Experiment: 2 Peperstrooier Veiligheid voor alles!
Geschikt voor: 8-11 jaar Voor dit experiment:
Timing: Doelstelling Zorg ervoor dat uw werkruimte netjes
Kennismaken met begrippen zoals oppervlakte-actieve stoffen, ook surfactanten is.
SiB voor scholen
genoemd, en oppervlaktespanning, en ontdekken hoe zeep vuil losmaakt tijdens het Vermijd contact met uw huid en uw
Experimentenmenu
reinigingsproces. ogen.
Was uw handen regelmatig.
Materiaal Denk er altijd aan de instructies
Kom zorgvuldig te lezen en op te volgen.
Water
Peper
Hebt u zich ooit al Nieuwe woordenschat
Stuk zeep
afgevraagd& ?
Afwasmiddel Dreft
Oppervlaktespanning: een natuurlijke
Procedure
- Hoe voorwerpen eigenschap van water, die het water een
1. Vul de kom voor de helft met zuiver water, en strooi dan een gelijkmatig dun laagje
kunnen drijven op het sterke  huid bezorgt  een gespannen
peper op het water.
wateroppervlak? buitenkant. De huid wordt samengehouden
2. Raak het water aan met het stuk zeep. Wat gebeurt er met de peper?
omdat watermoleculen aangetrokken
3. Giet het water weg en reinig de kom goed om alle zeepsporen te verwijderen.
- Of water een huid worden naar het wateroppervlak. Dit
4. Doe vers water in de kom en strooi er een nieuw laagje peper op.
heeft? verklaart waarom waterdruppels parels
5. Doe een druppeltje afwasmiddel in het water. Wat gebeurt er met de peper?
kunnen vormen, waarom sommige insecten
- Wat zeep doet met de op water kunnen lopen en waarom olie en
Resultaten
oppervlaktespanning van water zich niet vermengen.
Teken wat u gezien hebt:
water?
Kom met peper vóór zeep Kom met peper na zeep
Surfactans betekent oppervlakteactief
bestanddeel: een stof waardoor vet en vuil
zich kunnen vermengen met water,
waardoor ze gemakkelijker verwijderd
kunnen worden van oppervlakken zoals de
menselijke huid, kleding en borden.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
Aangeboden door Procter & Gamble - Household Care.
Voor meer informatie surft u naar P&G s wetenschappelijke website www.scienceinthebox.com en naar de website met productinformatie www.info-pg.com
Pga
ai4/40
n
De peper blijft ter plaatse liggen op het water tot de zeep of het afwasmiddel  de huid
raakt (de oppervlaktespanning van het water wijzigt). Zeep en detergent verminderen
de oppervlaktespanning van het water, waardoor de huid uitgerekt wordt en de peper
Tips voor leerkrachten Verdere links en informatiebronnen
naar de rand van de kom wordt verspreid.
Voeg suiker toe om te  Pepper Scatter van Questacon
zien hoe de Australia ( www.questacon.edu.au) op:
Bespreking
oppervlaktespanning http://sciencesquad.quest
Heeft zeep op de  huid van het water een andere werking dan op onze eigen huid?
verandert acon.edu.au/squad_activities/
Niet echt. De zeep wordt via het water verspreid op uw huid, omringt de kleine vuiltjes
bubbles_pepper_scatter.html
op de huid en maakt die los van uw huid, zodat ze met het douchewater weggespoeld
 Sugar and Spice van Phil Parratore,
worden. Stelt u zich eens voor dat het vuil op uw huid verspreid zou worden zoals de
gebruikt met de toelating van Carson
peper in dit experiment!
Dellosa Publishing CD-7322, Hands-ON
Zowel zeep als afwasmiddel bevatten oppervlakte-actieve stoffen, dit zijn bestanddelen
Physical Science, 2001.
die de oppervlaktespanning van een vloeistof verminderen. Daardoor hebben zepen en
 The power of soap op:
afwasmiddelen een reinigende werking, omdat vuil en vet zich gemakkelijker kunnen
http://sln.fi.edu/qa96/me12
vermengen met water en weggespoeld kunnen worden.
Meer over oppervlakte-actieve stoffen en
hun werking:
http://www.scienceinthebox.com/en_
UK/glossary/surfactants_en.html.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
Aangeboden door Procter & Gamble - Household Care.
Voor meer informatie surft u naar P&G s wetenschappelijke website www.scienceinthebox.com en naar de website met productinformatie www.info-pg.com
Pga
ai5/40
n
Experiment: 3 Lippenstift verwijderen Veiligheid voor alles!
Geschikt voor: 8-11 jaar Voor dit experiment:
Timing: 20 minuten Doelstelling Zorg ervoor dat uw werkruimte netjes
Testen of wasproducten een vettige stof zoals lippenstift beter kunnen verwijderen dan is.
SiB voor scholen
water. Vermijd contact met uw huid en uw
Experimentenmenu
ogen.
Materiaal Was uw handen regelmatig.
Lippenstift Denk er altijd aan de instructies
1 doorzichtige plastic zak met een vel wit papier in zorgvuldig te lezen en op te volgen.
Wasproduct
3 kleine plastic bekertjes
Hebt u zich ooit al Nieuwe woordenschat
3 wattenstaafjes
afgevraagd& ?
Druppelbuisje
Surfactans betekent oppervlakteactief
Eetlepel en koffielepel
- Wat het nu precies is bestanddeel: een stof waardoor vet en vuil
dat een kleurrijke vettige zich kunnen vermengen met water,
Procedure
stof zoals lippenstift waardoor ze gemakkelijker verwijderd
1. Gebruik de lippenstift om drie grote gekleurde bollen te tekenen op de plastic zak.
verwijdert? kunnen worden van oppervlakken zoals de
2. Vul elke beker tot de helft met water. Noteer op één beker  water en zet deze
menselijke huid, kleding en borden.
beker opzij. Voeg aan de volgende beker 1 koffielepel wasproduct toe en meng dit
- Of het iets uitmaakt Hoe werkt het?
met het water. Noteer op deze beker  beetje wasproduct . Voeg aan de laatste
hoeveel wasproduct we
Surfactantiamolecules (ook wel oppervlakte-
beker 3 koffielepels wasproduct toe en meng dit met het water. Noteer op deze
gebruiken? actieve bestanddelen genoemd) kunnen
beker  veel wasproduct .
voorgesteld worden als molecules met een
3. Doe met een druppelbuisje 4-5 druppels water in het midden van een van de bollen
 hoofd dat aangetrokken wordt tot water
lippenstift. Gebruik hetzelfde druppelbuisje om 4-5 druppels van de oplossing met
en een  staart die aangetrokken wordt tot
weinig wasproduct op de tweede bol te doen, en om tot slot 4-5 druppels van de
olie of vet en die afgestoten wordt door
oplossing met veel wasproduct in het midden van de derde bol lippenstift te doen.
water. De staartjes worden aangetrokken
Respecteer deze volgorde zorgvuldig. Ziet u verschillen aan de waterdruppels?
tot vet zoals lippenstift of vettige vlekken.
4. Probeer met een wattenstaafje de bol lippenstift met de waterdruppels op te
______________________________________________________________________________________________________________________________________
Aangeboden door Procter & Gamble - Household Care.
Voor meer informatie surft u naar P&G s wetenschappelijke website www.scienceinthebox.com en naar de website met productinformatie www.info-pg.com
Pga
ai6/40
n
verwijderen. Om de lippenstift te verwijderen maakt u met het wattenstaafje ronde
bewegingen bovenop de bol zonder het staafje van het plastic te halen. Kunt u met
het water de lippenstift verwijderen van de plastic zak?
5. Herhaal stap 4 met een schoon wattenstaafje om de bol lippenstift te verwijderen
met de oplossing met weinig wasproduct. Herhaal deze stap opnieuw om de bol
lippenstift te verwijderen met de oplossing met veel wasproduct.
De staartjes dompelen zich onder in het vet
en de hoofdjes trekken water aan. De twee
Reinigt het wasproduct de lippenstift beter of slechter dan het water?
uiteinden van de molecule kunnen het vet
Maakt het een verschil of de oplossing  weinig of  veel wasproduct bevat?
en het water binden.
Resultaten
Lippenstift is een vorm van vet. Zoals u merkte toen u de lippenstift alleen met water
probeerde te verwijderen, vermengen water en vet zich niet echt goed. De oplossingen
met wasproduct vermengden zich echter wel goed met de lippenstift en hadden geen
moeite om de lippenstift te verwijderen. Hoe sterker het wasproduct (hoe meer
wasproduct er toegevoegd is aan het water), hoe beter de reinigende werking.
Tips voor leerkrachten Verdere links en informatiebronnen
Bespreking
De resultaten kunnen
 Release the Grease! van de American
Met het wasproduct kon de lippenstift verwijderd worden, aangezien het wasproduct de
verschillen afhankelijk van
Chemistry Society op:
mogelijkheid biedt om vet en water met elkaar te vermengen. Wasproducten bevatten
het merk en type van
http://tungsten.acs.org/portal/a/c/s/
oppervlakte-actieve stoffen, bestanddelen die vet in water ontbinden, waardoor vet uit
wasproduct dat u gebruikt
1/wondernetdisplay.html?DOC=
kleding kan worden gereinigd.
om dit experiment uit te
wondernet%5Cactivities%5Csoap%5
voeren. Als u bijvoorbeeld
Cgrease.html
een geconcentreerd product
Het is ook belangrijk de juiste hoeveelheid wasproduct te gebruiken om kleding te
gebruikt, kunnen de
wassen. Als u niet voldoende wasproduct toevoegt, zal het wasproduct niet optimaal
resultaten van de oplossing
reinigen (zoals u misschien zag bij de  oplossing met weinig wasproduct ). Als u te veel
 met weinig wasproduct
wasproduct toevoegt, verspilt u zeep (en geld) en zorgt u ervoor dat het moeilijker wordt
en  met veel wasproduct
om al het wasproduct uit uw kleding te spoelen (hierdoor kan uw kleding stijf en
nagenoeg identiek zijn.
oncomfortabel aanvoelen). Bepaalde nieuwe types van wasproducten zijn
Daarom raden wij u aan
geconcentreerde producten: u hebt er dus maar heel weinig van nodig voor een
rekening te houden met de
wasbeurt. Het is dan ook heel belangrijk om de richtlijnen te volgen!
informatie op de verpakking
van het wasproduct als u
uw conclusies trekt.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
Aangeboden door Procter & Gamble - Household Care.
Voor meer informatie surft u naar P&G s wetenschappelijke website www.scienceinthebox.com en naar de website met productinformatie www.info-pg.com
Pga
ai7/40
n
Experiment: 4 Olie en water Veiligheid voor alles!
Geschikt voor: 8-11 jaar Voor dit experiment:
(voor leerlingen van 12- Doelstelling Draag een veiligheidsbril.
17 jaar), zie exp. 10) Nagaan of olie en water zich kunnen vermengen, en op basis hiervan ontdekken hoe detergenten Gemorste plantaardige olie
Timing: 30 minuten werken om vet te verwijderen. Er wordt aangetoond hoe detergenten gebruikt kunnen worden om kan de vloer glad maken.
olie op vogels te verwijderen. Verwijder onmiddellijk
SiB voor scholen
eventuele vlekken.
Experimentenmenu
Materiaal Was uw handen regelmatig.
Veiligheidsbril Denk er altijd aan de
3 kleine kommen, eetlepel instructies zorgvuldig te lezen
Plantaardige olie en op te volgen.
Afwasmiddel Dreft
Hebt u zich ooit al Nieuwe woordenschat
afgevraagd& ?
 Opneemmateriaal :
Dispergeermiddel: Iets dat
2 tissues
- Waarom mensen vaak stoffen (zoals olie) afbreekt of
4 wattenpropjes
zeggen dat olie en water ontbindt. Detergent doet dienst
4 pluimen
zich niet vermengen? Is als dispergeermiddel, waardoor
Klein stukje nylonstof of gebruikte nylonpanty
dit waar? olie en water zich kunnen
vermengen.
Procedure
- Wat er gebeurt als er
1. Doe uw veiligheidsbril aan.
olie terechtkomt in de
2. Giet ongeveer 1 kopje (200 ml) water in beide kommen. Voeg aan elke kom 1 eetlepel (15
natuur? Kan de olie
ml) plantaardige olie toe en meng dit goed met de lepel. Bekijk de kommen aandachtig.
opgeruimd worden?
Wat ziet u? Waar is de olie naartoe? (Hint: voeg meer olie toe als u grotere kommen
gebruikt)
3. U ziet hoe de lagen olie en water zich geleidelijk splitsen. Welke laag ligt bovenaan?
4. Voeg nu aan één van de kommen enkele druppels Dreft afwasmiddel toe en meng
opnieuw. Wat gebeurt er nu? Welk effect had het afwasmiddel op de olie en het water?
(Hint: vergelijk dit met de kom zonder afwasmiddel).
5. Van welke kom denkt u dat de olie gemakkelijker te verwijderen zal zijn? Wat zult u
gebruiken om de olie te verwijderen? Probeer een of twee van de vermelde
______________________________________________________________________________________________________________________________________
Aangeboden door Procter & Gamble - Household Care.
Voor meer informatie surft u naar P&G s wetenschappelijke website www.scienceinthebox.com en naar de website met productinformatie www.info-pg.com
Pga
ai8/40
n
 opneemmaterialen te gebruiken om de olie op het oppervlak van elke kom te verwijderen. Verdere links en
Tips voor leerkrachten Doe de olie en uw afvalproducten in de derde kom. informatiebronnen
Voeg voldoende olie toe Resultaten Ontdek meer over het redden
om een duidelijke laag te van zeevogels in geval van
vormen in de kom met
Naam van kom Waarnemingen: Wat gebeurt er als u de olie probeert te verwijderen? olievlekken:
water. Het is ook het
 Shampooing to Stop Oil Spill
Opneemmateriaal 1: Opneemmateriaal 2:
best om doorzichtige
Bird Deaths op:
Kom met enkel
kommen te gebruiken.
http://news.nationalgeographic.co
olie en water
m/news/2004/09/0921_040921_o
il_penguin.html.
Kom met olie,
water en
www.scienceinthebox.com/en_UK
afwasmiddel
/programs/fairy_wildlife_en.html
Kunnen olie en water zich vermengen?
Neen, olie en water vermengen zich niet. In plaats daarvan drijft olie op het wateroppervlak omdat
olie lichter is dan water. Daarom blijft olie aan de oppervlakte.
Wat doet het afwasmiddel?
Het afwasmiddel doet dienst als dispergeermiddel. Het zorgt ervoor dat olie en water zich kunnen
vermengen. Hetzelfde effect wordt vastgesteld bij het wassen van vettige borden. Zodra het vet en
het water zich vermengen, kan het vet afgespoeld worden. Jammer genoeg volstaat de toevoeging
van afwasmiddel niet om de olie te verwijderen. Het afwasmiddel breekt grote klonters vet alleen in
kleinere deeltjes.
Bespreking
In geval van grote olievlekken op zee moet de olie fysiek verwijderd worden. Zoals u tijdens uw
experiment misschien hebt vastgesteld, kan de olie met iets absorberends van het oppervlak
worden geschept. Als u een pluim probeerde te gebruiken om de olie te verwijderen, dan hebt u
waarschijnlijk gemerkt hoeveel olie eraan bleef plakken (dompel een pluim in water om het verschil
te zien). Jammer genoeg absorberen de pluimen van zeevogels ook buitengewoon goed olie.
Mensen moeten de vogels vaak helpen om de olie uit hun pluimen te verwijderen, zodat de vogels
kunnen herstellen. De mensen wassen de vogels met detergenten die de olie dispergeren, waardoor
ze afgespoeld kan worden met water.
______________________________________________________________________________________________________________________________________
Aangeboden door Procter & Gamble - Household Care.
Voor meer informatie surft u naar P&G s wetenschappelijke website www.scienceinthebox.com en naar de website met productinformatie www.info-pg.com
Pga
ai9/40
n