Nowy Testament  Notatki z wykładów  SEMESTR I
Temat : Geneza Ewangelii
Nowy Testament  Dobra nowina o Jezusie czyli Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy, oraz Apokalipsa.
Przy powstaniu Ewangelii musimy uwzględnić trzy Etapy jej formowania :
I Jezus Historyczny  SÅ‚owa i czyny Jezusa (verba et gesta)
II Przekaz apostolski  Dzieje, Listy, Apokalipsa
III Forma literacka (książkowa)  w oparciu o dwa poprzednie etapy powstaje Redakcja. Istnieją cztery różne formy, spojrze-
nia, redakcje jednej Ewangelii o Chrystusie, a mianowicie : Ewangelia wg. Åšw. Marka, Mateusza, A
ukasza, Jana.
Świadectwa o Chrystusie znajdziemy też w innych przekazach np. w Wojnie Żydowskiej Flawiusza, czy Liście Piliusza Młod-
szego.
O etapach formowania się Ewangelii mówią dokumenty związane z Soborem Watykańskim II : Sancta Mater Ecclesia, Dei
Verbum. Dokumenty te potwierdzają historyczność Jezusa. Problem odrzucenia historyczności Jezusa z Nazaretu rozpoczął się
po reformacji. W XIX wieku zaczęto orzucać historyczność Jezusa na podstawie NT. Reakcją były badania archeologiczne
prowadzone przez biblistów. Na VS podjęto tę kwestię ponieważ Ojcowie soborowi nie mieli sprecyzowanego poglądu wobec
problemu jak wyjaśnić historyczność Jezusa. Zwrócono się więc do Papieskiej Komisji Biblijnej z prośbą o opracowanie od-
powiedniego dokumentu. W ten sposób powstał w IV 1964 roku dokument Sancta Mater Ecclesia, który stał się podstawą do
konstytucji dogmatycznej o objawieniu Dei Verbum.
Każda krata ewangelii składa się z trzech warstw : słowa i czyny  tradycji ustnej  redakcji. Metodą podstawową dojścia do
Jezusa historycznego jest historia form literackich (Formgeschichte), która powstała w kręgach protestanckich. Wraz z po-
wstaniem tej metody zaczęto odmawiać NT charakteru tekstu natchnionego. Protestanccy egzegeci Szmit, Dybelis, Bultmann
doszli do wniosku, że w NT mamy tzw. Małe formy literackie czyli w każdej księdze występują zbiory (kompilacje) kilku
gatunków literackich. Ewangelie należą do małej literatury i są wytworem geniuszu ludzi starożytnych. Zastosowano tu tzw.
Postulat socjologiczny  w miarę potrzeb człowiek potrafi stworzyć sobie postać ku pokrzepieniu serc i tak Żydzi pod okupa-
cją stworzyli sobie Jezusa z Nazaretu, którego sprowadzono do postaci wręcz mitycznej.
Reakcją strony katolickiej było odrzucenie Formgeschichte. Dopiero w latach czterdziestych a dokładniej 30 IX 1943 roku
papież Pius XII w encyklice  Divino Afflante Spiritu dopuszczono stosowanie tej metody w Kościele Katolickim. Papież
pisze, że winne są założenia aprioryczne (brak sfery nadprzyrodzonej), a nie sama metoda. W NT są świadectwa naocznych
świadków przebywających z Jezusem zarówno przed śmiercią jak i po zmartwychwstaniu. Zawsze u podstaw nowego ruchu
religijnego stoi założyciel stąd upadek postulatu socjologicznego. Należy także uwzględnić tzw. Sitz im Leben  czyli okolicz-
ności życia Jezusa, apostołów, świadków, redaktorów, adresatów pism, treść i gatunki literackie tamtych czasów, fakty histo-
ryczne, położenie geograficzne, warunki kulturowe, religijne. Metody form nauczania w NT są uzależnione od okoliczności.
Dziś w ich odkrywaniu pomaga przede wszystkim archeologia, technika, historia, oraz wiele nauk pomocniczych. Dzięki sto-
sowaniu zarówno Formgeschichte jak i Sitz im Leben dojście do etapów powstania Ewangelii, oraz odpowiedz
na pytanie o
redakcję i historyczność Jezusa, stało się łatwiejsze.
Podstawową formą nauczania w czasach Jezusa był ustny przekaz. Nauczyciel tak formułował zdania by wiedza przekazana
była łatwa do zapamiętania
(często opierano się na układzie rytmicznym akcentów w zdaniu). Cechy nauczania pamięciowego :
- nie zapamiętywano zbytecznych rzeczy
- każdy fragment do zapamiętania miał swój tytuł (treść kojarzyła się z konkretną nazwą)
- powtarzanie tych samych myśli (paralele)
- antytezy dobry  zły
- paralelizm syntetyczny, analistyczny
- hiastyczność (gradacja)
- słowa wiążące często się powtarzały, były krótkie A B B A
- rytmika ułatwiała zapamiętywanie i wykrywanie błędów (odpowiednio dobierano ilość sylab akcentowanych i nie
akcentowanych)
Sformułowania i formy literackie ST i NT są podobne.
Temat : Tło historyczne czasów Jezusa.
Palestyna od 63 roku p.n.e. znajduje siÄ™ pod okupacjÄ… rzymskÄ… kiedy to Pompejusz przybywa na pomoc Antypatrowi. Antypatr
wprowadza na tron Judei (podległy Rzymowi) swojego syna Heroda I. Królestwo to obejmowało: Judeę, Samarię, Galileę,
Zajordanie (dawne państwo Salomona). Herod rozbudowywał i umacniał państwo m.in. wzmocnił twierdze nad morzem Mar-
twym: Masada, Macheon, rozbudował w Samarii miasto Sychem a w Sebaste wybudował świątynię ku czci cesarza Augusta.
Miał następujące siedziby: Pałac Hasmonejski, Kyrpos(Jerycho), Fazele Aleksandryjską, Herodianum(w Betlejem), Cezarea
Nadmorska. U z
ródeł Jordanu wybudował świątynie kultu pogańskiego Sapiera w Panes (Cezarea Filipowa). Rozbudował i
przebudował, także Świątynię Jerozolimską od 20 r. p.n.e. tworząc kompleks sakralny o wymiarach 500x300 m. Na plac świą-
tynny prowadziły bramy, główne wejście znajdowało się od strony pd. Za murem znajdowały się krużganki: południowy  Kró-
lewski , wschodni  Salomona w których pielgrzymi odpoczywali i chronili się przed złą pogodą. W świątyni były osobne
dziedzińce dla kobiet, mężczyzn i pogan. Pierwsza faza rozbudowy trwała od 20 do 10 p.n.e. rozbudowa trwała 86 lat do 66
roku n.e. Poprzez budowle Herod umacniał władzę rzymian od których by całkowicie zależny, rządy sprawował bardzo krwa-
wo, a pomimo tego miał zwolenników partię herodian. Herod zmarł ok. 4 lub 1 roku p.n.e. y
ródła podają, że umarł przed świę-
tem paschy miesiÄ…c lub 3
1
m-ce. po zaćmieniu księżyca. Przyjęto jednak tezę o śmierci w 4 roku p.n.e. chociaż ta wersja jest prawdopodobna nie ma
całkowitej zgodności. Herod podzielił królestwo pomiędzy synów na Tetrarchy (zarządy):
- część południową otrzymał Archleaos do 6 w p.n.e. kiedy go wygnano i Oktawian August nie zgodził się na ob-
jęcie władzy w Judei przez któregoś z pozostałych synów. Ustanowił tam prokuratorów rzymskich. 7 prokurato-
rem w latach 26  36 n.e. był Poncjusz Piłat.
- część północną objął Antypas, który rządził Galileą do 39 roku n.e. wtedy został wygnany.
- Zajordanie objął do swojej śmierci w 34 roku n.e. Filip II
Wcześniejsi synowie Heroda zostali zamordowani: Arystobul, Aleksander.
Herodiada  żona Heroda Filipa, zwanego Boetos, który równocześnie był jej wujem. Była matką Salome. Po porzuceniu
prawowitego męża żyła z Herodem Antypasem bratem męża. Jej postępowanie ganił Jan Chrzciciel więc nakłoniła króla do
jego skazania na śmierć. Po detronizacji Heroda udała się z nim na wygnanie do Francji.
Temat: Tło społeczno  religijne
Mieszkańcy:
- Żydzi
- Rzymianie
- Samarytanie (skłóceni z żydami, przejęli Torę mieli własną świątynię w Garizim nad Sychem).
- Poganie  zamieszkiwali Dekapol (10 miast Zajordania) mieli kulturÄ™ grecko-rzymskÄ…. Miasta: Scytopolis, Ge-
raza, Gadara, Pilla (tam znalez
li schronienie chrześcijanie podczas prześladowań po roku 70 n.e.).
Ugrupowania polityczno-religijne:
- Herodianie- zwolennicy Heroda, partia pro rzymska.
- Saduceusze
- - słudzy Świątyni pro rzymscy, kapłani świątyń, Arcykapłan stojący na ich czele mianowany przez Rzymian.
- Faryzeusze- największa partia są to świeccy żydzi ściśle wypełniający prawo.
- Zeloci- gorliwie zachowujący Torę, dążą do uwolnienia kraju od obcych wpływów(spośród nich wywodził się
apostoł Szymon Gorliwy).
- Sykarejczycy- (od sikka zaokrąglony nóż, którego używano) skrajni zeloci dokonujący zamachów politycznych,
z tego ugrupowania wywodził się Barabasz.
- Eseńczycy- sekta religijna(łac. Sekare odłanczać się, stanowią początek gett) mieszkająca na pustyni judzkiej,
stroniąca od powiązań politycznych.
- Qumrańczycy- prowadzili życie monastyczne na pustyni nad Morzem Martwym, wywodzą się z kapłanów w
Kilbet-Kumran. Obecnie w Qumran odkryto 11 grot z rękopisami, znaleziono ruiny cystern i zabudowań. Powsta-
ła hipoteza o czymś na kształt klasztoru bądz
o tym, że była w tum miejscu twierdza hasmonejska. W Qumran
praktykowano celibat, następowała separacja małżeńska, grupy były 10 osobowe z 1 przywódcą na czele. Żony i
dzieci mieszkały oddzielnie od mężczyzn. Wspólnota była wybitnie męska.
- Uczeni w Prawie- stanowili osobną kastę społeczną. Wywodzili się z różnych warstw społecznych. Wyjaśniali i
interpretowali Pismo i Prawo do codziennych potrzeb. Byli z reguły bezpartyjnymi wpływowymi rabinami.
Z w/w ugrupowań składał się Sanhedryn. Był to polityczno-religijny parlament złożony z 70 osób na, którego czele stał Arcy-
kapłan przewodniczący: Saduceuszom, Faryzeuszom, Uczonym w Piśmie i Herodianom. Sanhedryn w czasach Jezusa był
tylko reprezentacją ponieważ nie miał władzy wykonawczej!!! W 6 w. p.n.e. sytuacja po wygnaniu Archelosa pogorszyła się
bo reprezentantami Rzymu stali się prokuratorzy, którzy często stali w opozycji do Judaizmu. Na to kto zostanie prokuratorem
mieli wpływ doradcy cesarza. W taki sposób w 26 roku naszej ery prokuratorem Judei został Poncjusz Piłat. Na to stanowisko
zarekomendował go doradca cesarza Klaudiusza  Sajne.
Kierunki wyjaśniania Pisma Św.:
- Prawniczy  Hallacha
- Moralny i Dydaktyczny  Haggada (wyjaśnianie mądrośćiowe, jak żyć).
Doraz
ne wyjaśnianie pism przez Uczonych w Prawie krytykował Jezus, ponieważ uczeni wskazywali, że ludzkie poglądy są
ważniejsze od Słowa Bożego.
Tradycja Starszych  przekaz  ustny i pisemny. Powstała z połączenia Hal lachy i Haggady. Tradycja nie była zredagowana
ostatecznie, ważny był cel doraz
ny nauczania. Skodyfikowano ją w 3 w. po Chrystusie był to początek Talmudu  Miszna.
Do Talmudu dołączono uzupełnienia: Gemarę i Tosetę.
Talmud ostatecznie zredagowano w V wieku n.e. przeciw Chrześcijanom. Składa się z: Miszny, Gemary i Tosefty.
W czasach Chrystusa w Palestynie rozwijały się ruchy baptyzmalno - pokutne. Jednym z takich ruchów był ruch Jana Chrzci-
ciela. Ruch ten był otwarty na inne tego typu ruchy, nie był także wolny od tendencji mesjanistycznych. Niektórzy zwolennicy
ruch uważali Jana Chrzciciela za mającego nadejść Mesjasza z rodu Aarona. Oto kim jest Jan Chrzciciel powstał spór m-dzy.
uczniami Jezusa a Jana. Spór tan definitywnie został rozstrzygnięty  Jan jest ostatnim prorokiem ST zapowiadającym Chry-
stusa. Niektórzy uczniowie Jana Chrzciciela, Jan-ewangelista i Andrzej stali się uczniami Jezusa. Jezus w swoim nauczaniu
kilkukrotnie nawiązywał do osoby Jana Chrzciciela.
Ruchem do którego Jezus często odwoływał się w trakcie swojego nauczania było stronnictwo faryzeuszy. Jezus jako prakty-
kujący żyd starał się w trakcie ziemskiego życia wypełniać obowiązki związane z przynależnością do religii żydowskiej. Z
ruchu faryzejskiego wywodzili się niektórzy wybitni chrześcijanie: Józef z Arymateii, Nikodem, św. Paweł.
W NT faryzeusze są symbolem wrogów Chrystusa ponieważ są ukazani tuż po synodzie w Jamnie. Trzeba jednak zaznaczyć,
że nie wszyscy faryzeusze byli wrogo nastawieni do Jezusa.
2
Tendencje Mesjańskie Judaizmu:
- Mesjasz z rodu Dawida  wyzwoliciel spod okupacji rzymskiej, mesjasz polityczny, przywódca, król (przejawy
w Qumran, oraz wśród Zelotów)
- Mesjasz z rodu Aarona- prorok, duchowy przywódca, nowy Eliasz
W społeczeństwie Izraela występowały jeszcze dwie warstwy, które były na ogół nie akceptowane przez Izraelitów, a miano-
wicie:
- Celnicy  byli urzędnikami państwowymi z nadania władzy rzymskiej, poborcami podatków. Wśród nich 90%
stanowili Rzymianie a 10% kolaborujący z nimi Żydzi. Na ogół byli nie wierzący i myśleli tylko o dobrach do-
czesnych. Z nich wywodził się apostoł Mateusz i Zacheusz (zwierzchnik z Jerycha).
- Samarytanie  przybyli z Asyrii w VIII w .p.n.e. Była to kraina i miasto Samaria, w czasach Heroda przemiano-
wana na Sebaste. Połączyli wiarę w JAHWE z wiarą asyryjską. Przyjęli monoteizm, ale nie w wydaniu żydow-
skim. Miejscem kultu było Sychem, które stanowiło konkurencję dla Jerozolimy. Konflikt żydowsko-
samarytański nasilił się po odbudowie świątyni jerozolimskiej, gdyż żydzi uprawiali tranzyt pn.- pd. W czasach
grecko-rzymskich byli lojalni wobec władzy. Stanowili grupę do ewangelizacji. Przypowieść o miłosiernym Sa-
marytaninie nawiązuje do prześladowań po Chrystusie, samarytanie stanowią tu ogniwo pośrednie pomiędzy ży-
dami a poganami.
Z powyższego przedstawienia stronnictw wynika, że judaizm był mocno podzielony. Nauka Chrystusa wyrastała ponad Juda-
izm. Wielu żydów uważało Jezusa i jego uczniów za jakiś odłam judaizmu, a nawet za sektę. W ruchu Chrystusa odwoływanie
się do ST ma być zapowiedzią NT wypełnioną w pełni w NIM. Chrześcijaństwo było otwarte na inne grupy w przeciwieństwie
do judaizmu gdzie każda grupa była zamknięta dla drugiej. Ponieważ Judaizm był podzielony doktrynalnie chrześcijaństwo w
takich warunkach mogło powstać. Jego istotą jest Bóg w Trójcy Jedyny.
[ Ćwiczenia: przygotować mapkę Palestyny z czasów Jezusa z szczególnym uwzględnieniem miejscowości z Mk. 1  15].
Temat : Ramy historyczno-geograficzne życia Jezusa.
Na podstawie tekstów Ewangelii możemy wyróżnić następujące miejsca związane z życiem Jezusa:
1. Betlejem  miejsce narodzenia Jezusa jest wspomniane u Mt. 2,1, A
k. 2,4, J 7,42, a także w ST są zapowiedzi odno-
śnie miejsca narodzin mesjasza Mi 5, 2- 4. Jest jednak tu postawiony problem dokładnego miejsca narodzin. Kult i ar-
cheologia potwierdza, że już w II wieku n.e. Justyn pisze o grocie narodzenia. W IV w. Helena kazała zbudować nad
grotą bazylikę, i od tego czasy trwa tam nieprzerwany kult. Znane jest, także pole pasterzy na którym są dwie ka-
pliczki katolicka i prawosławna.
2. Nazaret  miejsce wychowania Jezusa. Teksty potwierdzające obecność Jezusa w Nazarecie znajdziemy u wszyst-
kich ewangelistów. Jezus urodził się za czasów Heroda I, wtedy cesarzem był Oktawian August, Który wydał nakaz
powszechnego spisu ludności w całym cesarstwie(jest to okoliczność historyczna, Józef z rodu Dawida musi udać się
do Betlejem aby dać się zapisać wraz z Maryją swą małżonką A
k. 1, 4-5). Występuje tu argument teologiczny Jezus
Mesjasz pochodzi z rodu Dawida.
Lata ukryte  to okres dorastania Jezusa w Nazarecie, nazwa pochodzi z tradycji wczesnochrześćjiańskiej. Dzięki od-
kryciom archeologicznym możemy zobaczyć dzisiaj co tam się znajduje:
- 2  domy : 1 Maryi w którym nastąpiło poczęcie z Ducha Św. Jest to jaskinia zaadoptowana na dom jej istnienie
potwierdzają badania archeologiczne i kult. 2 dom to jaskinia Św. Józefa, znajduje się 200 dalej niż dom Maryi.
Nad nim znajduje się kościół Św. Rodziny. Domy są zamknięte dla zwiedzających.
- Synagoga- przy niej mieściła się szkoła. Dziś znajduje się tam pamiątka średniowieczna kościół.
- y
ródełko  miejsce pobierania wody, gdzie Matka Boża chodziła z małym Jezusem po wodę. Obecnie znajduje
się prawosławny kościół Św. Archanioła Gabriela.
- Skała nad przepaścią z której miał być strącony Jezus.
Daty związane z życiem Jezusa:
Narodzenie  dane dotyczące dokładnej daty są dość ogólne, w okresie wizyty u Jezusa mędrców ze wschodu mógł On mieć
około dwóch lat. Kwestią podstawową jest tu znajomość daty śmierci Heroda(dokładnej daty z
ródła nie podają). Flawiusz
pisze, że Herod zmarł po zaćmieniu księżyca przed świętem paschy. To zaćmienie było ok. 30 stycznia co było miesiąc od
paschy. Pogrzeb musiałby odbyć się wtedy w paschę co było zakazane. Drugą hipotezę stanowi zaćmienie, które miało miejsce
w trzy miesiące przed świętem paschy w 753 roku od założenia Rzymu czyli w 1 roku p.n.e. zaćmieni to miało miejsce przed
północą. Warto dodać, że spis ludności odbył się w VIII wieku p.n.e.
Ustaleniem daty narodzin Jezusa zajął się Dionizy Mały. Według niego Chrystus narodził się w 754 roku od założenia Rzymu.
Wiadomo jednak, że się pomylił. Część historyków przyjmuje datę roku 750 od założenia Rzymu, aczkolwiek hipotezą najbar-
dziej prawdopodobną, która została przyjęta przez Kościół jest rok 754. Dokładnej daty narodzin nie znamy.
Działalność publiczna Jezusa:
- Trasa do Jerozolimy  Via Maris  trakt nie uczęszczany przez żydów ponieważ była to trasa uczęszczana przez
kupców, polityków, rzymian, pogan, greków. Dolina Jordanu - prowadziła od Kafarnaum do Jerycha. Była często
uczęszczana, jedyną trudność stanowiło przejście od Jerozolimy do Jerycha. Różnica wzniesień wynosi 1200 me-
trów(od depresji  400 m do 800 m n.p.m.). Długość przejścia to 35 kilometrów. Ostatnia trasa biegła przez Sama-
rię  była najkrótsza ale z względów napięć polityczno-religijnych niezbyt chętnie uczęszczana. Opis trasy znaj-
dujemy u A
k. I J.
Jezus wg. Św. Jana był w Jerozolimie 5 razy, a wg. Synoptyków tylko 1 raz(było to w roku śmierci).
- Początek działalności Jezusa stanowi chrzest w Jordanie opisywany u wszystkich ewangelistów, a także wspo-
minany w dziejach i listach, tam objawia się cała Trójca Święta(por. A
k. 3, 21-22). U Åšw. A
ukasza pojawia siÄ™
datacja wydarzenia 15 rok panowania Tyberiusza, kiedy Kajfasz był arcykapłanem(lata 18-36 n.e.), a jego po-
3
przednik Annasz był nadal wpływowym członkiem Sanhedrynu( rządził w latach 6-15 n.e.), Piłat zaś był proku-
ratorem Judei(lata 26-36 n.e.). Jest to czas oddania do użytku amfiteatru zbudowanego w Cezarei Nadmorskiej
przez Piłata ku czci Tyberiusza(zachowała się kamienna tablica pamiątkowa).
Św. Jan natomiast zaznacza, że było to w 46 roku odbudowy Świątyni(por. J 2, 20).
Zatem datą chrztu jest rok 27 n.e. Zgodnie z prawem Izraela rabin chcący nauczać i mieć szkołę musiał mieć ok.
30 lat. Zadaniem Jana Chrzciciela było przygotowanie drogi do nauczania Jezusa.
- Jezioro Genezaret(zwane również Morzem Tyberiackim lub Jez. Galilejskim)  współcześnie 99% wody pitnej
brane jest dla Izraela, ma 20 km Długości, 12 km szerokości i 50 m głębokości, posiada depresję ok. 200 metrów.
- Kafarnaum - miejsce częstego pobytu i nauczania Jezusa, miejsce zamieszkania Św. Piotra. Znajduje się tam
dom Św. Piotra i synagoga, oraz pierwszy kościół chrześcijan.
- Korozain  odkryto resztki ulic i domów.
- Betsaida Juliańska  jak dotychczas nie odkryta.
- Magdala  na pn. od Tyberiady, m-dzy Kafarnaum.
- Geraza/Gadara (dziś Kursi) - Jezus uzdrowił tam opętanego. W 1972 r. odkryto miejsce zwane górą świń i w
jego pobliżu wybudowano Kościół.
- Góra Tabor (zwana tradycyjnie górą przemienienia).
- Sychem (dziś Nabuz)  odbyła się tam rozmowa Jezusa z Samarytanką przy studni Jakuba (por. J 4, 1-26 ). W Sy-
chem znajdował się grób Józefa egipskiego z 1700 r. p.n.e., a także miejsce kultu samarytan pod górą Garizim.
- Jerycho  miasto, które ma 10 tyś. Lat jak dotychczas nie odkryto starszego. Jest tu najdłuższe pęknięcie po-
wierzchniowe ziemi o długości 80 km. Na dnie tego pęknięcia płynie Jordan, oraz znajdują się dwa zagłębienia:
J. Genezaret (-250 m p.p.m.), oraz M. Martwe (-800 m p.p.m.). Była to najkrótsza droga do Morze Czerwonego.
Jerycho było miastem zła, stamtąd pochodził zwierzchnik celników Zacheusz.
- Jerozolima  Świątynia zajmowała 30% powierzchni miasta. Był to kompleks otoczony murami wraz z krużgan-
kami zdolny pomieścić tysiące ludzi. Budowle wykonano w stylu greckim. Z świątyni zostały mury w warstwie
fundamentów, gdyż były wielokrotnie burzone i przerabiane. Do dziś(świątynię ostatecznie zburzono po powsta-
niu żydowskim w roku 70) zachował się mur Zachodni (ściana płaczu). Od strony Pd. zachowały się schody od-
kopane do bram podwójnej i potrójnej. Schody te częściowo wykute w skale prowadziły do Świątyni od strony
Pd. i nazywają się od nazwiska odkrywcy schodami Huldy, który odkrył też Bramę Zachodnią. Natomiast Brama
Wschodnia zwana  Złotą ze wzglądu na ozdoby jest dziś zamurowana. Poza Świątynią od str. Wsch. Leży doli-
na Cedronu. Naprzeciw muru są odnowione trzy grobowce wykute w skale pochodzące z czasów grecko-
rzymskich: Absaloma, Zachariasza i Jakuba z II w .p.n.e. Stan ich jest prawie nie naruszony. PamiÄ…tki zwiÄ…zane z
męką Chrystusa:
- Góra Oliwna  w gaju oliwnym stoi, Bazylika Konania wybudowana na polecenia Św. Heleny
pielgrzymujÄ…cej tu w 390 r. (nazywa siÄ™ go Ecclesia Elegans - nazwa bizantyjska) oraz Grota Zdrajcy.
Rozwinął się tam kult budownictwa sakralnego. W zależności od okresu budowle są dostosowane do
obowiązujących styli i tak: bizantyjski(IV VI w.), gotyk(wyprawy krzyżowe XII  XII), oraz współcze-
sne style(XX w.).
- Trasa Drogi Krzyżowej: Sanhedryn  być może znajdował się przy Sanktuarium Zaparcia Piotra
za schodami prowadzącymi na Synaj. Piłat  miał siedzibę w twierdzy wojsk rzymskich- Antoninie.
Uliczki  trasa umowna nawiązująca do przejścia. Golgota  skała wyrastająca ponad powierzchnią o
kilkanaście metrów. Golgota była pozostałością kamieniołomu i wyglądała dość stromo, miała kształt
czaszki. Ogród  znajdował się w pobliżu golgoty w nim był grobowiec wykuty w skale. Grób składał
się z: wejścia  przedsionku, właściwe miejsce pochówku to nisza podłużna lub półokrągła, na jej dole
znajdowała się półka na ciało(wys. ok. 70 cm).Jezus był w niszy wysokiej ok. 50 cm.
Ciągłość Kultu  rozpoczęła się od czasów po apostolskich (im dłuższa tym lepiej) świadczy o powszechnym poważaniu
miejsc świętych. Niekiedy warunki polityczne wymuszały zmianę miejsca, co nie znaczy, że zaprzestano kultu.
[ Ćwiczenia: wypisać miejsca związane z męką pańską opisaną u Św. Marka, sięgnąć do planu Jerozolimy].
Długość trwania działalności publicznej Jezusa musi zakończyć się prze rokiem 36, ponieważ wtedy zarówno Kajfasz jak i
Piłat skończyli swe urzędowanie. Śmierć Jezusa związana jest z świętem Paschy, które przypadało w sobotę. Jezus umarł w
przeddzień święta czyli w piątek. Jest to święto ruchome bo 2 tygodnie po pełni wiosennej księżyca obchodzi się Paschę. Taka
okoliczność nadarzyła się dwukrotnie: w roku 30 i 33. Jeżeli Jezus działał krócej to musiał umrzeć w roku 30, a jeżeli dłużej to
w roku 33. Jego nauczanie było radykalne i ze względu na narażanie się Żydom przyjęto datę roku 30 (nie wykluczając roku
33). Synoptycy umieszczają czas trwania działalności publicznej w ciągu jednego roku, tj. w trakcie drogi do Jerozolimy na
święto Paschy, w trakcie którego Jezus ma dokonać pełni dzieła zbawczego. U Św. Jana natomiast święto Paschy występuje
cztery razy. Jan zaznacza, że Jezus był w Jerozolimie trzykrotnie na święcie Paschy, raz na święcie Namiotów, raz na święcie
poświęcenia Świątyni. Na tej podstawie przyjęto, że Jezus działał trzy lata, niestety jeżeli chodzi o daty wszystkiego dokładni
nie wiemy, niemniej Jezus Chrystus jest postaciÄ… historycznÄ….
Świadectwa historyków nie chrześcijańskich o Jezusie:
1. Józef Flawiusz  żyd z kręgów kapłańskich pochodzący z Jerozolimy, działa w Galicji, przywódca w ruchach
powstańczych, poddał się w trakcie trwania powstania w roku 63-70, stał się wyzwoleńcem rzymian. Opisał
w  Wojnie Żydowskiej , że żył i działał Jezus z Nazaretu.
2. Tacyt  w  Rocznikach wspomina o Jezusie założycielu religii, który został ukrzyżowany za czasów cezara
Tyberiusza i namiestnika Piłata.
3. Swetoniusz  wspomina w  Vitae Cezarae o Jezusie.
4
4. Piliusz Młodszy  jako namiestnik Bityni pyta się w liście cezara Trajana co ma zrobić z chrześcijanami, któ-
rzy za boga nie uważają cezara lecz Jezusa Chrystusa.
[ Ćwiczenia: przygotować teksty z 4 ewangelii i mów św. Piotra i Pawła dotyczące chrztu janowego i początku działalności
publicznej Jezusa].
Temat: Kryteria dotarcia do autentycznych słów i czynów Jezusa historycznego.
Kryteria:
1. Zasada Nowości  zauważamy takie wypowiedzi i zachowania, Które nie pasują do  Sitz im Leben czasów Jezusa 
są oryginalne np.  Bierzcie i jedzcie to jest Ciało Moje , Stykanie się z chorymi na trąd dotykanie zmarłych (obowią-
zywał zakaz u Żydów), odpuszczanie grzechów. Występowanie autentycznych słów w języku aramejskim 
chodzenie do świątyni i zachowywanie przepisów prawa  ciągłość tradycji ST(wypełnianie się pism prorockich).
2. Kryterium niesprzeczności - czyny i słowa idą razem w parze tzn. czyny potwierdzają słowa, słowa potwierdzają
czyny.
3. Kryterium wielorakiego potwierdzenia  występują różne tradycje np. synoptyczna i janowa. Przykładem jest tu
krwawy pot występujący u Św. A
ukasza, a nie mający potwierdzenia w innych Ewangeliach, ani w rękopisach być
może dodany przez kopistę . Mimo to jest to tekst kanoniczny, który jednocześnie jest interpretacją teologiczną. In-
nym przykładem jest Ustanowienie Eucharystii:
- Św. Jan wyjaśnia czym jest Eucharystia.
- U Synoptyków panuje zgodność opisu ustanowienia(brak u Jana).
- 1 Kor. 11  A
amanie chleba(pierwotna nazwa).
- Potwierdzenie wielokrotne w Dziejach Apostolskich i Listach.
I Kategorie wypowiedzi Słów Jezusa(podgatunki literackie).
Jezus nauczał wg. Form ówcześnie znanych mających korzenie w ST:
1. Wypowiedzi prorockie - spotykane u proroków ST: błogosławieni, biada, nawróćcie się, wierzcie w ewangelię.
2. Pouczenia mądrościowe  dosadne sformułowania w formie przysłów  tam skarb gdzie serce twoje .
3. Formuły prawnicze  apodyktyczne  tak czyń a nie inaczej np. Dekalog, kazuistyczne  dostosowane do potrzeby
chwili np. ... jeżeli ktoś by opuścił żonę... (Mk. 10, 11).
4. Nauczanie w przypowieściach i alegoriach  celem przypowieści jest pouczenie o królestwie bożym(mamy tu doczynie-
nia z oryginalnością nauczania Jezusa, ponieważ rabini nie nauczali w rej formie). Przypowieść  gr. Parabolle jest
obrazowym pouczeniem o jakiejÅ› sprawie(realnym bÄ…dz
możliwym do zdarzenia w życiu), przerzucaniem dwóch rze-
czy, ideę, którą chcę przekazać  przerzucam do rozumu poprzez obrazek łatwy do przyjęcia, aczkolwiek domaga się
on(ten obrazek) od słuchaczy domysłów i decyzji.
5. Słowa o naśladowaniu Jezusa i powoływaniu przez niego - ...  jeżeli chcesz mnie naśladować to wez
swój krzyż i pójdz

za MnÄ… ....
II Klasyfikacja czynów Jezusa i wydarzeń z nimi związanych(formy literackie)
1. Paradygmaty  opowiadania o autentycznych wydarzeniach z życia Jezusa będących wzorowym pouczeniem i
przykładem budującym np. Jezus mówi do paralityka:  Synu odpuszczają ci się twoje grzechy, bierz swoje łoże i
idz
do domu ( znak potwierdzający słowo).
2. Polemiki z przeciwnikami - schemat :
- pytanie o przeciwników o podstawy
- reakcja Jezusa będąca również pytaniem
- odpowiedz
przeciwników ukazująca często bezpodstawność ich argumentacji
- końcowa odpowiedz
Jezusa
Słowa Jezusa są często dostosowane do obecnie panującej sytuacji.
3. Historie powołań  Jezus w różnych sytuacjach wybiera tych, których chce mówiąc im  pójdz
za MnÄ… . Oni od-
powiadając na powołanie rzucali z reguły wszystko i szli za Nim mimo swoich słabości np. Zdrada Judasza, za-
parcie się Piotra, chęć pierwszeństwa.
4. Opisy cudotwórczej działalności Jezusa(zaznaczanie obecności Królestwa bożego)  kategorie:
- Uzdrowienia i wypędzenia złych duchów (niekiedy występujące osobno)  Jezus uzdrawiając zwycięża
szatana. Uzdrowienie występujące osobno to np. uzdrowienie teściowej Piotra(choroba), opętanego(Mk.
5); uzdrowienie i wypędzenie razem  epileptyk(z choroby i opętania).
- Cuda zmartwychwskrzeszeń  córka Jaira(jest to przykład w którym schemat cudu powielają inni syn-
optycy), syn wdowy z Nain(A
k.), wskrzeszenie A
azarza(J).
- Cuda nadprzyrodzone(nad naturalne) nad światem  objawiające charakter osoby i posłannictwa Jezu-
sa(nadprzyrodzony): przemienienie na górze, rozmnożenie chleba, uciszenie burzy, chodzenie po jezio-
rze, cudowny połów.
5. Opisy ustanowienia sakramentów: chrzest  u Mt. I Mk. Po zmartwychwstaniu forma chrztu  słowa  w imię
Ojca i Syna i Ducha Św. (Mt. 28, 19); eucharystia  są trzy tradycje: Piotrowa(u Mt. i Mk), Pawłowa(A
k. I 1
Kor , 11), Janowa(wykorzystana przez Jana do ukazania obrazu eucharystii, czym ona jest dla chrześcijan, tę tra-
dycję zawiera mowa eucharystyczna w synagodze w Kafarnaum  J 6, 50-6. Jest interpretacją słów Jezusa. Wg.
Jana zarówno chrzest jak i eucharystia biorą początek z przebitego boku Jezusa na krzyżu tam został przebity ba-
ranek paschalny.). Nazwy Eucharystii: A
amanie Chleba, Wieczerza pańska, Dziękczynienie(greckie Eu chary-
stion), namaszczenie chorych( Mk. 6.13, Jk. 5,14), odpuszczanie grzechów.
5
6. Dzieciństwo  Ewangelia dzieciństwa występuje u Mt. 1-2 i Mk. 1-2. Jest uzupełnieniem teologicznym do ukaza-
nia posłania Jezusa, świadczy o tym, że Jezus był mesjaszem od początku. Nie jest to próba pokazania całości Je-
go życia, lecz tylko wycinek, są to kontrargumenty do arianizmu i adopcjonizmu; jakoby Jezus nie był synem
Bożym od początku, tylko został przez Boga adoptowany w momencie chrztu w Jordanie. Życie młodego Jezusa
nazywa się  Latami ukrytymi , jednakże wydarzenia w nich zawarte podporządkowane są istocie całej ewangelii
tj. Działalności publicznej, męce, śmierci i zmartwychwstaniu. Obydwie ewangelie dzieciństwa mówią o tym,
że Jezus się narodził w Betlejem(pełnia człowieczeństwa) u A
k. następuje ta wzmianka ze względów historycz-
nych, a u Mt. Ze względu na wypełnianie się pism. Matką była Maryja(żona Józefa), ojcem Józef(spełnia tu funk-
cję ojca jako wychowawca)  Jezus narodził się w PEA
NEJ RODZINIE(powszechnie uważano bowiem Józefa za
biologicznego ojca Jezusa). Faktem historycznym jest narodzenie za czasów Oktawiana Augusta i panowania He-
roda Wielkiego. Szczegóły występujące u Mt. i A
k. sÄ… interpretacjÄ… misji Jezusa:
MATEUSZ A
UKASZ
Jezus wypełnia zapowiedzi ST Mateusz
przyjął podział ewangelii wzorując się na
pięcioksięgu. Jest to styl midraszu hagga-
dycznego szczególnie poprzez wydarze-
nia.
1) panna pocznie i porodzi syna a Józef 1) narodzenie w grocie
wziÄ…Å‚ ich do siebie.
2) magowie  mędrcy ze wschodu, przy- 2) pokłon pasterzy
chodzÄ… do Jezusa, proroctwo o mesjaszu
mającym się narodzić w Betlejem wzięte z
Mi., poszli i znalez
li i oddali mu hołd(jest
tutaj poruszony wątek zawarty w liście do
Rzymian 9-11, odrzucenia przez Żydów
Mesjasza, a przyjęcie przez pogan).
3) Śmierć pierworodnych  chęć, zabicia 3) proroctwo Symeona i Anny
Jezusa(nawiÄ…zanie do ST gdzie Rachel
opłakuje dzieci w proroctwie Jr.)
4) Anioł  każe uciekać przed Herodem 4) ofiara za pierworodnego  dwie syno-
do Egiptu(nawiązanie do słów  z Egiptu garlice(ofiara nakazana przez prawo w
wezwałem syna mego ) wypadku ludzi biednych)
5) Powrót z Egiptu także na polecenia 5) pielgrzymka do Jerozolimy z dwunasto-
anioła(w Ew. Mt. Anioł objawia się tylko letnim Jezusem
Józefowi i to trzykrotnie, natomiast u A
k.
tylko raz i to Maryi przy scenie zwiasto-
wania)
6) Spełnienie proroctwa z Iz 12  Nazirej- 6) Jan Chrzciciel idzie w parze z Jezusem
czykiem będzie nazwany Neser lub Nasir jako dalszy krewny
oznacza kwitnący kwiat, pąk  wyrośnie
różczka z pnia Jessego, odrośl sprawiedli-
wa .Nazirejczykami byli Samuel, Samson-
wybrańcy boży(prorocy wcześniejsi)
7. Męka pańska  najbardziej istotna część prawdy i przesłania ewangelii  jest to najistotniejsza część orędzia
chrześćjańskiego. Podstawowy opis znajdujemy u Marka, jest to pewnego rodzaju  szkielet na którym wzorują
się zarówno Mateusz jak i A
ukasz, opuszczajÄ…c bÄ…dz
dodając pewne szczegóły.
Wydarzenia Męki Pańskiej wg. Św. Marka:
- Wieczerza pańska(paschalna) - poprzedzona uroczystym wjazdem Jezusa do Jerozoli-
my(spełnienie proroctwa Zachariasza  Mesjasz król wjeżdża na osiołku z
rebięciu oślicy). Uczta
paschalna przygotowana przez uczniów na, której ustanowił Jezus sakrament Eucharystii i Kapłań-
stwa. Zapowiedz
zdrady Judasza.
- Modlitwa w Ogrójcu i pojmanie  pocałunek zdrady Judasza i zapowiedz
zaparcia siÄ™ Piotra.
- SÄ…d przed Sanhedrynem  zaparcie siÄ™ Piotra.
6
- Sąd przed Piłatem  wymuszenie wyroku śmierci na Piłacie, ubiczowanie, cierniem ukoronowanie,
droga krzyżowa(Marek wspomina o Szymonie Cyrenejczyku, który pomagał nieść krzyż Jezusowi.
Ów Szymon był ojcem Aleksandra i Rufusa, którzy to byli znani adresatom Ewangelii. Jest tu także
pokazany paradygmat: aby być uczniem Jezusa trzeba jak On nieść krzyż tzn. zgodzić się na śmierć
wśród prześladowań po to by obudzić się razem z Chrystusem do życia w niebie.
- Ukrzyżowanie na Golgocie  wraz z dwoma łotrami. Golgota - miejsce czaszki nazywane tak ze
względu na kształt skały jest to były kamieniołom.
- Pochowanie Jezusa  w grobowcu Józefa z Arymateii.
- Pusty Grób  Jezus zmartwychwstał, Marek pisze o kobietach, które przyszły do grobu aby nama-
ścić zmarłego, lecz zamiast niego zalazły pusty grób. Ukazał im się Anioł który powiedział im o
zmartwychwstaniu Jezusa(angelofania).
- Objawienia Jezusa po zmartwychwstaniu(Chrystofanie)  Jezus ukazuje siÄ™ swoim uczniom.
Szczegóły Męki Pańskiej występujące u innych ewangelistów:
MATEUSZ A
UKASZ JAN
Wątki z Judaszem i Piłatem bardziej Sąd przed Antypasem, krwawy pot Zupełnie odmienny opis męki pań-
rozwinięte. na modlitwie w Ogrójcu, płaczące skiej: rozwinięta mowa końco-
kobiety na drodze krzyżowej, napis wa(pożegnalna), brak opisu usta-
na krzyżu po hebrajsku, grecku i nowienia Eucharystii, w trakcie
łacinie, przebaczeni katom i łotrowi. pojmania w ogrójcu wymienione
jest imię sługi któremu odcięto ucho
 Malchos, sąd Jezusa jest zarówno
przed Annaszem jak i Kajfaszem,
sąd przed Piłatem odbywa się na
dziedzińcu w budynku wewnętrz-
nym, natomiast oskarżyciele stoją
na zewnątrz, obraz ukrzyżowania;
testament z krzyża, przebicie bo-
ku(symbol baranka paschalnego)
wypłynięcie krwi i wody- początek
sakramentów.
Ukazanie siÄ™ Marii Magdalenie i Jezus objawia siÄ™ po zmartwych- Po zmartwychwstaniu ukazywanie
nakaz udania się do Galilei. Tam wstaniu uczniom w drodze do się Jezusa zarówno w Galilei(nad
uczniowie zobaczÄ… Jezusa i otrzy- Emaus i w Jerozolimie. Nakaz Jeziorem Tyberiackim) jak i w Jero-
majÄ… nakaz Misyjny i Chrzcielny. przed wniebowstÄ…pieniem dotyczÄ…- zolimie, prymat Piotra.
cy: pokuty, odpuszczenia grzechów,
głoszenia ewangelii. Obietnica
zesłania Ducha Św.
Temat: Tytuły objawiające posłannictwo Jezusa, związane z jago ziemskim życiem.
1. Formuły objawiające posłannictwo Jezusa: Przyszedł aby zbawić....
2. Formuły samo-objawieniowe występują tylko u Św. Jana: JA JESTEM(ego emi) ŚWIATA
OÅšCI
ÅšWIATA, CHLEBEM
ŻYWYN, DOBRYM PASTERZEM, DROG
PRAWDA I ŻYCIEM.
3. Jezus jako nauczyciel (Rabbi  Mk 4,38) i prorok(A
k 7,16).
4. TYTUA
Y MESJAC
SKIE  Jezus zakazywał ich używania w środowisku Żydowskim:
- MESJASZ - Pomazaniec(gr. CHRISTOS).
- SYN DAWIDA  Jezus uzdrowiciel.
- KRÓL ŻYDOWSKI
- SYN CZA
OWIECZY  jedyne określenie, które stosuje Jezus do siebie. Używa go w trzeciej osobie  Trzeba aby Syn
Człowieczy , nawiązuje tu do proroka Ezechiela.
- POŚREDNIK ZBAWIENIA  przyjście w chwale Dn. 7,13.
- CIERPI
CY SA
UGA JAHWE  Iz. 53.
- SYN BOŻY-  Ojciec mnie posłał .
- KYRIOS- Pan, bóstwo Jezusa Synonim Jahwe w ST- ADONAI  PAN.
[ĆWICZENIA W DZ. 2-5, 10,13 (mowy kerygmatyczne) znalez
ć odniesienia do życia ziemskiego Jezusa i jego posłannictwa.]
Temat: Przekaz apostolski Ewangelii o Jezusie.
Często jest to przekaz ustny aczkolwiek pisemne wzmianki się pojawiają. Apostołowie posłuszni słowom Pana o przekazywa-
niu i głoszeniu dobrej nowiny o Jezusie idą i nauczają wszystkie narody(por. Mt. 28,19, Mk. 16,17).
Formy przekazu apostolskiego:
7
 I Mowa Kerygmatyczna (kazanie)  przykłady znajdziemy w Dz., jest to mowa mająca za cel przedstawić prawdę o Jezusie i
przez to wezwanie do nawrócenia i uwierzenia w Niego. Stosowano je zarówno wobec Żydów jak i Pogan  mowy te różnią
siÄ™ jedynie w uzasadnieniach.
Didache  nauka pogłębiająca wiarę słuchaczy.
Mowy Kerygmatyczne zamieszczone są w następujących rozdziałach Dziejów Apostolskich:
- 2-5  schematy mów
- 1  Mowa Piotra do apostołów, uzupełnienie grona Dwunastu o Macieja
- 2-3  Mowy Åšw. Piotra w ÅšwiÄ…tyni
- 4-5  Mowy przed Sanhedrynem
- 6-7  Mowa Åšw. Szczepana
- 8  Mowa diakona Filipa do Etiopa
- 10-11  Mowy w domu Korneliusza
- 13  Paweł w Antiochii Pizydyjskiej
- 17  Mowa Pawła do Pogan na Areopagu
- 18 - Mowa Apollosa
Schemat kerygmatu:
1) Okoliczności wygłaszania  użycie konkretnej argumentacji
2) Schemat chronologii, topografii, działalności publicznej, natychmiastowa interpretacja:
- Chronologia  1.21 n., 10.37, 13.24  chrzest Janowy początkiem działalności publicznej Jezusa.
- Topografia  10.37, 13.31  Galilea, Judea, Jerozolima, Dekapol, Syrofenicja.
- Działalność Publiczna  cuda  Dz. 2.22, 10.36 nn., 13.31
3) Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie  2.22 nn., 2.33 nn., 3, 13-17 nn., 10, 39-41, 13, 27-31.
4) Śmierć i Zmartwychwstanie uzasadniane ST (dla Żydów w szczególności)  ślad II etapu powstawania pism, ślad tradycji
apostolskiej: 3.18, 10.43, 2, 24-31.34, 4.11
II Żywa wiara Kościoła  odpowiedzią na Kerygmat jest wyznanie Wiary - CREDO, formy:
a) Forma Wiary  treść  świadome wyznanie. 1 Kor. 15, 3-5, Rz. 1, 3-4
b) Homologia  uroczyste wyznanie wiary Rz.10,9, Flp. 2.11,
1 Kor. 8.6
c)Aklamacja  akt strzelisty  zawołanie. Rodzaje Aklamacji:,
Doksologia  uwielbienie, Eulogia  błogosławienie  Abba, Alleluja, Hosanna, Marana Tha, Amen( 1Kor.
16.20, Ap. 22.20).
d) Hymny Chrystologiczne  odmawiane w liturgii  podniosła specjalna pieśń podzielona na strofy, forma poezji
: Hymn o logosie J 1-18, Hymn o powszechnym pierwszeństwie Jezusa Kol. 1, 15-20, Hymn o Chrystu-
sie uniżonym i wywyższonym Flp. 2, 6-11, Chrystus naszym pokojem Ef. 2, 14-17, Dzieło stworzenia Syna Bożego Hbr. 1, 3-4,
O Męce Pańskiej 1P 1, 19-21; 2, 22-24; 3, 18-22, Chrystus Arcykapłanem Hbr. 5, 5-10, 7, 26-28, Chrystus Zwycięzca Ap. 5,
9.12n; 12, 10-12; 19, 1, 2-6.
e) Inne pieśni i modlitwy Nowego Testamentu:
- Kantyk Maryi (Magnificat)  A
k. 1, 46nn
- Kantyk Zachariasza (Benedictus)  A
k. 1, 68  79
- Kantyk Symeona (Nunc Dymittis)  A
k. 2, 26  32
- Ojcze Nasz Mt. 6, 7-15, A
k. 1-4
- ZdrowaÅ› Maryjo A
k. 1, 28-36
- Błogosławieństwa Mt. 3, 5 1-12, A
k. 6, 20a-26
III Liturgia Sakramentalna - Sprawowanie Sakramentów
1. Eucharystia  SÅ‚owa z ostatniej wieczerzy stanowiÄ… trzon Eucharystii, jej nazwy zwiÄ…zane sÄ… z tradycjÄ… PiotrowÄ… i Paw-
Å‚owÄ…: A
amanie Chleba( 1 Kor. 16, 20-22, 2 Kor. 13n),Wieczerza Pańska.
2. Chrzest  forma chrztu w imię Jezusa ze względu na odróżnienie od innych np. chrztu Janowego, Qumrańskiego, Fryzej-
skiego. Forma wizualna wchodzono i wychodzono z chrzcielnicy(baptyzerium)  Rz. 6.
3. Namaszczenie Chorych  opis występuje w Jk. 5, 14-15
IV Życie codzienne:
1) Parenezy  są to pouczenia moralizujące dotyczące postępowania po chrzcie i życia w wierze: Dz. 2,37-38, 3,17-21, 1 Tes.
4,1-12
2) Katalogi cnót i wad  modne w świecie greckim: Ga. 5, 19-23(od wersu 19 grzech, od wersu 22 cnoty), Flp. 4,8, Ef. 4,2n.
32.
3) Tablice domowe i Katalogi obowiązków stanowych  dotyczą zasad postępowania w  domu i relacji mąż- żona, niewol-
nik- pan, właściciel-pracownicy, rodzice-dzieci: Ef. 5 22-26, Kol. 3, 18-4,1, 1 Tym. 2, 8-15, Tyt. 2, 1-10; katalogi obo-
wiązków stanowych dotyczą np. biskupów, prezbiterów, diakonów  Tyt. 1, 5-9, 1 Tym. 3,1  13. 5.17nn, wdów 1 Tym 5,
3-16.
V Tytuły Jezusa w przekazie apostolskim:
a) Mesjasz(używane w Palestynie), Chrystus(używane w Grecji)
b) Sługa Boży - cierpiący(Palestyna)
c) Syn Dawida(Palestyna)
d) Syn Boży
e) Kyrios- pan
f) Arche, Aparche, Archeos, Logos, Protos, Prototokos, Soter- określają rolę Jezusa w dziele zbawczym.
8
VI Środki interpretacyjne dla Pogan i Żydów:
a) Żydzi  argumenty czerpane z Starego Testamentu  posługiwano się gotowymi Katalogami tzw. Testimonia-
mi(świadectwami)  Ps. 110, Iz 53
b) Poganie  Teodycea  Wiara oparta na doświadczeniu, filozofii, praktyka różnych religii Dz.17.
c) Apokaliptyka  związana z okresem prześladowań Dn. 1-2 Ap.  sformułowania symboliczne  Chrystus Zwycięzca.
[ Ćwiczenia  wystąpienie Jana chrzciciela w przekazie apostolskim, poszukać uzasadnień w ST].
Temat: Redakcja Ewangelii na Piśmie.
Ewangelia (gr. Eu angelion)  dobra(gr. eu) wieść związana z zwiastunem( gr. angelos). W ST w LXX zwiastun dobrej nowiny
występuje u Iz. W NT  A
k. 4.18 Jezus w synagodze głosi dobrą nowinę. Religijnie Ewangelia to dobra nowina o zbawieniu .
Każda z czterech Ewangelii składa się z trzech warstw: I Słów i Czynów Jezusa, II Dobrej nowiny o Jezusie(przekaz apo-
stolski), III Opisu działalności zbawczej z podkreśleniem Męki, Śmierci i Zmartwychwstania. Nazwy ksiąg są inne u każ-
dego Ewangelisty:
Marek Mateusz A
ukasz Jan
Jako jedyny nazywa swoją Księga Początków- Biblos W Dziejach Apostolskich W zakończeniu swojego
 książkę Ewangelią(por Genezeos (księga rodo- określił Ewangelię jako dzieła nazywa je Książ-
Mk. 1.1). wodów). Proton Logon(pierwsze ką(por. 20.30) lub Księgą
słowo, słowo opisane). opisującą Świadec-
twa(por. 21.24).
Od II wieku wszystkie księgi są nazywane Ewangeliami.
Gatunek Literacki  Ewangelie to orędzie zbawcze w formie spisanej zachowujące formę mówioną (czyli tak jakby ją recyto-
wano). Orędzie obejmuje: Słowa i Czyny Jezusa z szczególnym podkreśleniem Triduum Paschalnego, wątek biograficzny
obejmujący działalność Jezusa( lata ukryte cieszą się małym zainteresowaniem i występują tylko u Mt. i A
k. którzy ukazują
wątki teologiczne). Wątek biograficzny podporządkowany jest wątkowi teologicznemu, i przedstawiony jest w typowy sposób
dla starożytnych, cechuje go: fragmentaryczność, wybiórczość z uwzględnieniem najważniejszych wydarzeń interesujących
ewangelistę(żadna Ewangelia nie jest życiorysem Jezusa. Nie można dokonać syntezy życiorysu Jezusa w oparciu o 4 Ewange-
lie).
W II w. Dla celów katechetycznych Tacjan Aleksandryjczyk sporządził dia tesaron  przez cztery, w oparciu o cztery, stwo-
rzył 5 Ewangelię w oparciu o 4 pozostałe. Było to zjawisko na tyle rozpowszechnione, że biskupi w Syrii zabronili go używać
ze względu na nieznajomość Ewangelii. Zwyczaj ten przetrwał do naszych czasów i należy go unikać w katechezie bo bardziej
zamazuje treści niż ułatwia.
Okoliczności powstania spisanych Ewangelii (Jezus nakazał głoszenie Ewangelii, nie mówił o jej spisaniu):
1) Niedoczekanie się na rychłą Paruzję(powtórne przyjście w chwale Jezusa)  by Ewangelia nie zaginęła i była oparta na
świadkach.
2) Rozszerzający się teren ewangelizacji: Azja mniejsza, Italia, Rzym  dostarczenie pełnego orędzia ewangelii na piśmie.
3) Zaczęło ubywać naocznych świadków: ginęli, umierali, starzeli się chorowali  uznano za konieczne spisanie Słów i
Czynów Jezusa.
Nie zawsze podany pisarz jest Autorem Ewangelii, za zwyczaj pisarzem Ewangelii był któryś z uczniów(sekretarz)np. Marek
 uczniem Piotra, A
ukasz  Pawła, Ewangelia Mateusza przedstawia sposób jego głoszenia zachowując pseudonimowość i
anonimowość. Żadna Ewangelia nie jest podpisana osobiście, autorzy jednak zdawali sobie sprawę, że piszą pod natchnie-
niem.
Redakcja Ewangelii:
Synoptycy  jeżeli ułożymy teksty czterech Ewangelii obok siebie i spojrzymy to mamy ogląd całości(synopsis  rzut okiem).
Wynikiem spojrzenia jest wniosek część perykop, tekstów się powtarza szczególnie u Mk., A
k., Mt. Inną wspólną częścią Mt.
i A
k. jest  Ewangelia dzieciństwa . Wzajemne przenikanie się txt. zależy od wpływania na siebie, korzystania z tych samych
z
ródeł, kontaktów miedzy autorami. Hipotezy wyjaśniające fakt synoptyczny:
- Wzajemna zależność  ewangelia Mk. Jest uważana za najstarszą i jest jednocześnie najkrótsza. Ponad 90% txt. po-
wtarza siÄ™ u Mt. i A
k.(tylko niektóre nauki są wspólne między Mt. i A
k.)
- Teksty znamienne tylko dla danego ewangelisty  Mt. 27 o Judaszu.
- Teoria dwóch z
ródeł:
Marek Q
Mateusz A
ukasz
- Teoria ustnej tradycji  zależność od niej Mk. Jako pierwszej ewangelii, natomiast Mt. i A
k. rozszerzeniem wersji
Mk.
- Teoria Mt  Marek streszczeniem Mt.
- Teoria etapów pośrednich:
9
y
ródło wyjściowe
Q=A B C=Q
MtP Mk.p A
kp p = pośredni
Mtk Mkk A
kk k = końcowy
- Teoria dokumentów z
ródeł semickich i greckich:
Qs D QS P  Pawłowa
QGR H P QGR H  Helenistyczna
Mt Mk A
k
- Teoria Bartnickiego:
Mk Q
Mt A
k
S
Dziś nie wiemy dokładnie jak przebiegała redakcja ewangelii
[Ćwiczenia zapoznać się z tymi teoriami. W ewangeliach synoptycznych na przykładach przypowieści wykazać wzajemną
zależność].
Temat: Założenia redakcyjne czterech ewangelii.
Ponieważ autorzy liczą się z potrzebami adresatów dlatego ewangelie różnią się od siebie. W XIX w pojawił się problem syn-
optyczny a w XX kwestia redakcji rozwiązana w trakcie SV II. Kryterium doboru tekstów przez ewangelistę stanowił pożytek
Kościoła do, którego pisał. Poprzez strukturę natomiast widać cele redakcyjne. Sformułowanie wg. oznacza: potrzebę okolicz-
ności, adresata, miejsce zamieszkania, warunki życia, geografie miejsc, historyczność postaci topografię zagrożenia wiary.
Ewangeliści starali się aktualizować słowa i czyny Jezusa  forma pośrednia, Jezus powiedział  tak a tak , forma bezpośrednia
  eli eli lama sabathani . Ewangelie są napisane do słuchania jednocześnie zachowując formę mówioną. Ewangeliści różnią
się założeniami szczegółowymi, ta sama sprawa co innego oznacza u Mt a co innego u A
k np.
Mateusz A
ukasz
Kazanie Kazanie
Na górze  oznacza Nowy Synaj Nowego Mojżesza, W dolinie  ze względów praktycznych bo zmieściło
Nowe Prawo i Przymierze. Góra miejscem obecności się dużo ludzi, uniżenie się Jezusa, który zszedł z nieba
Boga. do ludzi. Jezus w tej ewangelii wykorzystuje górę do
modlitwy.
Wszelkie  przeróbki mają być zrozumiałe dla czytelników.
Założenia redakcyjne:
a) wybór i selekcja danych tradycji  zależność od z
ródeł i powiązań między ewangelistami.
b) konstruowanie całości wg. myśli przewodniej.
c) zabiegi estetyzujące  dobór słownictwa, stylu literackiego.
d) dodatki wyjaśniające i korygujące  tłumaczenia z hebrajskiego i aramejskiego na grecki.
e) zmiany obrazów i metafor, tworzenie nowych wzorów ilustrujących, przykłady z życia np. kazanie na górze /w
dolinie.
f) skłonność do alegoryzowania  wyjaśnianie w przypowieściach.
g) stwierdzenia, że wypełniło się pismo szczególnie wobec żydów, że w Jezusie wypełnił się Boży Plan Zbawienia i
obecnie jest kontynuowany w Kościele.
h) podejmowanie wątków już zreferowanych  celowe powtórzenia po to by lepiej zapamiętać(zasada semicka).
Redakcja Ewangelii jest zarazem interpretacjÄ… danej tradycji.
10
Temat: Ewangelia Åšw. Marka.
Uchodzi za najstarszą napisaną Ewangelię, chociaż w kanonie jest na drugim miejscu, ponieważ kanon został ułożony do po-
trzeb kościelnych. Św. Marek spisał katechezę Piotra, dokonał tego w Rzymie. Marek pochodził z kręgów hellenistycznych i
był kuzynem Barnaby z Cypru. Bierze udział w I wyprawie misyjnej Św. Pawła z tym, że wycofuje się z niej w Antylii. W
czasie uwięzienia Pawła pisze on o Marku jako swoim towarzyszu niedoli. Marek jednak po przybyciu do Rzymu w latach 60-
tych zostaje uczniem Św. Piotra. Tradycja podaje, że spisanie nastąpiło ok. 64-67 roku n.e., albo po albo prze śmiercią Piotra, a
na pewno przed zburzeniem Jerozolimy w roku 70 ponieważ nie ma niektórych szczegółów, które występują u Mt. i A
k. U Mk.
Nawiązanie do brzydoty i spustoszenia z 2 Mach kojarzy się raczej z określeniami apokaliptycznymi. Natomiast napis na krzy-
żu w trzech językach sugeruje wzajemne przenikanie się tych środowisk.
Adresaci: Poganie i Rzymianie
Struktura: Tradycja mów kerygmatycznych począwszy od chrztu janowego, poprzez działalność publiczną Jezusa(ukazanie jej
rozwoju w drodze do Jerozolimy), do śmierci i zmartwychwstania(brak wątku dzieciństwa Jezusa). Klamrą spinającą całą
EwangeliÄ™ jest GALIlEA = Ä…, kraina pogan = synonim Rzymu, daleko od Jerozolimy, krainÄ… ewangelizacji jest Syrofenicja,
Dekapol. Marek ma za sobą autorytet Piotra(Dz. 10,38). Rzym to nowa Galilea, Jezus po zmartwychwstaniu ukazał się ucz-
niom w Galilei = ©.
W interpretacji teologicznej Galilea to centrum wydarzeń zbawczych. Synoptycy odnotowują 1 pobyt Jezusa w mieście, nato-
miast Jan 5(również niektóre wydarzenia u J. mają zmienioną kolejność np. spór w Świątyni znajduje się u synoptyków na
końcu działalności a u J w trakcie pierwszego pobytu). Opis Męki pańskiej u Mk. krótki, zasadniczy. Schemat synoptyczny:
Mt i A
k trzymają się zasadniczo opisu Mk odpowiednio do własnych potrzeb go rozszerzając i interpretując Podstawowym
pytaniem teologicznym Marka jest: Kim jest Jezus? Już w tytule Marek wyjaśnia, że Jezus jest Mesjaszem - Synem Bożym;
wynika to z sytuacji judeochrześćjańskiej, droga do mesjaństwa wiedzie poprzez tzw. Sekret Mesjański- dotyczy on wyba-
wienia z grzechów a nie z niewoli politycznej; w tej sytuacji reakcje na działalność Jezusa budzą często postawę niezrozumie-
nia. Stąd Marek na przykładzie Setnika Rzymskiego i Szymona Cyrenejczyka wyjaśnia jaką postawę powinni przyjąć. Setnik
pod krzyżem wyznaje wiarę w Syna Bożego ukrzyżowanego i zmartwychwstałego; natomiast Szymon, który pomógł nieść
krzyż Jezusowi był znanym adresatom ojcem Aleksandra i Rufusa(kontekst słów o niesieniu krzyża stanowią wydarzenia prze-
śladowań chrześcijan w Rzymie). Marek w trosce o zrozumienie ewangelii często tłumaczy zwyczaje hebrajskie na język
grecki, używa także latynizmów: handel-denar 6.37, 12.42, pretorium -15.16, legion 5.9; 15.39, czynić drogę- iter facere Mk
2.23.
Na początku swej Ewangelii Mk. umieścił streszczenia dotyczące działalności Jezusa(chrzest, post, kuszenie). Stały się one
stałym elementem wszystkich ewangelii.
Cudotwórcza działalność Jezusa - Marek zwraca uwagę na to, że Jezus jest Synem Bożym, działającym w Mocy rozwija zda-
nie z Dz. 10.37.
Wskrzeszenie córki Jaira  jest to podstawowy przykład działalności cudotwórczej Jezusa. Adresaci ewangelii  Rzymianie 
byli nastawieni na moc, siłę(szczególnie legiony)  dlatego Marek podkreśla pełnię mocy Jezusa. Ta moc objawia się przy
chrzcie, przemienieniu na górze Tabor, zmartwychwstaniu.
W połowie dzieła Marek umieszcza wyznanie wiary Piotra ponieważ nawet apostołowie nie rozumieli właściwie mesjani-
zmu(rozumieli politycznie), Mk wyjaśnia, że chodzi o mesjanizm duchowy. Wyznanie wiary Piotra jest mało uświadomione i
dlatego Jezus go upomina i zapowiada swoją mękę. Nazywa Piotra szatanem(gr. Satanas  przeciwnik) bo nie myśli po bożemu
lecz po ludzku. Po wytłumaczeniu istoty mesjanizmu Jezus zabrania uczniom mówić, że jest mesjaszem. Jest to tzw. Sekret
mesjański. Sekret ów wyjaśnia się dopiero po zmartwychwstaniu(dla Rzymian jest to założenie redakcyjne- prześladowania za
czasów Nerona). Droga Jezusa pełnego Mocy to droga męki, trudu, śmierci aż do zmartwychwstania w Jezusie. Krótkość
ewangelii związana jest z faktem, że była to katecheza chrzcielna, która wprowadzała w chrzest zanurzający w śmierć i zmar-
twychwstanie Jezusa.
[ćwiczenia: Mk 16, 9-20 przeanalizować kontekst dopisku redakcyjnego w świetle pozostałych ewangelii ].
Pod koniec dzieła mamy do czynienia z dwoma zjawiskami a mianowicie z tzw. podpisem Marka i Dodatkiem redaktorskim.
Podpis Marka  to obecność w scenie pojmania Jezusa młodzieńca w białym płótnie ma być to Marek. Należy więc zadać
sobie pytanie po co taki tekst? Istnieje kilka hipotez:
a) jest to praktyka malarska ponieważ malarze często umieszczali siebie wśród tłumów na namalowanym obrazie i
w ten sposób umieszczali swój podpis.
b) Jeżeli natomiast jest to katecheza chrzcielna to białe płótno oddawało się i wchodziło się do wody(opis chrztu ka-
techumenów).
c) Obecność jego tłumaczy się tym, że ogród należal do jego matki Marii, której dom był póz
niej pierwszym Ko-
ściołem jerozolimskim.
Dodatek Redaktorski  stanowią go wiersze 16, 9-20, tych wierszy nie ma w kodeksach: synajskim, watykańskim; u ojców
kościoła; w tłumaczeniach: armeńskim i ormiańskim. Zasadniczo Ewangelia kończy się 8 wersetem w którym spełnia się
sekret mesjański Jezus Chrystus ukazuje się uczniom w Galilei(klamra spinająca), w chwale jako zmartwychwstały. Natomiast
wersety 9-20 wyraz
nie się różnią stylem od reszty dzieła. Dla stylu Mk. cechą charakterystyczną jest zaczynanie prawie każ-
dego zdania od spójnika kðaðið ( i, a). W tym fragmencie tylko 1 na poczÄ…tku jest kðaðið, pisarz zdradza znajomość wydarzeÅ„ opi-
sanych przez pozostałych ewangelistów(chrystofanie), jest tu także zakończenie tzw. krótsze i dłuższe. Zakończenie dłuższe
występuje w: kodeksach el, psi i minuskułowych tłum. Syryjskie i etiopskie. Zakończenie krótsze w 1 odpisie w Italii. Redak-
tor uznał, że ewangelia musi być podobna do pozostałych(mamy tu pierwszą próbę dia tesaronu). Pomimo to fragment ten jest
uważany za natchniony, ponieważ jest w Vulgacie i jest zaakceptowany przez Kościół.
11
Temat: Tekst Ewangelii wg. Åšw. Marka.
Wers 1  jest tematem ewangelii, tytułem księgi, tylko tu jest podana nazwa Ewangelia występuje tu genetivus(dopełniacz) o
Jezusie ™·Ãż° żÁÄ…ÃÄż° . W znaczeniu o tym jak gÅ‚osi jest genetivus obiectivus, a w znaczeniu o Jezusie mamy genetivus su-
biektivus. Przy tłumaczeniu polskim należy wybrać jedną z form ponieważ w j. greckim obie są sobie tożsame.
Ramy chronologiczne: Od chrztu Janowego
Cel: ukazanie Jezusa Mesjasza Syna Bożego(w niektórych rkp. Watykańskim, bezy, u Ireneusza-) Syn. W Vulgacie szersza
wersja Chrystus Syn Boży pełen Ducha Świętego.
Schemat ewangelii Markowej:
a) Wystąpienie Jana Chrzciciela(uzasadniane wypełnienia się pism jest śladem tradycji apostolskiej  testimonium-
świadectwo), wypełnienia zapowiedzi proroków ST: Iz 40, 3 Ml. 2, wychodzi tu słabość literacka Marka. Marek
zaznacza, że Jan głosił chrzest nawrócenia nad rzeką Jordan(ruch baptyzmalno-pokutny). Zdanie o chrzcie w Du-
chu Św. Dokonywanym przez Jezusa świadczy o różności chrztu Jezusa a Jana. Chrzest w imię Jezusa jest czymś
całkowicie nowym przygotowanym przez Jana Chrzciciela. W opisie po raz pierwszy objawia się cała Trójca
Święta. Jezus przyjmując chrzest dał okazję do Epifanii  objawienia.
b) Kuszenie Chrystusa: są tu syntezy teologiczne ukazujące Chrystusa w pełni człowieczeństwa, który jest wysta-
wiany na próbę. Człowiekowi został przez Boga dany dar wolności i może wybierać. Jezus jako wolny także pod-
legał kuszeniu i wybrał Boga. Komentarz do tego fragmentu znajduje się w Hbr. 2, 18(gr. Pejrasmon - pokusa), 4,
15 Jezus podobny w wszystkim oprócz grzechu. Nie była to z pewnością ostatnia pokusa jaką przeszedł Jezus,
lecz na tym przykładzie ukazane jest pewne sumarium pokus. Dwaj pozostali synoptycy pokusy doznawane przez
Jezusa dzielą na trzy(Marek opisuje w jednej całości). Miejscem kuszenia jest Pustynia  Jezus jako reprezentant
narodu przygotowujący się do działalności na pustyni judzkiej(nawiązanie do starego testamentu  Mojżesz, pro-
rocy), ilość dni jest również symboliczna 40 nawiązuje do 40 lat wędrówki przez pustynię do ziemi obiecanej, tą
nową ziemią obiecaną jest niebo. Jezus jest antytezą ST ponieważ w odróżnieniu od Izraelitów kroczących przez
pustynię jest wierny Bogu, jest także antytezą Adama- Nowym Adamem bez grzechu, któremu usługują anioło-
wie i zwierzęta.
c) Opis działalności Jezusa  jest streszczeniem działalności w Galilei. To co czynił i głosił nazywa Marek Ewan-
gelią Bożą(por. 1,15). Greckie wyrazy oddają istotę posłannictwa: peplerotaj w czasie perfectum oznacza wy-
pełnił się, jest wypełniony, nadszedł czas ostateczny, stałe trwanie tego co się stało, obecnie tak jest, kajros to
specjalny czas zbawienia, engiken zbliżyło się i jest blisko, Bazilea królestwo, panowanie Boga, pistejeute
otworzyć się na działanie Boga. Jezus domaga się nawrócenia i uwierzenia w Ewangelię szczególnie dotyczy to
Żydów co wiąże się z zmianą myślenia(gr. Metenoja), trzeba przyjąć fakt, że Jezus jest Synem Bożym, że Bóg
objawia się jako trójosobowy  Słuchajcie Syna, bądz
cie posłuszni Duchowi Św. a będziecie mieli przystęp do
Ojca .
d) Działalność - Jezus stworzył wspólnotę uczniów(powołanie) Mk pisze o filarach Kościoła: Piotrze, Jakubie, Ja-
nie, Andrzeju; nie najważniejsza jest tu chronologia powołań lecz póz
niejsze miejsce wśród uczniów dotyczy to
szczególnie Piotra  tzw. Prymat Piotra. Najważniejszym aspektem jest jednak to, że Jezus powołuje i trzeba
bezwarunkowo pójść za nim, podjąć jego styl życia. Miejscami działalności są: Jezioro Galilejskie(morze Tybe-
riackie, Genezaret), synagoga w Kafarnaum i dom Piotra(przeciębiorcy rybackiego).
e) Cuda Jezusa :
- Cud w szabat w synagodze  to nowe nadanie znaczenia świętowania szabatu tzn. świętowania z Bogiem dnia
zbawienia. Szabat zapowiedzią świętowania Niedzieli(dnia zmartwychwstania). Nauka Jezusa jest pełna mo-
cy(por. 1.22, 27.)  nowa nauka z mocÄ…(gr. kajne- inna oryginalna, didache-nauka).
- Cuda w domu Piotra  uzdrowienie teściowej  jest to podstawowy schemat cudu.
- Liczne uzdrowienia  sumarium większej całości dzieją się one z nastaniem wieczora, po szabacie(po zachodzie
słońca), Jezus nie pozwalał złym duchom mówić bo wiedziały kim jest(sekret mesjański). Marek podkreśla też
zatwardziałość ludzi w stosunku do osoby Jezusa, oraz posłannictwo tzn. Jezus przyszedł do wszystkich.
- Uzdrowienie trędowatego  Jezus mimo zakazu dotyka i uzdrawia człowieka chorego na trąd.
- Uzdrowienie Paralityka  przebaczenie grzechów, usunięcie przyczyny choroby(w rozumieniu semickim choroba
była często skutkiem grzechów, a te mógł odpuszczać jedynie Bóg; stąd opór faryzeuszy), cierpienie człowieka
jest ukazane jako próba wiary(np. Hiob) lub jako wkład dla zbawienia(cierpiący Sługa Jahwe).
f) Powołanie Lewiego  Jezus nie powołuje sprawiedliwych, lecz grzeszników.
[Ćwiczenia porównać drogę Jezusa do Jerozolimy z A
k. i Mt.]
g) Nauka Jezusa w kontekście Judaizmu: domaga się ona zerwania z pewnymi zwyczajami. Judaizm w tamtym cza-
sie miał charakter prawniczy, polegający na skrupulatnym wypełnianiu prawa. Jezus natomiast mówi o tym, że
wypełnianie samego tylko prawa nie gwarantuje jeszcze zbawienia. Zbawienie jest darem Boga. Droga judaizmu
nie prowadzi do usprawiedliwienia. Są tu podane dwa przykłady odróżniające stare przymierze od nowego: nauka
o nowej łacie na starym suknie i o nie wlewaniu młodego wina w stare bukłaki; te przykłady mają uzmysłowić
słuchającym, że nie da się włożyć chrześcijaństwa w ramy judaizmu(problem judeo - chrześcijan i pogano 
chrześcijan- nie można zmuszać pogan by wpierw przyjęli judaizm i jego zwyczaje a dopiero potem chrześcijań-
stwo.
h) Sprawa postów  jest tu pokazany uniwersalizm zbawienia. Post ma mieć wymiar religijny i pokutny. Czas obec-
ności Jezusa na ziemi to okres eschatologicznego wesela.
i) A
uskanie kłosów w szabat  Jezus panem szabatu, dnia świętego
j) Wybór dwunastu  apostello  wysyłam liczba 12 to symbol zaczerpnięty z ST i oznacza 12 pokoleń Izraela, 12
to Nowy Izrael Kościół. Jezus sam ich ustanawia na górze miejscu szczególnej obecności Boga. Wybrał kolegium
12
do zarządzania w przyszłości Kościołem, o obecnie do głoszenia nauki, stałego towarzyszenia Jezusowi, wypę-
dzania złych duchów. Na czele kolegium stoi Piotr, któremu imię z Szymona na Piotr zmienił Jezus dając tym
samym do zrozumienia iż ma nad nim władzę.
k) Wzmożony ruch i oszczerstwa uczonych w Prawie  z różnych powodów nauka Jego nie była łatwo przyjęta przez
Żydów. Jedni mówili, że jest zbyt trudna, drudzy, że Jezus jest chory na umyśle, opętany przez szatana. W odpo-
wiedzi Jezus naucza o grzechu przeciwko Duchowi Świętemu - kto nie uznaje Boga, odrzuca możliwość zba-
wienia, nazywa dobro złem, nie pełni woli Boga temu grzechy nie zostaną odpuszczone bo sam zamknął sobie
drogę do zbawienia. Chrześcijanin natomiast to ten, który pełni wolę Boga.
l) Nauczanie w przypowieściach  W czasach Jezusa była to forma praktycznie nie stosowana przez nauczających.
Wszystkie przypowieści były podporządkowane nauce o Królestwie Bożym. Marek korzysta tu z zbioru przypo-
wieści i wybiera tylko niektóre(ślad tradycji apostolskiej gdzie nauczano mając do dyspozycji zbiory tematycz-
ne). Są tu też wyjaśnienia redaktorskie utworzone dla Kościoła do, którego pisał. Nie wszystko jednak rozumiano
ponieważ Jezus wymagał aby przyjąć Go jako tajemnicę wierząc w Niego.
m) Bliższe przygotowanie uczniów:
- Uciszenie burzy  panowanie nad siłami przyrody świata stworzonego.
- Uzdrowienie opętanego  jest tu pokazany szablonowy przykład Egzorcyzmu. Następuje rozmowa Jezusa z
szatanem, który wie kim On jest. Zdarzenie ma miejsce bądz
w Gadarze bÄ…dz
Gerazie ponieważ obydwie
należą do którejś 2 gmin wg. wykopalisk w Kursi. Jezus nakazuje głosić uzdrowionemu Ewangelię wśród
pogan.
- Kobieta cierpiÄ…ca na krwotok  Jezus przychodzi do ubogich
- Wskrzeszenie córki Jaira  nauka Jego nie jest przeciwko Żydom lecz jest przeznaczona dla wszystkich.
- Jezus w Nazarecie  u siebie nie został przyjęty.
- Rozesłanie dwunastu  ich rolą nauczanie wypędzanie złych duchów, rozsyła po dwóch, przestrzega przed
zbytecznymi bogactwami, aby z głoszenia ewangelii nie zrobić sobie interesu. Strząśnięcie prochu oznacza
świadectwo przeciwko przyjmującym, Marek zwraca uwagę na sakrament namaszczenia chorych(ślad tra-
dycji apostolskiej por. Jk 5.14), to nie oliwa leczy lecz Chrystus.
- Sąd Heroda o Jezusie  Kto to jest Jezus? Herod twierdzi, że jest to zmartwychwstały Jan Chrzciciel. Po
tym stwierdzeniu następuje opis śmierci Jana Chrzciciela( został ścięty mieczem na prośbę Herodiady). Je-
zus często w nauczaniu nawiązywał do ruchu Jana Ch. Chociaż doktrynalnie bliżsi byli mu faryzeusze.
Ruch ten wywarł także wpływ na rodzący się Kościół. Każdy z czterech ewangelistów zaczyna opis dzia-
łalności publicznej Chrystusa od Chrztu w Jordanie, który to udzielił mu Jan mający za zadanie przygoto-
wać drogę Panu. Odrzucenie Jama zapowiada w przyszłości odrzucenie Jezusa.
[ Ćwiczenia  przeanalizować perykopę o rozmnożeniu chleba(1i 2) w ewangeliach].
n) Rozmnożenie chleba  zapowiedz
Eucharystii słowa w wersie 41 identyczne jak w Mk 14.22.
o) Jezus chodzi po jeziorze   Ego emi  Ja Jestem  samoobjawienie się Jezusa, pełnia Boga i człowieka, tajemni-
ca Syna Bożego.
p) Cuda uzdrowień nad Genezaret  ukazanie bóstwa
q) Spór o tradycję  chodzi o przepisy prawno - religijne wg interpretacji Uczonych w Piśmie: Hallaha(nauka na co
dzień)i Haggada(nauka moralna). Jest tu to nazwane Tradycją Starszych  był to problem w Kościele pierwotnym
dotyczący szczególnie pogano-chrześcijan. Jezus w sporze z faryzeuszami wyjaśnia powszechność zbawienia,
ważna jest tu czystość serca = czystość religijna.
r) Działalność Jezusa poza Galileą
- Wiara Syrofenicjanki  Ukazany jest żydowski charakter Jezusa w wypowiedzi do syrofenicjanki. Jezus
 zmusza ją do wyznania wiary. Ukazane są tu stosunki Żydzi  Poganie.
- Uzdrowieni głucho  niemego  Kolejny szablonowy przykład uzdrowienia. Słowa  Effata (otwórz się)
wypowiedziane do człowieka oznacza jakby nowe stworzenie, odrodzenie, przywróceni życia. Uzdrowiony
usłyszał i zaczął głosić(komentarz por. Rz. 10.9).
- Drugie rozmnożenie chleba  symbol 7(patrz ćwiczenia)
- Kwas Faryzeuszów  nauczania antychrześcijańskie ostrzeżenie przed ludz
mi, którzy są zajadliwymi wro-
gami Jezusa. Kontekst związany jest szczególni z czasami apostolskimi i panowania Heroda Agrypy I nastą-
piły wtedy początki rozdziału synagogi od Kościoła.
- Uzdrowienie niewidomego - W Ewangelii Jana widzieć znaczy wierzyć. Św. Marek nawiązuje tu do trady-
cji Janowej.
- Wyznanie Piotra  pokazanie działalności Jezusa. Napytanie kim jest Jezus Piotr odpowiada tyś jest Me-
sjasz.
- I zapowiedz
męki  Mesjasz cierpiący, skarcenie Piotra, świadectwo o mentalności Wschodu czarne to
czarne, białe to białe; dosadność określenia wobec Piotra.
- Warunki naśladowania Jezusa  zaprzeć się samego siebie, przyjąć tajemnicę Jezusa( to znaczy zawierzyć
mu całe życie. Ten fragment napisany jest szczególnie dla prześladowanych w Rzymie chrześcijan  wzięcie
krzyża oznacza śmierć dla Niego. W przenośni natomiast krzyż może dotyczyć np. choroby. Strata dusz to
nawiązanie do Rdz.  Człowiek stał się duszą żyjącą . Zbawienie ma wymiar całego ciała(soma pneumatikon
 Św. Paweł).
- Przemienienie Jezusa  biała szata symbolem chwalebności Jezusa jako Syna Bożego, Jezus umacnia w
wierze filary Kościoła: Piotra, Jakuba i Jana. Mamy tu kontekst nawiązujący do ST wypełnienie w Jezusie
13
Prawa(ukazanie się Mojżesza) i Proroków(ukazanie się Eliasza), a jednocześnie uzasadnienie postaci Jana
Chrzciciela, ponieważ Mesjasza(Jezusa )miał zapowiedzieć Eliasz(jest nim Jan Chrzciciel).
SEMESTR II
Temat: Ewangelia wg. Åšw. Mateusza.
Jest to pierwsza ewangelia w kanonie chrześcijańskim. Tradycja od II wieku wiąże autorstwo z celnikiem Mateuszem. Ma on
dwa imiona: Lewi  Mateusz, to drugie jest prawdopodobnie związane z zmianą dokonaną przez Jezusa po powołaniu Lewie-
go. Perykopa o powołaniu jest spośród perykop opisujących powołania najbardziej rozbudowana, ponieważ było to coś do tej
pory niespotykanego. Mateusz posługiwał się zbiorami i to widać w układzie ewangelii.
Ewangelia jest nazywana Ewangelią kościelną ponieważ jest łatwa do przekazania, jest ułożona systematycznie(
budowa patrz ćwiczenia  dopisać). W rozdziale 18 znajduje się tzw. Mowa Kościelna, która dotyczy pouczeń odnośnie życia
wspólnoty. Tylko u Mateusza występuje słowo  kościół (greckie Ecclesia ) w znaczeniu bądz
powszechności wspólnoty(por.
16.18) bÄ…dz
władzy kościelnej(por. 18.17). w pozostałych ewangeliach to słowo nie występuje, natomiast Św. Paweł używa
tego słowa w znaczeniu konkretnej lokalnej wspólnoty. Mt. rozwija Eklezjologię, uwzględnia rozwój Kościoła:
a) Pierwsza wspólnota to judeo  chrześcijanie; Kościół Jerozolimski.
b) Od lat 40 następuje rozwój Kościoła w stronę pogan, szczególnie zaś po I Soborze Jerozolimskim.
Autor: należał do grona Apostołów, jest Żydem i pisze do Żydów aby ich przekonać, że Jezus jest Chrystusem, pragnie aby się
nawrócili. Kościół do, którego pisze to tzw. Kościół Mateusza złożony zarówno z judeo  chrześcijan jak i pogano  chrześci-
jan. Były w nim dwie charakterystyczne tendencje: apologetyczno - polemiczna(przeciw faryzeuszom), oraz pouczająco dy-
daktyczna(charakteryzująca się szczególnym wpływem ST). Wspólnota ta prowadziła życie według nakazów Pana(Kazanie na
Górze), żyła liturgią, tradycje judeo  chrześcijańskie w nim występujące zostały złagodzone na rzecz uniwersalizmu. Tak
więc zarówno autor jak i ostateczny redaktor dzieła zajmują postawę umiarkowaną. Kościół adresatów znajdował się najpraw-
dopodobniej w Antiochii w Syrii, świadczy o tym tekst Mt. 4.24.
Redakcja: czas ostatecznej redakcji jest stosunkowo póz
ny, przypuszcza się, że nastąpiła pomiędzy 80 a 90 rokiem naszej ery.
Na pewno po zburzeniu Jerozolimy czego znakiem miała by być przypowieść o zniszczeniu miasta przez rozgniewanego króla
 Posłał swe wojska i kazał wytracić owych zabójców, a miasto ich spalić(por. Mt. 22.7;A
k 14.24). Wierszy o zniszczeniu mia-
sta brakuje u A
ukasza z czego wnioskuje się, że póz
niejszą adaptacją przypowieści do nowych warunków. Zasadniczo Ewan-
gelia składa się z dwóch płaszczyzn redakcyjnych:
- PÅ‚aszczyzna projudaistyczna  charakteryzuje siÄ™ semicko  judaistycznym sposobem przedstawiania i kompozy-
cji. Powstanie tej części datuje się przed rokiem 64 w Palestynie(w Rzymie Św. Marek). Jest to część przezna-
czona dla chrześcijan nawróconych z judaizmu. Występuje tu brak wyjaśnień słów i zwyczajów żydowskich.
- Płaszczyzna Uniwersalistyczna  charakteryzuje się ten etap tendencjami antyjudaistycznymi, ponieważ Żydzi
odrzucili Ewangelię i stali się prześladowcami chrześcijan(szczególnie faryzeusze). Poganie natomiast przyjęli
EwangeliÄ™ i stali siÄ™ gorliwymi jej zwolennikami. Opiera siÄ™ na EW. ÅšW. Marka i Logiach ma tendencje Eklezjo-
logiczne i Chrystologiczne(wskazuje na to fakt znajomości zburzenia Jerozolimy w 70 roku  rozdział Synagogi
od Kościoła). Część ta ukazuje pewne współzawodnictwo pomiędzy Żydami a Poganami, z tym, że poganie są tu
ukazani jako lepsi. WÄ…tek pogan wyraz
nie ukazany jest na początku i w zakończeniu Ewangelii:
1. Ewangelia Dzieciństwa  Trzech Królów(Mędrców, Magów) jako przedstawiciele pogan
szukają Jezusa i go znajdują, drogę wskazują im Żydzi(odrzucający Mesjasza i chcący go
zbawić). Mądrość królów polega na ich znajomości Pisma i zjawisk przyrodniczych.
2. Fragmenty związane z Męką i śmiercią Jezusa, oraz z Zmartwychwstaniem i naka-
zem Misyjnym  Piłat i jego żona usiłuje uwolnić Jezusa(por.27, 15-24), natomiast po
zmartwychwstaniu nakazuje głosić Ewangelię wszystkim(por. 28. 19). Nakaz ten oznacza
że wszyscy mają być uczniami Jezusa ( wskazuje na to greckie znaczenie słów matessate 
uczniowie, etne  narody, Pa ta - wszystkim).
Redakcja ostateczna nastąpiła dość póz
no pomiędzy rokiem 70-90, przyjmuje się datę roku 80( w samej
Ewangeli znajdujemy bezpośredni powód jej spisania a mianowicie nie doczekanie się szybkiej paruzji  Przypowieść
o Pannach Mądrych i Głupich  por. Mt. 25, 1-13). Biskup Papiasz w II wieku podaje, że Mateusz ułożył Słowa Pana
en te hebrai dialekto(w dialekcie hebrajskim). Zdanie to odczytywano póz
niej w Kościele jako przesłankę do po-
twierdzenia teorii pierwszeństwa Mateusza nad Markiem. Do niedawna utrzymywano, że pierwotna wersja ewangelii
była napisana po hebrajsku , a dopiero póz
niej przetłumaczono ją na grekę. Dopiero w latach 50-tych XX w Kirzinger
zwrócił uwagę, że w relacji Papiasza nie chodzi o język hebrajski ale o sposób myślenia, mentalność semicką.
Tematy Teologiczne:
a) Pięć zbiorów mów : 5-7, 10, 13, 18, 23-25; mamy tu nawiązanie do Pięcioksięgu ST(jest w LXX), w Hebraice
jest TORA. Jest wyraz
ne odniesienie do ks. PwT gdzie występuje 5 Zbiorów Mów Mojżesza. Ewangelia Jezusa
to EWANGELIA NOWEGO MOJŻESZA, GA
OSZ
CEGO NOWE PRZAWO(KAZANIE NA GÓRZE)
DLA NOWEGO IZRAELA  KOÅšCIOA
A(por. Ga. 6.20). Zbiory 5 ksiąg są także w 5 Megilot(Hebraika) i np.
w Psalmach.
b) 7 liczba pełni doskonałości oznaczająca, że Ewangelis jadt dla wszystkich, nawet wrogowi mamy przebaczyć 77
razy.
c) Genealogia - jest podzielona na trzy części po 14 imion razem 42 imiona. Podział ten jest ułożony według okre-
sów zbawienia: Od Abrahama do Dawida  14 pokoleń, Od Dawida do Niewoli Babilońskiej - 14 pokoleń, Od
14
Niewoli do Chrystusa  14 pokoleÅ„. Liczba 14 oznacza imiÄ™ Dawida (.Ó4 Õ6 Ó4 = 14). Jezus jest nowym Dawi-
dem.
d) Wszystko u Mateusza podporządkowane jest wypełnianiu się pism ST, szczególnie widać to na przykładzie
Ewangelii dzieciństwa.
e) Klamrą spinającą tej Ewangelii jest wypełnienie się pisma z Iz 7.14: początek  Oto panna pocznie i porodzi syna
i nazwą Emmanuel to znaczy Bóg z nami , zakończenie to co się zaczęło przy poczęciu trwa  Ja jestem z wami .
[Ćwiczenia: szczegóły Męki Pańskiej u Marka a u Mateusza]
Myśl semicka: konkretne proste zrozumiałe przykłady, paralelizm, symetria, podkreślanie cyfr(ich znaczenia np. 5.7
2.12), odwoływanie się często do ST  wypełnianie się pism.
Jezus działa w Kościele: systematyka i konkretne wskazówki dla wiernych, dogmatyczne i moralne np. Złota zasada:  Co
chcecie aby wam czyniono i wy im czyńcie
Temat : wybrane wydarzenia z Ewangelii Åšw. Mateusza.
Ewangelia rozpoczyna się od tzw. Ewangelii dzieciństwa. Jest ona podzielona na 5 ksiąg z zastosowaniem zasady wypełniania
się pism. Jezus nowym Mojżeszem  zawiązującym nowe przymierze z nowym ludem.
Taka Interpretacja nazywa się midrazem( hebrajskie darasz znaczy nauczać). Zapowiedzi uniwersalizmu zbawienia ST doty-
czące nowego mesjasza znali Magowie pogańscy(gr. Magoj  astrolog), dotyczyły one mającego się nowo narodzić Króla.
Oni to wypatrywali gwiazdy mającej zaprowadzić ich do miejsca narodzenia, gwiazdę tą zapowiedział prorok Micheasz, a
także o gwiez
dzie z Jakuba mówił Balam(gwiazdą tą jest Jezus).
Genealogia  podzielona na 3 części po 14 w tym 5 kobiet(poganki; Rut i Rachab i nierządnice; Betszeba , Ta-
mar).
Liczba 14 zwiÄ…zana z Dawidem  syn Dawida, syna Abrahama.
Nazirejczyk  nazwany będzie Nazirejczykiem(por. 2.23), była to przeszkoda do uznania go za mesjasza(por. 7.42). Nie ma
proroctwa, że Jezus miał pochodzić z Nazaretu. Słowo Nazaret wywodzi się od Neser(kwiat kwitnący), lub Nasir(wódz, ksią-
żę, przywódca). Izajasz pisze, że Emmanuel to kwitnąca różczka z pnia Jessego(por. 11.1), natomiast Jeremiasz mówi o odrośli
sprawiedliwej(por, 23.5). Bożymi Nazyrejczykami byli m.in. Samson, Dawid.
Rozdziały 3  4 I część pierwszej Mowy  wątek kuszenia; rozbicie pokus na trzy(u Mk. jest sumarium).
Końcówka czwartego rozdziału to wskazanie na adresatów  kościół w Syrii(por. 4.24).
Rozdział 5 KAZANIE NA GÓRZE  jest to nowe prawo; Jezus jako oficjalny nauczyciel siedział, był to znak autorytarnej
postawy nauczania(zasiadł na katedrze Mojżesza);dla nowego ludu.(por. Mt. 1-12).Mateusz wymienia w Kazaniu na Górze 8
błogosławieństw, są to tzw. Makaryzmy< gr. Makarios  szczęśliwy, bo należący do królestwa niebieskiego; łac. Beatus>,
natomiast A
ukasz w Kazaniu w Dolinie ma 4 błogosławieństwa i 4 przekleństwa. Treść nauki Jezusa dotyczy ludzi szczęśli-
wych w królestwie niebieskim, którzy są jego członkami(w tekście ze względu na zwyczaje żydów jest zamiana wyrazów na
synonimy i tak: zamiast Bóg jest niebo, zamiast Jahwe jest Elohim). Szczegóły:
5.3  ubodzy w duchu(A
k. posłannictwo społeczne pozycją), nie chodzi tu tylko o żebraków, którzy mogą liczyć tylko na Bo-
ga, lecz o tych, którzy na co dzień są upokarzani, nieakceptowani(odpowiednikiem w ST jest wyraz Anawim), oni nie stanowi-
li żadnej siły politycznej, wszystkie określenia odnoszą się tu do Jezusa. Wyrażenia te są wzięte z ksiąg prorockich i mądro-
ściowych ST i dostosowane do potrzeb czytelników. Literackim odpowiednikiem błogosławieństw są przekleństwa: biada
wam uczeni w piśmie, faryzeusze, obłudnicy(por. 23.13).
Pouczenia dla uczniów: bycie światłością świata i solą ziemi  jest to mowa alegoryczna, ponieważ soli używano do nadania
smaki i konserwacji potraw. Sól ma też charakter żrący, niszczy, sprawia ból; świadek Jezusa ma być wyrzutem dla świata, ma
świecić przykładem chrześcijańskiego życia podobnie jak lampa, której nie stawi się od korcem(korzec to pojemnik na 128
litrów), jak miasto położone na górze. Apostoł ma u innych szerzyć znajomość Boga. Jezus a prawo mojżeszowe  Jezus
wypełnia prawo w sposób doskonały, jest ostatecznym interpretatorem Bożego Prawa w nim ukazuje się Pełnia Objawienia;
to co było zapowiedziana na kartach ST wypełnia się w Jezusie, on zniósł niektóre prawa bo nie były zgodne z duchem NT:
rozwody, odwet, przysięgi. Jemu zależy na pokazaniu bożej pedagogii. [Ćwiczenia;
z mowy w 23 rozdziale przeanalizować przekleństwa i odnieść je do czasów Jezusa, oraz znalez
ć w nich ślady póz
niejszej
redakcji].
Kazanie na górze ma charakter praktyczno  moralny:
8 błogosławieństw jest to forma przymiotnikowa, po grecku Makarios odnosi się tylko do tych, którzy żyją na ziemi; natomiast
eulogemenos ma charakter znaczeniowy inny, choć po polsku tłumaczenie jest takie same, oznacza ono zbawionych przebywa-
jących w obecności Boga(por, Ef, 3.1  Bóg błogosławiony, jest również tym, który błogosławi). Wyraz
nie zaznaczone jest to
w Mowie eschatologicznej Mt. 25, 24; zbawieni ostatecznie przebywajÄ…cy w niebie.
5,17  wypełnienie  pełna wola Boża, ostateczne wypełnienie Tory, oraz zrealizowanie zapowiedzi. Poprzez wyjaśnianie
przykazań Jezus radykalizuje prawo np. nie zabijaj oznacza nie tyko czyn ale i wolę zabicia tzn. kto chce zabójstwa jest na
równi winien, jakby zabił. Za popełnione grzechy i brak chęci do poprawy czeka kara piekła ognistego  GEHENNY.
5,43  przykazanie miłości było już znane z ST, jest tu ono podkreślone przez Jezusa a w szczególności miłość do nieprzyja-
ciół, którzy są także naszymi bliz
nimi. Należy im przebaczać bo i nam przebaczy nasz Ojciec niebieski.
6, 2-18 - czyny pobożne: jałmużna post i modlitwa; mają być wykonywane z wewnętrznym nastawieniem czystości i szczero-
ści zamiarów, mamy się strzec obłudy w ich wykonywaniu.
6, 8-15  MODLITWA PAC
SKA  zawarte jest streszczenie nauki Jezusa
- Ojcze nasz któryś jest w niebiosach - zaprawdę ten jest naszym Ojcem; jest tu użyty wyraz niebiosa zamiast imienia
Bożego. Tylko Bóg jest święty i tylko Jemu należy się cześć.
- Prośba o Królestwo Boże  przyjdzie ono podczas paruzji.
- Prośba o chleb powszedni  Bóg troszczy się także o sprawy związana z życiem doczesnym człowieka.
15
- Prośbo o odpuszczenie grzechów  jesteśmy grzesznikami i mamy się ciągle nawracać do Boga, on odpuści nam nasze
nieprawości, ale i my mamy je odpuścić tym, którzy nam zawinili.
- Prośba o nie uleganie pokusom - od Księgi Rodzaju ludzkość narażona jest na pokusy złego. Nawet Jezus przebywając
na pustyni był kuszony przez diabła. Prośba ta zawiera pragnienie odsunięcia od nas kusiciela(szatana), po to by skiero-
wać nas z powrotem ku sprawom Bożym, zakłada także łaską wyrwania nas w razie niebezpieczeństw od złych ludzi.
Bóg odpuszcza nam i nasze pokusy.(uzupełnić od Kamczyka)
6, 19-34  w stosunku do dóbr tego świata należy mieć właściwy dystans i właściwą hierarchię wartości. Dobra trwałe należy
gromadzić w niebie, na pierwszym miejscu należy starać się o królestwo boże, a dopiero póz
niej o sprawy doczesne(por w.33)
bo wszystko inne będzie nam dodane.
7, 12  Złota zasada  szczyt nauczania moralnego, była używana w ST i przez rabinów. U ludów ościennych znana w brzmie-
niu negatywnym(nie czyń drugiemu co tobie niemiłe).W NT jest użyta pozytywnie: Będziesz miłował, będziesz czynił to co
chciałbyś aby ludzie tobie czynili(streszczenie nauki ST i NT. Nauczyć cię jej na pamięć!!.
7, 13-14  Ciasna Brama - określa czym jest chrześcijaństwo. Wąska droga oznacz, że Ewangelia wcale nie jest łatwa i trzeba
natrudzić się by wejść do Królestwa; szeroka zaś oznacza drogę zatracenia(mamy tu wyraz
ny styl nauczania semickiego).
7, 15-20  strzec się fałszywych proroków to uważać na sekty, herezje, liberalnych kapłanów czy katechetów, poznamy ich po
owocach.
7, 21-23 - sama modlitwa, proroctwa, cuda, egzorcyzmy nie wystarczą by uznawać się za ucznia Jezusa, muszą one być po-
parte czynami wypływającymi z wiary.
7, 24-27  wersy o dobrej i złej budowie są zakończeniem mowy. Mądry to ten, który jest pobożny i słucha Słowa i je wypeł-
nia; głupi to ten, który słuch ale nie wypełnia. Budowanie na skale oznacza wyjaśnianie Pisma Św. przez Jezusa i Kościół;
budowanie zaś na piasku to własna interpretacja i wyjaśnianie pisma.
Rozdział 13  Nauczanie w Przypowieściach.
13, 24-30  przypowieść o chwaście  znajduje się tylko u Mt. jest dostosowana do życia Kościoła, wśród wierzących widać
zarówno dobrych jak i złych. Przypowieść ma na celu pouczyć o radykalizmie wierzących. Na końcu czasów Bóg osądzi za-
równo dobrych jak i złych.
13, 44-46  przypowieść o perle i skarbie  mówi o wartości Królestwa Niebieskiego. Święty Augustyn napisze póz
niej o tym,
że trzeba oddać wszystko co mam, aby otrzymać Królestwo.
Rozdział 16, 17  wyznanie wiary Piotra. W stosunku do Markowego są tu dodatkowe słowa  Syn Boga żywego , jest to peł-
niejsze wyznanie wiary, to co powiedział stanowi tajemnicę wiary, której nie objawił mu rozum lecz Bóg. Jezus nazywa Piotra
makarios  szczęśliwy. Tajemnicę Jezusa można rozwiązać jedynie przez przyjęcie Bożego Objawienia. Piotr jest nazwany
skałą(opoką gr. petros) w kontekście otoczenia Cezareii Filipowej w okolicy której się znajdowali. Miasto to zostało założone
przez Heroda I Wielkiego, rozbudowane przez Filipa(stąd nazwa filipowa). Filip rozbudował nie tylko znajdujące się tam
sanktuarium bożka Pan(gr. ðpðað)ð, ðale również zbudowaÅ‚ obok Å›wiÄ…tyniÄ™ dla cezara Augusta. CaÅ‚ość staÅ‚a na skalnym
licu u podnóża masywu góry Hermon. Obok tych pogańskich świątyń była jaskinia. Spod tej skały na szerokość od 100 do 200
metrów jest tysiące z
ródeł.
16