6. Arkusz Diagnozy Dojrzałości Szkolnej pięcio- i sześciolatka (ADDS)
 omówienie
Arkusz Diagnozy Dojrzałości Szkolnej (w skrócie: Arkusz) to zbiór prób i ocen ich wykonania,
na podstawie których można określić poziom dojrzałości szkolnej dziecka pięcio- i sześcioletnie-
go. Poziom funkcji i umiejętności właściwych dla danego wieku został omówiony w rozdziałach
2. i 4. Do Arkusza wybrano takie umiejętności, które są znaczące dla funkcjonowania dziecka
w szkole, a jednocześnie stosunkowo łatwo jest dokonać ich oceny.
Arkusz składa się z czterech stron. Należy wypiąć go z książki i skserować dwustronnie w for-
macie A3 dla każdego diagnozowanego dziecka. W środku złożonego Arkusza powinny być zbie-
rane te prace dziecka, które były oceniane w Arkuszu (można wówczas porównać zmiany w trak-
cie pracy z dzieckiem, a jednocześnie prace te stanowią pewien obraz możliwości dziecka, można
również pokazać je w trakcie rozmowy z rodzicami).
Pierwsza strona Arkusza rozpoczyna się miejscem na dane osobowe dziecka. Zamieszczona
poniżej tabela zbiorcza pokazuje poziom diagnozowanych możliwości i umiejętności dziecka,
a miejsce pod tabelą umożliwia wpisanie informacji, które dodatkowo charakteryzują dziecko oraz
wniosków płynących z przeprowadzonej diagnozy. Miejsce na podpisy (nauczyciela i rodziców)
na dole tej strony Arkusza pozwalają z jednej strony na wskazanie, kto z nauczycieli ma najwię-
cej wiadomości na temat dziecka, z drugiej zaś, że rodzice (opiekunowie) zostali poinformowani
o poziomie dojrzałości szkolnej dziecka. Rozmowa z nauczycielem pozwoli rodzicom na podjęcie
odpowiedniej decyzji dotyczącej sytuacji ich dziecka (czy i jak wspomagać rozwój dziecka, gdzie
i jakiej ewentualnie szukać pomocy, posłać je do szkoły czy dać jeszcze czas dziecku na okrzep-
nięcie i lepsze przygotowanie do nauki szkolnej).
Do tabeli zbiorczej wpisujemy wyniki uzyskane przez dziecko w dwóch kolejnych diagnozach
dokonywanych w odstępie kilku miesięcy. W tabelę należy wpisać ogólne oceny (D  dobra,
W  wystarczająca, N  niewystarczająca), które są podsumowaniem ocen poszczególnych
funkcji, a znajdują się w tabelach na kolejnych stronach Arkusza.
Odpowiednio zaplanowana tabela pozwala na graficzne zobrazowanie właściwości i umiejęt-
ności dziecka, co pozwala szybciej i lepiej zorientować się w zakresie możliwości i harmonii
rozwoju dziecka oraz lepiej prognozować jego wyniki w nauce.
Na kolejnych stronach Arkusza znajdują się szczegółowe tabele, w które zgodnie z instrukcją
(patrz rozdział 5.) wpisuje się wyniki każdej przeprowadzonej próby lub obserwowanej właści-
wości czy umiejętności. W każdej szczegółowej tabeli jest także miejsce na wpisanie wyniku
z pierwszej i drugiej diagnozy, co pozwoli prześledzić, na ile dziecko jest podatne na wspomaga-
nie rozwoju na zajęciach, jak i na dodatkową, czasem indywidualną stymulację. Uwagi wpisane
kursywą należy podkreślić (ułatwia to ocenę).
Sposób dokonywania oceny każdej przeprowadzanej próby (obserwacja lub badanie)
Każda właściwość jest oceniana liczbowo w skali trzystopniowej: 2 punkty  poziom dobry
(D); 1 punkt  poziom wystarczający (W); 0 punktów  poziom niewystarczający (N)  patrz
rozdział 5. Liczbę punktów należy wpisać w prostokącik umieszczony w wierszu próby. Sumę
punktów uzyskanych we wszystkich próbach danej funkcji wpisujemy w prostokąt obok numero-
wanej nazwy ocenianej funkcji (powyżej  patrz tabele szczegółowe). W okienko obok tej sumy
wpisujemy ocenę według poniższych wskazówek.
Uwaga: sumom uzyskanym podczas oceniania poszczególnych funkcji przypisano odpowied-
nie oceny, które należy wpisać w tabelę główną na stronie 1. Jedynie lateralizacji nie oceniamy
punktowo.
D 4 6 p.
cechy fizyczne W 2 3 p.
N 0  1 p.
D 10  14 p.
pozostałe funkcje W 5 9 p.
N 0  4 p.
Przykładowo wypełnione rubryki funkcji  Spostrzeganie słuchowe po badaniach sześciolatka:
7b Spostrzeganie słuchowe 11 D
2
 chętnie słucha bajek i czytania książek (uważa)
1
 skacze, porusza się w rytm muzyki lub tamburynu
 po ćwiczeniach dzieli zdania na 3 4 wyrazy 2
 po ćwiczeniach dzieli wyraz na 2 3 sylaby 2
 składa wyrazy z 2 3 sylab
2
 wysłuchuje samogłoski i spółgłoski w nagłosie
1
6
 wysłuchuje głoski w wygłosie
1
6
 próby, które nie są obowiązkowe dla pięciolatka, a dziecko sześcioletnie powinno je wykonać
7. Jak interpretować wyniki z ADDS?
Metoda, którą proponujemy, służy uzyskaniu zwartego i w miarę kompletnego obrazu możli-
wości rozwojowych dziecka. Otrzymujemy informację, które z funkcji rozwijają się dobrze, a któ-
re należy wspomagać. Posłużenie się Arkuszem ma nas ustrzec przed przeoczeniem którejś z nich
podczas oceny dziecka.
Nie należy przykładać nadmiernej wagi do wyników ilościowych, mogą być mylące (np. ze
względu na mniejszą liczbę prób dla danej funkcji pięciolatki mają do uzyskania mniej punktów
niż sześciolatki). Każde dziecko jest inne i nad każdym musimy się zastanowić!
1. Na podstawie uzyskanych wyników można ocenić ogólny poziom dojrzałości szkolnej
po pierwszej i drugiej diagnozie i podjąć odpowiednie decyzje co do losów dziecka.
Jeżeli większość wyników diagnozowanych funkcji oceniono jako D  to dziecko charaktery-
zuje się dobrym poziomem rozwoju, który sprzyja powodzeniu w nauce i formowaniu właści-
wych postaw do dalszego kształcenia. Można jednocześnie z pewną dozą prawdopodobieństwa
określić uzdolnienia i zainteresowania dziecka (jest to dobra motywacja do nauki).
Jeżeli większość wyników charakteryzuje się poziomem ocenianym jako W, a niektóre wyniki
są oceniane jako D  to dziecko ma możliwości do nauki, ale wymaga wspomagania rozwoju,
uczenia pokonywania trudności w tych dziedzinach, w których wyniki są słabsze (tu pomocą są
wyniki liczbowe w tabelach szczegółowych). Warto uzmysłowić rodzicom konieczność dbania
o to, by dziecko nie miało braków i luk w opanowanym materiale, warto na bieżąco śledzić
powodzenie w nauce. Pod takimi warunkami dziecko będzie dobrze funkcjonować w szkole.
Jeżeli większość wyników diagnozowanych funkcji oceniono jako W, jest kilka ocen D i kilka
ocen N to zwykle jest to dziecko o nieharmonijnym rozwoju (może z ryzykiem dysgrafii, dys-
leksji). Warto skonsultować dziecko w poradni psychologiczno-pedagogicznej i przygotować
indywidualny program wspomagania rozwoju tak, by zwłaszcza w początkach nauki (póz
niej
też) dziecko nie miało zbyt dużo niepowodzeń.
Jeżeli przeważają oceny N i jest kilka ocen W, a rozwój fizyczny i np. sprawność ruchowa
dziecka zostały ocenione jako D to dziecko powinno być koniecznie zdiagnozowane w porad-
ni psychologiczno-pedagogicznej, by stwierdzić, czy nastapiło opóz
nienie rozwoju, czy też
duże zaniedbanie pedagogiczne. W obu przypadkach wskazane byłoby odroczenie dziecku
obowiązku szkolnego.
Jeżeli ogromna większość ocen to oceny N, jest kilka ocen W, należy także rozważyć odro-
czenie dziecku obowiązku szkolnego. Dziecko powinno być także dokładnie zdiagnozowane
w poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz skonsultowane przez lekarza, aby stwierdzić,
czy rozwija się ono wolniej, czy stan jego zdrowia budzi niepokój itp. Należy także zastanowić
się, w jaki sposób można dziecku pomóc.
Jeżeli w drugim badaniu dziecko uzyskuje lepsze oceny diagnozowanych funkcji, to z jednej
strony następuje dojrzewanie organizmu i polepszają się w związku z tym możliwości dziecka,
z drugiej strony zaś jest to wpływ edukacji przedszkolnej. Nawet kilkumiesięczne działania
w kierunku wspomagania, stymulacji rozwoju odnoszą pozytywny skutek. Rokuje to dobrze,
jeżeli chodzi o powodzenie dziecka w szkole.
2. Graficzny obraz możliwości dziecka unaoczni nam, które sfery rozwoju są u dziecka
na dobrym poziomie, a w zakresie których dziecko wymaga wspomagania i pomocy.
Jeżeli graficzny obraz możliwości dziecka będzie kształtował się następująco:
Rozwój Fizyczny Psychiczny Społ.
D
W
N
to można zauważyć, ze sfera rozwoju fizycznego i funkcje związane z tą sferą są obniżone przy dość
dobrym rozwoju możliwości poznawczych, niski poziom jest także w zakresie sfery emocjonalnej
i społecznej. Sugeruje to, że dziecko jest słabsze w porównaniu do rówieśników, prawdopodobnie
nadwrażliwe emocjonalnie, może jest chorowite i z tego powodu nie ma odpowiednich doświadczeń
społecznych. O losie takiego dziecka powinien zadecydować lekarz wraz z rodzicami.
A oto następny przykład:
Rozwój Fizyczny Psychiczny Społ.
D
W
N
zyczne
FUNKCJA
Cechy fi
Sprawność ruchów
Sprawność rąk
Sprawność rysowania
Uwaga
Pamięć
Spostrzeganie wzrokowe
Spostrzeganie słuchowe
Orientacja w otoczeniu
Myślenie
Liczenie
Mowa
Emocje
Kontakty z dziećmi
badanie 1.
zyczne
FUNKCJA
Cechy fi
Sprawność ruchów
Sprawność rąk
Sprawność rysowania
Uwaga
Pamięć
Spostrzeganie wzrokowe
Spostrzeganie słuchowe
Orientacja w otoczeniu
Myślenie
Liczenie
Mowa
Emocje
Kontakty z dziećmi
badanie 1.
Przeciętne cechy fizyczne dziecka, niska sprawność rąk i niska sprawność rysowania może
świadczyć o zaniżonych możliwościach dziecka w zakresie jego gotowości do pisania. Dodatkowo
dziecko z takimi możliwościami, porównując się z innymi dziećmi, zaczyna mieć niską samooce-
nę, wzrastający lęk przed niepowodzeniem i tendencję do unikania kontaktów z rówieśnikami.
Tutaj także wskazana jest konsultacja lekarska (opóz
niony skok rozwojowy, niski wiek szkiele-
towy itp.) oraz psychologiczna. Konieczna jest także terapia w zakresie sprawności rąk i terapia
emocjonalna (dla jasności obrazu pominięte zostały inne wyniki dziecka).
I jeszcze jeden przykład:
Rozwój Fizyczny Psychiczny Społ.
D
W
N
Powyższy obraz graficzny możliwości dziecka jest typowy dla symptomów ryzyka dysleksji
typu słuchowego. Przy dobrym bądz
wystarczającym rozwoju fizycznym uwaga jest wystarcza-
jąca, obniżona pamięć (korzystamy głównie z pamięci słuchowej), obniżone spostrzeganie słu-
chowe (warto zajrzeć tu do tabeli szczegółowej), orientacja w otoczeniu (nazwy też kojarzone
i zapamiętywane słuchowo), obniżone liczenie (nie zawsze tak się dzieje) oraz mowa (ubogie
słownictwo, błędy gramatyczne, językowe). W tym przykładzie pozostałe funkcje są na wystar-
czającym poziomie, ale mogą być także na poziomie dobrym.
Od razu wiadomo, że dziecko o takim profilu możliwości i umiejętności powinno być skiero-
wane na konsultację psychologiczną i lekarską oraz, niezależnie od konsultacji, należy wspoma-
gać rozwój tych wszystkich funkcji, które są obniżone, nie zapominając o sferze emocjonalnej.
Jak widać, ogólne wyniki diagnozy dojrzałości szkolnej pozwalają spojrzeć na dziecko w za-
kresie jego wszechstronnego rozwoju. Pozwalają na określenie mocnych i słabszych stron dziecka,
a tym samym na orientację, którym dzieciom i w jakim zakresie należy pomagać w ścisłej współ-
pracy z rodzicami. Tym celom służy właśnie wczesna diagnoza dziecka.
zyczne
FUNKCJA
Cechy fi
Sprawność ruchów
Sprawność rąk
Sprawność rysowania
Uwaga
Pamięć
Spostrzeganie wzrokowe
Spostrzeganie słuchowe
Orientacja w otoczeniu
Myślenie
Liczenie
Mowa
Emocje
Kontakty z dziećmi
badanie 1.
DIAGNOZA
imię i nazwisko dziecka data urodzenia
DOJRZAA
OŚCI
miejsce zamieszkania
SZKOLNEJ
PI
CIO- LUB
placówka klasa/grupa
SZEŚCIOLATKA
badanie 1.
data badania wiek dziecka oceniający
badanie 2.
ARKUSZ OCEN
data badania wiek dziecka oceniający
Rozwój Fizyczny Psychiczny Społ.
D
W
N
D
W
N
D  dobra, W  wystarczająca, N  niewystarczająca
I. Lateralizacja ..............................................................................................................................
II. Ocena sytuacji dziecka.
1. Dojrzałość do szkoły ............................................................................................................
2. Wskazane wspomaganie rozwoju w zakresie:
..............................................................................................................................................
3. Wskazane konsultacje (np. lekarskie, psychologiczne, logopedyczne, inne):
..............................................................................................................................................
III. Właściwości dziecka (np. stan zdrowia, zdolności, odporność na zmęczenie, cechy zachowania):
..............................................................................................................................................
...............................................
..................................................
nauczyciel rodzic/opiekun dziecka
Diagnoza dojrzałości szkolnej pięcio- lub sześciolatka, opr. psycholog Bożena Janiszewska, 2009 Arkusz ocen 1/4
zyczne
FUNKCJA
Cechy fi
Sprawność ruchów
Sprawność rąk
Sprawność rysowania
Uwaga
Pamięć
Spostrzeganie wzrokowe
Spostrzeganie słuchowe
Orientacja w otoczeniu
Myślenie
Liczenie
Mowa
Emocje
Kontakty z dziećmi
badanie 2.
badanie 1.
Nr FUNKCJA badanie 1. badanie 2.
1 Cechy fizyczne
 wzrost
 waga
 proporcje
2 Sprawność ruchów (duża motoryka)
 stoi na jednej nodze (lekko się chwieje)
 stoi chwilę z zamkniętymi oczami
 zwinnie biega
 kopie piłkę z rozbiegu P L
 skacze zwinnie na jednej nodze P L
 robi sprawnie przysiad
6
 chodzi stopkami po linii (lekko się chwieje)
3ab Sprawność rąk (mała motoryka)
 sprawnie je łyżką P L
 lepi figurki z plasteliny
 chętnie buduje z klocków
 wycina po liniach prostych
 sznuruje buty
6
 wiąże kokardki
6
 wycina po liniach falistych
3c Sprawność rysowania (grafomotoryka)
 prawidłowo trzyma ołówek P L
 chętnie koloruje
 rysuje figury:
 rysuje szlaczki:
6
 rysuje romb
6
 rysuje szlaczki:
 rysuje postać człowieka:
 głowę z elementami twarzy
 dwuwymiarowy tułów
 dwuwymiarowe ręce, nogi
4 Lateralizacja
 oczy
 ręce
 nogi
 uszy
6
 próby, które nie są obowiązkowe dla pięciolatka, a dziecko sześcioletnie powinno je wykonać
Diagnoza dojrzałości szkolnej pięcio- lub sześciolatka, opr. psycholog Bożena Janiszewska, 2009 Arkusz ocen 2/4
Nr FUNKCJA badanie 1. badanie 2.
5 Uwaga
 skupia się na czynnościach, które lubi
 skupia uwagę, potrafi nie przerywać rysowania
 potrafi skupić uwagę podczas opisu obrazka
 potrafi na zajęciach skupić uwagę ok. 15 minut
 uważnie słucha czytania książek
 potrafi skupić uwagę na dwu znanych czynnościach
6
 potrafi skupić się na poleceniach nauczyciela
6 Pamięć
 zapamiętuje treść poleceń
 dość szybko uczy się wierszy i piosenek
 potrafi odtworzyć tekst z rymem i rytmem
 zapamiętuje ważne treści z bajek, książek itp.
 zapamiętuje informacje z wycieczek, spacerów itp.
 zapamiętuje nowe słowa, zwroty na polecenie
 zapamiętuje kształty figur, liter, cyfr
7a Spostrzeganie wzrokowe
 lubi oglądać książki z obrazkami
6
 opisuje na obrazku: elementy, czynności, stosunki przestrzenne
 lubi układać puzzle
 lubi układać lub budować według wzoru
 szybko znajduje różnice między obrazkami
6
 poprawnie odwzorowuje układy figur:
6
 poprawnie odwzorowuje kształty cyfr i liter
7b Spostrzeganie słuchowe
 chętnie słucha bajek i czytania książek (uważa)
 skacze, porusza się w rytm muzyki lub tamburynu
 po ćwiczeniach dzieli zdania na 3 4 wyrazy
 po ćwiczeniach dzieli wyraz na 2 3 sylaby
 składa wyrazy z 2 3 sylab
 wysłuchuje samogłoski i spółgłoski w nagłosie
6
 wysłuchuje głoski w wygłosie
8 Orientacja w otoczeniu
 rozumie słowa: imię, nazwisko i potrafi podać swoje
 zna swój adres, wiek
 zna imiona rodziców
 zna pojęcia: dziś, jutro, wczoraj
 zna pory roku i ich następstwa
 zna pojęcia: przód, tył, prawo, lewo
6
 zna dni tygodnia i ich następstwa
Diagnoza dojrzałości szkolnej pięcio- lub sześciolatka, opr. psycholog Bożena Janiszewska, 2009 Arkusz ocen 3/4
Nr FUNKCJA badanie 1. badanie 2.
8a Myślenie
 rozumie, że litery i cyfry są symbolami
 wskazuje kilka różnic między pojęciami jednostkowymi
 wskazuje kilka podobieństw między tymi pojęciami
 potrafi klasyfikować według 2 3 kryteriów
 zna podstawowe pojęcia ogólne
 układa prawidłowo historyjki obrazkowe
6
 wykazuje początek odwracalności myślenia
8b Liczenie
 poprawnie przelicza do 5, 8, 10, 15
 ostatni liczebnik odnosi do wielkości zbioru
 dodaje na konkretach do 3, 5, 10, 12
 dodaje w pamięci do 4, 6, 10
 odejmuje na konkretach od 12, 10, 7, 4
 rozumie pojęcia: mniej, więcej, tyle samo
6
 potrafi podzielić liczmany  po równo
9 Mowa
 prawidłowo wymawia głoski
 odpowiada na pytania zdaniami
 opowiadając, wypowiada się zdaniami
 opisuje obrazek zdaniami
 zna prawidłowe znaczenie używanych słów
 używa wielu określeń  bogate słownictwo
6
 używa prawidłowo czasu teraz
niejszego, przeszłego
10 Emocje, stosunek do działania
 pozostawione w placówce jest spokojne
 zwykle stosuje się do poleceń, daje sobą kierować
 rzadko obraża się, złości, płacze
 próbuje pokonywać trudności, łatwo nie rezygnuje
 zwykle kończy rozpoczętą pracę
 zależy mu na dobrej ocenie swojej pracy
6
 potrafi zmobilizować się, pospieszyć na polecenie
12 Kontakty z dziećmi
 chętnie bawi się z innymi, szuka towarzystwa
 jest lubiane przez dzieci, zapraszane do zabawy
 bawi się zgodnie, bez zbytnich konfliktów
 pomaga innym dzieciom
 pociesza, współczuje innym
 stosuje się do poleceń kierowanych do grupy
6
 potrafi współpracować z dziećmi
Diagnoza dojrzałości szkolnej pięcio- lub sześciolatka, opr. psycholog Bożena Janiszewska, 2009 Arkusz ocen 4/4