLY GUADALUPIAN WORDIAN
1,806
GELAS ROAD
GELASIAN ROADIAN
270,6ą0,7
PLIOCEN PIACENT KUNGUR
PLIOCENE PIACENZIAN KUNGURIAN
ZANKL ARTYŃSK
ZANCLIAN CISURAL ARTINSKIAN
5,332
MESSYN CISURALIAN SAKMAR
MESSINIAN SAKMARIAN
TORTON ASSEL
TORTONIAN ASSELIAN
299,0ą0,8
SERRAWAL GŻEL
MIOCEN SERRAVALLIAN GÓR./PÓ . GZHELIAN
MIOCENE LANG UPP./LAT. KAZIM
LANGHIAN KASIMOVIAN
306,5ą1,0
BURDYGAŁ R
RODKOWY MOSKOW
BURDIGALIAN MIDDLE MOSCOVIAN
311,7ą1,1
AKWITAN DOL./WCZ. BASZKIR
AQUITANIAN LOW./EAR. BASHKIRIAN
23,03 318,1ą1,3
SZAT GÓR./PÓ . SERPUCHOW
OLIGOCEN CHATTIAN UPP./LAT. SERPUKHOVIAN
326,4ą1,6
OLIGOCENE RUPEL R
RODKOWY WIZEN
RUPELIAN MIDDLE VISEAN
33,9ą0,1 345,3ą2,1
PRIABON DOL./WCZ. TURNEJ
PRIABONIAN LOW./EAR. TOURNAISIAN
359,2ą2,5
BARTON FAMEN
EOCEN BARTONIAN FAMENNIAN
GÓRNY/PÓ NY
EOCENE LUTET UPPER/LATE FRAN
LUTETIAN FRASNIAN
385,3ą2,6
IPRES ŻYWET
YPRESIAN GIVETIAN
R
RODKOWY
55,8ą0,2
TANET MIDDLE EIFEL
THANETIAN EIFELIAN
397,5ą2,7
PALEOCEN SELAND EMS
PALEOCENE SELANDIAN EMSIAN
DAN DOLNY/WCZESNY PRAG
DANIAN LOWER/EARLY PRAGIAN
65,5ą0,3
MASTRYCHT LOCHKOW
MAASTRICHTIAN LOCHKOVIAN
416,0ą2,8
KAMPAN PRIDOL
CAMPANIAN PRIDOLI
418,7ą2,7
SANTON LUDFORD
SANTONIAN
GÓRNY/PÓ NY LUDLOW LUDFORDIAN
UPPER/LATE KONIAK LUDLOW GORST
CONIACIAN GORSTIAN
422,9ą2,5
TURON HOMER
TURONIAN WENLOK HOMERIAN
CENOMAN WENLOCK SHEINWOOD
CENOMANIAN SHEINWOODIAN
99,6ą0,9 428,2ą2,3
ALB TELYCH
ALBIAN TELYCHIAN
APT LANDOWER AERON
APTIAN LLANDOVER AERONIAN
BARREM RHUDDAN
DOLNY/WCZESNY BARREMIAN RHUDDANIAN
443,7ą1,5
LOWER/EARLY HOTERYW HIRNANT
HAUTERIVIAN HIRNANTIAN
WALANŻYN GÓRNY/PÓ NY
VALANGINIAN UPPER/LATE
BERIAS
BERRIASIAN
145,5ą4,0 460,9ą1,6
TYTON DARRIWIL
TITHONIAN DARRIWILIAN
R
RODKOWY
GÓRNY/PÓ NY KIMERYD MIDDLE
UPPER/LATE KIMMERIDGIAN
471,8ą1,6
OKSFORD
OXFODIAN DOLNY/WCZESNY
161,2ą4,0
KELOWEJ LOWER/EARLY TREMADOK
CALLOVIAN TREMADOCIAN
488,3ą1,7
BATON
BATHONIAN
R
RODKOWY FURONG
MIDDLE BAJOS FURONGIAN PAIBI
BAJOCIAN PAIBIAN
501,0ą2,0
AALEN
AALENIAN
R
RODKOWY
175,6ą2,0
TOARK MIDDLE
TOARCIAN
513,0ą2,0
PLIENSBACH
DOLNY/WCZESNY PLIENSBACHIAN DOLNY/WCZESNY
LOWER/EARLY SYNEMUR LOWER/EARLY
SINEMURIAN
542,0ą1,0
HETANG EDIAKAR
HETTANGIAN
NEO- EDIACARAN
199,6ą0,6
RETYK PROTEROZOIK KRIOGEN
RHAETIAN NEO- CRYOGENIAN
PROTEROZOIC
GÓRNY/PÓ NY NORYK TON
UPPER/LATE NORIAN TONIAN
1000
KARNIK STEN
CARNIAN
MEZO- STENIAN
228,0ą2,0
LADYN PROTEROZOIK ECTAS
LADINIAN MESO- ECTASIAN
R
RODKOWY
PROTEROZOIC
MIDDLE ANIZYK KALYM
ANISIAN CALYMMIAN
245,0ą1,5 1600
OLENEK STATER
DOLNY/WCZESNY OLENEKIAN STATHERIAN
LOWER/EARLY IND PALEO- OROSIR
INDUAN PROTEROZOIK OROSIRIAN
251,0ą0,4
PALEO- RIAK
PROTEROZOIC RHYACIAN
SIDER
SIDERIAN
2500
NEOARCHAIK
NEOARCHEAN
2800
MEZOARCHAIK
MESOARCHEAN
3200
PALEOARCHAIK
PALEOARCHEAN
3600
EOARCHAIK
DOLNA GRANICA NIEOKRER
LONA
EOARCHEAN
LOWER LIMT IS NOT DEFINED
AGE
AGE
AGE
AGE
ERA
ERA
ERA
ERA
EON
EON
(Ma)
EON
EON
(Ma)
WIEK
WIEK
WIEK
WIEK
STAGE
STAGE
EPOKA
EPOKA
EPOCH
EPOCH
OKRES
OKRES
SERIES
SERIES
PIĘTRO
PIĘTRO
PERIOD
PERIOD
(mln lat)
(mln lat)
ERATEM
ERATEM
SYSTEM
SYSTEM
SYSTEM
SYSTEM
ODDZIAŁ
ODDZIAŁ
ERATHEM
ERATHEM
EONOTEM
EONOTEM
EONOTHEM
EONOTHEM
PERM
PERMIAN
NEOGEN
NEOGENE
KENOZOIK
CENOZOIC
KARBON
MISSISSIPP
PENSYLWAN
MISSISSIPPIAN
PENSYLVALIAN
PALEOGEN
PALEOGENE
DEWON
DEVONIAN
CARBONIFEROUS
PALEOZOIK
PALEOZOIC
FANEROZOIK
PHANEROZOIC
SYLUR
FANEROZOIK
SILURIAN
PHANEROZOIC
KREDA
CRETACEOUS
ORDOWIK
MEZOZOIK
MESOZOIC
JURA
JURASSIC
KAMBR
CAMBRIAN
ORDOVICIAN
TRIAS
TRIASSIC
PROTEROZOIK
PROTEROZOIC
PREKAMBR
PRECAMBRIAN
ARCHAIK
ARCHEAN