SDSiZ
SDSiZ
Diagnoza działalności
szkolnych ośrodków kariery
Raport z badania
zrealizowanego przez
Centrum Metodyczne ECORYS Polska
i Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP
SERIA WYDAWNICZA: BADANIA I ANALIZY
DIAGNOZA DZIAA
ALNOŚCI SZKOLNYCH
OŚRODKÓW KARIERY
RAPORT Z BADANIA ZREALIZOWANEGO PRZEZ CENTRUM
METODYCZNE ECORYS POLSKA I STOWARZYSZENIE
DORADCÓW SZKOLNYCH I ZAWODOWYCH RP
Warszawa 2008
Redaktor serii
Ewa Dzielnicka
Opracowanie
Katarzyna Karska
Projekt okładki
Artur Wojtas
Redakcja techniczna
Joanna Nikiciuk
Korekta
Dorota Tomczak
� Copyright by ECORYS Polska Sp. z o.o.
Warszawa 2008
Wydanie pierwsze
ECORYS Polska Sp. z o.o.
ul. Racławicka 146
02-117 Warszawa
Skład: Joanna Nikiciuk
Druk: ECORYS Polska Sp. z o.o.
SPIS TREŚCI
CZ
ŚĆ I...........................................................................................................................7
WST
P I OPIS BADANIA............................................................................................... 7
PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA SZOK ÓW ................................................ 11
CZ
ŚĆ II ....................................................................................................................... 14
ROZDZIAA
1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SZOK ÓW I SZKÓA
, W KTÓRYCH ZOSTAA
Y
UTWORZONE ........................................................................................................ 14
1.1 POWSTAWANIE SZOK ÓW ............................................................................ 14
1.2 CHARAKTERYSTYKA SZKÓA
, W KTÓRYCH DZIAA
AJ
/DZIAA
AA
Y SZOK I .......... 17
1.3 KADRA ŚWIADCZ
CA USA
UGI W SZOK ACH ................................................. 22
ROZDZIAA
2. DZIAA
AJ
CE SZOK I ............................................................................... 28
2.1 KADRA I USA
UGI ........................................................................................... 28
2.2 NARZ
DZIA PORADNICTWA ZAWODOWEGO I WYPOSAŻENIE .................... 32
2.3 WSPÓA
PRACA ZEWN
TRZNA ....................................................................... 39
2.4 POTRZEBY ..................................................................................................... 42
ROZDZIAA
3. SZOK I, KTÓRE ZAWIESIA
Y/ZAKOC
CZYA
Y DZIAA
ALNOŚĆ ....................... 44
3.1 USA
UGI PORADNICTWA ZAWODOWEGO ŚWIADCZONE W SZKOA
ACH ........ 44
3.2 POTRZEBNE WSPARCIE ................................................................................. 47
CZ
ŚĆ III. .................................................................................................................... 50
PERSPEKTYWY ROZWOJU SZOK ÓW PRZYKA
ADY DOBRYCH PRAKTYK ................... 50
SUGESTIE RESPONDENTÓW...................................................................................... 52
WNIOSKI Z BADANIA ................................................................................................. 54
BIBLIOGRAFIA............................................................................................................. 58
NETOGRAFIA ............................................................................................................... 58
CZ
ŚĆ I
WST
P I OPIS BADANIA
Szkolne ośrodki kariery powstały po to, aby wzmocnić system doradz-
twa zawodowego w oświacie, zwłaszcza w szkołach gimnazjalnych
i ponadgimnazjalnych. Czerpiąc z doświadczeń innych krajów
(zwłaszcza Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych), powołano do
życia ośrodki, których celem jest kompleksowe przygotowanie ucz-
niów do właściwych wyborów zarówno dalszej drogi kształcenia, jak
i zawodu. SzOK-i pełnią w szkole funkcje: informacyjną i aktywizacji
edukacyjno-zawodowej uczniów.
Podejmowane są w nich następujące działania:
 prowadzenie zajęć zawodoznawczych,
 informowanie o przeciwwskazaniach i wymaganiach zdrowot-
nych w konkretnych branżach i na stanowiskach pracy,
 informowanie o uznawalności wykształcenia w kraju i za gra-
nicą,
 grupowe diagnozowanie właściwości ważnych w funkcjonowa-
niu zawodowym,
 informowanie o lokalnym i regionalnym rynku pracy,
 udzielanie pomocy w przygotowaniu dokumentów aplikacyj-
nych,
 pogadanki i warsztaty z zakresu umiejętności interpersonal-
nych.
Szkolny ośrodek kariery daje również wsparcie kadrze zatrudnionej
w szkole, wyposaża ją w wiedzę i umiejętności niezbędne do prawid-
łowego przygotowania uczniów do wejścia na rynek pracy zgodnie
z wymaganiami rynku pracy i gospodarki.
Grupą, która również jest pośrednio objęta wsparciem są rodzice ucz-
niów, którzy dzięki doradcom zawodowym zatrudnionym w szkołach,
mogą dowiedzieć się o aktualnych trendach rynku pracy, a co za tym
idzie  odpowiednio współuczestniczyć w wyborach edukacyjnych
swoich dzieci.
7
Charakteryzując dotychczasowe osiągnięcia związane z tworzeniem
SzOK-ów, należy się odwołać przede wszystkim do 3 największych
projektów, których celem było zainicjowanie poradnictwa edukacyj-
nego i zawodowego w specjalnie do tego przeznaczonych ośrodkach
powadzonych przez wyspecjalizowaną kadrę.
Nie sposób mówić o początkach szkolnych ośrodków kariery w Polsce
bez przypomnienia pierwszej szeroko zakrojonej inicjatywy zakładania
ich. Za pierwszy impuls do powszechnego tworzenia szkolnych ośrod-
ków kariery należy uznać konferencję, która odbyła się 17 paz
dzier-
nika 2002 r. w auli Politechniki Warszawskiej pod hasłem Perspektywy
rozwoju poradnictwa edukacyjno-zawodowego w Polsce. Partnerami akcji
były:
 Fundacja Edukacyjna  Perspektywy ,
 Ministerstwo Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej,
 Ministerstwo Edukacji Narodowej,
 Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie,
 KOWEZiU.
W ramach akcji Fundacji  Perspektywy powstało około 140 szkol-
nych ośrodków kariery. Ponadto SzOK-i mogły liczyć na wyposażenie
w programy multimedialne (zawierające testy, informację zawodową),
podręczniki dla doradcy zawodowego, zeszyty do ćwiczeń dla ucz-
niów, scenariusze zajęć oraz informatory edukacyjno-zawodowe.
Największe przedsięwzięcie związane z tworzeniem SzOK-ów należy
jednak do ochotniczych hufców pracy, które w latach 2003 2005 pomo-
gły rozdysponować kwotę 5 mln zł pochodzącą z 3 grantów udzielo-
nych na ten cel przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy.
W ramach projektu SzOK-i zostały wyposażone w sprzęt kompute-
rowy, elektroniczny oraz pomoce metodyczne dla doradców zawodo-
wych. Każdy z powstałych ośrodków musiał prowadzić działalność
minimum 12 miesięcy lub 24 miesiące.
W czasie realizacji projektu w latach 2003 2005 utworzonych zostało
360 SzOK-ów. Z danych OHP wynika, że pod koniec 2007 roku liczba
funkcjonujących SzOK-ów zmniejszyła się do 303, czyli o 15,84%.
Na uwagę zasługuje również program Multiwitamina przeciw bezro-
bociu  lokalna sieć ośrodków kariery, który był realizowany regionalnie
8
w województwie podlaskim. Program powstał dzięki Biuru Karier
Wyższej Szkoły Administracji Publicznej, które otrzymało środki
na realizację projektu współfinansowanego z PHARE, a realizowa-
nego w latach 2004 2005 pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju
Przedsiębiorczości.
W efekcie działania projektu powstało kilkanaście SzOK-ów na terenie
województwa podlaskiego. Inicjatywa ta miała na celu zbudowanie
silnego partnerstwa lokalnego na rzecz upowszechniania usług porad-
nictwa zawodowego oraz możliwości wykorzystywania funduszy
unijnych. Każdy SzOK założony w ramach projektu mógł otrzymać
akredytację oraz wyposażenie w materiały metodyczne. Projekt zakoń-
czył się w trzecim kwartale 2005 roku.
W Polsce działa również kilkadziesiąt ośrodków, które powstały samo-
istnie z inicjatywy i funduszy szkoły bądz
władz samorządowych. Ich
dokładna liczba trudna jest do oszacowania, ponieważ SzOK-i, które
nie powstały z grantów (oraz te, którym okres grantowania się skoń-
czył), nie mają obowiązku sprawozdawczości ze swojej działalności.
Od momentu założenia pierwszych ośrodków minęło już kilka,
a w niektórych przypadkach, nawet kilkanaście lat. Ważne jest zatem,
aby zweryfikować i ocenić ten czas i wyciągnąć konstruktywne wnio-
ski, które pozwolą zaplanować drogę rozwoju oraz formy wsparcia dla
szkolnych ośrodków kariery.
Jakość, rodzaj i zasięg/zakres doradztwa zawodowego propono-
wanego przez szkoły oraz możliwość tworzenia szkolnego ośrodka
kariery zależy od warunków w szkole, ale również, a może nawet
przede wszystkim, od poziomu świadomości nauczycieli, dyrekcji oraz
organów prowadzących szkoły.
Inicjatywa zdiagnozowania sytuacji w szkolnych ośrodkach kariery
wyszła od Stowarzyszenia Doradców Szkolnych i Zawodowych
RP oraz Centrum Metodycznego ECORYS Polska. Celem niniejszego
badania była szeroka i syntetyczna diagnoza szkolnych ośrodków
kariery pod kątem ich potencjału, potrzeb oraz barier rozwoju oraz
zasięgu i rodzaju usług, poznanie silnych i słabych stron poradnictwa
zawodowego w szkołach.
9
Przed przystąpieniem do badania postawiliśmy sobie następujące
pytania badawcze:
1. Na ile SzOK-i są trwałe? Jeżeli kończą/zawieszają działalność, to
z jakich przyczyn?
2. Jaka jest skala działania SzOK-ów? Ilu uczniów otrzymuje w nich
wsparcie i jakiego rodzaju?
3. Jakimi zasobami (osobowymi, materialnymi, informacyjnymi)
dysponują SzOK-i? Jakie są ich potrzeby w tym zakresie?
4. Jakie jest przygotowanie opiekunów SzOK-ów do prowadzenia
poradnictwa edukacyjno-zawodowego dla uczniów?
5. Czy w szkołach, które zamknęły SzOK-i, świadczy się usługi
poradnictwa zawodowego dla uczniów?
6. Jakich form i rodzajów wsparcia oczekują SzOK-i, które funkcjo-
nują/zawiesiły działalność?
Badania przeprowadzono w okresie od marca do czerwca 2008 roku na
grupie 111 respondentów pracujących w szkolnych ośrodkach kariery
(zarówno funkcjonujących, jak i tych, które zawiesiły działalność
lub jej zaprzestały). Respondentami byli na ogół doradcy zawodowi,
pedagodzy, nauczyciele przedmiotów zaangażowani w działalność
ośrodka. Badania wykonano metodą sondażu diagnostycznego, do
którego stworzono narzędzie w postaci ankiety telefonicznej. Pytania
w ankiecie przygotowano w ten sposób, aby pozwoliły one na zebranie
jak najpełniejszych i rzetelnych informacji na temat funkcjonowania
SzOK-ów oraz dały możliwość podzielenia się respondentom włas-
nymi sugestiami i pomysłami.
Udział w badaniu był dobrowolny, a czas poświęcony przez osoby
ankietowane na podanie odpowiedzi wynosił średnio około 20 minut.
W każdej szkole ankietę przeprowadzano z 1 respondentem.
10
PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA SZOK ÓW
Obowiązek tworzenia w szkołach wewnątrzszkolnego systemu
doradztwa zawodowego został wprowadzony przez Rozporządzenie
Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statu-
tów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 1996 r. Nr 67,
poz. 329, z póz
n. zm.).
Artykuł 1 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedno-
lity Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z póz
n. zm.) określa, że  system
oświaty zapewnia w szczególności: (& ) przygotowywanie uczniów do
wyboru zawodu i kierunku kształcenia .
W Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 7 stycznia
2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psycholo-
giczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
(Dz.U. z 2003 r. Nr 11, poz. 114) zapisane jest, że:  pomoc psycholo-
giczno-pedagogiczna polega w szczególności na: (& ) wspieraniu
uczniów, metodami aktywnymi, w dokonywaniu wyboru kierunku
dalszego kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej oraz
udzielaniu informacji w tym zakresie; (& ) wspieraniu nauczycieli
w organizowaniu wewnątrzszkolnego systemu doradztwa oraz zajęć
związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu . W paragrafie
15 napisane jest, że  w szkole i placówce może być zatrudniony rów-
nież doradca zawodowy . Zgodnie z tym rozporządzeniem do obo-
wiązków doradcy zawodowego należą:
 1) systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na
informacje edukacyjne i zawodowe oraz na pomoc w planowa-
niu kariery zawodowej;
2) gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyj-
nych i zawodowych właściwych danemu poziomowi kształce-
nia;
3) wskazywanie uczniom, rodzicom i nauczycielom dodatkowych
z
ródeł informacji na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym,
europejskim i światowym dotyczących:
a) rynku pracy,
b) trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia,
11
c) wykorzystywania posiadanych uzdolnień i talentów przy
wykonywaniu przyszłych zadań zawodowych,
d) instytucji i organizacji wspierających funkcjonowanie osób
niepełnosprawnych w życiu codziennym i zawodowym,
e) alternatywnych możliwości kształcenia dla uczniów z prob-
lemami emocjonalnymi i dla uczniów niedostosowanych
społecznie,
f) programów edukacyjnych Unii Europejskiej;
4) udzielanie indywidualnych porad uczniom i rodzicom;
5) prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących, przygotowu-
jących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia
roli zawodowej;
6) koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowa-
dzonej przez szkołę;
7) wspieranie w działaniach doradczych rodziców i nauczycieli
poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo-informacyjnych,
udostępnianie informacji i materiałów do pracy z uczniami;
8) współpraca z radą pedagogiczną w zakresie tworzenia i za-
pewniania ciągłości działań wewnątrzszkolnego systemu
doradztwa zawodowego, realizacji działań z zakresu przygo-
towywania uczniów do wyboru drogi zawodowej, zawartych
w programie wychowawczym szkoły i programie profilaktyki,
o których mowa w odrębnych przepisach;
9) współpraca z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny
system doradztwa zawodowego, w szczególności z poradniami
psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjali-
stycznymi, oraz innymi instytucjami świadczącymi poradni-
ctwo i specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom .
Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 wrześ-
nia 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli
oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli
niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia
nauczycieli (Dz.U. z 2002 roku Nr 155, poz. 1288) precyzuje, jakie kwa-
lifikacje muszą mieć pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w szkole,
a więc również doradcy zawodowi. Są to: wyższe wykształcenie kie-
12
runkowe lub zbliżone do kierunkowego, uzupełnione podyplomo-
wymi studiami z orientacji i poradnictwa zawodowego lub doradztwa
personalnego i przygotowanie pedagogiczne.
Standard kwalifikacji zawodowych dla zawodu Doradca zawodowy
241303 powstał w ramach projektu PHARE 2000 dla Departamentu
Rynku Pracy MGiP.
13
CZ
ŚĆ II
ROZDZIAA
1.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SZOK ÓW I SZKÓA
, W KTÓRYCH ZOSTAA
Y
UTWORZONE
1.1 POWSTAWANIE SZOK ÓW
W ramach przeprowadzonego badania sprawdzono m.in., ile SzOK-ów
założonych w ramach wyżej opisanych programów nadal działa. Bada-
nia przeprowadzono na losowych próbach: 22% SzOK-ów z programu
 Perspektywy (czyli 31 z 141) oraz 14% powstałych z programu
grantowego MGiP (czyli 51 z 360). Ta część badania sprowadzała się
do zapytania dyrektora szkoły lub innego pracownika, czy w szkole,
figurującej na liście placówek, które otrzymały grant lub uczestniczyły
w akcji  Perspektyw , działa SzOK.
SzOK-i grantowe okazały się znacznie trwalsze od SzOK-ów  Perspek-
tyw . Dane uzyskane przez nas na temat funkcjonowania SzOK-ów
grantowych nie potwierdziły liczb podanych przez OHP. Według
OHP działalność podtrzymuje 84,16% SzOK-ów, jednak nasze bada-
nia wskazują, że ten odsetek wynosi 70,59%. Ta rozbieżność może być
wynikiem przyjęcia odmiennych kryteriów pozwalających zakwalifi-
kować SzOK jako działający (jeżeli opiekun był na długotrwałym zwol-
nieniu uznawaliśmy SzOK za niedziałający) oraz tego, że OHP zbierało
dane wcześniej.
W badaniu ankietowym wzięło udział 111 szkolnych ośrodków
kariery, powstałych z grantów MGiP, z inicjatywy Fundacji Eduka-
cyjnej  Perspektywy , w programie Multiwitamina przeciw bezrobociu,
jak również te, które powołano z inicjatywy szkoły lub organów
prowadzących.
14
Wykres 1. Szkolne ośrodki kariery powstałe z inicjatywy Fundacji Edu-
kacyjnej  Perspektywy
50,00%
45,00%
40,00%
35,00%
30,00%
48,39%
25,00%
20,00% 35,48%
32,26%
15,00%
10,00% 16,13%
5,00%
3,23%
0,00%
otrzymały uzyskały działa nie działa brak danych,
granty MGiP akredytację czy działa
Multiwitaminy
Multiwitaminy
Wykres 2. Szkolne ośrodki kariery powstałe z grantów MGiP
3,92%
25,49%
70,59%
działa nie działa brak danych
Z przeprowadzonych badań wynika, że wśród badanej próby naj-
więcej ośrodków powstało w 2003 roku  45%; w 2004 roku założono
25%, w 2005 roku  15%. Niewątpliwie ma to związek z edycjami kon-
kursu o granty MGiP na tworzenie i wyposażenie SzOK-ów, którego
realizacja przypadała właśnie na lata 2003 2005. W grupie przebada-
nych SzOK-ów znalazł się 1 ośrodek, który powstał bardzo wcześnie 
w 1998 roku.
15
Wykres 3. Rok rozpoczęcia działalności szkolnych ośrodków kariery
8% 1%2%
4%
lata 1998 2000
15%
rok 2001
rok 2002
rok 2003
rok 2004
45%
rok 2005
25%
rok 2006
Martwić może fakt, że według zebranych danych w 2006 roku
powstało 5 razy mniej szkolnych ośrodków kariery w porównaniu
z 2003 rokiem. Jest to zapewne spowodowane brakiem programów
grantowych i dotacji UE na zakładanie ośrodków i ich funkcjonowanie.
W dobie rosnącej świadomości wagi szkolnego poradnictwa zawodo-
wego, rosnącej liczby wykwalifikowanej w tym kierunku kadry dane
te powinny zmuszać do refleksji i stanowić impuls do wdrożenia roz-
wiązań systemowych.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że większość przebadanych
SzOK-ów  81,9%  powstała dzięki grantom programu Ministerstwa
Gospodarki i Pracy; 20,7% respondentów jako impuls do stworzenia
ośrodka wskazało inicjatywę własną. 8,1% respondentów  projekt
Fundacji Edukacyjnej  Perspektywy a 6,3%  program Multiwitamina
przeciw bezrobociu. Podkreślić należy fakt, że respondenci, jako impuls
do stworzenia SzOK-u, mogli podać kilka odpowiedzi. Najczęściej
łączyli odpowiedz
 program grantowy MGiP nadzorowany przez
OHP oraz  własna inicjatywa . Szkolne ośrodki kariery powstawały
również z połączenia inicjatywy Fundacji Edukacyjnej  Perspektywy
z innymi czynnikami inicjującymi.
16
Wykres 4. Procentowy podział SzOK-ów ze względu na to, co zainspi-
rowało ich powstanie
90,00%
80,00%
70,00%
60,00%
50,00%
81,98%
40,00%
30,00%
20,00%
20,72% 22,52%
10,00%
8,11%
6,31%
0,00%
Fundacja program projekt inicjatywa inne
Multiwitamina
Edukacyjna grantowy Multiwitamina własna
przeciw
 Perspektywy" MGiP przeciw
bezrobociu
bezrobociu
Z innych pobudek, niż te wymienione wyżej, powstało 22,5% SzOK-ów.
Do innych przyczyn decydujących o założeniu w szkole SzOK-u, re-
spondenci zaliczyli:
 wysokie bezrobocie w powiecie,
 sugestie pracodawców,
 inicjatywę ze strony organów prowadzących,
 chęć rozwoju szkoły,
 napisanie projektu finansowanego z EFS-u,
 wspólne przedsięwzięcie z gminnymi centrami informacji,
 trudne środowisko lokalne,
 potrzebę społeczną.
1.2 CHARAKTERYSTYKA SZKÓA
, W KTÓRYCH DZIAA
AJ
/DZIAA
AA
Y SZOK I
Respondenci biorący udział w badaniu proszeni byli o odpo-
wiedz
na pytanie dotyczące istnienia/funkcjonowania szkolnego
ośrodka kariery. Z przeprowadzonych ankiet wynika, że z grupy
111 SzOK-ów swoją działalność zamknęło/zawiesiło 17% wszystkich
przebadanych ośrodków, a 83% nadal działa. Zawieszanie pracy
SzOK-ów spowodowane było różnymi czynnikami, głównie brakiem
funduszy na zatrudnienie doradcy zawodowego, utrzymanie ośrodka,
brakiem godzin dydaktycznych na doradztwo zawodowe. Bardzo
17
istotna w tym przypadku jest również legislacja  a dokładniej  brak
odgórnego obowiązku zatrudniania doradcy zawodowego. Na
podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psycho-
logiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
(Dz.U. z 2003 r. Nr 11, poz. 114) dopuszcza się utworzenie w szkołach
etatu doradcy zawodowego, nie ma jednak wyraz
nego obowiązku jego
zatrudniania.
Szerzej problem zamykanych szkolnych ośrodków kariery zostanie
omówiony w części II w rozdziale 3.
Wykres 5. Szkolne ośrodki kariery, które działają / zawiesiły
działalność
działa
17%
nie działa/zawiesił
działalność
83%
Podczas analizy terenu działalności SzOK-ów zebrano informacje doty-
czące rodzaju placówek, w jakich zlokalizowane są (lub były) ośrodki.
W większości przypadków SzOK-i obsługują więcej niż 1 szkołę,
często zlokalizowane są w zespołach szkół. Podsumowując wyniki,
łatwo zauważyć, że większość SzOK-ów zakładana była w szkołach
ponadgimnazjalnych (licea ogólnokształcące  49,55%, technika 
47,75%). Znacząca część ośrodków zlokalizowana była w zespołach
szkół ponadgimnazjalnych lub zawodowych.
Niewystarczająca może się wydawać liczba SzOK-ów w gimnazjach
 tylko 42,34% SzOK-ów działa w gimnazjach. To na tę grupę uczniów
powinien być położony największy nacisk związany z orientacją zawo-
dową i poradnictwem kariery, gdyż to ich wybory edukacyjne będą
w przyszłości kształtowały rynek pracy.
18
Wykres 6. Procentowy podział SzOK-ów ze względu na rodzaj pla-
cówki, w której działają
49,55%
47,75%
50,00%
42,34%
45,00%
40,00%
33,33%
35,00%
30,00%
25,00%
20,00%
14,41%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00%
gimnazjum zasadnicza liceum technikum inne
szkoła
zawodowa
Spośród innych typów placówek, deklarowanych przez respondentów
jako miejsce funkcjonowania SzOK-ów, najczęściej pojawiały się:
 szkoła policealna,
 szkoła podstawowa,
 liceum profilowane,
 zespół szkół dla dorosłych,
 centrum kształcenia ustawicznego i praktycznego,
 studium policealne,
 szkoła wieczorowa, pomaturalna.
Okazuje się, że prawie połowa (dokładnie 48,18%) SzOK-ów została
założona, by pracować dla 1 szkoły. Pozostałe SzOK-i obejmują od 2 do
5 szkół, najczęściej mające status zespołów. Najtrwalsze okazały się
ośrodki obejmujące 2 szkoły  tylko 13,05% z nich zawiesiło lub zakoń-
czyło działalność; natomiast ośrodki działające dla 3 szkół są najmniej
trwałe  nie przetrwało próby czasu 21,41%.
Wykres 7. Procentowy podział SzOK-ów (działających i niedziałają-
cych) ze względu na liczbę szkół, które są/były objęte ich działaniem
50%
8,18%
45%
40%
35%
30%
25% 5,45%
40%
2,73%
20%
15%
20%
18,18%
10%
5%
4,55%
0,91%
0%
1 szkoła 2 szkoły 3 szkoły 4 szkoły 5 szkół
jest SzOK nie ma SzOK-u
19
Aby stwierdzić, ilu uczniów korzysta ze wsparcia SzOK-u, zebrano
informacje na temat liczby uczniów w szkołach. Z przeprowadzonych
badań wynika, że najwięcej szkolnych ośrodków powstawało w szko-
łach, gdzie liczba uczniów nie przekraczała 400, ale jest wyższa niż
201 (32,43%). Na kolejnym miejscu znalazły się ośrodki zlokalizowane
w szkołach z liczbą uczniów od 401 do 600 (24,32%) oraz w placówkach
liczących od 601 do 800 uczniów (18,02%).
Można więc wysunąć wnioski, że znaczna część szkolnych ośrodków
kariery powstawała w szkołach małych i średnich. Co ważne w szko-
łach i zespołach szkół o dużej liczbie uczniów (do 1 500 uczniów)
powstało jedynie 5% wszystkich SzOK-ów. Dane te świadczą o tym, że
SzOK-i  rozłożyły się równomiernie w systemie szkolnym, ponieważ
szkół małych i średnich jest w Polsce najwięcej.
Wykres 8. Procentowy podział SzOK-ów ze względu na liczbę uczniów
w szkole
4,50%
1,80%
12,61%
6,31%
18,02%
32,43%
24,32%
do 200 201 400 401 600 601 800 801 1000 1001 1200 ponad 1200
Zbieżne wyniki uzyskano poprzez badanie liczby SzOK-ów w odnie-
sieniu do wielkości kadry zatrudnianej w szkołach. Najwięcej respon-
dentów zadeklarowało istnienie SzOK-u w szkołach zatrudniających
od 21 do 40 nauczycieli (36,94% odpowiedzi) oraz od 41 do 60 nauczy-
cieli (27,93% odpowiedzi).
20
Wykres 9. Procentowy podział SzOK-ów ze względu na liczbę nauczy-
cieli w szkole
1,8%
2,7%
11,71%
9,91%
9,01%
36,94%
27,93%
do 20 21 40 41 60 61 80 81 100 powyżej 101 brak danych
W ankiecie zapytaliśmy respondentów o wielkość miejscowości,
w której mieści się szkoła. Największa liczba ankietowanych 
45%  wykazała usytuowanie SzOK-ów w miastach, które mają od
5 001 do 50 000 mieszkańców. Najmniej SzOK-ów jest w miejscowoś-
ciach o średniej wielkości z liczbą mieszkańców 50 001 100 000  tylko
9%. Z przeprowadzonej analizy wynika, że największe miejscowości
(powyżej 100 000 mieszkańców) mają ponad dwukrotnie mniej szkol-
nych ośrodków kariery  21%  niż miasta do 50 000 mieszkańców.
Wykres 10. Procentowy podział szkolnych ośrodków kariery ze
względu na wielkość miejscowości, w których się mieszczą
21%
25%
do 5 000
5 001 50 000
50 001 100 000
9%
powyżej 100 000
45%
21
1.3 KADRA ŚWIADCZ
CA USA
UGI W SZOK ACH
Zapytaliśmy respondentów o stanowisko pracy, na jakim są zatrud-
nieni i o to, w jakim wymiarze godzin wykonują zadania z porad-
nictwa zawodowego (jaką część etatu im poświęcają). Celem było
zdiagnozowanie kadry świadczącej usługi poradnictwa zawodowego
w szkołach. Z przeprowadzonych badań wynika, że zdecydowana
większość osób prowadzących poradnictwo i doradztwo zawodowe
w SzOK-ach to osoby zatrudnione na stanowisku doradcy zawodo-
wego  47%.
Fakt, że usługi doradztwa zawodowego świadczą głównie doradcy
zawodowi, może mieć kilka przyczyn: w ostatnich latach nauczyciele
mieli możliwość uczestniczenia w studiach podyplomowych z porad-
nictwa i orientacji zawodowej finansowanych z EFS-u, więc bezpłat-
nych dla studenta, warunki konkursu grantowego MGiP nakładały na
szkoły obowiązek zatrudnienia opiekuna SzOK-u (chociaż nie zapew-
niały finansowania tego etatu), a doradcy zawodowi byli najodpowied-
niejszymi opiekunami, postępuje profesjonalizacja usług poradnictwa
zawodowego, więc również w części szkół dąży się do zatrudniania
specjalistów z uprawnieniami.
Drugą co do wielkości grupą osób prowadzących zajęcia z zakresu
doradztwa zawodowego byli nauczyciele  24%, a trzecią  pedagodzy
i psychologowie szkolni  19%.
Zdarzało się, że respondenci pracujący na stanowisku nauczyciela
przedmiotu czy pedagoga mieli również wykształcenie z zakresu
orientacji i doradztwa zawodowego i prowadzili w ramach dodatko-
wej części etatu zajęcia jako doradcy zawodowi. Wartości nie będące
liczbami całkowitymi (po 7,5  dyrektor szkoły i inni) pojawiły się,
ponieważ niektórzy respondenci pracowali na część etatu.
22
Wykres 11. Podział respondentów ze względu na stanowiska, na któ-
rych są zatrudnieni
7,5
5%
27
19%
doradca zawodowy
67,6
dyrektor szkoły
47%
nauczyciel
pedagog/psycholog
inne
35
24%
7,5
5% respondentów jako stanowisko pracy wskazało odpowiedz
 inne ,
czyli:
 nauczyciel przedsiębiorczości,
 nauczyciel przedmiotów ekonomicznych,
 bibliotekarz,
 nauczyciel przedmiotów zawodowych,
 wicedyrektor,
 dyrektor,
 kierownik kształcenia praktycznego,
 nauczyciel WOS-u,
 wychowawca świetlicy,
 kierownik praktyk.
W nielicznych SzOK-ach prace pośrednio związane z doradztwem
zawodowym wykonywali praktykanci, stażyści, wolontariusze czy
wychowawcy klas.
Dużą grupą nauczycieli przedmiotu, którzy w swoich obowiązkach
mieli również poradnictwo zawodowe, byli nauczyciele przedmiotów
ekonomicznych i przedsiębiorczości. Zapewne ma to związek z faktem,
że przedsiębiorczość w przeciwieństwie do doradztwa zawodowego
znajduje się w programie nauczania i łatwo jest nauczycielowi wpleść
informację edukacyjno-zawodową w treści przedsiębiorczości.
Innymi nauczycielami, którzy również deklarowali wykonywanie
zadań związanych z doradztwem, byli nauczyciele praktycznej nauki
23
zawodu. Ze względu na specyfikę swoich przedmiotów powinni oni
mieć wiedzę o lokalnym i globalnym rynku pracy po to, aby oprócz
praktycznego przygotowania uczniów do wykonywania zawodu mogli
przekazywać im informacje o możliwościach dalszego kształcenia,
zatrudnienia, doskonalenia formalnego i pozaformalnego oraz uczulać
ich na tendencje, przeobrażenia w gospodarce i na rynku pracy.
Pytaliśmy respondentów również o rodzaj wykształcenia. Większość
zadeklarowała, że ma ukończone studia podyplomowe z doradztwa
zawodowego  45%. Ta odpowiedz
pojawiała się zarówno jako jedyne
wykształcenie respondentów, jak i jako dodatkowe kwalifikacje.
Dodatkowe wykształcenie z zakresu doradztwa zawodowego deklaro-
wali najczęściej pedagodzy oraz nauczyciele przedmiotów. Wykształ-
cenie pedagogiczne miało 28% ankietowanych. Wyjątkowo mało
respondentów było psychologami  tylko 1%.
Wykres 12. Wykształcenie osób zajmujących się poradnictwem zawo-
dowym w szkołach
1
1%
43
45
26%
28%
psycholog
pedagog
podypolomowe
inne
74
45%
Wśród osób deklarujących wykształcenie pedagogiczne występowały
specjalizacje:
 opiekuńczo-wychowawcza,
 pedagogika pracy,
 resocjalizacyjna,
 terapia pedagogiczna,
 andragogika,
 szkolna,
24
 socjoterapia,
 rewalidacja,
 ogólna,
 oligofrenopedagogika,
 poradnictwo wychowawcze,
 wczesnoszkolna.
Wśród ankietowanych znalazły się również osoby (26% ankieto-
wanych), które deklarowały, że mają wykształcenie inne niż wyżej
wymienione, m.in.:
 inżynieria środowiska,
 chemiczne,
 bibliotekarskie,
 prawnicze,
 ekonomiczne,
 wychowanie fizyczne,
 włókiennicze,
 nauczanie początkowe,
 administracja,
 mechanizator rolnictwa,
 zarządzanie produkcją,
 e-learning,
 informatyka,
 zarządzanie EFS,
 zajęcia korekcyjne,
 zootechnik,
 socjoterapia,
 zarządzanie oświatą.
Najpopularniejszą formą podwyższania lub nabywania nowych kwa-
lifikacji wśród respondentów (zarówno w odniesieniu do kształcenia
z zakresu doradztwa zawodowego, jak i w innym zakresie) są studia
podyplomowe.
W porównaniu z częstotliwością kształcenia pracowników poradni
psychologiczno-pedagogicznych, pracownicy szkolnych środków
kariery stosunkowo rzadko rozszerzają swoje umiejętności na kursach,
szkoleniach. Taki stan rzeczy związany jest najprawdopodobniej z bra-
kiem środków finansowych w organach prowadzących, które można
25
by przeznaczyć na dokształcanie doradców, jak również z małą liczbą
ofert szkoleniowych współfinansowanych z EFS-u (które głównie skie-
rowane są do pracowników instytucji rynku pracy).
Okres, w którym respondenci najczęściej podnosili swoje kwalifikacje
na studiach podyplomowych, to lata 2004 2006 (w tym czasie kwali-
fikacji na studiach podyplomowych nabyło 62,67% respondentów) co
może sugerować, że korzystali oni również z kursów proponowanych
przez EFS w latach 2004 2006. Optymizmem napawa również fakt,
że drugi pod względem intensywności szkoleń był okres obejmujący
lata 2007 2008 (20% ankietowanych ukończyło w tym okresie studia
podyplomowe), co pozwala mieć nadzieję, że w kolejnym okresie
programowania wraz ze wzrostem oferty szkoleń zwiększy się liczba
wykwalifikowanej kadry, a co za tym idzie  liczba SzOK-ów.
Wykres 13. Lata, w których respondenci ukończyli studia podyplo-
mowe z doradztwa zawodowego
4% 4%
2,67%
16% 10,67%
18,67%
24%
20%
do roku 2001 rok 2002 rok 2003 rok 2004 rok 2005 rok 2006 rok 2007 rok 2008
W ankiecie zapytaliśmy respondentów o długość okresu zatrudnie-
nia w odniesieniu do ogólnego stażu pracy, stażu pracy w szkolnym
ośrodku kariery oraz stażu pracy w doradztwie zawodowym.
Okazało się, że najdłuższy staż pracy ogółem, tj. powyżej 20 lat, zade-
klarowało aż 35 osób  31,5%. Najmniej liczna (13,51%) jest grupa osób,
które mają najkrótszy ogólny staż pracy  do 5 lat.
Na pytanie o staż pracy w SzOK-u oraz w doradztwie zawodowym, naj-
więcej respondentów podało przedział 1 5 lat (kolejno 92,7% i 75,6%).
Odpowiedzi te nie budzą żadnych wątpliwości, ponieważ SzOK-i za-
częły na dobre powstawać dopiero kilka lat temu, dlatego oczywiste
26
jest, że zdecydowana większość szkolnych doradców pracuje w nich
nie dłużej niż 5 lat. Dostrzeżenie wagi szkolnego poradnictwa zawodo-
wego zbiegło się w czasie z promocją idei szkolnego ośrodka kariery,
dlatego odsetek osób, które zajmują się poradnictwem nie dłużej niż
5 lat, jest tak znaczący. Niemniej jednak 9,91% osób zajmuje się doradz-
twem od 6 do 10 lat  znaczy to, że zalążki szkolnego doradztwa kieł-
kowały już wcześniej.
Z wykresu można odczytać typowy przebieg kariery opiekuna
SzOK-u. Jest to nauczyciel ze znaczącym stażem pracy, który kilka lat
temu zaczął zajmować się doradztwem zawodowym.
Żaden respondent nie zadeklarował stażu pracy w SzOK-u dłuższego
niż 15 lat, co potwierdza, że szkolne poradnictwo zawodowe w Polsce
jest jeszcze stosunkowo młodą dziedziną.
Wykres 14. Staż pracy respondentów w latach
100,00%
90,00%
80,00%
70,00%
60,00%
50,00%
40,00%
30,00%
20,00%
10,00%
0,00%
do 5 6 10 11 15 16 20 powyżej 20 brak danych
ogółem w SzOK-u w doradztwie zawodowym
Tabela 1. Staż pracy respondentów (uzupełnienie do wykresu 14.)
W doradztwie
Lata Ogółem W SzOK-u
zawodowym
Do 5 13,51% 92,79% 75,68%
6 10 16,22% 1,80% 9,91%
11 15 20,72% 1,80% 2,70%
16 20 15,32% 0,00% 2,70%
Powyżej 20 31,53% 0,00% 0,90%
Brak danych 2,70% 3,60% 8,11%
27
ROZDZIAA
2. DZIAA
AJ
CE SZOK I
2.1 KADRA I USA
UGI
Respondentów podzielono w badaniach na 2 grupy. Kryterium
podziału było istnienie bądz
nieistnienie w szkole szkolnego ośrodka
kariery. Tym sposobem zebrano dane o działających i niedziałających
SzOK-ach.
Poniższe badania przeprowadzono na grupie 92 czynnych szkolnych
ośrodków kariery działających na terenie całego kraju.
Celowo zapytaliśmy respondentów o liczbę osób świadczących usługi
poradnictwa, a nie o liczbę osób zatrudnionych w szkolnym ośrodku
kariery. To pozwoliło nam na uzyskanie informacji o rzeczywistej licz-
bie osób zaangażowanych w działalność SzOK-u.
Znakomita większość szkół zatrudniała tylko 1 osobę (zwykle doradcę
zawodowego) jako opiekuna SzOK-u, głównie ze względu na fakt
ograniczonych funduszy samorządu lokalnego. Wśród respondentów
aż 50% to osoby samodzielnie prowadzące SzOK, 43,48% responden-
tów podało odpowiedz
, że w szkolnym ośrodku pracują wraz z 1 lub
2 innymi osobami (głównie pedagogami szkolnymi, nauczycielami
przedmiotów), którzy wspierają organizacyjnie ośrodek i pomagają
w przeprowadzaniu zajęć z uczniami. Tylko 6,52% ankietowanych
udzieliło odpowiedzi, że usługi doradcze świadczy w SzOK-u powyżej
3 osób.
Wykres 15. Liczba osób świadczących usługi poradnictwa zawodo-
wego w szkolnych ośrodkach kariery
6,52%
15,22%
50%
28,26%
1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby i więcej
28
Brak jest wyraz
nej prostoliniowej zależności między liczebnością szkoły
a liczbą osób działających w SzOK-ach. Co prawda SzOK-i obsługi-
wane przez 1 osobę są umieszczone w szkołach z niewysoką średnią
liczbą uczniów (503), ale te, w których pracują 4 osoby i więcej, działają
w najmniej licznych szkołach (484). Świadczy to o tym, że nauczyciele
pomagają opiekunom SzOK-ów dlatego, że taki jest ich wybór. Skoro
więc aż połowa SzOK-ów obsługiwana jest wyłącznie przez opiekuna,
oznacza to, że w szkołach tych nie mobilizuje się wszystkich zasobów,
które można by uruchomić dla szkolnego poradnictwa zawodowego.
Wykres 16. Zależność między liczbą osób świadczących usługi porad-
nictwa zawodowego a średnią liczbą uczniów w szkole
588
547
600
503
484
500
400
300
200
100
0
1 osoba 2 osoby 3 osoby więcej niż 3 osoby
Ze względu na fakt, że szkolne ośrodki kariery nie mają standardu dzia-
łalności określonego na podstawie przepisów obowiązujących ogólnie,
zakres, jakość, liczba osób w nich zatrudnionych oraz czas pracy są bar-
dzo zróżnicowane i, w zależności od potrzeb i możliwości placówki,
zadania w nich realizowane przybierają różne formy. Generalnie czas
pracy szkolnego doradcy zawodowego jest regulowany przez Kartę
nauczyciela oraz organ prowadzący szkołę.
Na pytanie: ile godzin w tygodniu działa SzOK, najczęściej otrzymy-
waliśmy odpowiedz
, że jest to 16 20 godzin (taką odpowiedz
podało
35,87% respondentów), 18,48% odpowiedziało, że usługi w ośrodku
świadczone są 1 5 godzin tygodniowo, a 15,22% prowadzi zajęcia
SzOK-u 6 10 godzin w tygodniu. Rozbieżność w ilości godzin pracy
29
ośrodka może mieć kilka przyczyn. Wiadomo, że pensum szkolnego
doradcy zawodowego jest zróżnicowane. Większość doradców ma w
pensum 20 godzin pracy, ale niektórzy, np. z województwa dolnoślą-
skiego, mają w swoim pensum od 20 do 30 godzin pracy w zależności
od decyzji samorządu. Należy też pamiętać, że znaczącą grupę respon-
dentów stanowią osoby, które nie mają etatu doradczego (ani nawet
połowy)  oni wykonują usługi doradztwa w wolnych chwilach 
wtedy, gdy nie prowadzą lekcji ze swoich przedmiotów lub nie wyko-
nują obowiązków pedagoga/dyrektora/bibliotekarza. W związku
z tym, że większość zadań związanych z aktywizacją, zwłaszcza gru-
pową, doradcy zawodowi wykonują na lekcjach wolnych od zajęć
(na zastępstwach lub godzinach wychowawczych), czas spędzony na
pracy z grupą jest znacznie krótszy.
Wykres 17. Tygodniowy czas pracy szkolnych ośrodków kariery
(w godzinach)
3,26%
18,48%
15,22%
16,30%
35,87%
10,87%
1 5 godzin 6 10 godzin 11 15 godzin 16 20 godzin ponad 20 godzin brak danych
Wykres 18. Zależność między zatrudnianiem doradcy zawodowego
w szkole a tygodniowym czasem pracy SzOK-u (w godzinach)
85,71%
90,00%
78,79%
80,00%
73,33%
70%
70,00%
60,00%
52,94%
47,06%
50,00%
40,00%
30%
26,67%
30,00%
21,21%
20,00% 14,29%
10,00%
0,00%
1 5 godzin 6 10 godzin 11 15 godzin 16 20 godzin ponad 20
godzin
doradcy zawodowi inni
30
Wyniki badania pokazały wyraz
nie, że istnieje ścisły związek mię-
dzy zatrudnianiem doradcy zawodowego na etat a długością pracy
ośrodka. Ośrodki działające do 5 godzin w tygodniu częściej są pod
opieką osoby niebędącej na etacie doradcy zawodowego; natomiast
w miarę wydłużania godzin otwarcia ośrodka rośnie udział etato-
wych opiekunów w porównaniu do nieetatowych  otwarte ponad
20 godzin w tygodniu są już w 85,71% prowadzone przez etatowych
doradców i tylko w 14,29% przez nauczycieli robiących to  doryw-
czo . Jest to mocny argument za zatrudnianiem etatowych opieku-
nów  żeby ośrodek mógł działać na odpowiednią skalę, musi być
prowadzony przez osobę, która w pełni się zaangażuje.
Jak wskazują wyniki badań z usług szkolnych ośrodków kariery
w ciągu roku korzysta bardzo szeroka grupa odbiorców o zróżnico-
wanych potrzebach, co znacząco wpływa na rodzaje, zasięg i zakres
usług doradztwa zawodowego. Średnio rocznie z usług SzOk-u ko-
rzysta 524 uczniów, co stanowi 87% liczebności szkół. 76% osób bierze
udział w doradztwie grupowym; są to warsztaty, prelekcje, grupowe
sesje diagnostyczne prowadzone zwykle na godzinach wychowaw-
czych. 36,96% ankietowanych wskazało liczbę 201 400 osób na
poradnictwie grupowym w ciągu roku, a 25% odpowiedziało, że
w ciągu roku z grupowych zajęć ośrodka korzystało do 200 osób.
Z porad indywidualnych korzysta 31% uczniów. Respondenci naj-
częściej (79,35%) udzielali odpowiedzi, że średnio w ciągu roku
korzysta z nich do 200 osób, 201 400 osób rocznie  15,22%. Tylko
1 respondent zadeklarował, że porady indywidualne świadczone
przez jego ośrodek obejmują ponad 1 200 osób w ciągu roku. Ankie-
towani, którzy stwierdzili, że uczniów objętych usługami dorad-
czymi jest powyżej 1 000, prowadzili również usługi dla uczniów
spoza szkoły, w której byli zatrudnieni i rodziców. Z definicji usługi
szkolnego ośrodka kariery świadczone są na zasadzie dobrowolności
udziału, a powyższe wyniki potwierdzają, że w większości badanych
przypadków usługi poradnictwa grupowego i indywidualnego nie
obejmują swoim zasięgiem wszystkich klas/uczniów w placówce,
w której funkcjonuje SzOK.
31
Wykres 19. Procentowy podział SzOK-ów ze względu na liczbę ucz-
niów korzystających z jego usług
80,00%
70,00%
60,00%
50,00%
40,00%
30,00%
20,00%
10,00%
0,00%
do 200 201 400 401 600 601 800 powyżej 800 brak danych
liczba uczniów ogólnie liczba uczniów na doradztwie indywidualnym
liczba uczniów na doradztwie grupowym
Tabela 2. Liczba uczniów korzystających z usług SzOK-u (uzupełnienie
do wykresu 19.)
Liczba uczniów Liczba uczniów
Liczba uczniów
Liczba uczniów na doradztwie na doradztwie
ogólnie
indywidualnym grupowym
Do 200 25,00% 79,35% 25,00%
201 400 31,52% 15,22% 36,96%
401 600 16,30% 1,09% 11,96%
601 800 15,22% 1,09% 14,13%
Powyżej 800 8,70% 2,17% 7,61%
Brak danych 3,26% 1,09% 4,35%
2.2 NARZ
DZIA PORADNICTWA ZAWODOWEGO I WYPOSAŻENIE
Zdecydowana większość szkolnych ośrodków kariery proponuje
usługi z zakresu poradnictwa kariery, indywidualnych i grupowych
spotkań informacyjno-aktywizacyjnych. Respondenci zostali popro-
szeni o wskazanie usług poradnictwa zawodowego, które proponują
uczniom najczęściej. Możliwa była więcej niż 1 odpowiedz
. Najczęst-
szym zestawem usług SzOK-u były zajęcia indywidualne i grupowe
wraz z informacja zawodową.
Wyniki badań wskazują, że usługami najczęściej proponowanymi ucz-
niom są: poradnictwo indywidualne (100% wszystkich respondentów
32
zadeklarowało właśnie ten rodzaj świadczonych usług) oraz informa-
cja edukacyjno-zawodowa, przekazywana uczniom zarówno osobiście
przez doradcę, jak i poprzez udostępnianie informatorów, ulotek,
książek, baz informacji edukacyjnych, stron internetowych czy umożli-
wienie udziału w targach edukacyjno-zawodowych (98,9% wszystkich
respondentów). Prowadzenie grupowego poradnictwa zadeklarowało
93,4% respondentów, a warsztatów  89,1%. Po 81,5% dla odpowiedzi:
badania diagnostyczne właściwości uczniów ważnych przy podejmo-
waniu decyzji zawodowych i edukacyjnych oraz targi/giełdy pracy/
edukacyjne. Większość opiekunów SzOK-ów (67,4%) deklaruje, że
w zakres usług świadczonych w ośrodku wchodzą spotkania ze specja-
listami (spotkania na terenie szkoły bądz
wizyty uczniów w zakładach
pracy czy na uczelniach). Ta forma zajęć jest bardzo atrakcyjna dla ucz-
niów i z opinii doradców stosujących taki sposób aktywizacji uczniów 
również bardzo efektywna. Uczniowie bowiem mają okazję zwery-
fikować swój punkt widzenia i poprzednie spostrzeżenia na temat
zawodu, branży, kierunku studiów podczas bezpośredniego kontaktu
z przedstawicielami danych zawodów, studentami uczelni. Ponad
połowa badanych (53,3%) przyznaje, że zasięgiem działań doradczych,
informacyjnych obejmuje również rodziców.
39,1% ankietowanych wskazało jako stały element pracy inne usługi, np.:
 spotkania z przedsiębiorcami z regionu,
 szkoła giełdowa,
 uczestniczenie w Targach Expo,
 szkolne koło wolontariatu,
 stosowanie Portfolio kariery,
 staże w firmach, praktyki u przedsiębiorców,
 konkursy zawodoznawcze,
 prowadzenie treningów umysłu, myślenia,
 autoprezentacja przez telefon,
 przygotowanie dokumentów aplikacyjnych w języku angielskim,
 nauka wystąpień publicznych,
 prezentacje szkół,
 organizowanie dnia przedsiębiorczości,
 udział w dniach otwartych uczelni wyższych i szkół policealnych,
 prowadzenie tablic zawodoznawczych (z informacjami o typach
szkół, ich charakterystykach, opisami zawodów, rankingami
szkół),
33
 kształtowanie aktywnych postaw uczniów, radzenie sobie w sy-
tuacjach trudnych,
 realizacja programu Przedsiębiorczy uczeń na rynku pracy i pro-
gramu autorskiego Przygotowanie do wejścia na rynek pracy,
 świadczenie doradztwa w innych szkołach,
 spotkania ze społecznością lokalną, studentami,
 usługi dla absolwentów: przedstawianie ofert pracy, badanie
losów absolwentów,
 wydawanie biuletynu SzOK-u,
 wizyty zawodoznawcze w zakładach pracy,
 wizyty w urzędzie pracy,
 wyjazdy z uczniami do poradni psychologiczno-pedagogicznej
na badania,
 nauka tworzenia miniprzedsiębiorstw,
 ogólnopolski dzień przedsiębiorczości.
Wykres 20. Rodzaje usług poradnictwa zawodowego świadczonych
w SzOK-ach
inne 39,13%
poradnictwo dla rodziców 53,26%
wspieranie nauczycieli 76,09%
spotkania ze specjalistami z innych instytucji 67,39%
informacja edukacyjno-zawodowa 98,91%
badania predyspozycji, preferencji zawodowych
81,52%
itp.
targi/giełdy pracy/edukacyjne 81,52%
zajęcia warsztatowe 89,13%
93,48%
poradnictwo grupowe
poradnictwo indywidualne 100,00%
34
Jedno z pytań, które zadaliśmy respondentom, związane było z rodza-
jem narzędzi, jakie wykorzystują w pracy doradczej. Respondenci mogli
wybrać więcej niż 1 odpowiedz
. Odpowiedzi najczęściej podawane
przez ankietowanych to: zasoby informacji edukacyjno-zawodowej
(teczki o zawodach, przewodniki, informatory, ulotki o zawodach) 
takiej odpowiedzi udzieliło 89,1% ankietowanych oraz testy i kwe-
stionariusze (zainteresowań zawodowych, preferencji zawodowych,
uzdolnień, skłonności zawodowych, predyspozycji zawodowych) 
używanie tego rodzaju narzędzi zadeklarowało 83,7% ankietowanych.
Ze scenariuszy zajęć grupowych (narzędzia te często tworzone są
przez samych doradców, ale równie często wchodzą w wyposażenie
warsztatu doradczego jako materiały metodyczne otrzymane na szko-
leniach) korzysta 79,3% badanych.
Wykorzystywanie narzędzi multimedialnych (respondenci wymie-
niali: e-SzOK, WOZ, Absolwent, Piramida kariery, Doradca 2000, Kim
będę?) deklaruje 73,9%, a filmów tematycznych (np. o autoprezen-
tacji, asertywności, Kalejdoskop zawodów)  66,3% badanych. Naj-
słabiej przedstawia się kwestia wykorzystywania w pracy doradczej
narzędzi i metod psychometrycznych (przeznaczonych do badania
m.in. osobowości, intelektu, temperamentu), takich jak Kwestionariusz
Temperamentu FCZ-KT, Bateria Testów Uzdolnień Ogólnych, Bate-
ria Testów APIS-P, Bateria Testów APIS-Z, Inwentarz Stanu i Cechy
Lęku ISCL, Kwestionariusz Osobowości Eysencka EPQ-R, itp. Ma to
związek z brakiem możliwości wykonywania takich badań, ponieważ
uprawnienia do ich przeprowadzania mają najczęściej tylko psycholo-
gowie, a ci w szkolnych ośrodkach kariery pracują dość rzadko. Często,
jeśli badań psychometrycznych nie jest w stanie wykonać sam doradca
zawodowy, a w szkole jest zatrudniony psycholog, to on przejmuje
na siebie wykonanie diagnostyki. Na rynku pojawiło się wiele baterii
testów, które w swojej pracy mogą wykorzystywać pedagodzy czy
doradcy zawodowi, ale są one dostępne zwykle zamkniętej grupie,
np. Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych dostępny wyłącz-
nie doradcom zawodowym zatrudnionym w publicznych służbach
zatrudnienia oraz OHP. Istotną barierą w stosowaniu narzędzi diag-
nostycznych jest również dość wysoki koszt zakupu licencji na ich
stosowanie.
35
Szkolne ośrodki kariery dość łatwo mogą się natomiast wyposażyć
w narzędzia do samobadania. Mają one na ogół formę elektroniczną,
a ich zadaniem jest diagnozowanie cech osobowościowych, predyspo-
zycji, preferencji. W związku z tym, że oferta narzędzi do samobadania
na rynku jest coraz bogatsza, warto zwrócić uwagę, czy dany produkt
jest standaryzowany lub czy ma wartościową rekomendację, łatwo
bowiem zakupić narzędzie, które będzie stanowiło rodzaj psychoza-
bawy, nie da rzetelnych wyników i informacji zwrotnej uczniom go
stosującym. W trakcie przeprowadzonych badań tylko 20,6% respon-
dentów zadeklarowało używanie do pracy doradczej narzędzi psycho-
metrycznych (testów, kwestionariuszy).
Wykres 21. Narzędzia poradnictwa zawodowego używane w szkol-
nych ośrodkach kariery
89,13%
83,7%
90,00%
79,35%
73,91%
80,00%
zasoby informacji
66,3%
70,00%
scenariusze zajęć
60,00%
testy
50,00%
narzędzie psychometryczne
36,96%
40,00%
narzędzia multimedialne
30,00%
filmy
20,65%
20,00% inne
10,00%
0,00%
Spośród ankietowanych 36,9% zadeklarowało używanie innych narzę-
dzi i metod służących do pracy doradczej. Są to:
 biblioteczka zawierająca książki i czasopisma na temat doradz-
twa kariery np.  Perspektywy ,  Wyprawka Maturzysty ,
 Internet, np. strony OHP, Perspektywy, Gawrosz,
 Gry szkoleniowe Andy ego Kirby ego,
 program komputerowy Mentor,
 Zaplanuj karierę,
 ulotki,
 Osobiste Portfolio Kariery, Indywidualny Plan Działania,
 kurs szybkiego czytania.
36
Badane miało m.in. pokazać, jakie są potrzeby szkolnych ośrodków
kariery pod względem wsparcia metodycznego. Z uzyskanych danych
możemy wyciągnąć wnioski, że warsztat doradcy zawodowego, poza
nielicznymi wyjątkami, jest nadal stosunkowo ubogi, a narzędzia i ma-
teriały metodyczno-informacyjne często są zdezaktualizowane.
Zapytaliśmy zatem respondentów, dla której grupy odbiorców usług
SzOK-u najważniejsze są materiały metodyczne. Było możliwe wybra-
nie więcej niż 1 odpowiedzi.
Najczęściej padała odpowiedz
: materiały dla uczniów  90,2% oraz dla
doradców zawodowych  63%. Co ciekawe aż 42,4% respondentów
jest zainteresowanych materiałami metodycznymi z zakresu orien-
tacji zawodowej skierowanymi do rodziców, co może sugerować, że
coraz więcej SzOK-ów zaczyna uwzględnić tę grupę odbiorców swoich
usług. Materiały dla nauczycieli chciałoby otrzymać 26,1% badanych
przez nas osób. Stąd też przy proponowaniu formy wsparcia szkolnym
ośrodkom kariery warto wziąć pod uwagę rosnące zapotrzebowanie
na materiały metodyczne skierowane do rodziców i nauczycieli, jako
nowych grup, których świadomość rynku pracy i problematyki porad-
nictwa zawodowego dla uczniów stanowi istotny element wsparcia
systemu doradczego szkoły.
Wykres 22. Potencjalni adresaci materiałów z zakresu doradztwa
zawodowego
90,22%
100,00%
90,00%
80,00%
uczniowie
63,04%
70,00%
doradcy zawodowi
60,00%
42,39% nauczyciele
50,00%
rodzice
40,00% 26,09%
brak danych
30,00%
20,00%
2,17%
10,00%
0,00%
Warunki istnienia w szkole SzOK-u to m.in.: zapewnienie osobnego
pomieszczenia, w którym mogłyby odbywać się spotkania z doradcą,
oraz zaplecze techniczne w postaci urządzeń biurowych (faksu, tele-
fonu, kserokopiarki), a także komputera i urządzeń multimedialnych.
37
Poprosiliśmy respondentów o wyszczególnienie urządzeń, do których
mają dostęp podczas wykonywania swojej pracy. W ten sposób mogli-
śmy poznać stan wyposażenia SzOK-ów w sprzęt. Badani mogli podać
wiele odpowiedzi.
Możliwość korzystania z kserokopiarki wskazało 91,3% ankietowanych,
z rzutnika multimedialnego  82,6%, ze skanera  76,1% z laptopa 
70,7%. 48,9% oraz 30,4% respondentów ma możliwość korzystania ze
stosunkowo mało jeszcze popularnych urządzeń typu kamera oraz
tablica interaktywna. Większość szkolnych ośrodków jest wyposa-
żona w sprzęt sfinansowany w ramach grantów unijnych, zwłaszcza
MGiP w latach 2003 2005 oraz innych lokalnych projektów, których
celem było zaopatrzenie szkolnych ośrodków kariery.
Wykres 23. Wyposażenie SzOK-ów
91,30%
100,00%
82,61%
90,00%
76,09% kserokopiarka
80,00% 70,65%
skaner
70,00%
laptop
60,00%
48,91%
rzutnik multimedialny
50,00%
34,78%
tablica interaktywna
40,00% 30,43%
kamera
30,00%
inne
20,00%
10,00%
0,00%
Spośród innych sprzętów będących na wyposażeniu SzOK-ów, respon-
denci deklarowali:
 aparat fotograficzny/cyfrowy,
 komputer(y) stacjonarny(e),
 rzutnik pisma,
 DVD/magetowid,
 wizualizer,
 nagrywarka,
 telewizor,
 telefon,
 ekran,
 magnetofon.
38
2.3 WSPÓA
PRACA ZEWN
TRZNA
W funkcjonowaniu szkolnych ośrodków kariery istotną rolę odgrywa
współpraca zarówno z organami prowadzącymi szkoły, lokalnymi, jak
i z instytucjami na szczeblu centralnym.
Ważne są również: wymiana informacji  między samymi szkolnymi
ośrodkami kariery, z uczelniami, między doradcami i innymi specjali-
stami rynku pracy, a także stały kontakt z organizacjami pozarządowymi
oraz lokalnymi i regionalnymi pracodawcami. W niniejszym badaniu
72,8% respondentów zadeklarowało współpracę z OHP (w tym z: mło-
dzieżowymi biurami pracy, mobilnymi centrami informacji zawodowej,
młodzieżowymi centrami kariery, klubami pracy), 67,4%  z powiato-
wymi i wojewódzkimi urzędami pracy, a 53,3%  z poradniami psy-
chologiczno-pedagogicznymi. W związku z tym, że respondent mógł
udzielić kilku odpowiedzi, większość opiekunów SzOK-ów wskazała
kilku partnerów. Najrzadziej współpraca nawiązywana jest: z akade-
mickimi biurami karier (26,1% ankietowanych); samorządem lokalnym
(28,3% respondentów) i zaledwie 13% badanych współpracuje z orga-
nizacjami pozarządowymi.
Przykłady współpracy podane wyżej mają na ogół charakter doraz
ny,
szkolne ośrodki kariery rzadko podpisują porozumienia czy deklaracje
partnerstwa z innymi instytucjami. Bardzo mała jest liczba partnerstw
lokalnych z udziałem SzOK-ów, a co za tym idzie  ich wpływ na
regionalny rynek pracy. Partnerstwa takie mają kluczowe znaczenie
dla właściwego przygotowania młodzieży do wejścia na rynek pracy
czy wyboru kierunku kształcenia, dokształcania. Stała, systematyczna
współpraca z różnymi instytucjami rynku pracy, organizacjami poza-
rządowymi, przedsiębiorcami, ale też innymi doradcami pomaga
w tworzeniu i aktualizowaniu bazy informacji na temat rynku pracy,
zmian legislacyjnych, przemian gospodarczych, zmian w trendach
kształcenia. Ponadto dzięki odpowiednim formom współpracy part-
nerstwo może stać się z
ródłem współfinansowania działań statutowych
szkolnego ośrodka kariery.
39
Wykres 24. Partnerzy szkolnych ośrodków kariery
72,83%
80,00%
67,39%
70,00%
53,26%
60,00%
46,74%
50,00%
40,00%
30,43%
28,26%
26,09%
30,00%
13,04%
20,00%
10,00%
0,00%
samorząd lokalny NGO
poradnie psychologiczno-pedagogiczne OHP
PUP i WUP ABK
inne SzOK-i inne
Ponadto respondenci (46,7%) wskazali na współpracę z innymi insty-
tucjami niewymienionymi w ankiecie, czyli:
 pracodawcy, przedsiębiorcy, firmy regionalne,
 Szkolny Ośrodek Aktywizacji Zawodowej,
 Wydawnictwo Perspektywy,
 KOWEZiU,
 Centrum Doskonalenia Nauczycieli/Ośrodek Doskonalenia
Nauczycieli,
 gminne ośrodki doradztwa,
 sponsorzy,
 Instytut Rozwoju Kariery,
 Małopolska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości,
 lokalne  okienko przedsiębiorczości w gminie,
 centra kształcenia ustawicznego,
 Międzyszkolny Ośrodek Wspierania Aktywności Zawodowej,
 regionalne ośrodki EFS,
 inkubatory przedsiębiorczości,
 policja,
 biura usług oświatowych,
 agencje pracy,
40
 rozgłośnia radiowa,
 kluby pracy,
 kuratoria.
Wymienione w ankietach organizacje pozarządowe to:
 Bez Względu na Niepogodę,
 Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości,
 Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży,
 Stowarzyszenie Rozwoju Ziemi A
ańcuckiej,
 Fundacja Nowy Staw,
 Fundacja Realizacji Programów Społecznych,
 Fundacja Przedsiębiorczości,
 Fundacja Bankowa im. Leopolda Kronenberga,
 Centrum Edukacji Obywatelskiej,
 szkolne stowarzyszenia,
 Centrum Integracji Społecznej,
 Centrum Wolontariatu.
Zapytaliśmy respondentów o to, jakie instytucje, ich zdaniem, powinny
wspierać szkolny ośrodek kariery oraz o zakres pożądanego wsparcia.
Według respondentów należy zaangażować wojewódzkie i powia-
towe urzędy pracy, które powinny wesprzeć SzOK-i w aktualizowaniu
informacji dotyczących rynku pracy. Samorząd lokalny, starostwa,
urzędy gminne, urzędy miast powinny udzielać wsparcia finanso-
wego (finansowanie zatrudnienia dla doradcy zawodowego oraz jego
warsztatu pracy). Wśród postulatów pojawił się również pomysł, aby
doradcę zawodowego zatrudniać jako pracownika edukacyjnego, za
co odpowiedzialność przejęłoby Ministerstwo Edukacji Narodowej,
ponadto w gestii Ministerstwa powinno również, zdaniem responden-
tów, znalez
ć się wsparcie organizacyjne dla SzOK-ów oraz stworzenie
przepisów, które nakładałyby na szkoły konieczność (a nie jedynie
dobrowolność) w zatrudnianiu doradców zawodowych. Kuratoria,
KOWEZiU, ODN, MPiPS, MCIZ, GCI, zdaniem respondentów, odpo-
wiadać powinny za pomoc merytoryczną dla ośrodków. Zaangażować
należy również różne agencje zatrudnienia, które mogłyby wspierać
ośrodki informacjami o aktualnym zapotrzebowaniu rynku pracy
i wymaganiach kwalifikacyjnych wobec kandydatów, szkoleniach
branżowych. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne jako wsparcie
miałyby zapewnić uczniom profesjonalne badania diagnostyczne.
41
2.4 POTRZEBY
Naszą intencją było m.in. zdobycie informacji o rodzajach wsparcia
najbardziej pożądanych przez opiekunów SzOK-ów.
Wykres 25. Rodzaj wsparcia potrzebnego SzOK-om
69,57%
finansowe
70,00%
59,78%
zaopatrzenie w nowe
60,00%
narzędzia i metody
50,00% zapewnienie wyposażenia,
40,22% materiałów, sprzętu
38,04%
40,00%
zatudnienie doradcy
30,00%
22,83% wspacie merytoryczne dla
20,65%
doradcy
20,00%
inne
10,00%
2,17%
wsparcie nie jest potrzebne
0,00%
Na pytanie o rodzaj preferowanego wsparcia większość respondentów
podawała kilka odpowiedzi. Najczęściej jednak respondenci twierdzili,
że potrzebne są im nowe narzędzia i metody pracy doradczej (zwłasz-
cza aktualne narzędzia diagnostyczne: kwestionariusze, ankiety);
69,5% respondentów udzieliło takiej odpowiedzi, co potwierdza wcześ-
niejsze wnioski, że doradcy zawodowi w szkolnych ośrodkach kariery
mają duży deficyt narzędzi z zakresu doradztwa zawodowego.
Respondenci wymienili:
 aktualne prezentacje zawodów i programy o zawodach,
 platformę internetową dla SzOK-ów aktualizowaną na bieżąco,
 Kalejdoskop zawodów,
 Kwestionariusz uzdolnień przedsiębiorczych,
 materiały doradcze dla rodziców,
  Zeszyty Metodyczne ,
 przewodnik po zawodach,
 materiały do zajęć z przedsiębiorczości.
42
Aż 59,7% ankietowanych widzi potrzebę wsparcia merytorycznego
w postaci szkoleń, kursów, instruktarzu, bazy profesjonalnych branżo-
wych informacji. Zostały podane następujące tematy, z których respon-
denci chcieliby się doszkolić:
 rozmowa doradcza,
 planowanie kariery,
 standardy współpracy z rodzicami,
 program szkoleniowy Spadochron,
 atrakcyjne, przyszłościowe zawody,
 grupowa praca z uczniem,
 język angielski,
 praca z trudnym klientem.
40,2% respondentów stwierdziło, że potrzebuje: materiałów eksploata-
cyjnych, sprzętu biurowego, komputerowe i innego, np. aparatu foto-
graficznego, kamery, rzutnika multimedialnego, tablicy interaktywnej.
Wsparcie finansowe dla SzOK-u chciałoby otrzymać 38,4% responden-
tów. Wśród wszystkich badanych osób 20,6% widzi potrzebę zatrudnie-
nia doradcy zawodowego na etat (głównie w tych SzOK-ach, których
opiekunami nie są osoby zatrudnione na stanowisku doradcy zawo-
dowego). Jedynie 2 respondentów (2,1%) udzieliło odpowiedzi, że ich
ośrodkom nie jest potrzebne wsparcie.
Respondenci mieli możliwość zaproponowania innych form wsparcia
dla SzOK-u niż wyżej wymienione. 22,8% ankietowanych wybrało
odpowiedz
 inne i podało następujące przykłady oczekiwanego
wsparcia:
 wprowadzenie ustawy, która będzie tworzyć obligatoryjny obo-
wiązek prowadzenia zajęć doradztwa zawodowego w szkołach,
 wsparcie informatyczne,
 przyznanie puli godzin lekcyjnych z doradztwa zawodowego
umieszczonych w rozkładzie zajęć,
 informacje o możliwościach rozwoju dla doradców zawodo-
wych,
 wsparcie psychologiczne dla doradców,
 system wymiany dobrych praktyk,
 wsparcie dla doradców ze strony nauczycieli,
 informowanie o ważnych wydarzeniach w poradnictwie,
 opracowanie modelu pracy doradczej.
43
ROZDZIAA
3. SZOK I, KTÓRE ZAWIESIA
Y/ZAKOC
CZYA
Y DZIAA
ALNOŚĆ
3.1 USA
UGI PORADNICTWA ZAWODOWEGO ŚWIADCZONE W SZKOA
ACH
W przeprowadzonych badaniach udział wzięli respondenci ze szkół,
w których działalność SzOK-u została zawieszona lub zakończona
(łącznie 19 szkół).
Z analizy wynika, że najwięcej szkolnych ośrodków  po 37%  zostało
zamkniętych w latach 2006 i 2007.
Wykres 26. Procentowy podział szkolnych ośrodków kariery ze
względu na daty ich zamknięcia/zawieszenia ich działalności
5
26%
7
37%
rok 2005
rok 2006
rok 2007
7
37%
Do głównych przyczyn zawieszenia działalności/zamknięcia szkol-
nego ośrodka kariery respondenci zaliczali:
 brak środków na finansowanie działań SzOK-u (68,4% respon-
dentów),
 brak doradcy zawodowego zatrudnionego na etat w szkole
(21% ankietowanych),
 inne przyczyny (23% badanych) niewymienione w ankiecie,
czyli: brak pomieszczeń, zaprzestanie finansowania etatu
doradcy, brak odpowiedniego wyposażenia w sprzęt i narzędzia
metodyczne.
44
Żaden respondent nie udzielił odpowiedzi, że szkolny ośrodek kariery
został zamknięty z powodu braku chętnych odbiorców bądz
braku
zainteresowania uczniów.
Wykres 27. Przyczyny zawieszenia/zakończenia działalności szkol-
nego ośrodka kariery
70,00% 68,42%
60,00%
50,00%
brak środków
40,00%
brak doradcy
30,00%
brak chętnych
26,32%
21,05%
inne
20,00%
10,00%
0,00%
0,00%
Bardzo pocieszający jest fakt, że w 74% szkół, w których zamknięto
SzOK-i, nadal świadczone są usługi poradnictwa zawodowego dla
uczniów. Ograniczają się one głównie do sporadycznych zajęć zawo-
doznawczych czy podawania najważniejszych informacji na temat
rynku pracy. Ponad jedna czwarta szkół (26%) nie realizuje porad-
nictwa i doradztwa zawodowego w żadnym zakresie. Taka sytuacja
stanowi złamanie zapisów Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z póz
n. zm.),
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w spra-
wie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół
(Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z póz
n. zm.) i Rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej i Sportu z 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania
i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszko-
lach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 11, poz. 114). Wszystkie
te akty prawne nakładają na szkoły obowiązek udzielania uczniom
pomocy polegającej na przygotowywaniu do wyboru zawodu.
45
Wykres 28. Świadczenie usług poradnictwa zawodowego w szkołach,
w których zamknięto SzOK/ zawieszono jego działalność
26%
szkoły, które prowadzą
poradnictwo
szkoły, które nie
prowadzą poradnictwa
74%
W szkołach, w których są świadczone  szczątkowe usługi poradni-
ctwa, obowiązek ten spada najczęściej na:
 pedagogów szkolnych (36,8% ankietowanych podało taką odpo-
wiedz
),
 nauczycieli przedmiotów (którzy nie mają uprawnień doradcy
zawodowego  31,5%),
 doradców zawodowych (26,3%),
 doradców zawodowych z OHP (21% respondentów),
 doradców zawodowych z poradni psychologiczno-pedagogicz-
nych (10,5%),
 psychologów (5,2% wszystkich badanych),
 10,5% respondentów odpowiedziało, że w szkole zajęcia z do-
radztwa prowadzą jeszcze inne osoby, czyli: policjanci, strażnicy
miejscy, doradcy z urzędów pracy, przedsiębiorcy.
Wykres 29. Procentowy podział ze względu na osoby świadczące
usługi poradnictwa zawodowego w szkołach
doradcy zawodowi
40,00% 36,84%
pedagodzy
35,00%
31,58%
30,00% psychologowie
26,32%
25,00%
21,05%
nauczyciele
20,00%
doradcy z OHP
15,00%
10,53%
10,53%
10,00%
5,26% doradcy z poradni
5,00% psychologiczno-pedagogicznej
inni
0,00%
46
3.2 POTRZEBNE WSPARCIE
Większość badanych (89%) uważa, że w szkołach należy reaktywo-
wać działalność szkolnego ośrodka kariery; 11%  nie widzi takiej
potrzeby.
Wykres 30. Opinie respondentów na temat potrzeby wznowienia dzia-
łalności szkolnego ośrodka kariery
11%
należy reaktywować
SzOK
nie należy reaktywować
SzOK-u
89%
Respondenci, którzy na poprzednie pytanie odpowiedzieli, że szkolny
ośrodek kariery powinien być reaktywowany, zostali poproszeni o wy-
mienienie rodzaju wsparcia koniecznego do wznowienia działalności.
Mieli możliwość udzielenia więcej niż 1 odpowiedzi. Z przeprowadzo-
nej analizy wynika, że znaczna część respondentów uzależnia reakty-
wację szkolnego ośrodka kariery od możliwości zatrudnienia doradcy
zawodowego na etat (68,4% odpowiedzi); 52,6% ankietowanych uznało
za niezbędne wyposażenie szkoły w narzędzia i metody poradnictwa
zawodowego, zasoby informacji edukacyjno-zawodowej i tyle samo
osób uznało, że niezbędne jest wsparcie finansowe. 42,1% respon-
dentów uważa, że wznowienie pracy szkolnego ośrodka jest zależne
od wsparcia merytorycznego dla doradcy zawodowego pracującego
w szkole lub innej osoby świadczącej usługi związane z poradnictwem
kariery, takiego jak: szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe,
konsultacje. 26,3% wszystkich badanych, jako warunek reaktywacji
47
szkolnego ośrodka, podało odpowiedz
 zapewnienie wyposażenia,
materiałów i sprzętu biurowego , a 21% ankietowanych wymieniło
inne rodzaje wsparcia:
 wygospodarowanie pomieszczeń na działalności SzOK-u,
 zaopatrzenie w materiały biurowe,
 podniesienie usług doradztwa zawodowego do rangi obowiąz-
kowego przedmiotu szkolnego, który podlegałby ocenianiu.
Wykres 31. Rodzaj wsparcia niezbędnego do reaktywacji szkolnego
ośrodka kariery
finansowa
68,42%
70,00%
zaopatrzenie w nowe
60,00% 52,63% 52,63%
narzędzia i metody
50,00% 42,11%
zapewnienie
wyposażenia, meteriały,
40,00%
sprzęt
26,32% zatrudnienie doradcy
30,00%
21,05%
20,00% wsparcie merytoryczne
dla doradcy
10,00%
inne
0,00%
Jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na możliwość
funkcjonowania szkolnego ośrodka kariery oraz jakość jego usług jest
samorząd lokalny, który ma decydujący głos w kwestii utworzenia
i finansowania etatu doradcy zawodowego w szkole i działalności
SzOK-u.
Zapytaliśmy naszych respondentów, w jaki sposób można zaangażo-
wać w tworzenie nowego szkolnego ośrodka kariery samorząd lokalny
i jak ta współpraca miałaby wyglądać.
Aby bardziej zaangażować samorząd w doradztwo w szkole, respon-
denci proponowali podjęcie następujących działań:
 przekonanie samorządu o potrzebie doradztwa zawodowego
poprzez przedstawienie wyników badań, danych (lokalnych,
regionalnych) świadczących o wzroście świadomości uczniów
związanej z rynkiem pracy, dzięki korzystaniu z usług SzOK-ów,
 utworzenie etatu dla doradcy zawodowego,
48
 przeznaczenie dodatkowych godziny na doradztwo,
 zaprezentowanie samorządom oferty SzOK-u i form potrzeb-
nego mu wsparcia,
 udzielenie SzOK-om kompleksowego wsparcia ze środków unij-
nych,
 określenie zasad współpracy SzOK-ów z poradniami psycholo-
giczno-pedagogicznymi i powiatowymi urzędami pracy,
 finansowanie ze środków samorządowych opłat eksploatacyj-
nych ośrodka (np. za korzystanie z połączeń internetowych oraz
utrzymanie lokalu).
49
CZ
ŚĆ III
PERSPEKTYWY ROZWOJU SZOK ÓW PRZYKA
ADY DOBRYCH PRAKTYK
Podczas zbierania danych dotyczących funkcjonowania szkolnych
ośrodków kariery w Polsce autorzy zgromadzili informacje o specy-
fice pracy w poszczególnych placówkach. W związku z tym, że zasięg
działalności SzOK-ów oraz poziom zaangażowania szkoły w działal-
ność aktywizacyjną uczniów jest zróżnicowany, autorzy zdecydowali
się przedstawić w raporcie kilka przykładów z działalności ośrodków,
które w różnym stopniu i różnym zasięgu realizowały program akty-
wizacji zawodowej i społecznej uczniów i ich najbliższego otoczenia.
Korzystając z grantów unijnych lub bazując na współpracy z partne-
rami lokalnymi i sponsorami, szkoły organizowały bardzo różnorodne
i ciekawe zajęcia pozalekcyjne, kursy czy warsztaty spełniające funkcję
motywacyjną, edukacyjną, jak również wspomagały w zdobywaniu
kwalifikacji niezbędnych w przyszłej pracy i kompetencji kluczowych
potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania i uczestnictwa w życiu
społecznym.
Bardzo ciekawą inicjatywą Fundacji Młodzieżowej Przedsiębiorczo-
ści jest organizowany od 5 lat Dzień przedsiębiorczości. Zespół Szkół
im. Prezydenta Ignacego Mościckiego w Zielonce przy zaangażo-
waniu Szkolnego Ośrodka Kariery kolejny raz bierze udział w tym
programie. Ideą pomysłu jest pokazanie młodzieży warunków pracy,
czynności zawodowych, jakie wykonują osoby pracujące w ich wyma-
rzonych zawodach. W czasie 2 edycji programu, dzięki współpracy
z: TVN24, hotelami Marriott i Victora, Biblioteką Narodową, Centrum
Zdrowia Dziecka, Komendą Miejską Straży Pożarnej, uczniowie poznali
wiele zawodów. Mogli przez czas od 3 do 5 godzin brać czynny udział
w pracy, z którą wiążą swoja przyszłość. Podsumowaniem programu
była uroczysta Gala Przedsiębiorczości organizowana w Pałacu Prezy-
denckim z osobistym udziałem Prezydenta RP1.
Szkoły w różnym stopniu i zakresie wykazywały własną inicjatywę
i rozszerzały swoją ofertę na usługi aktywizacyjne dla uczniów. Korzy-
1
Więcej informacji na stronie internetowej www.junior.org.pl.
50
stały przy tym zarówno z własnych zasobów finansowych, jak i z gran-
tów unijnych udzielanych na różnego rodzaju projekty szkoleniowe
i rozwojowe dla uczniów. Ta forma aktywizacji stanowiła bardzo cie-
kawy i istotny element dopełniający usługi poradnictwa kariery.
Bardzo dobrym przykładem szkoły, która w pełni wykorzystała
możliwości realizowania projektów unijnych, w których beneficjen-
tami byliby uczniowie, był Zespół Szkół Liceum Ogólnokształcące
im. Mikołaja Kopernika w Sokółce. Zrealizowano tam wiele projektów
szkoleniowych i aktywizacyjnych dla dzieci i młodzieży na podstawie
programu Szkoła po lekcjach; obejmowały one m.in.:
 dodatkowe zajęcia rozwijające wiedzę i umiejętności,
 zajęcia rozwijające zainteresowania, zamiłowania i uzdolnienia
prowadzone przez nauczycieli przedmiotowych i wolontariuszy
w salach Zespołu Szkół w Sokółce w postaci kół zainteresowań:
�% europejskiego,
�% dziennikarskiego,
 zajęcia o charakterze psychologiczno-pedagogicznym wspiera-
jące rozwój ucznia,
 zajęcia kształtujące postawy przedsiębiorczości oraz podejmo-
wania aktywności edukacyjnej i zawodowej oraz zajęcia kształ-
tujące kompetencje kluczowe,
 zajęcia upowszechniające wolontariat jako formę aktywizacji
zawodowo-społecznej.
W okresie od 2002 do 2007 roku szkolne ośrodki kariery miały możliwość
korzystania ze wsparcia udzielanego przez różne instytucje  publiczne
służby zatrudnienia, firmy prywatne. Oprócz OHP, KOWEZiU, urzę-
dów pracy, ośrodków doskonalenia nauczycieli, które udzielały
cyklicznego wsparcia, znalazły się i inne instytucje, które objęły wspar-
ciem szkoły i ich ośrodki kariery. Są to:
 Fundacja Realizacji Programów Społecznych, która w 2004 roku
zaproponowała kompleksowe szkolenia dla opiekunów
SzOK-ów obejmujące bardzo szerokie spektrum zagadnień
związanych z rynkiem pracy, aktualną bazą informacji eduka-
cyjno-zawodowej, budowaniem oferty SzOK-u i świadczeniem
usług różnym grupom odbiorców.
 Instytut Rozwoju Kariery proponował różne formy wsparcia,
m.in. wydawał biuletyn  b-SzOK z dodatkiem  płytą CD Narzę-
51
dzia pracy dla szkolnego doradcy zawodowego. Był on przeznaczony
głównie dla szkolnych doradców zawodowych, nauczycieli oraz
uczniów, zawierał również materiały wspierające pracę rodzi-
ców z młodzieżą. W specjalnym numerze  b-SZOK-u znalazły
się m.in.:
�% psychologiczne testy do samobadania,
�% programy freewarowe,
�% przystępna i profesjonalnie przygotowana informacja o świe-
cie zawodów,
�% rzetelna informacja o planowaniu ścieżek edukacyjnych,
�% scenariusze zajęć.
 Centrum Edukacji Obywatelskiej koordynowało konkurs Szkoła
marzeń, finansowany ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu,
który dawał szansę szkołom podstawowym, gimnazjalnym i po-
nadgimnazjalnym z gmin wiejskich na otrzymanie bezzwrotnej
dotacji.
 Centrum Metodyczne ECORYS Polska, które wspiera pracowni-
ków rynku pracy (również opiekunów SzOK-ów) poprzez two-
rzenie aktualnych informacji zawodowych, narzędzi poradni-
ctwa zawodowego oraz profesjonalnej oferty wsparcia w postaci
szkoleń branżowych.
SUGESTIE RESPONDENTÓW
Podsumowując ogólnopolskie badanie szkolnych ośrodków kariery,
należy przede wszystkim wziąć pod uwagę opinie i sugestie respon-
dentów dotyczące przyszłości funkcjonowania tychże ośrodków.
Zebrane opinie respondentów podzieliliśmy według najważniejszych
kwestii.
Najistotniejsza z punktu widzenia respondentów jest legislacja, prawne
uwarunkowania funkcjonowania ośrodków. Główne postulaty respon-
dentów były następujące.
Należy zmienić status doradcy w szkole. Doradcy zawodowi, pomimo
że kształcą się na podobnych kierunkach o tym samym zakresie pro-
52
gramowym, dzieleni są na szkolnych doradców zawodowych oraz
doradców zawodowych, którzy podlegają resortowi pracy. Zdaniem
niektórych respondentów powinni oni podlegać Ministerstwu Pracy
i Polityki Społecznej i, tak jak inni doradcy, być pracownikami instytucji
rynku pracy. Jeżeli mają nadal podlegać Ministerstwu Edukacji Naro-
dowej, to chcieliby, żeby zadbało ono o odpowiedni status doradcy,
tzn. by był on zatrudniony na takich samych warunkach, jak pozostali
nauczyciele (zatrudniony na Karcie nauczyciela). Podleganie wszystkich
doradców zawodowych 1 resortowi pozwoliłoby na wypracowanie
podobnych narzędzi poradnictwa zawodowego, łatwiejszą wymianę
doświadczeń i prowadzenie spójnej polityki zatrudnienia, powią-
zanie kształcenia z rynkiem pracy. Ponadto ankietowani są zdania,
że powinna wejść w życie ustawa, która wprowadzałaby obowiązek
świadczenia poradnictwa zawodowego w szkołach i przeznaczyła na
to dodatkowe godziny lekcyjne (tak jak ma to miejsce w przypadku
zajęć z przedsiębiorczości czy przystosowania do życia w rodzinie).
W opinii badanych szkolne ośrodki kariery otrzymują zbyt małe wspar-
cie ze strony organów prowadzących. Widoczna jest duża potrzeba
większego zaangażowania władz lokalnych i uwrażliwienia ich na
potrzeby związane z upowszechnianiem poradnictwa zawodowego
w szkołach.
Respondenci informują, że SzOK-i w większości przypadków powinny
otrzymywać większe nakłady finansowe, które pozwoliłyby m.in. na
zakup programów multimedialnych, licencji do narzędzi przeznaczo-
nych do diagnozy, zakup literatury czy fachowych pomocy oraz pod-
wyższanie kwalifikacji doradców na kursach, szkoleniach.
Opiekunowie SzOK-ów sugerują, aby większą uwagę w pracy dorad-
czej poświęcić rodzicom uczniów oraz absolwentom szkoły. Niewiele
szkolnych ośrodków kariery bada losy swoich absolwentów, a mogłoby
to być dla szkoły z
ródłem istotnych informacji zwrotnych i pomóc
zaplanować działania na przyszłość.
Respondenci widzą potrzebę zaangażowania w działania ośrodka
partnerów lokalnych (przedsiębiorców, organizacji pozarządowych,
urzędów pracy i innych SzOK-ów lub ABK), gdyż wtedy znacznie
wzrasta skuteczność działań realizowanych przez ośrodek kariery,
53
a ponadto łatwiej przygotować młodzież do aktualnych uwarunkowań
lokalnego rynku pracy (ogromne znaczenie ma to w odniesieniu do
uczniów z klas gimnazjalnych i kształcących zawodowo). Przykładem
kooperacji jest Międzyszkolny Ośrodek Doradztwa Zawodowego we
Wrocławiu skupiający 7 SzOK-ów, którego koordynatorem jest jedna
z respondentek.
WNIOSKI Z BADANIA
Ważne z punktu widzenia tworzenia zintegrowanego systemu doradz-
twa są kwestie standaryzacji i certyfikacji  zarówno samych ośrodków
kariery, jak i wymagań związanych z kadrą w nim zatrudnianą. Certyfi-
katy wydawane były szkołom m.in. w ramach programu Multiwitamina
przeciw bezrobociu lub programu Szkoła przedsiębiorczości. W 2000 roku
powstał również standard kwalifikacji zawodowych Doradca zawodowy
241303, lecz został on opracowany z myślą o pracownikach instytucji
rynku pracy.
Bardzo niekorzystnie na jakość i ilość usług doradztwa i orientacji
świadczonych w szkołach wpływa fakt, że doradztwo zawodowe nie
jest ujęte w ramowych programach nauczania. Powoduje to, że usługi
doradcze świadczone są w sposób doraz
ny, gdy znajdzie się na nie
chwila wolnego czasu, często na zastępstwach i godzinach wychowaw-
czych wynegocjowanych z wychowawcami. Niemożliwe jest zapla-
nowanie oddziaływania doradczego w szkole, gdy nie wiadomo, ile
spotkań z daną klasą się odbędzie, kiedy i w jakich odstępach czasu.
Materiały doradztwa zawodowego powinny być podzielone w zależno-
ści od grupy odbiorców i mieć rekomendacje zarówno resortów: pracy
i edukacji, jak i niezależnych ekspertów oraz podlegać systematycznej
aktualizacji. Zważywszy na to, że większość SzOK-ów została wypo-
sażona dzięki grantom MPiG, czyli kilka lat temu, zasoby narzędzi,
materiałów dydaktycznych i programów powinny zostać uzupełnione
i zaktualizowane.
Istotnym elementem w pracy szkolnego ośrodka jest promocja ofe-
rowanych usług, zarówno w odniesieniu do odbiorców wewnątrz
placówki, jak i społeczności lokalnej. Zakres promocyjnej działalności
54
SzOK-ów jest zróżnicowany i zależy głównie od możliwości czaso-
wych i inwencji twórczej zaangażowanego opiekuna. Część przebada-
nych przez nas respondentów działania promocyjne (zarówno wśród
uczniów, jak i rodziców) prowadzi na stronie internetowej, w gazetce
czy szkolnym radiu. Świetnym sposobem promowania działalności
ośrodka jest zaangażowanie samych uczniów, którzy na zasadzie
wolontariatu wspomagają organizacyjnie opiekuna i zdobywają w ten
sposób doświadczenie i podstawowe kwalifikacje potrzebne w przy-
szłej pracy. Część badanych szkół utworzyła koła zainteresowań,
koła wolontariatu, w które idealnie wpisuje się działalność szkolnego
ośrodka kariery. Należy upowszechniać dobre praktyki w zakresie
promocji działalności SzOK-ów i uświadomić władzom szkół i opieku-
nom SzOK-ów wagę promocji.
Aby zwiększyć efektywność szkolnych ośrodków kariery, należa-
łoby również w większym stopniu zaangażować szkoły i opiekunów
SzOK-ów w pozyskiwanie funduszy unijnych, realizowanie projektów,
które mogłyby być pośrednio lub bezpośrednio związane z aktywiza-
cją zawodową uczniów, nabywaniem przez nich kompetencji, w tym
kompetencji kluczowych.
Najbardziej trwałe okazały się SzOK-i powstające z granów MGiP, na-
tomiast jako najczęstszy powód zamykania SzOK-ów podawano brak
środków, które wystarczyłyby na ich działalność. Pokazuje to, że prze-
trwanie szkolnego ośrodka kariery jest zależne od tego, czy zapew-
nione zostaną środki na wyposażenia w niezbędny sprzęt i materiały
i zatrudnienie osoby opiekującej się nim, oraz czy szkoły zobowiązują
się do podtrzymywania działania SzOK-u. Należy to uwzględniać przy
planowaniu rozwoju sieci szkolnych ośrodków kariery.
Mniej niż połowa szkół zatrudnia szkolnego doradcę zawodowego.
Zważywszy, że w badaniu wzięły udział szkoły wyselekcjonowane
pod kątem rozwinięcia systemu doradztwa zawodowego, można
powiedzieć, że jest to bardzo niski wskaz
nik. Jest to skutek braku obo-
wiązku zatrudniania doradców zawodowych w szkołach.
Niespełna połowa osób zajmujących się SzOK-ami ma formalne
uprawnienia doradców zawodowych, zdobyte na studiach podyplo-
mowych. Gwałtowny wzrost zainteresowania zdobywaniem dyplomu
55
doradcy zawodowego nastąpił wraz z pojawieniem się finansowanych
z EFS-u studiów podyplomowych z doradztwa dla nauczycieli.
Zważywszy na to, że studia te były całkowicie bezpłatne i bardzo
powszechne, należy ubolewać nad tym, że tylko połowa opiekunów
SzOK-ów je ukończyła.
Większość doradców i osób opiekujących się SzOK-ami to nauczyciele,
którzy mają już określony staż  przed tablicą , ale krótkie doświadcze-
nie w doradztwie zawodowym. Ze względu na krótki średni staż, aby
zapewnić odpowiednią jakość świadczonych usług, szkolni doradcy
zawodowi powinni mieć zapewnione stałe doradztwo metodyczne
i merytoryczne, szkolenia branżowe i konsulting.
Połowa opiekunów SzOK-ów działa w doradztwie zawodowym sama,
tzn. nie ma żadnych osób, które wraz z nimi świadczyłyby usługi
poradnictwa zawodowego dla uczniów. Liczba osób zaangażowanych
w działania SzOK-u nie jest zależna od liczby uczniów w szkole, można
więc wyciągnąć z tego wniosek, że szkoły na ogół nie angażują się tak
bardzo w prowadzenie SzOK-ów, jak powinny.
Połowa SzOK-ów działa tylko do 15 godzin w tygodniu. Jest to zwią-
zane z niezatrudnianiem doradców zawodowych na etat  dla wielu
nauczycieli SzOK jest dodatkowym zajęciem, które wypełnia się, gdy
starcza na to czasu. Bez względu na chęci i motywację tych  doraz
-
nych doradców zawodowych ich działania zawsze natrafiają na mur
w postaci braku czasu i możliwości świadczenia usług doradztwa na
wysokim poziomie.
Bardzo niepokojący jest fakt, że aż w 26% szkół, w których zamknięto
SzOK-i, nie prowadzi się żadnych usług poradnictwa i orientacji zawo-
dowej dla uczniów. Stanowi to złamanie zapisów Ustawy z dnia 7 wrześ-
nia 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz.
2572, z póz
n. zm.), Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja
2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicz-
nych szkół (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z póz
n.zm.) oraz Rozporzą-
dzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 7 stycznia 2003 r. w sprawie
zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w pub-
licznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 11, poz.
114). Wszystkie szkoły mają obowiązek świadczenia usługi poradni-
56
ctwa dla uczniów i organy prowadzące placówki oświatowe i kuratoria
powinny monitorować wywiązywanie się z tego obowiązku.
Z faktu, że aż 11% byłych opiekunów SzOK-ów, które zakończyły dzia-
łalność, nie widzi potrzeby ich reaktywowania, można wyciągnąć wnio-
sek, że dla tych osób SzOK był eksperymentem, który się nie powiódł.
Uważają oni, że ponowne wdrożenie poradnictwa zawodowego do ich
szkół w takiej formie jest bezsensowne. Dodatkowo respondenci podali
wiele pomysłów zmian koniecznych do skutecznego świadczenia usług
poradnictwa w szkołach. Pokazuje to, że koncepcja szkolnego ośrodka
kariery, chociaż interesująca i innowacyjna, nie zawsze i nie w każdych
warunkach się sprawdza.
Podsumowując wyniki badań, można wysunąć 1 zasadniczy wniosek:
do właściwego funkcjonowania szkolnych ośrodków kariery potrzebne
jest zaangażowanie władz centralnych, lokalnych, partnerów w regio-
nach, instytucji rynku pracy, a także opiekunów szkolnych ośrodków
kariery wraz z otoczeniem (uczniami, nauczycielami, rodzicami).
57
BIBLIOGRAFIA
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w spra-
wie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych
szkół (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z póz
n.zm.).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 7 stycznia
2003 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy
psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach
i placówkach (Dz.U. Nr 11, poz. 114).
Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wy-
maganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków,
w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego
wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli
(Dz.U. z 2002 r. Nr 155, poz. 1288).
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity
Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z póz
n. zm.).
NETOGRAFIA
www.junior.org.pl
www.ohp.pl
www.osrodkikariery.wsap.edu.pl/osrodkikariery/
www.perspektywy.pl
www.perspektywy.pl/szok/
www.standardyiszkolenia.praca.gov.pl
www.szkolamarzen.edu.pl/
www.wsap.edu.pl/biurokarier/multiwitamina.htm
www2.tvp.pl/1996,20060221305984.strona
58