CHEMIA LEKÓW  EGZAMIN 2011
Leki działające na układ nerwowy
1. LPD
" Trójcykliczne LPD
- aminy II-rzędowe  silniejsze działanie tymoleptyczne, wychwytywanie NA
- aminy III-rzędowe  silniejsze działanie neuroleptyczne, wychwytywanie 5-HT
- wprowadzenie piperazyny prowadzi do osłabienia lub zaniku działania
tymoleptycznego przy jednoczesnym wzroście działania neuroleptycznego
- wiązanie podwójne miedzy atomem węgla C1 podstawnika osłabia działanie
tymoleptyczne i wzmaga działanie neuroleptyczne
" Sole litu
-Stosowane w leczeniu stanów maniakalnych, zapobiegawczo podawane są w
psychozie afektywnej jedno- i dwubiegunowej oraz w psychozie schizoafektywnej,
granulocytopenii
-Jony litu zmieniają transport jonów sodu w komórkach nerwowych i mięśniowych i
wpływają na wewnątrzkomórkowy metabolizm katecholamin
-HamujÄ… przemianÄ™ IP3 do inozytolu, substratu do resyntezy PhIP2
-Zwiększają wychwyt zwrotny noradrenaliny i zwiększają wrażliwość receptorów
serotoninowych
2. Neuroleptyki
Mechanizm działania:
" Działanie antypsychotyczne neuroleptyków uwarunkowane jest blokada receptorów
D2-dopaminowych w szlaku mezolimbicznym
" Blokada receptorów alfa1  spadek ciśnienia
" Działanie na receptory H1  działanie uspokajające, komponenta antycholinergiczna
odpowiada za działanie  atropinowe
" Antagonizm w stosunku do 5-HTa  prawie wszystkie  wpływ nie do końca poznany
" Różnoraki wpływ na stężenie i obroty GABA  haloperydol zmniejsza obroty GABA w
prążkowiu a klozapina zwiększa obroty GABA w istocie czarnej
" Blokada receptorów dopaminowych w podwzgórzu i/lub szlaku nigrostratialnym
warunkuje działania niepożądane: -wzrost stężenia prolaktyny w osoczu
- zaburzenia czynności układu
pozapiramidowego
Trójcykliczne neuroleptyki pochodne fenotiazyny:
" Zawieraja podstawnik w pozycji 10, który warunkuje ich działanie neuroleptyczne i
wpływa na siłe dzialania
" Bezwzględnym warunkiem działania neuroleptycznego jest obecność zasadowego
atomu azotu w łańcuchu i odległość między dwoma azotami wynosząca 3 atomy
węgla
" Im większy podstawnik, tym mniejsza dawka leku jest potrzebna
Trójcykliczne neuroleptyki pochodne tioksantenu:
" Izomer cis działa o wiele silniej niż trans
" Słabsze działanie niepożądane na układ pozapiramidowy, związane jest to z
antagonistycznym wpływem na receptory D1 i D2
© Cube gr. V 2010/2011
1
" Niektóre pochodne wykazują działanie przeciwdepresyjne
Neuroleptyki pochodne butyrofenonu
" III-rzędowa grupa aminowa przyłączona do atomu C4 jest niezbędna dla działania
neuroleptycznego
" Największa aktywność posiadają pochodne butyrofenonu zawierające podstawnik
fluorowy w pozycji para pierścienia benzenowego
" Haloperydol: -poch butyrofenonu
-silne działanie  at F
-powoduje parkinsonizm tj inne leki I-generacji
" Droperydol - anestezja
Neuroleptyki pochodne difenylobutylopiperydyny
" Pimozyd  syndrom Touretta
" Chroniczne leczenie syndromu Touretta pimozydem, jak i haloperidolem może
prowadzić do nieodwracalnej dyskinezy
Neuroleptyki pochodne benzamidu
" Są względnie selektywnymi antagonistami receptorów D2-dopaminowych, w
niewielkim stopniu wpływają na struktury pozapiramidowe
" Sulpiryd: - stosowany w nerwicach, migrenach, zawrotach głowy, psychozach,
- działanie nasila etanol, osłabia L-DOPA
- zwieksza działanie: opioidów
Benzodaizepin
Barbituranów
Przeciwhistaminowych
Antyhipertonicznych
" Remoksypryd  nie należy stosować do 18. Roku życia
" Sultopryd  psychozy alkoholowe
" Tiapiryd  stosowany w agresji i pobudzeniu, zaburzeniach ruchowych typu
plÄ…sawicznego
Neuroleptyki pochodne benzizoksazolu
" Risperidon  antagonista receptorów 5-HT2/D2, duże powinowactwo do H1 oraz
alfa1 i alfa 2
Neuroleptyki pochodne chinoliny
" Aripiprazol: -stabilizuje syntezÄ™ dopaminy
-częściową aktywność w stosunku do receptorów dopaminowych i
serotoninowych
- redukuje poziom dopaminy w układzie mezolimbicznym, co
odpowiada za jego efekty antypsychotyczne
Działania niepożądane
" Pochodne fenotiazyny  może wystąpić żółtaczka zastoinowa
" Klozapina  leukopenia
" I generacja  parkinsonizm
" Podstawowym problemem w terapii schizofrenii są nawroty choroby, które w
przypadku terapii tradycyjnymi neuroleptykami występują aż u 40-60% z ciężką
postaciÄ… schizofrenii. Nowa generacja  nawroty w 25%
© Cube gr. V 2010/2011
2
3. Leki anksjolityczne
Benzodiazepiny
Mechanizm działania:
" Benzodiazepiny działaja na układ GABA, zwiększając hamująca funkcję GABA-
ergicznych neuronów
" Aktywizacja kanału prowadzi do nasilenia przepływu jonów Cl- do komórek i
hyperpolaryzacji błony komórkowej neuronów
" Sterowany przez GABA-A kanał chlorkowy jest 2alfa,2beta,gamma-
heteropentamerem: -alfa  wiÄ…zanie benzodiazepin
-beta  wiązanie GABA i barbituranów
" BZD1  działanie anksjolityczne i przeciwdrgawkowe
" BZD2  działanie uspokajające
" Wśród pochodnych benzodiazepin wyróżnia się związki o przeważającym działaniu
nasennym (flunitrazepam, nitrazepam, etazolam, lormetazepam)  podstawnik  NO2
Budowa chemiczna
" Pochodne głównie 1,4-diazepiny  wśród nich głównie 1,4-benzodiazepin-2-onu u
których występuje określona zależność miedzy budowa chemiczna a działaniem.
SCHEMAT STRONA 122
Działanie
" Flumazenil  kompetetywny antagonista receptorów benzodiazepinowych
- stosowany w ostrych zatruciach benzodiazepinami oraz w
anestezjologi
" Benzodiazepiny nie powinny być stosowane w I trymestrze ciąży, z uwagi na działanie
mutagenne
Agoniści receptorów 5-HT1A
" Buspiron - działanie pojawia się po dłuższym okresie stosowania
- PP  aktywny metabolit, działa przeciwlękowo, alfa2-adrenolitycznie
i słabo serotoninergicznie
Anksjolityki o innej budowie
" Hydroksyzyna -hamuje działania agresywne
- działa uspokajająco i przeciwlękowo
- właściwości przeciwskurczowe, przeciwhistaminowe, miejscowo-
znieczulajÄ…ce
- Działa cholinolinolitycznie  działania niepożądane: suchość w
ustach i częstoskurcz, przejściowa leukocytopenia, objawy alergiczne,
spadek ciśnienia krwi,
- może wywołać uzależnienie, jednak w mniejszym stopniu niż
benzodiazepiny
- nie powinna być stosowana u chorych na padaczkę
4. Leki nasenne i uspokajajÄ…ce
Antagoniści receptorów benzodiazepinowych o innej budowie
" Zopiklon, zolpidem, zaleplon - stymulujÄ… receptory GABA-A
" Zopiklon - N-Oksyd  aktywny
© Cube gr. V 2010/2011
3
- N-demetylozopiklon i metabolity powstajÄ…ce w wyniku hydrolizy i
dekarboksylacji  nieaktywne
- zwieksza działanie leków blokujących przekaz
nictwo nerwowo-
mięsniowe o niepolaryzacyjnym mechanizmie działania i
neuroleptyków
" Zolpidem - nieaktywne metabolity
- wskazaniem do stosowania jest bezsenność
- nie należy stosować z lekami psychotropowymi i opioidowymi
lekami przeciwbólowymi
" Zaleplon - nieaktywne metabolity
Barbiturany  działają na kompleks receptora GABA-ergicznego
Budowa chemiczna  działanie
" Podstawniki w pozycji 1 i 5 wpływają na litofilność związku
" CzÄ…steczki di podstawionych pochodnych kwasu barbiturowego maja zachowane 3
ugrupowania  CO-NH umożliwiające tworzenie dimerów z adeniną o stosunkowo
dużej wartości stałej asocjacji
" Dipodstawione barbiturany zawierajÄ…ce przy C5 proste, nasycone podstawniki
wykazują długie ale niezbyt głębokie działanie
" Obecność wiązania podwójnego w podstawnikach skraca czas trwania działania i
pogłębia je
" Niesymetryczne 5,5-dipodstawione - najsilniejsze działanie gdy suma atomów węgla
w obu podstawnikach mieści się miedzy 5-8
" Rozgałęzienie podstawnika prowadzi do skrócenia czasu działania
" W 1,5,5-tripodstawionych barbituranach zachowane sÄ… dwa ugrupowania  CO-NH
Działanie
" Fenobarbital  padaczka
" Tiopental  anestezjologia
" Obniżaja skuteczność działania niektórych leków, np. przeciwzakrzepowych
Melatonina
" Biosynteza ma miejsce w szyszynce i siatkówce oka
" Prekursorem jest L-tryptofan
" Poziom melatoniny i aktywność NAT są najwyższe w nocy
5. Leki przeciwbólowe
Opioidowe leki przeciwbólowe
Budowa chemiczna i działanie
" Naturalne opioidy sÄ… pochodnymi 4,5-epoksymorfinianu
" Charakterystycznym objawem przyjmowania morfiny są zwężone z
renice
" Kodeina działa ~10-krotnie słabiej przeciwbólowo od morfiny, działa
przeciwkaszlowo
Modyfikacje morfiny
" Aktywność farmakologiczną wykazują tylko izomery lewoskrętne
" Istotne znaczenie dla działania ma obecność grupy fenolowej
" Estryfikacja lub eteryfikacja gruby alkoholowej zwiększa siłę działania
" Uwodornienie wiązania podwójnego zwiększa siłę działania
© Cube gr. V 2010/2011
4
" Utlenienie grupy alkoholowej morfiyny lub kodeiny do ketonowej z równoczesną
redukcja wiązania podwójnego delta7 - silniejsze działanie
" Wprowadzanie grupy hydroksylowej w pozycjÄ™ 14 do czÄ…steczki hydromorfonu daje
pochodne o silniejszym działaniu
" Podstawnik przy atomie azotu wpływa na siłę i charakter działania
- Buprenorfina  częściowy agonista receptorów mi. Działa 60-100 razy silniej od
morfiny
" Usunięcie mostka epoksydowego daje pochodne morfinianiu
- Levorphanol  aktywność analgetyczna ~10-krotnie silniejsza od morfiny, podobny
profil działania
" Pochodne benzazocyny
- Fentanyl -agonista receptorów mi, działa 100-300-krotnie silniej analgetycznie niż
morfina
-Sulfentanyl  jeden z najsilniejszych analgetyków opioidowych  1000-krotnie silniej
od morfiny
-Remifentanyl  selektywny agonista receptorów mi, działa 15-20-krotnie silniejszym
działaniu niż alfentanyl
" Pochodne difenylopropyloaminy
- Metadon - 1,5 silniej niż morfina, leczenie zespołu abstynencji od alkaloidów opium
" Pochodne fenylocyklohekasnu
-Tramadol  agonista receptorów opioidowych
- może być łączony z innymi lekami, np. NLPZ, spazmolitykami i
przeciwdepresyjnymi
Mechanizm działania opioidów
" Receptory opioidowe wystepują w ośrodkowym układzie nerwowym  limbicznym,
rdzeniu przedłużonym, tylnych rogach rdzenia
" Endogenni agoniści receptorów opioidowych: enkefaliny, endorfiny, dynorfiny
Tabela 13.4
Tabela 13.6
" Pojęcie  względna siła działania - stosunek dawki morfiny do dawki opioidu
potrzebnej do wywołania efektu analgetycznego jak w przypadku morfiny
Zastosowanie opioidów
" Analgetyki -morfina
-buprenorfina
-fentanyl
-tramadol
" Przeciwkaszlowe -kodeina
-hydrokodeina
-dekstrometorfan
" Przeciwbiegunkowe -analogi petydyny
-analogi metadonu
" Leczenie depresji oddechowej i diagnostyka uzależnień -nalokson
-naltrekson
" Terapia odwykowa  metadon
Nieopioidowe leki przeciwbólowe
" SÄ… pochodnymi -aniliny: paracetamol
-kwasu salicylowego: ASA
-kwasu alfa-metyloarylooctowego: ibuprofen
© Cube gr. V 2010/2011
5
-pirazolonu: fenazon, propyfenazon, metamizol
Budowa chemiczna
" ASA -okres półtrwania w świetle żołądka lub płynie jelitowym  16-17h
-w obiegu presystemowym nastepuje hamowanie funkcji COX w
trombocytach przez nieodwracalnÄ… reakcjÄ™ acetylacji seryny 530 w centrum
aktywnym COX-1
-Blokuje konstytutywną COX-2 w śródbłonku naczyń
-blokuje indukowana COX-2 w tkankach (acetyl uje seryne 516 COX-2
-okres półtrwania w osoczu lub pełnej krwi  15-20 min
" Ibuprofen
-zawiera centrum chiralne
-w lecznictwie stosowany racemat oraz S(+)-ibuprofen
-Aktywny jest tylko izomer S, który wykazuje również działanie
przeciwagregacyjne
" Ketorolak -obwodowo analgetycznie
- hamuje agregacje trombocytów
" Flupyrtyna - ośrodkowo analgetycznie bez wiązania z receptorami opioidowymi
-równocześnie spazmolitycznie
Działanie
" Przeciwbólowe  tłumią odczucie bólu poprzez zmniejszenie syntezy PGE2
" Przeciwgorączkowe  obniżają podwyższoną temperaturę ciała poprzez hamowanie i
uwalnianie PGE2
" Przeciwzapalne - hamowanie indukowanej COX-2 w tkankach zmienionych zapalnie
- ASA 160 razy silniej hamuje COX-1 niż COX-2
" Przeciwagregacyjne - ibuprofen, również hamuje agregację trombocytów, ale jego
działanie jest krótsze, ponieważ hamuje on aktywność COX
kompetytywnie
- ASA tylko w niewielkim stopniu może hamować biosyntezę
PGI2 przez śródbłonek naczyń, co jest bardzo istotne,
ponieważ PGI2 chroni śródbłonek naczyń przed
przywieraniem do niego płytek krwi i tworzenia blaszki
miażdżycowej
" Chemoprewencyjne -hamowanie COX-2 prowadzi do zwiększenia puli kwasu
arachidonowego, który stymuluje konwersję sfingomieliny do
ceramidu  mediatora apoptozy
Działanie niepożądane
" Uwarunkowane mechanizmem działania -hamowanie biosyntezy
prostaglandyn znosi cytoprotekcyjne
działanie PEG2 na śluzówkę żołądka
- ASA  przed 18. Rokiem życia 
zespół Reye a
" Specyficzne działania niepożądane -paracetamol  hepatotoksyczne i
nefrotoksyczne  reaktywne metabolity
- przy przedawkowaniu paracetamolu jako
odtrutkÄ™ stosuje siÄ™ zwiÄ…zki sulfhydrylowe,
np. acetylocysteinÄ™
- pochodne pirazolu mogą wywołać objawy
uczuleniowe, a nawet wstrzÄ…s
Leki stosowane w terapii i profilaktyce migreny
" Przeciwbólowe -ASA
-paracetamol
-ibuprofen
© Cube gr. V 2010/2011
6
-tryptany  suma tryptan pierwszy w lecznictwie  selektywny
agonista 5-HT1B/D
-dihydroergotamina
" Leki zapobiegajÄ…ce wystapieniu migreny
- Lizuryd i metyzergid  także w Parkinsonie i jako inhibitor
prolaktyny w apobieganiu i hamowaniu poporodowej laktacji oraz w
leczeniu hiperprolatynemii
-Pizofen
-Oksetoron
-Propranolol i metoprolol
-Flunarazyna
6. Leki znieczulajÄ…ce
Wziewne leki znieczulające ogólnie
" Podtlenek azotu podaje siÄ™ w mieszaninie z tlenem aby zapobiec wybuchowi
" Eter do znieczuleń stabilizuje się etanolem
" Działanie nefrotoksyczne metoksyfluranu przypisywane jest uwalnianiu znacznych
ilości fluorków i kwasu szczawiowego w wyniku jego biotransformacji
" Najsilniejsze działanie z chlorowcowęglowodorów wykazuje metoksyfluran
" Środkiem zapobiegającym hipertermii złośliwej jest dantrolen, który hamuje
uwalnianie jonów wapnia z siateczki sarkoplazmatycznej i przez to przeciwdziała
skurczowi mięśni
Dożylne środki znieczulające
" Ketamina  S(+)>R(-),
- niekompetytywny antagonista rec. NMDA
- działanie nasenne  receptory mi-opioidowe
- działanie analgetyczne  receptory kappa-opioidowe
- S(+) działa o ok. 70% silniej analgetycznie niż racemat i o 100%
silniej znieczulająco niż racemat
-aktywny metabolit  norketamina
" Propofol -nieaktywne metabolity wydalane z moczem
-przenika przez łożysko
Dożylne środki nasenne  barbiturany
" Tiopental i metoheksylat zmniejszają przepływ mózgowy krwi, zapotrzebowanie
tkanki mózgowej na tlen oraz ciśnienie śródczaszkowe
Mechanizm działania
" Blokowanie kanałów sodowych
Budowa chemiczna  działanie
" Fomokaina  zwalczanie bólu po oparzeniach i owrzodzeniach po naświetleniach
promieniami Roentgena
" Obecność podstawnika butylowego w reszcie aromatycznej lub aminowej znacznie
zwiększa rozpuszczalność w lipidach
" Wydłużenie łańcucha środkowego prowadzi do zwiększonej aktywności
© Cube gr. V 2010/2011
7
7. Leki przeciwpadaczkowe
Pochodne mocznika i N-acetylomocznika
" Fenytoina wypiera inne antyepileptyki, np. kwas walproinowy z ich wiÄ…zania z
białkami
" Główne działania niepożądane fenytoiny to przerost dziąseł i nadmierne owłosienie
Pochodne dibenzodiazepiny
" Karbamazepina inaktywuje podobnie jak fenytoina kanał sodowy, przyczyniając się
do stabilizacji błon komórkowych
Imidy
" Hamowanie kanałów wapniowych typu T zależnych od napięcia
" Etosuksimid  tylko padaczka petit-mal
Sulfonamidy
" Sultiam- jest inhibitorem anhydrozy węglanowej,
- wszystkie padaczki z wyjÄ…tkiem petit-mal
" Zonisamid  blokuje kanały sodowe i wapniowe typu T zależne od napięcia
- jest inhibitorem anhydrozy węglanowej
" Topiramat  blokuje kanały sodowe zależne od napięcia
- kanały wapniowe L
- hamuje przekaz
nictwo glutaminergiczne
- zwiększa przekaz
nictwo GABA
Analogi GABA
" Wigabartyna - zwiększa stężenie GABA poprzez nieodwracalną blokadę
GABA-aminotransferazy
- aktywny jest S-enancjomer
" Progabid -stymuluje receptory GABA
" Gabapentyna -przekracza barierę krew-mózg w przeciwieństwie do GABA
Inne Leki przeciwpadaczkowe działające na układ GABA-ergiczny
" Kwas walproinowy - zwiększa stężenie GABA w mózgu zwiększając aktywność
dekarboksylazy glutaminowej oraz hamując aktywność
transaminazy GABA i dekarboksylazy semialdehydu
bursztynowego
" Lamotrygina -hamuje podwyższone uwalnianie glutaminianu  blokowanie
kanału sodowego zależnego od potencjału w błonie
presynaptycznej
" Felbamat - lek uzupełniający u chorych z zespołem Lennoxa-Gastauta
" Lewitriracetam - nie jest metabolizowany przez CYP-450
8. Leki pobudzające ośrodkowy układ nerwowy
Leki analeptyczce
" Pobudzają ośrodek oddechowy i naczynioruchowy
" Kofeina i inne metyloksantyny są inhibitorami fosfodiesterazy, a także antagonistami
receptorów adenozynowych
© Cube gr. V 2010/2011
8
Leki psychotoniczne
" Wpływają przede wszystkim na czynności intelektualne i emocjonalne mózgu
Leki nootropowe
" Normalizują metabolizm neuronów poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na tlen
lub zapobieganie rozprzeganiu fosforylacji oksydacyjnej w mitochondriach
" Druga grupa to leki poprawiające przepływ krwi
" Pochodne pirolidonu
- Piracetam - zwiększa odporność komórek nerwowych na niedotlenienie
" Pochodne aminoetanolu  nasilajÄ… procesy fosforylacji oksydatywnej i wnikania
glukozy do neuronów
-Deanol  moczenie nocne
-Meklofenoksat  przeciwdziała niedotlenieniu mózgu powstałemu w skutek
niedostatecznego zaopatrzenia w tlen
- stosowany w zaburzeniach zachowania i pamięci
spowodowanych starzeniem się mózgu
- w stanach po urazach i udarze mózgu
- w anestezjologii w celu zmniejszenia objawów
niepożądanych po znieczuleniu
-Pirisudanol - opóz
nienie rozwojowe u dzieci
" Leki nootropowe i stymulujÄ…ce o innej budowie
-Pirytynol  działanie występuje dopiero po dłuższym okresie
9. Leki stosowane w chorobie Alzheimera
Przyczyny i objawy choroby - występuje
" Spadek liczby neuronów
" Zmniejszenie masy całego mózgu o 10-15%
" Zmniejszenie powierzchni hipokampu
" Zmniejszenie kory mózgowej
Zaburzenia biochemiczne
" Wzrost stężenia w osoczu i płynie mózgowo rdzeniowym apolipoproteiny E-4
" Spadek poziomu acetylotransferazy cholinowej w korze mózgowej i hipokampie,
prowadzący do zmniejszenia stężenia Ach
" Spadek metabolizmu glukozy w komórkach płatów skroniowych kory mózgowej
powyżej 40%
Leczenie objawowe
" Ma na celu nasilenie przekaz
nictwa w układach cholinergicznym i glutaminergicznym
" Inhibitory cholinoesterazy
-inhibitory odwracalne  wiążą się z Ach hamując tworzenie kompleksu enzym-Ach 
takryna, donepezil
-inhibitory pseudoodwracalne  nie hamują bezpośrednio powstawania kompleksu
enzym-ACh, lecz obniżają aktywność samego enzymu
-Tabela 17.1
-AChE znajduje się głównie w neuronach a BuChE w komórkach glejowych
" Antagoniści receptorów NMDA
-Memantyna działa jako modulator neurotransmisji glutaminergicznej, blokuje
receptory NMDA
© Cube gr. V 2010/2011
9
10. Leki stosowane w chorobie Parkinsona
Farmakoterapia
" Hioscyamina - blokuje receptory muskarynowe dla acetylocholiny
- działania niepożądane: zaburzenia pamięci i ostrości widzenia
" Leki zwiększające stężenie dopaminy
- Dopamina nie przenika przez barierę krew-mózg
- L-DOPA ma zdolność przenikania przez barierę krew-mózg
- Przemiana L-DOPA->DA pod wpływem dekarboksylazy aromatycznych L-
aminokwasów w OUN  pożądana szybka
- przemiana L-DOPA w AUN może być ograniczona przez równoczesne podawanie
inhibitorów dekarboksylazy  przemiana w AUN niepożądana
- Inhibitory dekarboksylazy L-DOPA o działaniu obwodowym są karbidopa i
benserazyd
- w lecznictwie stosuje siÄ™ S-karbidopÄ™ i R/S-benserazyd
" Inhibitory MAO-B
-Selegilina ((R)-deprenyl) -mechanizm działania jest złożony i polega nie tylko
na selektywnym hamowaniu MAO-B, która rozkłada
dopaminę w astrocytach, ale także działaniu
ochronnym
- nasila działanie L-DOPA
- nie wywołuje tzw. efektu sera
" Inhibitory COMT
-Entakapon - dodany do terapii L-DOPA wraz z inhibitorami dekarboksylazy
L-aromatycznych aminokwasów podnosi i stabilizuje poziom
dopaminy w prążkowiu  wydłuża działanie L-DOPA
- przeciwwskazanie: niewydolność wątroby, ciąża
-Tolkapon - wycofany
- terapia uzupełniająca
" Agoniści receptorów dopaminergicznych
-Bromokryptyna jest klasycznym agonistą receptorów D2, natomiast na receptory D1
działa ona antagonistycznie w wyższych stężeniach
-Lizuryd -choroba Parkinsona
-leczenie migreny
-inhibitor prolaktyny
- Pergolid -agonista receptorów D1 i D2-dopaminowych
- Kabergolina -wiąże się z receptorami D2-dopaminowymi, słabiej z D1, 5-HT1 i
alfa1
-Roprinol -działa selektywnie na obwodowe i ośrodkowe receptory
D2-dopaminowe
- hamuje wydzielanie prolaktyny
- Pramipeksol - pełny agonista D3-receptorów
" Leki antycholinergiczne
- selektywni antagoniście receptorów M1 i M4, przenikają barierę krew-mózg
" Blokery receptorów NMDA
-Amantadyna
-Memantyna
-Zahamowanie aktywności układu glutaminianergicznego
-Blokada receptorów NMDA przez antagonistów
-HamujÄ… wychwyt serotoniny i dopaminy oraz stymulujÄ… uwalnianie dopaminy, ale w
znacznie wyższych stężeniach niż u ludzi
© Cube gr. V 2010/2011
10
" Nie zaleca się spożywania bananów
11. Leki stosowane w chorobie Huntingtona
" Jest to dziedziczna choroba zwyrodnieniowa mózgu wywołana mutacją w krótkim
ramieniu chromosomu 4 polegająca na zwiększonej ilości powtórek CAG w genie
" Triada CAG koduje glutaminÄ™
" Stężenie dopaminy w prążkowiu jest niezmienione
" Zmniejszona aktywność dekarboksylazy glutaminowej
" Leki dopaminergiczne oraz zwiększające stężenie dopaminy nasilają objawy pląsawicy
12. Leki stosowane w stwardnieniu rozsianym i stwardnieniu zanikowym bocznym
" SM
- demielinizacja włókien nerwowych  zwolnienie, a następnie zanik przewodnictwa
nerwowego
" Leki stosowane w SM
-glikokortykosteroidy
-cytokiny -interferon beta-1a  nawrotowo-remisyjna postać SM
-interferon beta-1b-ustepująco-nawracająca i wtórnie postępującej
postaci SM
-octan glatirameru -wchodzi w reakcje krzyżową z białkiem zasadowym mieliny
na poziomie humoralnym i komórkowym
-wykazuje duże powinowactwo do cząsteczek antygenu
zgodności tkankowej MHC klasy II
- zwiÄ…zanie leku z czÄ…steczka MHC II powoduje spowolnienie
postępu SM -indukcja swoistych limfocytów T
supresorowych
-hamowanie swoistych limfocytów T
efektorowych
-stosowany podskórnie w nawrotowej postaci SM
" Rehabilitacja i tryb życia-unikać dużych ilości mięsa zwierzęcego
- spożywać ryby, jarzyny zielone i czerwone
" SLA
-ośrodkowe i obwodowe neurony ruchowe
-zmianami chorobowymi nie jest objęty układ czuciowy i mięśnie gałki ocznej
- wywołane przez nadmiar kwasu glutaminowego w OUN
" Leki stosowane w SLA
-Riluzol -hamuje uwalnianie glutaminianu
-przenika przez barierę krew-mózg
LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKA
ADU ODDECHOWEGO
13. Leki stosowane w przeziębieniu
" Leki mukolityczne i wykrztuśne
" Leki przeciwkaszlowe
-opioidowe leki przeciwkaszlowe
-nieopioidowe leki przeciwkaszlowe
© Cube gr. V 2010/2011
11
 Okseladyna  przeciwkaszlowo i wykrztuśnie
Pentoksyweryna  antycholinergicznie i miejscowo-znieczulajÄ…co
Butamirat -przeciwkaszlowo
-sekretolitycznie
-spazmolitycznie
Fominoben  przeciwkaszlowo i analeptycznie
Eprazinon -przeciwkaszlowo
-spazmolitycznie
-mukolitycznie i wykrztuśnie
Pseudoefedryna  obkurcza naczynia krwionośne błony śluzowej a
tym samym udrażnia nos
14. Leki przeciwastmatyczne
Leki Beta-adrenergiczne
" Wodorowinian adrenaliny  stosowany w celu przerwania skurczu oskrzeli
" Efedryna działa słabiej ale dłużej od adrenaliny
" Nieselektywne leki beta1-,beta2-adrenolityczne (izoprenalina)
-pobudzenie receptorów beta1 warunkuje działania niepożądane: kołatanie serca,
zaburzenia rytmu, spadek ciśnienia krwi, bóle wieńcowe
-ibuterol i bambuterol - stanowiÄ… pro-leki
-nieselektywne leki beta-adrenergiczne stosuje się w ostrych napadach duszności
bronchospastycznej, ze względu na szybki początek działania, wysoką skuteczność i
możliwość podawania parenteralnego
" Leki działające wybiórczo na receptory Beta2-adrenergiczne
-Salmeterol  największa selektywność
-Reproterol  złożone działanie -wybiórcze stymulujące Beat2-receptory
-hamujÄ…ce fosfodiesterazÄ™
-Rozwojowi tolerancji na Beta-mimetyki zapobiega Å‚Ä…czne stosowanie ich z
glikokortykosteroidami, jak również stosowanie profilaktyczne ketotifenu i
kromoglikanu disodowego
" Mechanizm działania
Stymulacja receptora Beta2 Ä™!cAMP aktywacja kinazy biaÅ‚kowej “!Ca2+ w
cytozolu ę!Ca2+ w retikulum hamowanie kinazy lekkich łańcuchów miozyny
Pochodne ksantyny
" Teofilina prócz działania bronchodilatacyjnego działa stymulująco na serce i OUN,
jest antagonista receptorów adenozynowych
-Mniejsze wchłanianie teofiliny przy diecie wysokotłuszczowej i w nocy
-Stosowana w ostrych napadach astmy
-Większe dawki -u dzieci
-palaczy tytoniu
-przy diecie bogatobiałkowej
-przy przyjmowaniu barbituranów
-Działanie niepożądane teofiliny zależy głównie od jej stężenia we krwi
- 15-30 µg/ml -drżenie mięśni
-nadkwaśność
-hipoglikemia,
-przyśpieszenie czynności i zaburzenia rytmu
serca
-niedotlenieniu OUN
© Cube gr. V 2010/2011
12
-10-20 mg/kg -relaksacja mięśni gładkich w szlaku
oskrzelowym
-<10mg/kg -nie rozszerza oskrzeli
-Teofilina jest słabo rozpuszczalna w wodzie co uniemożliwia jej stosowanie
parenteralne
-Diprofilina  działanie o wiele słabsze  jako lek wspomagający
-Enprofilina działa 3-5 krotnie silniej bronchodilatacyjnieod teofiliny
" Mechanizm działania metyloksantyn
-sÄ… inhibitorami fosfodiesterazy
-wykazują synergizm działania z Beat2-agonistami
Leki cholinolityczne
" W porównaniu z lekami Beta-adrenergicznymi, leki cholinolityczne działają:
-słabiej rozkurczająco na oskrzela u chorych na astmę
-w równym stopniu lub silniej rozkurczająco na mięśnie gładkie w przewlekłym
nieżycie nosa
-póz
niej ale dłużej
" Stopnień rozkurczu po cholinolitykach zależy od stopnia napięcia nerwu błędnego
" Stosowane aktualnie cholinolityki nie sÄ… lekami selektywnymi
" Jako lek rozkurczający oskrzela idealny byłby selektywny bloker receptorów M3
" Ipratropium -działa powoli i długo
-po podaniu w postaci inhalacji obserwuje siÄ™ poprawÄ™ po 15 min i
utrzymuje siÄ™ ona przez 3-4h
-zalecany w przewlekłych stanach skurczowych
- nie stosowany w skurczach napadowych
" BERODUAL - bromek impratropium + fenoterol
" Fenoterol -działanie po 2 min
" Tiotropium -blokuje receptory M3-muskarynowe mięśni gładkich oskrzeli
-bardzo długi czas działania
-do leczenia COPD
-stosowany raz dziennie
Glikokortykosteroidy
" Lipokortyna jest białkiem hamującym aktywność fosfolipazy A2 i jako taka hamuje
uwalnianie kwasu arachidonowego i liso-PAF
" Glikokortykosteroidy nie hamują uwalnianie mediatorów reakcji alergicznych z
komórek tucznych, ale zmniejszają liczbę tych komórek w drogach oddechowych
" Dipropionian belkometazonu działa 40-krotnie silniej miejscowo przeciwzapalnie,
przeciwalergicznie i przeciwproliferacyjnie w porównaniu z hydrokortyzonem,
-wskazany u dzieci
" Powikłaniem wziewnego stosowania glikokortykosteroidów jest
-dysfonia
-kaszel
-grzybica jamy ustnej (kandydozy)
Leki stabilizujące komórki tuczne - profilaktycznie
" Zapobiegają uwalnianiu mediatorów zapalenia z komórek tucznych
" Nedokromil działa wielokrotnie silniej do kromoglikanu
" Ketotyofen działa depresyjnie na OUN
© Cube gr. V 2010/2011
13
Inhibitory lipooksygenazy i antagoniści LT-receptorów
" Peptydyloleukotrieny LTC4, LTD4, LTE4 działają niezwykle silnie bronchospastycznie,
100-1000 razy silniej niż histamina
-Działanie to rozwija się znacznie wolniej niż przy innych mediatorach
-Mieszanina leukotrienów LTC4-LTE4 zwiększa wydzielanie śluzu i powoduje obrzęk
nabłonka
-Antagoniści LT-receptorów -hamują skurcz oskrzeli
-hamujÄ… reakcje zapalne
-tłumią migrację limfocytów T w drogach
oddechowych
-hamują aktywność makrofagów
Antagoniści PAF i inhibitory TX-syntazy
" Ozagrel  antagonista syntazy TXA2
Inne leki o potencjalnym działaniu przeciwastmatycznym
" Analogi i antagoniści neuropeptydów
-Zaliczamy: -substancjÄ™ P
-neurokininÄ™ A
-CGRP
-Powstają w wyniku uszkodzenia nabłonka oskrzeli przez czynniki egzogenne i
endogenne
" Leki wpływające na wewnątrzkomórkową homeostazę wapnia
-Środki hamujące uwalnianie jonów Ca2+ z ich wewnątrzkomórkowych magazynów
mogą działać bronchodilatacyjnie i przeciwzapalnie
-Nietolerancja aspiryny, NLPZ i innych analgetyków dotyczy 25-30% chorych na astmę
-Nadwrażliwość na inhibitory ACE
-Nie przyjmować leków Beta-adrenolitycznych
Leki działające na układ mięśniowo-szkieletowy
15. Leki przeciwreumatyczne
Niesteroideowe leki przeciwzapalne
" Przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, I generacja także
przeciwagregacyjne
" Mechanizm działania
-Różne izoenzymy -konstytutywna COX-1  prawidłowe funkcje przewodu
pokarmowego i nerek
-konstytutywna COX-2  występuje w mózgu, rdzeniu
kręgowym, pęcherzu i nerkach (w śródbłonku naczyń
występuje COX-2 indukowana przepływem krwi
-indukowana COX-2  komórki zapalne, np. makrofagi,
odpowiedzialna za syntezÄ™ subpopulacji prostaglandyn
będących induktorami odczynu zapalnego
-COX-3  przeciwbólowe działanie nieopioidowych leków
przeciwbólowych na poziomie rdzenia kręgowego
-NLPZ mogą hamować COX
-kompetytywnie  większość o budowie kwasowej i enolowej
-nieodwracalnie  ASA
" Klasyczne I-COX (I generacja)
© Cube gr. V 2010/2011
14
-Salicylany  drażniące działanie na śluzówkę żołądka
-Pochodne kwasy arylooctowego
indometacyna i acemetacyna  pochodne kwasu indolooctowego
przedstawicielem pochodnych kwasu indenooctowego jest sulindak
-jest pro-lekiem
-redukacja do sulfidu
-utlenienie do sulfonu (nieodwracalne)
-sulfid jest silnym inhibitorem syntezy prostaglandyn
-Sulindak (Exisulind)  działa jako SAAND
-punkt uchwytu w komórkach
neoplazmatycznych
-inhibitor fosfodiesterazy cGMP
(zwiększa cGMP i aktywuje apoptozę)
-Profeny -pochodne kwasu alfa-metylo-alfa-fenylooctowego
-ZawierajÄ… centrum chiralne  dwa enancjomery  prawo S(+) i
lewosrętny R(-)
-przeciwzapalnie S(+)>>>R(-)  in vitro (in vivo  inwersja R(-) do S(+))
-Flurbiprofen  hamuje syntezÄ™ PG na poziomie rdzenia
-Oksymy -działanie lecznicze uwarunkowe jest obecnością podstawnika
heteroarylowego przy atomie azotu grupy amidowej
-Pochodne pirazolidynoidu  dajÄ… reakcje uczuleniowe
" Preferencyjne inhibitory COX-2
-Nimesulid -zmiejsza wytwarzanie i uwalnianie wolnych rodników
-jest zmiataczem wolnych rodników
-Etodolak -dodatkowo działanie urikozuryczne
-Meloksylam -selektywność działania na COX-2
-krótki okres półtrwania w stosunku do piroksykamu i tenoksykamu
(ok. 20h)
" Selektywne inhibitory COX-2
-nie hamują agregacji płytek  refokoksyb działa wręcz odwrotnie (wycofany)
-celekoksyb  chroniczne zwyrodnienie stawów i reumatoidalne zapalenie stawów
" Niesteroidowe leki przeciwzapalne uwalniajÄ…ce NO - nieselektywne inhibitory COX
" Swoiste leki przeciwreumatyczne (LMPCh)
-preparaty złota -tauredon i solganal stosowane pozajelitowo
-auranofina  doustnie, hamuje uwalnianie IL-1 i TNF-alfa
-efekt terapeutyczny opóz
niony, maksymalne działanie po 3-4
msc.
-penicylamina -zmniejsza wytwarzanie IL-1
-modyfikuje syntezÄ™ kolagenu
- w terapii cystynurii
-chlorochina -powoduje remisje rzs
-leczenie tocznia rumieniowatego
-działanie przeciwmalaryczne
-sulfasalazyna -pro-lek  redukcja w jelicie grubym do mesalazyny
(p/zapalne) i sulfapirydyny (p/bakteryjne)
-reemisja czynnego rzs
-leczenie wrzodziejÄ…cego zapalenia jelita grubego
-metotreksat -w onkologii
-rzs
-w goścu postępującym
-działanie niepożądane  zwłóknienie płuc
© Cube gr. V 2010/2011
15
-Cyklosporyna A -zapobieganie reakcji odrzucania przeszczepu
-w atopowym zapaleniu skóry
-w Å‚uszczycy
-Leflunomid -odwracalny inhibitor dehydrogenazy dihydroorotonianu
(DHODH)
-hamuje kinazÄ™ tyrozyny
-przeciwskazany u kobiet w ciąży i karmiących  działa
teratogennie
-Kwas mykofenolowy -silny, nieodwracalny, niekompetytywny inhibitor
dehydrogenazy IMP
-Ifliximib -ludzko-mysie monoklonalne przeciwciało cIgGk
-Adalimubab -ludzkie przeciwciało monoklonalne przeciwko TNF-alfa
" Inne leki przeciwreumatyczne
-Glukozamina -pobudza biosyntezę proteoglikanów
-stosowana z zmianach zwyrodnieniowych stawów
-W chorobach reumatycznych stosuje się również preparaty roślinne i zwierzęce
-maść z koziego masła
-maść z sadła świstaka
-preparaty kapsaicyny
-maść borowinowa
-amol
-inne preparaty ziołowe
16. Leki stosowane w leczeniu dny
" Leki przerywajÄ…ce napady dny
-Kolchicyna -hamuje fagocytozę kryształków moczanu przez leukotrieny
-nie obniża poziomu moczanu w osoczu  stosowana razem z
probenecidem
" Leki hamujÄ…ce syntezÄ™ kwasu moczowego
-Allopurinol -zmniejsza wytwarzanie ksantyny i kwasu moczowego
-oksydaza ksantynowa przyjmuje allopurynol za substrat dla swojej
oksydatywnej aktywności
-Rycina 35.2
-Zapobiega odkładaniu się moczanów w mięśniach, tkance
śródmiąższowej nerki
-Hamuje powstawanie kamieni szczawianowapniowych w drogach
moczowych
" Leki urikozuryczne
-Salicylany neutralizują działanie urikozuryczne probenecidu
-Sulfinpirazon -silnym, odwracalnym inhibitorem cyklooksygenazy
-hamuje agregację płytek
-działanie hamowane przez salicylany i probenecid
-Oksydaza moczanowa rozkłada kwas moczowy do allantoiny
-Rasburikaza stosowana jest w tzw. zespole TLS (tumor lysis syndrome)
17. Leki stosowane w terapii osteoporozy
" Estrogenowa terapia zastępcza (ETZ)
-Estrogeny -naturalne inhibitory resorpcji kości- łączą się ze swoimi receptorami
w osteoblastach przedłużają czas ich życia i aktywność oraz
przyśpieszają apoptozę osteoklastów
© Cube gr. V 2010/2011
16
 -chronią kości przez PTH
" Antyestrogeny
-Raloksyfen
-w stosunku do kości, lipidów osocza i błony śluzowej macicy działają jak estrogeny
" Kalcytonina
-podaje się donosowo, domięśniowo lub podskórnie
-Kalcytonina łososiowa działa -50-razy silniej niż ludzka
-30-razy silniej niż wieprzowa
-wskazaniem do stosowania jest -osteoporoza starcza
-osteoporoza postmenopauzalna
-choroba Pageta
-choroba Sudeck a
-zapobieganie wapniowej kamicy nerkowej
-leczenie destrukcji tkanki kostnej
spowodowanej przerzutami nowotworowymi
" Witamina D
-w trakcie leczenia powinno się raz w tygodniu oznaczać poziom wapnia w osoczu
(toksyczność z przedawkowania)
" Bisfosfoniany
-analogi pirofosforanu
-Podstawnik hydroksylowy(R1) zwiększa maksymalnie powinowactwo do
hydroksyapatytu oraz poprawia antyresorpcyjny charakter zwiÄ…zku
-Podstawnik R2 ma wpływ na aktywność
-Działanie bisfosfonianów osłabia mewalonian, nasila L-DOPA
-wskazania do stosowania bisfosfonianów:
Osteoporoza pomenopauzalna i posteroidowa
Choroba Pageta
Leczenie hiperkalcemii w przebiegu choroby nowotworowej
Leczenie stanów związanych ze zwiększoną aktywnością
osteoklastów: przerzuty nowotworowe do kości, szpiczak mnogi
Profilaktyka i leczenie heteroatopowych ognisk kostnienia
spowodowanych uszkodzeniem rdzenia kręgowego lub chirurgiczną
wymiana stawu skokowego
-Bisfosfoniany działają niekorzystnie na śluzówkę przewodu pokarmowego 
zapalenie śluzówki, owrzodzenia przełyku  alendronian, pamidronian
" Inne leki stosowane w osteoporozie
-Fluorek sodu (NaF)  pobudza proliferację i aktywność osteoblastów
18. Leki blokujÄ…ce przekaz
nictwo nerwowe
" Leki o polaryzacyjnym mechanizmie działania
-wiążą się z receptorem płytki ruchowej i uniemożliwiają dostęp do niej ACh
-Tubokuraryna  silne działanie wykazuje jedynie forma prawoskrętna o konfiguracji
1R,1 S
-Vecuronium  tylko jedno IV-rzędowe ugrupowanie aminowe
-Związkami o silnym działaniu zwiotczającym mięśnie, bez wpływu na uwalnianie
histaminy, sÄ… pochodne 3,17-androstandiolu  pankuronium i pipekuronium
-Stosowane w zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej, klatki piersiowej i
kończyn
-Pomocne w usuwaniu skurczów spastycznych towarzyszących tężcowi i w przypadku
zatruć strychniną
" Leki o depolaryzacyjnym mechanizmie działania
© Cube gr. V 2010/2011
17
-Środki wywołujące blok depolaryzacyjny, podobnie jak ACh, depolaryzują błonę
postsynaptyczną, jednakże czas trwania depolaryzacji jest znacznie dłuższy, gdyż
związki te nie rozkładają się tak szybko jak ACh
-najpierw drżenie potem zwiotczenie mięśni
-Suksametonium -krótkodziałający
-podanie inhibitorów AChE wydłuża działanie
-podany dożylnie powoduje depolaryzację płytek po 30s
-utrzymuje siÄ™ przez 3-5min
-Podobnie jak tubokuraryna  krótkie zabiegi chirurgiczne,
ułatwienie intubacji tchawicy
" Leki zwiotczające mięsnie szkieletowe o działaniu ośrodkowym
-zwiotczenie utrzymuje się dłużej niż w przypadku leków działających na płytkę
ruchowÄ…
-tolperizon  działa także słabo nasennie
-Wskazania do stosowania dantrolenu -spastyczne skurcze mięśni spowodowane
uszkodzeniem górnego neuronu ruchowego
-zapobieganie hipertermii złośliwej
© Cube gr. V 2010/2011
18