Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
Zakład Zagrożeń Akustycznych i Elektromagnetycznych
Zagrożenie hałasem i drganiami mechanicznymi
na stanowiskach pracy
w budownictwie mieszkaniowym i budownictwie dróg oraz
przeciwdziałanie zagrożeniom
Witold MIKULSKI
1
Pracownicy zatrudnieni w warunkach zagrożenia
czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy (tyś)
[ 31.12.2003r (GUS)]
22
7
14
18
36
213
Hałas
29
29
87
Hałas Pyły Chemia
Ośw ietlenie Mikroklimat Wibracje
Promieniow anie Pola elektromagnetyczne Inne
2
Zagrożenie hałasem i drganiami mechanicznymi
w budownictwie
[Budownictwo - Grupa 45 (GUS)]
Hałas jest dominującym czynnikiem pod względem ilości osób
zagrożonych (43,5% osobozagrożeń)
% osób zatrudnionych w budownictwie dróg i mieszkań
Drgania mechaniczne
Hałas
5,38 4,23
95,77
94,62
budownictwo dróg i mieszkań budownictwo dróg i mieszkań
inne działy budownictwa
inne działy budownictwa
3
Klasyfikacja stanowisk
Występujące typy stanowisk pracy:
II) Zmieniające się w czasie
I) Podobne narażenie
czynnikami szkodliwymi
narażenie czynnikami
każdego dnia lub tygodnia
szkodliwymi w okresie dłuższym
pracy
niż tydzień
4
Wielkości dopuszczalne hałasu można podzielić na dwie kategorie:
1) wynikające z dawki energetycznej hałasu kumulowanej w organizmie człowieka:
- poziom ekspozycji na hałas (hałas słyszalny)
- równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką
częstotliwościową G (hałas infradz
więkowy)
2) wynikające z chwilowych maksymalnych wartości ( pułapowe )
- maksymalny poziom dz
więku A (hałas słyszalny)
- szczytowy poziom dz
więku C (hałas słyszalny)
- szczytowy nie ważony poziom ciśnienia akustycznego (hałas infradz
więkowy)
5
Sezonowość zmian zagrożenia hałasem w budownictwie
LEX,mies
[dB]
90
80
6mies 12mies 18mies 2lata 3lata Te
Rys. Poziom ekspozycji na hałas
LEX,Te [dB]
90
LEX,Te
89,5
LEX,cykl
LEX,cykl+0.5dB
89
88,5
88
87,5
87
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,510
miesiące | lata Te
Rys. Poziom ekspozycji dla czasu odniesienia Te, dla zmieniających się poziomów ekspozycji odniesionych do miesiąca
6
Metoda oceny hałasu w odniesieniu do wielotygodniowego cyklu pracy
oparta jest na przyjęciu zasady określania równoważnej dawki energetycznej
Metoda pozwala określić wielkości:
dla hałasu słyszalnego  poziom ekspozycji odniesiony do
wielotygodniowego cyklu pracy LEX,cykl
dla hałasu infradz
więkowego  równoważny poziom dz
więku G odniesiony
do wielotygodniowego cyklu pracy L Geq,cykl
7
LEX,8h,1t,1d
LAeq,Te,cz1
LGeq,8h,1t,1d
LGeq,Te,cz1
LEX,8h,1t,2d
LGeq,8h,1t,2d
LAeq,Te,cz2
LEX,8h,1t,3d
LGeq,Te,cz2
LGeq,8h1t,3d
LEX,w1
LEX,8h,1t,4d
LGeq,8h,1t,4d
LAeq,Te,cz3
LGeq,w1
LEX,8h,1t,5d
LGeq,Te,cz3
LGeq,8h,1t,5d
************
LEX,8h,1t,6d
LGeq,8h,1t,6d
LEX,cykl
LAeq,Te,czn
LEX,8h,1t,7d
LGeq,8h,1t,7d
LGeq,cykl
LGeq,Te,czn
LEX,8h,2t,1d
LGeq,8h,2t,1d
LEX,w2
LGeq,w2
*******
LEX,8h,2t,7d
LGeq,8h,2t,7d
*******
*******
LEX,8h,nt,7d LEX,wn
LGeq,8hnt,7d LGeq,wn
czynności cykl
dni tygodnie
8
Przykład
LEX,w [dB]
85
84
83
82
81
80
79
78
77
76
75
74
tygodnie
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Poziom ekspozycji na hałas na stanowisku pracy szlichciarza dla czasu odniesienia długości tygodnia
Nr tygodnia
1 2 ... 19
prace pomocnicze
Czas trwania
(LAeq,Te = 73dB)
poszczególnych
31 34 ... 30
czynności w kolejnych podawanie zaprawy
cementowej (LAeq,Te = 76dB)
tygodniach [h]
18 22 ... 22
uderzanie młotem w elementy
betonowe (LAeq,Te = 87dB)
...
transport windą towarową
(LAeq,Te = 89dB)
1 1 ...
Czas pracy w kolejnych tygodniach [h]
50 57 ... 52
LEX,w [dB]
77.3 77.7 ..., 84, ... 75.7
LEX,cykl [dB]
78.7
9
Wielkości określające hałas odnoszące się do cyklu pracy:
- dla hałasu słyszalnego - poziom ekspozycji na hałas:
LEX ,w,k
q
�# ś#
1
10
ź#
LEX ,cykl =10�"logś#
"10
ś# ź#
q
k =1
�# #
- dla hałasu infradz
więkowego - równoważny poziom dz
więku G:
LGeq ,w ,k
q
�# ś#
1
10
ź#
LG eq,cykl = 10 �" logś#
"10
ś# ź#
q
k =1
�# #
gdzie:
k  kolejny tydzień w rozpatrywanym cyklu pracy,
q  liczba tygodni cyklu pracy.
10
Poziom ekspozycji na hałas na stanowisku pracy szlichciarza dla czasu odniesienia
cyklu pracy LEX,cykl (obliczone bezpośrednio z godzin)
Czas wykonywania
LAeq,Te LEX,cyku
Wykonywana czynność operacji w cyklu pracy
[dB] [dB]
[h]
Prace pomocnicze
571 73
Obsługa podajnika zaprawy cementowej
352 76
78.7
Ręczne uderzanie młotem w elementy betonowe
18 87
i ceglane
Transport windą towarowo-osobową
28 89
Czas wykonywania operacji [%] Ekspozycja na hałas [%]
2,9
1,9
20,1
39,2
36,3
58,9
24,7
15,9
p.pomocnicze o.podajnika u.młotem transport
11
Wyniki przeprowadzonych pomiarów hałasu
typ stanowiska I
Tabela. Wyniki pomiarów i oceny hałasu słyszalnego operatora frezarki WIRTGEN W 2000
Te,i LAeq,Te,i LEX,8h LAmax,Te,i LAmax,8h LCpeak,Te,i LCpeak,8h
KLEX,8h KLAmax,8h KLCpeak,8h Kh,słyszalny
Czynność
[min] [dB] [dB] [dB] [dB] [dB] [dB]
450 98,2 97,9 19,5 96,7 96,7 0,12 120,6 120,6 0,19 19,5
Frezowanie asfaltu
Tabela. Wyniki pomiarów i oceny hałasu infradz
więkowego operatora frezarki WIRTGEN W 2000
Czynność
Te,i LGeq,Te,i LGeq,8h
KLGeq,8h LLINpeak,Te,i [dB] LLINpeak,8h [dB] KLLINpeak,8h K h. infradz
więkowy
[min] [dB] [dB]
450 95,5 95,5 0,2 120,2 120,2 0,06 0,2
Frezowanie asfaltu
Lf [dB] 105
100
95
90
85
80
75
70
65
60
55
1 4 16 63 250 1000 4000 16000 1-20000
f [Hz]
Rys. Poziom ciśnienia akustycznego w pasmach częstotliwości o szerokości oktawy oraz w paśmie 1 - 16 000 Hz
(frezowanie warstwy o grubości 21cm)
12
HAA
AS  ocena  typ stanowiska II
Tabela. Wyniki pomiarów i oceny hałasu na stanowisku pracy szlichciarza w czasie odniesienia cyklu pracy (cykl obejmuje 970h).
Liczba
LAeq,Te,i LCpeak,Te
Te,i LEX,Te
Lp. tygodni KLCpeak,Te
Wykonywana czynność KLEX,Te LAmax,Te KLAmax,Te [dB] Khałas
[dB] [dB]
[h] [dB]
cyklu pracy
1
Prace pomocnicze 396 76
Wylewanie zaprawy
2
352 76
cementowej
3
Wyrównanie powierzchni
188 83
szlichty zacieraczką mech.
19 80,8 95 114
0,09
0,3 0,1 0,3
4
Ręczne uderzanie młotem w
10 87
elementy betonowe i ceglane
5
Szlifowanie na sucho posadzek
8 76
cementowych
6
Poruszanie się windą towarowo-
16 89
osobową
13
Wyniki oceny hałasu  Bud. mieszkaniowe
Lp
Khałas K h. infra Khałas,wypadkowy
Nazwa stanowiska - Typu I
1 operator aparatu tynkarskiego 1,1 0,0 1,1
2 pomocnik operatora wibratora buławowego 1,5 0,0 1,5
3 operator windy zewnętrznej towarowej 1,7 - 1,7
4 operator spychacza 0,6 22
5 operator wibratora buławowego 2,5 0,0 2,5
6 operator wiertarki ręcznej 3 0,1 3
7 operator ładowarki 2 44
8 operator zagęszczarki do gruntu 4,1 0,0 4,1
9 operator młota ręcznego 6 0,1 6
10 operator zraszacza podłoża 81,4 8
11 operator szlifierki kątowej 36 0,1 36
Lp Nazwa stanowiska - Typu II Khałas
1 cieśla stropowy 1,7
2 tynkarz 2,2
3 malarz 2,8
4 zbrojarz 3,4
5 robotnik budowlany 4,8
6 cieśla montażysta elementów pionowych 5,0
7 spawacz 10,5
14
Wyniki oceny hałasu  Budownictwo dróg
Khałas,wypadkowy
Khałas
Lp Nazwa stanowiska
K h. infra
1 operator koparko-ładowarki (kopanie) 1,1 0,1 1,1
2 operator walca stalowego 1,8 - 1,8
3 operator wbijaka-MASCH 1,8 0,7 1,8
4 kierowca wywrotki do piasku 0,1 2,4 2,4
5 operator układarki do asfaltu 2,5 0,1 2,5
6 pomocnik operatora układarki do asfaltu 5 0,1 5
7 operator równiarki 5,5 0.6 5,5
8 operator frezarki 20 1 20
9 operator koparko-ładowarki z młotem 29 2,5 29
15
Przekroczenia NDN hałasu występują na
27 typach stanowisk pracy (27  hałas, 5  hałas infradz
więkowy)
(w tym na 7 stanowiskach pracy - powtarzalność narażenia występuje w cyklu
dłuższym niż tydzień).
Typy stanowisk pracy:
" operatorów szlifierek kątowych,
" operatorów ręcznych młotów udarowych,
" operatorów ładowarek,
" operatorów ręcznych wiertarek udarowych,
" pomocników i operatorów wibratorów buławowych,
" operatorów wind zewnętrznych towarowych,
" operatorów zagęszczarek gruntów,
" operator zraszacza podłoża,
" operator spychacza,
" operator równiarki,
" operatorów aparatów tynkarskich,
" spawaczy,
" cieśli,
" robotników budowlanych,
" zbrojarzy,
" malarzy,
" tynkarzy,
" cieśli stropowych i montażowych,
" operatorów koparko-ładowarek podczas kucia młotem,
" operatorów frezarek,
" pomocników operatorów i operatorów układarek,
" operatorów wywrotek do asfaltu i piasku,
" operatorów walców stalowych,
" operatorów koparko-ładowarek trzykołowych.
16
Wyniki przeprowadzonych badań czynników szkodliwych
DRGANIA MECHANICZNE  rekord wyników pomiarów
Tabela. Wyniki pomiarów i oceny drgań mechanicznych operatora frezarki WIRTGEN W 2000
Rodzaj Te,i aw,x,RMS,Te aw,y,RMS,Te aw,z,RMS,Te aw,s,Te aw,s,eq,8h
Czynność Kw
drgań [min] [m/s2] [m/s2] [m/s2] [m/s2] [m/s2]
Frezowanie
asfaltu o ogólne 450 0,24 0,19 0,27 0,52 0,42 0,5
grubości 21cm
17
Wyniki przeprowadzonych badań czynników szkodliwych
Drgania mechaniczne (przekroczenia NDN)
Lp
Rodzaje
Nazwa stanowiska (bud. mieszkaniowe)
Kw
drgań
ogólne
1 Operator wywrotki do piasku
1,1
ogólne
2 Operator ładowarki
1,5
ogólne
3 Operator spychacza
1,5
miejscowe
4 Operator młota
1,8
miejscowe
5 Operator zagęszczarki do gruntu
2
miejscowe
6 Operator wibratora buławowego
2
miejscowe
7 Operator wiertarki ręcznej
2,5
miejscowe
8 Operator szlifierki kątowej
6
miejscowe
9 Operator zagęszczarki do gruntu
18,4
Rodzaj
Lp Kw
Nazwa stanowiska (bud. dróg)
drgań
ogólne
10 Operator koparko-ładowarki
1,2
18
Przekroczenia NDN drgań mechanicznych występują na 10 typach stanowisk pracy
(4  o oddziaływaniu ogólnym, 6  o oddziaływaniu miejscowym)
Typy stanowisk pracy:
" operator wywrotki do piasku
" operator ładowarki
" operator spychacza
" operator młota
" operator zagęszczarki do gruntu
" operator wibratora buławowego
" operator wiertarki ręcznej
" operator szlifierki kątowej
" operator zagęszczarki do gruntu
" operator koparko-ładowarki
19
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca jest zobowiązany zapewnić stosowanie:
" procesów technologicznych niepowodujących nadmiernego hałasu,
" maszyn nieprzekraczających dopuszczalnych wartości hałasu,
" rozwiązań obniżających hałas.
Na stanowiskach, gdzie hałas przekracza dopuszczalne normy, obowiązkiem
pracodawcy jest:
" ustalenie przyczyn przekroczeń oraz programu działań technicznych
i organizacyjnych,
" zapewnienie pracownikom ochronników słuchu dobranych do hałasu
i uwzględniających indywidualne cechy pracowników oraz zapewnienie
ich stosowania,
" ograniczenie czasu ekspozycji,
" oznakowanie stref oraz ograniczenie dostępu,
" na stanowiskach, gdzie przekroczone są wartości dopuszczalne,
informacja nt.:
" wyników pomiarów,
" działań podjętych w związku z przekroczeniami,
" doboru ochronników i sposobu ich stosowania.
20
Techniczne metody ograniczenia hałasu
materiały i ustroje dz
więkochłonne
ekrany dz
więkochłonne
kabiny dz
więkoizolacyjne
wibroizolacje
osłony
obudowy dz
więkochłonno-izolacyjne
tłumiki akustyczne
21
e
z
c
a
i
n
a
ł
U
h
s
t
c
r
ó
j
o
d
z

w
P
i
ę
k
o
c
h
ł
o
n
n
y
e
n
n
o
ł
h
a
c
n
l
o
e
k
z
c
ę
D
z
i
z

s
w
o
w
i
ę
k
k
z

o
ę
i
i
z
d
o
w
l
o
z

y
w
d
ł
a
n
a
a
y
i
n
r
i
r
u
t
r
b
o
a
c
a
i
ą
K
g
M
a
T
ł
u
n
m
j
i
k
y
c
a
l
o
z
i
o
k
ę
i
w
z

d
a
w
o
d
u
b
O
E
k
r
a
n
y
a
k
u
s
t
y
c
z
n
e
D
r
z
T
ł
w
u
m
i
i
d
e
n
z

i
e
w
d
i
z

ę
w
k
i
ę
o
k
s
ó
w
z
c
m
z
a
e
t
e
l
r
n
i
a
e
ł
o
w
y
c
h
Przeciwdziałanie zagrożeniom
Ograniczenie zagrożenia: metodami technicznymi i metodami organizacyjnymi
Profilaktyka medyczna
10-40dB
ustrój dz
więkochłonny
3-7 dB
obudowa
dz
więkoizolacyjna
fala odbita
kabina
dz
więkoizolacyjna
ekran
20-50dB
akustyczny
fala bezpośrednia
15-20dB
ochronniki
słuchu
15-25 dB
5-15dB
z
ródło
droga materiałowa
fala ugięta
wibroizolatory
22
Metody ograniczania zagrożeń hałasem
Ograniczanie emisji hałasu ze z
ródła:
" zmiana technologii,
" wymiana maszyny (zarówno typu jak i egzemplarza) na cichszą,
" wyciszenie maszyny przez redukcję wymuszenia (minimalizacja sił
wzbudzających),
" zmiana warunków aerodynamicznych i hydrodynamicznych (zmiany na wylocie
i w przestrzeni roboczej maszyny),
" zmiana odpowiedzi układu (likwidacja rezonansów),
" redukcja współczynnika sprawności promieniowania (np. zmiana wymiarów
elementów maszyn, zmiana materiałów, stosowanie pokryć ochronnych).
23
Ochronnik spełnia swoje zadanie pod warunkiem:
" prawidłowego doboru,
" stosowania przez cały czas narażenia (wymagana akceptacja pracowników),
" stosowania zgodnie z instrukcją (np. wkładki jednorazowego użytku).
L A [dB]
zabezpieczenie narządu
słuchu jest
niedostateczne
Lact
(85 dB)
akceptowalne
5 dB
Lact -
(80 dB)
dobre (optymalne)
10 dB
Lact -
(75 dB)
akceptowalne
15 dB
Lact -
(70 dB)
obszar niezalecany,
możliwość
wystąpienia uczucia
izolacji akustycznej
u pracownika
24
Rozwiązania organizacyjno-administracyjne
ograniczenia hałasu:
" rotacja pracowników na stanowiskach pracy, na których
występują przekroczenia NDN,
" odsunięcie stanowisk pracy od z
ródeł hałasu, w tym
automatyzacja i mechanizacja procesów technologicznych
w połączeniu z kabinami dz
więkoizolacyjnymi zdalnego
sterowania,
" wydzielenie i grupowanie maszyn (o ile to jest możliwe,
w oddzielnych pomieszczeniach według ich hałaśliwości),
" stosowanie przerw w pracy na hałaśliwych stanowiskach.
25
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
Zakład Zagrożeń Akustycznych i Elektromagnetycznych
Zakład Zagrożeń Akustycznych i Elektromagnetycznych
Dziękuję za uwagę
26