MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Dariusz Kowalczyk
Małgorzata Kowalczyk
Realizowanie nagrań dzwiękowych na potrzeby spektakli
teatralnych i imprez estradowych 313[06].Z2.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\. Paweł Pirosz
mgr in\. Marcin Makowski
Opracowanie redakcyjne:
mgr Małgorzata Kowalczyk
Konsultacja:
mgr in\. Joanna Stępień
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[06].Z2.05
,,Realizowanie nagrań dzwiękowych na potrzeby spektakli teatralnych i imprez estradowych ,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu asystent operatora dzwięku.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Technologie realizacji dzwięku w spektaklach teatralnych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Przygotowanie materiału dzwiękowego do prób i spektakli 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzające 16
4.2.3. Ćwiczenia 16
4.2.4. Sprawdzian postępów 17
4.3. Spektakle muzyczne i spektakle z elementami muzycznymi 18
4.3.1. Materiał nauczania 18
4.3.2. Pytania sprawdzające 20
4.3.3. Ćwiczenia 20
4.3.4. Sprawdzian postępów 22
4.4. Realizacja dzwięku przy próbach i spektaklach 23
4.4.1. Materiał nauczania 23
4.4.2. Pytania sprawdzające 24
4.4.3. Ćwiczenia 25
4.4.4. Sprawdzian postępów 26
4.5. Realizacja dzwięku w działalności estradowej 27
4.5.1. Materiał nauczania 27
4.5.2. Pytania sprawdzające 31
4.5.3. Ćwiczenia 32
4.5.4. Sprawdzian postępów 33
4.6. Podstawowe urządzenia stosowane w realizacjach teatralnych
i estradowych 34
4.6.1. Materiał nauczania 34
4.6.2. Pytania sprawdzające 37
4.6.3. Ćwiczenia 37
4.6.4. Sprawdzian postępów 39
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 45
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w rozwijaniu umiejętności konfigurowania i obsługiwania
studyjnego sprzętu dzwiękowego.
Poradnik zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania, który umo\liwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Szczególnie istotnymi treściami są zagadnienia
związane z budową i działaniem organów słuchowych człowieka, z rozchodzeniem się
dzwięku, o reagowaniu dzwięku na napotkane bariery. Poznanie zasad izolacji i akustyki
pomieszczeń oraz ocenianie i dobieranie odpowiednich materiałów do adaptacji
akustycznych, pozwoli na zdobycie umiejętności prawidłowego określania właściwości
akustycznych pomieszczeń. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne zródła informacji.
4. Pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń.
5. Ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów i sprzętu pomocnych w ich realizacji.
6. Sprawdzian postępów.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania w nim zawarte.
Prawidłowe odpowiedzi oznaczają, \e opanowałeś materiał rozdziału.
7. Sprawdzian osiągnięć dotyczący poziomu opanowania materiału nauczania całej
jednostki modułowej wraz z instrukcją i kartą odpowiedzi.
8. Wykaz literatury.
Je\eli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, wówczas poproś
nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny
pracy oraz instrukcji przeciwpo\arowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
313[06].Z2
Technologia produkcji
313[06].Z2.01
313[06].Z2.02
Nagrywanie i obróbka warstwy
Nagrywanie i obróbka dzwięku
dzwiękowej filmów
na potrzeby produkcji telewizyjnej
313[06].Z2.03 313[06].Z2.04
Nagrywanie i obróbka dzwięku na Rejestracje i obróbka dzwięku na
potrzeby produkcji radiowej potrzeby produkcji fonograficznej
313[06].Z2.05
Realizowanie nagrań
dzwiękowych na potrzeby
spektakli teatralnych
i imprez estradowych
313[06].Z2.06
Konserwacja sprzętu dzwiękowego
Schemat układu jednostek modułowych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu akustyki,
- rozró\niać elementy obwodów elektrycznych,
- czytać schematy blokowe urządzeń elektronicznych,
- obsługiwać komputer,
- obsługiwać urządzenia audio powszechnego u\ytku,
- obsługiwać studyjne i estradowe urządzenia elektroakustyczne,
- stosować przepisy BHP przy obsłudze urządzeń elektrycznych.
Ponadto powinieneś posiadać:
- badania laryngologiczne dopuszczające do pracy w charakterze akustyka wskazany
audiogram.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś, umieć:
- scharakteryzować technologie stosowane w produkcji teatralnej i estradowej,
- określić obowiązki i zadania pracowników na ró\nych etapach produkcji teatralnej
i estradowej,
- scharakteryzować podstawowy sprzęt nagłaśniający stosowany do produkcji
teatralnej/estradowej,
- wyjaśnić budowę, działanie i zasady obsługi operatorskich urządzeń dzwiękowych,
- posłu\yć się instrukcjami obsługi urządzeń dzwiękowych,
- dobrać sprzęt dzwiękowy i materiały do realizacji dzwięku,
- zaplanować rozwiązania inscenizacyjne i organizacyjne podczas pracy nad spektaklem
teatralnym (imprezą estradową),
- wyjaśnić rolę światła, dekoracji, kostiumów w spektaklach teatralnych i imprezach
estradowych,
- zastosować efekty specjalne podczas realizacji dzwięku,
- wyjaśnić zasady projekcji filmowej i telewizyjnej,
- zaplanować mikrofonizację i łączność techniczną,
- przygotować nagłośnienie sali estradowej do spektaklu teatralnego/imprezy,
- wykonać oprawę muzyczno-dzwiękową spektaklu teatralnego i imprezy estradowej,
- wykonać nagranie na \ywo, playback, półplayback,
- dobrać urządzenia zapisujące i odtwarzające dzwięk,
- wyjaśnić pojęcia: automatyka, powtarzalność ustawień, elementy improwizacji,
asekuracja działań, przestrzenna organizacja dzwięku,
- sporządzić szczegółową dokumentację dotyczącą realizowania dzwięku w produkcji
teatralnej i estradowej,
- oznakować zapisane nośniki,
- posłu\yć się normami technicznymi obowiązującymi w twórczości teatralnej
i estradowej,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo\arowej
podczas realizowania dzwięku.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA NAUCZANIA
4.1. Technologie realizacji dzwięku w spektaklach teatralnych
4.1.1. Materiał nauczania
Do współczesnej techniki teatralnej w dziedzinie dzwięku wkraczają rozwiązania
stosowane dotychczas w działalności estradowej. Przed wprowadzeniem do techniki teatralnej
magnetofonów, odtwarzaczy Audio CD czy MiniDisc efekty symulujące dzwięki natury były
wykonywane za pomocą urządzeń mechanicznych, a muzykę ilustracyjną wykonywano na
\ywo bez wspomagania urządzeniami nagłaśniającymi. Pomimo stosowania podobnych lub
tych samych urządzeń akustycznych w produkcji estradowej i teatralnej występują jednak
ró\nice w osiąganiu celu artystycznego. Od strony technicznej sposób realizacji dzwięku
w teatrach muzycznych jest zbli\ony do metod stosowanych przy nagłaśnianiu imprez
estradowych.
W teatrach muzycznych sprzęt akustyczny musi być dostosowany do profilu jego
działalności. Inne wymagania sprzętowe stawia teatr o profilu musicalowym, a inne teatr
operowy lub operetkowy. Teatry dramatyczne są zazwyczaj skromniej wyposa\one, chocia\
i tu ró\nice zaczynają się powoli zacierać ze względu na rozszerzanie repertuaru o spektakle
z elementami wokalno-muzycznymi. Pociąga to za sobą konieczność uzupełnienia
wyposa\enia sceny o urządzenia niezbędne do realizacji muzycznych. Dodatkowym
elementem typowym dla inscenizacji teatralnych, zarówno dramatycznych jak i muzycznych,
jest odtwarzanie muzyki ilustracyjnej i efektów imitujących naturalne dzwięki występujące
w przyrodzie czy \yciu codziennym.
Czynności wykonywane przez realizatora dzwięku w teatrze przy inscenizacjach
dramatów realizowanych w sposób klasyczny polegają głównie na odtwarzaniu i miksowaniu
dzwięku za pomocą odtwarzaczy audio i konsolety mikserskiej. W tak realizowanych
dramatach środkami wyrazu w warstwie dzwiękowej jest najczęściej muzyka ilustracyjna
i efekty imitujące dzwięki natury, biura, ulicy, wojny itp. Szerszy jest zakres pracy przy
realizacjach muzycznych, paramuzycznych lub multimedialnych. W pierwszej kolejności
przedstawiony będzie proces tworzenia warstwy dzwiękowej przy produkcjach spektakli
klasycznych.
Zwykle realizator dzwięku w teatrze zajmuje się tak\e monta\em dzwięku. Czasem
wymagana jest umiejętność zastosowania technik studyjnych dla dokonania mniej
skomplikowanych nagrań efektów dzwiękowych lub tekstów narracyjnych. Praca nad
realizacją spektaklu teatralnego rozpoczyna się od określenia przez re\ysera przedstawienia
czy wykorzystana będzie gotowa, opublikowana ju\ muzyka czy te\ na potrzeby spektaklu
zostanie ona napisana i dostarczona w gotowej formie przez kompozytora. Re\yser określa
tak\e jakie efekty dzwiękowe chce zastosować w spektaklu, jaki jest ich czas i sposób
odtworzenia. W przypadku korzystania z gotowej muzyki re\yser czasem decyduje się na jej
modyfikację czasową lub brzmieniową. Na tym etapie rola realizatora dzwięku polega na
przetworzeniu muzyki zgodnie z wymaganiami re\ysera, a tak\e na przygotowaniu
odpowiednich efektów dzwiękowych. Je\eli w teatrze znajduje się biblioteka efektów
dzwiękowych, realizator poprzez prezentację uzgadnia z re\yserem, które z nich będą
wykorzystane w przedstawieniu. Efekty tak\e mogą podlegać przetworzeniu poprzez
modyfikację brzmienia, czasu trwania, czy przez zmiksowanie kilku z nich w jeden. Dzwięki
imitujące naturę, miasto, czy środki komunikacyjne mo\na zakupić w postaci zbioru
pogrupowanych tematycznie efektów na płytach CD Audio. Mo\liwe jest tak\e zakupienie
pojedynczych efektów rozpowszechnianych przez firmy nagraniowe. W internecie mo\na
znalezć strony firm zajmujących się komercyjnym rozpowszechnianiem pojedynczych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
efektów, zbiorów efektów, a tak\e strony z darmowymi efektami. Czynnikiem decydującym
o przydatności tych ostatnich powinna być zawsze jakość. Nierzadko efekty wymagają
przetworzenia lub zmiksowania dwóch lub trzech, w jeden potrzebny w danym
przedstawieniu. Najprostszym przykładem mo\e być zgranie do jednego efektu dzwięków
pioruna i deszczu w odpowiednich proporcjach głośności. Proste efekty dzwiękowe jak
odgłosy kroków, gwar głosów, czy teksty narracyjne są mo\liwe do nagrania w warunkach
teatralnych.
Do modyfikacji muzyki lub efektów dzwiękowych najbardziej przydatnym narzędziem
jest komputer z edytorem audio. Do tych zastosowań preferowane są edytory z multitrackiem
czyli programowym odpowiednikiem magnetofonu wieloście\kowego, który w połączeniu
z mo\liwościami narzędzi edycyjnych programu zapewnia ogromne mo\liwości
kształtowania dzwięku. Na rynku dostępnych jest kilka programów edycyjnych spełniających
ten warunek (np. Sound Forge, Adobe Audition, Wave Lab, ProTools czy Cubase) i tylko od
indywidualnych preferencji lub zasobności finansowej zale\y, który z nich znajdzie się na
wyposa\eniu pracowni akustycznej. Teatry niskobud\etowe lub amatorskie mogą skorzystać
z oprogramowania Open Source (np. edytor Audacity).
Je\eli muzyka jest komponowana do konkretnego spektaklu, rola realizatora ogranicza
się najczęściej do skopiowania jej w odpowiedniej kolejności na nośniki u\ywane podczas
prób i spektakli. Podczas prób zawsze zachodzą okoliczności wymuszone przez potrzeby
inscenizacyjne powodujące konieczność modyfikacji lub dostosowania warstwy dzwiękowej
spektaklu. Dlatego najczęściej do prób u\ywane są nośniki wielokrotnego zapisu jak płyty
CD-RW nagrane w standardzie CD-DA lub dyskietki MiniDisc. Odtwarzaczami u\ywanymi
w technice teatralnej są najczęściej odtwarzacze MiniDisc i CD Audio z mo\liwością
odtwarzania płyt CD-RW. Odtwarzacze CD Audio najczęściej u\ywane są tylko do obsługi
prób, a uwa\ane za bardziej niezawodne odtwarzacze MiniDisc zarówno do prób, jak
i spektakli. Odtwarzacze MiniDisc i CD Audio do zastosowań teatralnych powinny posiadać
funkcję Autopauzy i Autocue. Autocue jest funkcją rozpoznającą ciszę na początku nagrania
i pozwalającą na start odtwarzania od miejsca pierwszego dzwięku, zaś funkcja Autopauzy
powoduje automatyczne zatrzymanie odtwarzania następnej ście\ki i samoczynne przejście
odtwarzacza w stan pauzy. Funkcja Autopauzy jest niezwykle przydatna w realizacji dzwięku
podczas jednoczesnego odtwarzania z dwóch, a nierzadko z trzech urządzeń jednocześnie.
MiniDisc w odró\nieniu od odtwarzacza CD Audio posiada mo\liwość nadania tytułów
utworom nagranym na dyskietce i funkcja ta jest często wykorzystywana przy realizacji
dzwięku. W niektórych teatrach do odtwarzania dzwięku podczas prób u\ywane są
komputery stacjonarne lub laptopy. Zaletą zastosowania komputera jest mo\liwość szybkiej
modyfikacji dzwięku przez pominięcie etapów kopiowania do i z komputera poprawionych
nagrań na odrębny nośnik u\ywany podczas prób. Powodem niestosowania komputerów do
odtwarzania nagrań w czasie spektakli jest zbyt niska stabilność systemów operacyjnych. Za
bardziej stabilne pod tym względem uwa\a się komputery firmy Apple, rzadziej jednak
u\ywane w teatrach ze względu na dość wysoką cenę.
W du\ych teatrach mających większą liczbę pracowników obsługi akustycznej jest
mo\liwy podział obowiązków w pracowni na monta\ystów dzwięku i realizatorów. Jednak
w przewa\ającej większości teatrów realizator musi wykonywać pracę zarówno monta\ysty
jak i realizatora. Zakres umiejętności zawodowych akustyka teatralnego musi być szerszy ni\
przy realizacjach estradowych, gdzie umiejętność monta\u dzwięku nie jest konieczna. Tak\e
w studio nagraniowym niezwykle rzadko zachodzi potrzeba cięcia i sklejania materiału
dzwiękowego wyłączając oczywiście studio telewizyjne czy filmowe.
Miejscem pracy realizatora dzwięku w teatrze jest kabina akustyczna, poło\ona
najczęściej w tyle widowni. Zdarza się, \e warunki techniczne i architektoniczne budynku
wymuszają inne poło\enie kabiny akustycznej (np. z boku widowni) i wtedy realizator
obserwuje akcję sceniczną za pomocą kamery i monitora. Kabiny dzielą się na
dzwiękoszczelne, gdy realizator dysponuje jedynie odsłuchem z mikrofonu lub mikrofonów
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
nad sceną teatralną lub otwarte je\eli dzwięk dociera do niego bezpośrednio. Mikrofon
i głośnik odsłuchowy nie jest jednak w stanie odtworzyć rzeczywistych proporcji natę\enia
dzwięku i jego barwy. Dlatego realizator musi posiąść umiejętność odpowiedniej interpretacji
słyszanego dzwięku. Praca w dzwiękoszczelnej kabinie jest trudna bez względu na jakość
urządzeń realizujących odsłuch ze sceny. Praca w kabinie otwartej jest bardziej komfortowa
chocia\ i w tym przypadku docierający do niej dzwięk nie jest dokładnym odzwierciedleniem
tego co słyszą widzowie. Realizacja dzwięku przy spektaklach muzycznych zawsze wymaga
usytuowania stanowiska akustyka na widowni.
Częstą praktyką w inscenizacjach teatralnych jest posługiwanie się planami
dzwiękowymi. W zale\ności od akcji scenicznej dzwięk mo\e być emitowany ze sceny,
z widowni, zza widowni lub lokalizowany z określonego kierunku. Przykładem mo\e być
efekt dzwiękowy przelatującego samolotu od sceny na tył widowni lub w panoramie sceny.
Efekty kierunkowe to na przykład dzwon zegara dochodzący z konkretnego miejsca na
scenie. Do uzyskania takich efektów konieczne jest odpowiednie rozmieszczenie głośników
i skonfigurowanie konsolety mikserskiej.
Rys. 1. Przykład powielenia efektu dzwonka telefonicznego w edytorze Adobe Audition
4.1.2. Pytania sprawdzające
Opowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki zakres pracy obowiązuje realizatora dzwięku w teatrze?
2. Jakie urządzenia odtwarzające są preferowane w produkcjach teatralnych?
3. Jakie funkcje muszą posiadać urządzenia odtwarzające u\ywane w teatrze?
4. W jakim miejscu realizator pracuje podczas realizacji dzwięku do spektaklu?
5. Czym są biblioteki efektów dzwiękowych?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj nagrania o długości 30 sekund zawierającego efekt kroków do spektaklu
teatralnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) przygotować potrzebne urządzenia dla dokonania nagrania,
5) podłączyć urządzenia do konsolety mikserskiej,
6) skonfigurować konsoletę do wykonania nagrania,
7) dokonać nagrania na dyskietkę MiniDisc,
8) sprawdzić poprzez odsłuchanie poprawność nagrania.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- konsoleta mikserska,
- rekorder MiniDisc,
- czysta dyskietka MiniDisc,
- mikrofon dynamiczny,
- przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 2
Wydłu\ do 3 minut nagrany w pierwszym ćwiczeniu efekt kroków za pomocą
programowego edytora audio.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skopiować nagranie z urządzenia MiniDisc do komputera,
5) wczytać nagranie do edytora audio.
6) za pomocą narzędzi edytora audio przedłu\yć nagranie do wymaganego czasu,
7) skopiować gotowe nagranie na dyskietkę MiniDisc,
8) sprawdzić poprawność edycji poprzez odsłuchanie zmontowanego nagrania.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym edytorem audio,
- rekorder MiniDisc,
- studyjny wzmacniacz odsłuchowy z monitorami odsłuchowymi,
- przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 3
Przygotuj materiał dzwiękowy do próby teatralnej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) nagrać na dyskietkę MiniDisc 5 utworów muzycznych z płyty CD Audio,
5) odciąć za pomocą narzędzi edycyjnych odtwarzacza MiniDisc ciszę na początku ka\dego
nagrania,
6) nadać za pomocą narzędzi edycyjnych odtwarzacza MiniDisc nazwy utworom
muzycznym.
7) sprawdzić poprzez odsłuchanie poprawność wykonania ćwiczenia.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- odtwarzacz CD Audio,
- rekorder MiniDisc,
- płyta z utworami muzycznymi,
- czysta dyskietka MiniDisc,
- przewody połączeniowe,
- słuchawki lub studyjny wzmacniacz odsłuchowy z monitorami odsłuchowymi.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1. nagrać prosty efekt dzwiękowy? Ą% Ą%
2. skopiować nagranie dzwiękowe do komputera? Ą% Ą%
3. posłu\yć się edytorem audio do przedłu\enia czasu efektu? Ą% Ą%
4. skopiować nagranie na dyskietkę MiniDisc? Ą% Ą%
5. posłu\yć się funkcjami edycyjnymi urządzenia MiniDisc? Ą% Ą%
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Przygotowanie materiału dzwiękowego do prób i spektaklu
4.2.1. Materiał nauczania
Większość spektakli teatralnych zawiera w warstwie dzwiękowej zarówno muzykę jak
i efekty dzwiękowe. Realizator przygotowuje ten materiał pod kątem zapotrzebowania
zło\onego przez re\ysera spektaklu. Gdy zachodzi potrzeba przetworzenia dla celów
inscenizacyjnych utworów muzycznych poprzez ich skrócenie, wydłu\enie lub przetworzenie,
przy pomocy nało\enia efektów, czynności te są wykonywane przez realizatora. W przypadku
skracania utworu muzycznego musi on odnalezć odpowiednie miejsca nadające się do
wycięcia niepotrzebnego fragmentu. Operacja taka musi być wykonana w sposób, który nie
zakłóci odbioru tak przerobionego utworu. Tak\e przy przedłu\aniu nagrania muzycznego
nale\y znalezć miejsca nadające się do wklejenia powielonej części, jak i znalezć taką część
utworu, którą mo\na powielić i wstawić do oryginalnego nagrania. Je\eli w przygotowaniach
do spektaklu uczestniczy kierownik muzyczny czasem jego pomoc w takich przypadkach jest
wskazana. Na rysunku 2 pokazano operację skracania utworu poprzez wycięcie jego
fragmentu. W podobny sposób wykonuje się wydłu\enie go poprzez wstawienie powielonej
jego części. Jest to jedna z podstawowych umiejętności wymagana od realizatora dzwięku
w teatrze.
Rys. 2. Przykład skrócenia utworu muzycznego poprzez wycięcie środkowej części i bezpośrednie sklejenie -
track 1 i 2 lub za pomocą miksu dwóch fragmentów - track 4 i 5. Miks wynikowy - track 7
Zdarza się, \e materiał muzyczny znajduje się na starszych nośnikach jak płyty winylowe
lub kasety magnetofonowe. W takim wypadku, aby nagrania odpowiadały wymogom
jakościowym konieczne jest ich oczyszczenie z szumów. Często zachodzi te\ potrzeba
skorzystania z procesora dynamiki. Przykładowe funkcje edytora audio opisane poni\ej
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
dotyczą programu Adobe Audition i ich nazwy w innych edytorach mogą się ró\nić. Tak\e
jakość ich działania i dobór parametrów samego procesu mo\e być inna. Do eliminacji szumu
o stałym natę\eniu (jest to charakterystyczne zjawisko przy nagraniach z kaset
magnetofonowych), słu\y narzędzie Hiss Reduction. Przy nagraniach z płyt winylowych
usuwane są tzw. kliki i szum za pomocą Click/Pop Eliminatora. Du\e mo\liwości redukcji
szumu daje narzędzie Noise Reduction (rys. 4, 5), umo\liwiające pobranie z nagrania profilu
szumu i ustawienie wielu parametrów samego procesu odszumiania. Do poprawy jakości
przesterowanych nagrań słu\y narzędzie Clip Restoration. Dostępne są specjalizowane
programy do restauracji nagrań. Oprócz wymienionych narzędzi, edytor audio wyposa\ony
jest w inne przydatne funkcje do poprawy jakości nagrań jak: wielopunktowy equalizer,
equalizer parametryczny z regulacją dobroci filtra Q, czy narzędzia do normalizacji poziomu
dzwięku. Trzeba przy tym pamiętać, \e w pierwszej kolejności nale\y u\yć narzędzi do
redukcji wszelkich zakłóceń i szumu. W dalszej kolejności mo\na korzystać z narzędzi
kształtujących dzwięk jak equalizery czy procesory dynamiki.
Przygotowany materiał dzwiękowy nale\y nagrać na odpowiednią ilość nośników,
których liczbę determinuje sposób realizacji dzwięku w czasie spektaklu. W zale\ności od
potrzeb inscenizacyjnych realizator posługuje się jednym, dwoma, a czasem trzema
odtwarzaczami dla osiągnięcia zamierzonego efektu dzwiękowego. W czasie prób ustalane są
poziomy odtwarzania poszczególnych utworów i sposób ich miksowania. Tak\e w czasie
prób realizator opisuje w scenariuszu, z którego odtwarzacza i w którym miejscu musi
włączyć, a w którym wyłączyć odtwarzanie. Zapisuje numer utworu, poziom głośności oraz
czas narastania i opadania poziomu dzwięku. Znaczniki miejsca startu i zatrzymania
odtwarzania są umieszczane w tekście scenariusza (rysunek 3). Je\eli moment startu lub
zatrzymania odtwarzania następuje dla określonej akcji scenicznej, opis tej sytuacji powinien
się znalezć obok tekstu. Nie ma normy określającej sposób opisu scenariusza, ale powinny
być w nim zawarte wymienione wy\ej zapisy. Poniewa\ krótki opis słowny nie jest w stanie
scharakteryzować sposobu odtwarzania sekwencji dzwiękowych jak i samego sposobu
miksowania poszczególnych ście\ek, realizator w czasie prób niejako uczy się odpowiednich
technik miksu, dla ka\dej sekwencji występującej w spektaklu. Realizacja dzwięku w teatrze
nigdy nie jest mechanicznym odtwarzaniem zgodnie z opisem w scenariuszu. Teatr posługuje
się \ywym słowem i ruchem scenicznym, więc zdarzają się pomyłki tekstowe lub
niespodziewane zmiany w akcji scenicznej. Sposób reakcji na takie zdarzenia określa
przydatność realizatora do pracy w roli aktywnego odtwórcy, mającego wpływ na wra\enie
artystyczne całości przedstawienia. Przy zmiennej obsadzie aktorskiej w tym samym
spektaklu najczęściej zmieniają się tak\e naturalne poziomy głosu scenicznego. W takim
wypadku realizator musi dostosować opisane w scenariuszu poziomy dzwięku muzyki
i efektów do poziomu głosu scenicznego, gdy\ inaczej dialogi mogłyby być niesłyszalne lub
nieczytelne. Doświadczony realizator musi polegać na swoim słuchu i powinien zmienić
parametry dzwięku, gdy warunki odsłuchowe się zmienią. Przyczyny mogą być ró\ne np.
du\a zmiana ciśnienia atmosferycznego, wilgotności powietrza czy te\ stopnia zapełnienia
widowni. Musi on ufać swoim zmysłom i to w głównej mierze słuch realizatora decyduje
o jakości przekazu w warstwie dzwiękowej.
Na rysunku 3 znajduje się przykładowy opis jednej strony scenariusza z najczęściej
stosowanymi symbolami opisującymi sekwencję odtwarzania poszczególnych ście\ek
dzwiękowych. Symbole MDx oznaczają numer odtwarzacza, nr x oznaczają numer utworu,
kierunek strzałek określa włączenie lub wyłączenie efektu lub muzyki, liczby 0 12 20
określają poziomy regulatorów w konsolecie mikserskiej dla kanałów poszczególnych
odtwarzaczy, 3 sek. lub 6 sek. oznacza czas narastania lub wyciszania dzwięku. Poziom
regulatorów sumy stereofonicznej w konsolecie powinien być niezmienny w czasie całego
spektaklu i najlepszym poziomem jest wartość 0dB. Od tej reguły są oczywiście wyjątki. Gdy
odtwarzane są bardzo ciche efekty na przykład świerszczy lub cichego deszczu wtedy zakres
pracy regulatorów poziomu dzwięku dla odtwarzacza byłby zbyt krótki i płynna regulacja
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
głośności byłaby utrudniona. W takich wypadkach poziom sumy stereofonicznej mo\e być
obni\any w miejscach tego wymagających, ale musi to być opisane w odpowiedniej części
scenariusza. Reguły te są tak\e determinowane przez dostępny sprzęt, poniewa\ efektywny
zakres regulacyjny potencjometrów suwakowych w typowych konsoletach mikserskich jest
ró\ny i zawiera się w przedziale od 60mm do 120mm. Potencjometrem suwakowym o długim
zakresie regulacyjnym mo\na operować o wiele precyzyjniej i wtedy zmiana poło\enia
regulatorów sumy stereofonicznej nie musi być konieczna. W scenariuszu muszą się znalezć
tak\e opisy przestrzennych efektów dzwiękowych zastosowanych w przedstawieniu.
0 -12
3 sek.
MD1
nr 3
Do strony 3
0 -20
MD2
6 sek.
nr 1
10 sek.
do 0
MD2
Rys. 3. Fragment scenariusza dramatu Szewcy Witkacego z przykładowym opisem dla realizatora dzwięku
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 4. Fragment nagrania z kasety magnetofonowej i okno narzędzia Noise Reduction z pobraną próbką szumu
Rys. 5. Odszumione nagranie z kasety magnetofonowej za pomocą narzędzia Noise Reduction
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2.2 Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zastosowanie ma programowy edytor audio w przygotowaniu materiału dla potrzeb
spektaklu?
2. Wymień podstawowe sposoby edycji materiału dzwiękowego dla potrzeb spektaklu.
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Skopiuj do komputera jedno nagranie z płyty winylowej i u\ywając narzędzi edytora
audio popraw jego jakość.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skopiować nagranie z płyty winylowej do komputera,
5) usunąć za pomocą edytora audio trzaski charakterystyczne dla nagrań na płytach
winylowych.
6) usunąć za pomocą edytora audio szum z nagrania.
7) u\yć jeśli zachodzi taka potrzeba narzędzi edytora do wyrównania dynamiki.
8) odciąć w edytorze audio ciszę na początku i końcu nagrania.
9) nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- gramofon analogowy z wkładką magnetyczną,
- komputer z zainstalowanym edytorem audio,
- rekorder MiniDisc,
- płyta winylowa z nagraniem muzycznym,
- czysta dyskietka MiniDisc,
- przewody połączeniowe,
- studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.
Ćwiczenie 2
Skopiuj do komputera nagranie muzyczne z analogowej kasety audio i za pomocą
narzędzi edytora audio popraw jego jakość.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skopiować nagranie z kasety audio do komputera,
5) usunąć za pomocą narzędzi edytora audio szum z nagrania,
6) wyrównać za pomocą narzędzi edytora audio dynamikę nagrania,
7) odciąć w edytorze audio ciszę na początku i końcu nagrania,
8) nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc,
9) ocenić jakość nagrania poprzez odsłuchania.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- magnetofon analogowy,
- komputer z zainstalowanym edytorem audio,
- rekorder MiniDisc,
- kaseta analogowa z nagraniem audio,
- czysta dyskietka MiniDisc,
- przewody połączeniowe,
- studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.
Ćwiczenie 3
Przy pomocy narzędzi edytora audio przedłu\ dwukrotnie czas nagrania muzycznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skopiować nagranie do komputera,
5) znalezć w nagraniu fragment, który nadaje się do powielenia i wstawienia w nagranie,
6) zaznaczyć w edytorze audio miejsca początku i końca kopiowanego fragmentu nagrania,
7) skopiować wybrany fragment nagrania,
8) wstawić poprzez miks potrzebną ilość razy skopiowany fragment nagrania do nagrania
podstawowego, a\ do uzyskania zało\onego czasu,
9) nagrać gotowy materiał na dyskietkę MiniDisc,
10) ocenić jakość edycji poprzez odsłuchanie wyedytowanego nagrania.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym edytorem audio,
- odtwarzacz CD Audio,
- rekorder MiniDisc,
- płyta CD Audio z nagraniem muzycznym,
- czysta dyskietka MiniDisc,
- przewody połączeniowe,
- studyjny wzmacniacz z monitorami odsłuchowymi.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1. usunąć zakłócenia ze skopiowanego nagrania dzwiękowego z płyty Ą% Ą%
winylowej na twardy dysk komputera?
2. usunąć zakłócenia ze skopiowanego nagrania dzwiękowego z kasety Ą% Ą%
analogowej na twardy dysk komputera ?
3. przedłu\yć nagranie wstawiając do niego skopiowany fragment? Ą% Ą%
4. wyrównać dynamikę oczyszczonych nagrań? Ą% Ą%
5. czy potrafisz opisać scenariusz teatralny do wykorzystania go przez Ą% Ą%
realizatora w próbach i spektaklach?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.3. Spektakle muzyczne i spektakle z elementami muzycznymi
4.3.1. Materiał nauczania
Spektakle muzyczne i paramuzyczne od strony technicznej są najbardziej zbli\one do
realizacji estradowych. Praca realizatora dzwięku przy próbach spektakli muzycznych
rozpoczyna się długo wcześniej ni\ w innych inscenizacjach. Praktycznie wszystkie próby
wokalne, muzyczne jak i choreograficzne, wymagają uczestnictwa akustyka. Realizator
oprócz odtwarzania dzwięku z urządzeń audio musi zapewnić dodatkowo odpowiednie
nagłośnienie wokalistów, najczęściej za pomocą zestawów mikrofonów bezprzewodowych.
Konieczne jest tak\e zapewnienie odpowiedniego odsłuchu na scenie. Przy spektaklach
z muzykami grającymi na \ywo nale\y zapewnić tak\e nagłośnienie instrumentów
i wzajemny odsłuch pomiędzy zespołem muzycznym a osobami śpiewającymi. Du\e
przedstawienia muzyczne z instrumentalistami, aktorami śpiewającymi na \ywo i dodatkowo
z efektami dzwiękowymi wymagają często dwuosobowej obsługi akustycznej. W musicalach,
tak jak przy nagłośnieniach estradowych, mo\e być wymagane osobne miksowanie dzwięku
do monitorów odsłuchowych i wtedy obsługa akustyczna powiększa się o realizatora
odsłuchów. Pracuje on przy scenie (np. w kulisie) i miksuje dzwięk do odsłuchów przy
pomocy konsolety odsłuchowej. W takim wypadku za konsoletą główną (FOH Front Of
House) pracuje dwóch realizatorów. Jeden zajmuje się miksem na \ywo, a drugi
odtwarzaniem efektów dzwiękowych. Ustalony mo\e być inny podział obowiązków
w zale\ności od stopnia skomplikowania obsługi. Realizacja dzwięku przy spektaklach
muzycznych wymaga rozwiązania wielu problemów technicznych, na przykład przy
umiejscowieniu na scenie monitorów odsłuchowych, które nie powinny przeszkadzać widzom
ani uczestnikom przedstawienia, a muszą zapewnić odpowiedni komfort wzajemnej
słyszalności wykonawców. Do zapewnienia odsłuchu na scenie najczęściej stosowane są
monitory odsłuchowe typu side-fill, a dla zespołu muzycznego najlepszym rozwiązaniem są
podłogowe monitory odsłuchowe. Zestawy nagłaśniające widownię w inscenizacjach
muzycznych muszą dysponować du\o większą mocą ni\ w realizacjach spektakli
dramatycznych. Mogą to być zarówno zestawy aktywne, jak i pasywne. Na przykład w teatrze
muzycznym Roma główne nagłośnienie sali realizowane jest za pomocą zestawu aktywnego
Line Array stosowanego głównie w imprezach estradowych, ale zapewniającego bardziej
równomierne pokrycie dzwiękiem widowni. Moc zestawów nagłaśniających musi być
dostosowana do wielkości sali i jej warunków akustycznych.
Sprzęt stosowany do realizacji spektakli muzycznych zasadniczo nie odbiega od
stosowanego w nagłośnieniach estradowych. Konsoleta główna powinna być wyposa\ona
w wystarczającą ilość kanałów dla wokalistów, zespołu muzycznego i odtwarzaczy audio.
W przypadku miksowania dzwięku do monitorów odsłuchowych z konsolety głównej bez
konsolety odsłuchowej, musi być zapewniona wystarczająca liczba torów AUX. Poniewa\
warunki akustyczne w sali teatralnej są względnie stałe, wskazane jest stosowanie cyfrowych
konsolet mikserskich, które gwarantują większą powtarzalność parametrów torów fonicznych.
W czasie prób mo\liwe jest staranne skonfigurowanie konsolety cyfrowej, które mo\e
wymagać drobnych zmian w czasie realizacji samych przedstawień. Technologia cyfrowa
w akustyce to nie tylko cyfrowe konsolety, ale całe zestawy sterujące wszystkimi
parametrami toru akustycznego. Za pomocą dedykowanego oprogramowania mo\na sterować
dystrybucją dzwięku do zestawów głośnikowych, konfigurować bezprzewodowe zestawy
mikrofonowe i urządzenia peryferyjne. Komunikacja pomiędzy urządzeniami realizowana
jest za pomocą specjalnego protokołu ethernet. W taki cyfrowy system audio wyposa\ona jest
Opera Wrocławska.
Dobór sprzętu potrzebnego do nagłośnienia przedstawienia le\y w gestii realizatora
spektaklu. Musi on zdecydować jakich urządzeń nale\y u\yć dla zapewnienia prawidłowego
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
brzmienia dzwięku. Wa\ny jest tak\e komfort pracy wykonawców. Podstawowe urządzenia
stosowane do tego celu to: procesory efektowe (najlepiej odrębne dla wokalistów i zespołu
muzycznego), deessery, eliminatory sprzę\eń akustycznych, kompresory dynamiki,
equalizery i bramki szumowe. Ilość torów monitorowych dla zespołu muzycznego jest
zale\na od składu instrumentalnego i indywidualnych preferencji wykonawców. Stosowane
są zarówno monitory odsłuchowe aktywne jak i pasywne. Aatwiejsza dystrybucja napięcia
zasilającego w sali teatralnej przemawia za stosowaniem aktywnych zestawów głośnikowych
i monitorów odsłuchowych.
Część wymagań determinuje wyposa\enie techniczne danej sali teatralnej. Je\eli istnieje
wystarczająca liczba stałych linii mikrofonowych i głośnikowych, nie jest konieczne u\ycie
multikoru do przesyłania sygnałów do i ze sceny. Po\ądana jest instalacja z anteną zbiorczą
do zestawów mikrofonów bezprzewodowych zapewniająca dobrą jakość i poziom sygnału
radiowego. Je\eli w spektaklu biorą udział instrumentaliści, realizator musi dobrać
odpowiednie mikrofony dedykowane do poszczególnych instrumentów. Instrumenty
elektroniczne mogą wymagać zastosowania urządzeń Direct Box do konwersji sygnału
niesymetrycznego na symetryczny. Czasem niezbędne jest zastosowanie indywidualnych
bezprzewodowych systemów dousznych, dla zapewnienia komfortu pracy wykonawcom,
zwłaszcza w dynamicznych scenach choreograficznych. W spektaklach muzycznych główna
konsoleta FOH musi być umiejscowiona w tyle widowni, aby realizator miał takie same
warunki odsłuchowe jak widzowie.
Spektakle paramuzyczne, np. bajki dla dzieci z piosenkami, najczęściej są realizowane
z u\yciem półplaybacków i wokali nagłośnionych za pomocą mikrofonów bezprzewodowych.
Miniaturowe mikrofony bezprzewodowe mocuje się do twarzy za pomocą przezroczystego
plastra. Pełne playbacki stosowane są w inscenizacjach wymuszających takie rozwiązanie.
Przykładem mo\e być sytuacja, gdy aktorzy grają w maskach, które nie gwarantują uzyskania
naturalnej barwy głosu lub gdy utrudniony jest prawidłowy odsłuch, ze względu na
konstrukcję masek. Playbacki stosuje się równie\ przy bardzo dynamicznych układach
choreograficznych uniemo\liwiających prawidłową emisję głosu wykonawców. Nagranie
playbacków realizowane jest najczęściej w studio nagraniowym lub, je\eli teatr dysponuje
odpowiednimi warunkami i sprzętem, na miejscu.
Akustyk podczas realizacji dzwięku w spektaklu muzycznym podobnie jak przy
pozostałych produkcjach teatralnych pracuje ze scenariuszem, w którym zapisuje informacje
o czynnościach jakie musi wykonać. W scenariuszu spektaklu muzycznego oprócz zapisów
kolejności odtwarzania utworów z poszczególnych nośników muszą tak\e znajdować się
opisy z numerami mikrofonów i linii instrumentalnych. Zapisywane są poziomy głośności
i ewentualnie zapis korekcji barwy, je\eli zmienia się ona w ró\nych częściach inscenizacji.
Do scenariusza powinien być dołączony opis poło\eń regulatorów w konsolecie takich jak
GAIN, sekcji equalizera, sekcji AUX i opis konfiguracji urządzeń peryferyjnych z opisem
efektów stosowanych w danym przedstawieniu. Nale\y dołączyć opis podłączeń mikrofonów
i linii instrumentalnych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rys. 8. Zdjęcie z musicalu Koty wystawionego w teatrze Roma. Widoczne miniaturowe mikrofony
bezprzewodowe u wykonawców [4]
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie monitory dla wykonawców są najczęściej stosowane w teatrach muzycznych?
2. Jakie urządzenia są stosowane w muzycznych realizacjach teatralnych?
3. Gdzie powinna znajdować się konsoleta FOH obsługująca spektakl muzyczny?
4. Jak powinien być opisany scenariusz do spektaklu muzycznego?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zamocuj do głowy wykonawcy mikrofon bezprzewodowy lavalier w sposób
gwarantujący dobre brzmienie głosu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skonfigurować i połączyć mały zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety
mikserskiej, wzmacniacza mocy i kolumn głośnikowych.
5) skonfigurować nadajnik i odbiornik zestawu bezprzewodowego.
6) przymocować mikrofon za pomocą plastra w odpowiedniej odległości od ust
wykonawcy.
7) podłączyć odbiornik mikrofonu bezprzewodowego do konsolety.
8) ustawić odpowiedni poziom wejściowy z odbiornika na kanał konsolety.
9) ustawić regulatory sekcji equalizera w konsolecie w pozycji neutralnej.
10) znalezć zmieniając poło\enie mikrofonu na twarzy wykonawcy optymalne miejsce
mocowania poprzez odsłuchiwanie przy ka\dej zmianie miejsca mocowania brzmienia
głosu w kolumnach głośnikowych.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- konsoleta mikserska,
- wzmacniacz mocy,
- dwie kolumny głośnikowe,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
- odbiornik i nadajnik bezprzewodowy z mikrofonem lavalier,
- przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 2
Napisz zapotrzebowanie na sprzęt potrzebny do nagłośnienia w spektaklu trzech
wokalistów i zespołu muzycznego w składzie: perkusja, gitara basowa, gitara elektryczna,
instrument klawiszowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
3) przeanalizować skład instrumentalny zespołu muzycznego pod kątem wymagań
odsłuchowych,
4) przeanalizować skład instrumentalny zespołu muzycznego pod kątem wykorzystania linii
symetrycznych i niesymetrycznych, a tak\e innych urządzeń potrzebnych do przesłania
sygnałów do konsolety,
5) zaplanować sposób podłączenia instrumentów zespołu muzycznego do konsolety,
6) określić jakie urządzenia nale\y zastosować w torach muzycznych,
7) określić jakie urządzenia nale\y zastosować w torach mikrofonowych,
8) określić ilość wzmacniaczy mocy jaką nale\y zastosować do zestawu nagłaśniającego
widownię i monitorów odsłuchowych,
9) określić ilość i typ przewodów,
10) określić jakie inne urządzenia powinny być u\yte dla osiągnięcia dobrej jakości
nagłośnienia.
Środki dydaktyczne:
- instrukcje obsługi urządzeń wybranych do realizacji ćwiczenia,
- papier formatu A4,
- flamaster.
Ćwiczenie 3
Skonfiguruj konsoletę mikserską do pracy w spektaklu muzycznym z trzema
mikrofonami bezprzewodowymi i z półplaybackami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) wybrać urządzenia niezbędne do wykonania nagłośnienia,
5) zanalizować sposób podłączenia wszystkich urządzeń w sposób zapewniający komfort
pracy i dobrą jakość dzwięku,
6) podłączyć urządzenia i skonfigurować konsoletę do pracy,
7) sprawdzić poprzez próbę dzwiękową poprawność połączeń i jakość dzwięku.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- konsoleta mikserska,
- zestaw mikrofonów bezprzewodowych,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
- odtwarzacz MiniDisc,
- wzmacniacz mocy,
- zestaw głośnikowy,
- urządzenia wybrane przez ucznia,
- przewody do podłączenia urządzeń.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1. Zamocować miniaturowy mikrofon lavalier do głowy wykonawcy? Ą% Ą%
2. Skonfigurować zestaw do nagłośnienia wykonawców z mikrofonami Ą% Ą%
bezprzewodowymi i u\ywających półplabacków?
3. Napisać zapotrzebowanie na urządzenia potrzebne do nagłośnienia Ą% Ą%
zespołu muzycznego i wokalistów?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.4. Realizacja dzwięku przy próbach i spektaklach
4.4.1. Materiał nauczania
W czasie prób i spektakli realizator dzwięku korzysta ze scenariusza sztuki, gdzie
zaznaczył wszystkie miejsca w których musi odtworzyć muzykę lub efekty. Sam sposób
realizacji musi zapewnić powtarzalność poziomów i barwy dzwięku. Proste realizacyjnie
spektakle mo\na obsłu\yć jednym odtwarzaczem audio, ale zdarzają się takie, w których
konieczne jest u\ycie nawet trzech. W czasie prób, gdy sceny powtarzane są kilkukrotnie
realizator doskonali metody pracy dostosowując poziom dzwięku i czas trwania muzyki lub
efektu. Przy odtwarzaniu muzyki ilustracyjnej wa\ne jest, aby stanowiła ona tło akcji
dziejącej się na scenie. Efekty imitujące zjawiska przyrodnicze powinny brzmieć jak
najbardziej naturalnie, chyba \e dla wyrazu artystycznego konieczny jest inny sposób
realizacji. Układ głośników z rysunku 9 pozwala na manipulowanie przestrzenią dzwiękową,
przy odtwarzaniu zarówno muzyki, jak i efektów. W ten sposób mogą być realizowane np.
efekty przeje\d\ającego samochodu, przelatującego samolotu czy przemieszczające się
w panoramie sceny, efekty kroków. Aby to osiągnąć do ka\dego głośnika musi być
zapewnione niezale\ne wysyłanie dzwięku ze wszystkich odtwarzaczy audio u\ywanych
w spektaklu. Zdarza się, \e w tym samym czasie w głośnikach na tyle sceny jest odtwarzany
dzwięk z jednego odtwarzacza, w głośnikach przed widownią z innego, a w tyle widowni
jeszcze z innego. Mo\liwość taką powinna zapewnić odpowiednia konsoleta mikserska
z mo\liwością jej elastycznej konfiguracji. Efekty wymienione powy\ej są realizowane
manualnie, gdy\ niezwykle rzadko mo\na przewidzieć czas trwania sceny w której efekt jest
stosowany.
Rys. 9. Standardowe rozmieszczenie głośników do realizacji teatralnych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
W inscenizacjach teatralnych mo\na spotkać na scenie urządzenia takie jak radia,
telefony lub telewizory. Wydobywający się z nich dzwięk jest tak\e odtwarzany przez
realizatora dzwięku. W takich przypadkach wykorzystuje się oryginalne głośniki
zamontowane w urządzeniach lub je\eli mają za niską moc, montuje się w nich głośniki
wy\szej mocy. Dzwięk do nich jest wysyłany z konsolety mikserskiej. Widzowie muszą
odnieść wra\enie naturalności dzwięku dochodzącego np. ze starego radia. Dlatego w takim
przypadku powinien to być przygotowany wcześniej za pomocą komputerowego edytora
audio, dzwięk o zawę\onym paśmie i z odpowiednim poziomem szumu. W podobny sposób
przygotowywane są dzwięki dające wra\enie dochodzących zza ściany, ze studni, z telefonu
lub innych naturalnych miejsc. Je\eli zachodzi potrzeba przetworzenia głosu z powy\szymi
efektami na \ywo, to do tego celu wykorzystuje się miniaturowe mikrofony bezprzewodowe
umieszczone w pobli\u ust aktora. Gdy aktor jest niewidoczny z widowni mo\na skorzystać
z doręcznych mikrofonów dynamicznych. Mikrofony pojemnościowe w teatrze
wykorzystywane są do nagłaśniania chórów lub tzw. dogłośnienia jakiegoś fragmentu dialogu
scenicznego.
Teatralny realizator dzwięku musi być przygotowany na niekiedy dość dziwne
zamówienia re\yserów. Zdarzają się zapotrzebowania na przepływającą wodę
w kaloryferze czy dzwięk pękającej struny gitarowej . Potrzebna jest wtedy du\a
wyobraznia i doświadczenie, aby takie efekty opracować. Nale\y te\ wziąć pod uwagę, \e
efekt słyszany w monitorach studyjnych zupełnie inaczej będzie brzmiał na scenie. Z tego
powodu do prób nale\y przygotować kilka wersji efektu i sprawdzić, która z nich jest
najbardziej odpowiednia w konkretnej sytuacji scenicznej. Próby są bardzo wa\nym okresem
przygotowawczym dla realizatora dzwięku. Na nich wypracowuje się algorytmy
postępowania w miejscach, gdzie następuje odtwarzanie dzwięku z kilku nośników w tym
samym czasie, z jednoczesną zmianą głośności lub tworzeniem efektu przestrzennego.
Wypracowanie odpowiedniej procedury postępowania w takich sytuacjach ułatwia
jednoczesną kontrolę scenariusza i realizację dzwięku. Z tego powodu zastąpienie akustyka
w skomplikowanych realizacyjnie spektaklach musi być poprzedzone pełną próbą z aktorami.
Jak widać są du\e ró\nice między realizacją dzwięku w produkcjach teatralnych
i produkcjach estradowych. Przy koncertach estradowych większość pracy akustyka przypada
na próby przed koncertem. Po prawidłowym zestrojeniu dzwięku w głośnikach głównych
i monitorach odsłuchowych sama realizacja dzwięku w czasie występu nie jest tak
pracochłonna. W produkcjach teatralnych praca odbywa się przez cały czas trwania spektaklu
i podlega wielu rygorom inscenizacyjnym. W czasie spektaklu osobą odpowiedzialną za jego
przebieg jest inspicjent. Realizator musi mieć komunikację głosową z inspicjentem, którą
zapewnia łączność interkomowa. Gdy konsoleta realizatora znajduje się w miejscu gdzie nie
ma sieci interkomowej łączność zapewniają krótkofalówki z zestawem słuchawkowym.
Aączność z inspicjentem jest konieczna, poniewa\ to on daje sygnał o rozpoczęciu spektaklu,
a w razie sytuacji awaryjnej podejmuje decyzje o sposobie rozwiązania problemu.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak powinny być rozmieszczone kolumny głośnikowe do typowych produkcji
teatralnych?
2. Na czym polega praca realizatora dzwięku w czasie prób teatralnych?
3. Jakie są sposoby odtwarzania warunków akustycznych ró\nych pomieszczeń
w warunkach scenicznych?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Stwórz jednominutowy efekt dzwiękowy burzy poprzez zmiksowanie dwóch efektów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skopiować efekt dzwiękowy deszczu do komputera,
5) skopiować efekt dzwiękowy pioruna do komputera,
6) wczytać do edytora audio obydwa efekty dzwiękowe,
7) połączyć efekty dzwiękowe deszczu i pioruna w odpowiednich proporcjach głośności,
8) skopiować gotowy efekt na dyskietkę MiniDisc,
9) oznakować zapisane nośniki,
10) sprawdzić brzmienie efektu poprzez odsłuchanie za pomocą zestawu nagłośnieniowego.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym edytorem audio,
- odtwarzacz CD audio,
- płyta CD audio z efektami dzwiękowymi deszczu i pioruna,
- urządzenie MiniDisc,
- zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,
- przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 2
Uzyskaj na \ywo efekt mowy w pomieszczeniu o du\ym echu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,
5) podłączyć do konsolety przewodowy dynamiczny mikrofon doręczny zamocowany na
statywie,
6) podłączyć do konsolety urządzenie efektowe,
7) odszukać w urządzeniu efektowym programy efektu echa,
8) wypróbować kilka z nich w celu wybrania najbardziej przydatnego do osiągnięcia celu
ćwiczenia,
9) uzyskać najbardziej naturalne brzmienie efektu poprzez dodanie go w odpowiedniej
proporcji do głosu.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,
- mikrofon dynamiczny doręczny,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
- statyw mikrofonowy,
- urządzenie efektowe,
- przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 3
Zrealizuj na \ywo efekt dzwiękowy przeje\d\ającego samochodu w panoramie sceny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,
5) podłączyć do konsolety mikserskiej urządzenie MiniDisc,
6) odtworzyć z urządzenia MiniDisc efekt dzwiękowy silnika samochodowego,
7) w czasie odtwarzania, za pomocą regulatorów poziomu dzwięku w kanałach konsolety
mikserskiej, uzyskać efekt przemieszczającego się dzwięku od lewej strony do prawej,
8) przećwiczyć tą czynność, aby uzyskać płynny i najbardziej naturalny efekt dzwiękowy
przemieszczania się pojazdu.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,
- odtwarzacz MiniDisc,
- dyskietka z nagranym efektem dzwiękowym silnika samochodowego.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1. wytworzyć efekt dzwiękowy miksując dwa ró\ne efekty? Ą% Ą%
2. zrealizować na \ywo efekty symulujące ró\ne pomieszczenia? Ą% Ą%
3. zrealizować na \ywo efekt przemieszczania się dzwięku? Ą% Ą%
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.5. Realizacja dzwięku w działalności estradowej
4.5.1 Materiał nauczania
Działalność estradowa jest dość szerokim pojęciem i dotyczy zarówno koncertów czy
imprez na wolnym powietrzu, jak i w salach widowiskowych lub teatralnych, a tak\e
w małych klubach. W zale\ności od miejsca, w którym się odbywa koncert lub widowisko
estradowe, realizator powinien mieć do dyspozycji odpowiedni sprzęt pozwalający na
prawidłowe nagłośnienie widowni i zapewnienie dobrych warunków pracy wykonawcom.
Najmniejsze wymagania sprzętowe występują przy koncertach w małych klubach lub
w kawiarniach. Scena w takich miejscach zajmuje najczęściej niewielką powierzchnię
i w przypadku u\ycia instrumentów akustycznych problem związany ze słyszalnością
pomiędzy instrumentalistami występuje incydentalnie. Przy instrumentach elektronicznych
mo\e zaistnieć konieczność zapewnienia odsłuchu wykonawcom, choć nie jest to regułą, gdy
wykonawcy słyszą dobrze dzwięk z głośników grających na widownię lub korzystają
z indywidualnych wzmacniaczy z głośnikami. Sam sposób nagłośnienia determinuje tak\e
charakterystyka akustyczna samego pomieszczenia. Do nagłośnienia małych sal słu\yć mogą
powermiksery (konsolety mikserskie ze zintegrowanym wzmacniaczem), które często
wyposa\one są w procesor efektowy. Wymagana moc zestawów głośnikowych i monitorów
odsłuchowych jest du\o mniejsza ni\ w przypadku du\ych sal koncertowych, czy estrad
plenerowych. Je\eli zachodzi konieczność nagłośnienia instrumentów akustycznych,
obowiązują takie same zasady, jak przy realizacji du\ych imprez. Nale\y stosować typy
mikrofonów dedykowanych dla poszczególnych instrumentów. Przy nagłaśnianiu perkusji
w salach klubowych, często wystarczy mikrofon dla hi-hatu i centrali (bębna wielkiego).
Realizator podejmuje decyzję o sposobie nagłośnienia danego zespołu biorąc pod uwagę jego
skład instrumentalny, warunki akustyczne sali i jej wielkość.
Rys. 10. Przykładowe nagłośnienie klubowe z poradnika firmy Soundcraft [5]
Sale w których odbywają się imprezy estradowe mo\na podzielić na takie, które zostały
zaprojektowane z uwzględnieniem dobrej akustyki (filharmonie, opery, teatry muzyczne) i na
sale okazjonalnie wykorzystywane do tego celu. Te ostatnie sprawiają najwięcej problemów
z dobrą emisją dzwięku. Powodem tych kłopotów są najczęściej płaskie ściany, powodujące
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
odbicia dzwięku, czy metalowe sufity rezonujące przy ró\nych częstotliwościach. Część tych
problemów mo\na rozwiązać stosując procesory efektowe. Równomierność charakterystyki
akustycznej pomieszczenia mo\na sprawdzić za pomocą analizatora pasma akustycznego. Jest
to przyrząd wyposa\ony w generator ró\owego szumu i czuły mikrofon o płaskiej
charakterystyce częstotliwościowej. Potrafi on wskazać jakie częstotliwości są tłumione przez
dane pomieszczenie, a które wzmacniane. Mając te dane mo\liwe jest wyrównanie
charakterystyki pomieszczenia za pomocą wielopunktowego equalizera pracującego na
wyjściu konsolety mikserskiej lub podłączonego przez gniazdo insertowe sumy
stereofonicznej. Aby pomiar był najbardziej obiektywny nale\y go dokonać w kilku
miejscach sali, a wynik uśrednić.
Rys. 11. Miniaturowy analizator widma akustycznego wielkości komputera PDA [6]
Wykonawcy biorący udział w imprezie estradowej powinni dostarczyć realizatorowi tak
zwany rider techniczny (rysunek 12). Tą nazwą określa się zbiór wymagań technicznych
wykonawcy dla akustyka prowadzącego nagłośnienie imprezy. Powinny być w nim zawarte
wymagania co do rodzaju głośników do nagłośnienia widowni, klasy konsolety mikserskiej
i urządzeń peryferyjnych. Dla nagłośnienia widowni często u\ywany jest skrót PA, z języka
angielskiego Public Adress lub wyra\enie \argonowe przody . W riderze określa się tak\e
ilość wejść w konsolecie mikserskiej, liczbę linii mikrofonowych, linii niesymetrycznych do
instrumentów, rodzaj i moc monitorów odsłuchowych i typów mikrofonów. Całości powinien
dopełnić rysunek z rozmieszczeniem instrumentów, statywów mikrofonowych i monitorów
odsłuchowych. Je\eli wykonawca \yczy sobie miksowania monitorów odsłuchowych osobną
konsoletą monitorową, to taka informacja równie\ powinna się znalezć w riderze. Dysponując
takim dokumentem mo\na przygotować i wstępnie skonfigurować sprzęt przed przyjazdem
wykonawców. Przed koncertem obowiązkowo powinna się odbyć próba akustyczna. W czasie
próby realizator musi ustalić brzmienia i poziomy instrumentów i wokali. Ustala się tak\e
proporcje poszczególnych instrumentów i wokali miksowanych do monitorów odsłuchowych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Realizator musi tak\e skonfigurować pozostałe urządzenia peryferyjne, których u\ywa
w danym koncercie. O wiele prostsze w realizacji są koncerty z półplaybackami. Wykonawcy
dostarczają podkłady muzyczne na płytach CD Audio lub dyskietkach MiniDisc. Realizator
musi jedynie zadbać o dobre brzmienie muzyki i prawidłową proporcję wokalu do podkładu
muzycznego.
Plenerowe realizacje estradowe są przedsięwzięciami anga\ującymi największe ilości
sprzętu nagłośnieniowego. Moce potrzebne do zapewnienia słyszalności na du\ej otwartej
przestrzeni liczone są w ju\ dziesiątkach kilowatów. Koncerty estradowe odbywają się na
stadionach sportowych, lotniskach czy placach miejskich. Sposób nagłośnienia zale\y od
konkretnego miejsca. Przy realizacjach imprez na stadionach lub innych niezabudowanych
przestrzeniach głównym zadaniem jest zapewnienie odpowiedniego poziomu głośności
i czytelności dzwięku. Dotyczy to zarówno widowni jak i sceny. Trudniejsze jest nagłośnienie
placów miejskich lub miejsc z zabudową. W takich miejscach szkodzić mogą odbicia
dzwięku od ścian budynków. Je\eli widownia rozpościera się na sąsiadujące ulice muszą być
zastosowane zestawy głośnikowe osobne dla przodu widowni i dodatkowe, nagłaśniające
dalszy obszar. Takie rozmieszczenie głośników najczęściej wymaga zastosowania układów
opózniających dzwięk w głośnikach poło\onych dalej od sceny, aby zapobiec efektowi
podwójnego dzwięku.
Sam sposób realizacji dzwięku w ka\dym miejscu, w sali koncertowej czy w plenerze,
powinien uwzględniać jaki rodzaj występu jest nagłaśniany. Występ chóru, orkiestry
symfonicznej czy zespołu jazzu tradycyjnego wymaga najczęściej jedynie utrzymania
dobrych proporcji między instrumentami i zadbania o czytelność i klarowność dzwięku.
Realizacja sprowadza się zatem do odpowiedniego wzmocnienia dzwięku instrumentów
akustycznych oraz głosów wykonawców i mo\e wymagać jedynie dodania efektów
uprzestrzenniających dzwięk za pomocą urządzenia efektowego. Nieco inaczej od strony
realizatorskiej powinien być potraktowany występ zespołów u\ywających instrumentów
elektronicznych i nieakustycznych. W takim przypadku realizator ma ogromny wpływ na
kształtowanie dzwięku poszczególnych instrumentów, a co za tym idzie na ogólne wra\enie
artystyczne. Je\eli nagłaśniane są znane zespoły muzyczne mo\na się posiłkować ich
brzmieniem z wydanych płyt. Nie zawsze jest to skuteczna metoda lub mo\liwa do
osiągnięcia, dlatego końcowy efekt realizatorski powinien być uzgodniony przede wszystkim
z wykonawcą. W Polsce nie ma jeszcze norm określających poziom dzwięku na koncertach
i imprezach estradowych. Mo\na przyjąć, \e wartość głośności nie powinna przekroczyć
110dB. Nie zawsze głośność jest najwa\niejsza i nale\y zadbać przede wszystkim
o czytelność i klarowność dzwięku.
Początkujący realizator powinien zaczynać od nagłaśniania małych imprez klubowych
i w miarę nabierania doświadczenia realizować większe produkcje estradowe. Zwłaszcza
urządzenia efektowe i procesory dynamiki wymagają czasu, aby w pełni wykorzystać ich
mo\liwości. Wskazane jest czytanie bran\owych czasopism i śledzenie rynku urządzeń
słu\ących do realizacji dzwięku.
Krzysztof Krawczyk wymagania techniczne:
" Mikrofony wokalowe: 6 szt. ( na kablach / statywy )
" Monitory: min. 3 tory ( 8 szt. )
" Omikrofonowanie perkusji: 7 pkt. + 2 OH*
" D-box stereo (MD)
" D-box stereo ( keyboard )
" Mikrofon do wzm. (git.el.)
NAGAOŚNIENIE:
min. 2 x 5000W
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
zestaw alternatywny:
" Mikrofony wokalowe: 6 szt. ( na kablach / statywy )
" Monitory: min. 4 tory ( 8 szt. )
" mixer monitorowy od strony MD
" Drum fill 1x
" Side fill 2x
" Omikrofonowanie perkusji: 7 pkt. + 2 OH
" D-box stereo (MD)
" D-box stereo ( keyboard )
" D-box do wzm (git. bas)
" Mikrofon do wzm. (git.el.)
" Podest pod perkusję (2,5 x 2,5)
NAGAOŚNIENIE:
min. 2 x 10000W
Inputs line front/monitor miner:
01-09 perkusja
10-bas
11-gitara
12-13 keyboard
14-15 MD
16-21 wokale
Rys. 12. Oryginalny rider techniczny Krzysztofa Krawczyka [10]
* OH jest skrótem od nazwy overhead określającej mikrofon zbierający od góry dzwięk z talerzy perkusyjnych.
Rys. 13. Koncert kameralny. Jeden mikrofon pojemnościowy zbierający dzwięk z instrumentów [7]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Rys. 14. Zestaw głośników zainstalowany do nagłośnienia imprezy plenerowej [8]
Rys. 15. Zdjęcie z koncertu z widocznym po lewej stronie odsłuchem side-fill [8]
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakiego zestawu urządzeń mo\na u\yć do nagłośnienienia koncertu w klubie lub
w kawiarni?
2. Do czego słu\y analizator widma akustycznego?
3. Co to jest rider techniczny dla realizatora dzwięku?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyrównaj charakterystykę częstotliwościową pomieszczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) skonfigurować zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,
5) podłączyć equalizer 31 punktowy do gniazd INSERT sumy stereofonicznej,
6) dokonać pomiaru za pomocą analizatora widma akustycznego w kilku miejscach
pomieszczenia,
7) zanotować wyniki pomiarów,
8) uśrednić wynik,
9) wyrównać charakterystykę częstotliwościową pomieszczenia za pomocą regulatorów
equalizera,
10) sprawdzić za pomocą analizatora widma akustycznego osiągnięty rezultat,
11) odtworzyć utwór muzyczny i korzystając z przełącznika BYPASS w equalizerze wskazać
ró\nice w brzmieniu utworu przed i po wyrównaniu charakterystyki częstotliwościowej
pomieszczenia.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- zestaw nagłośnieniowy składający się z konsolety mikserskiej, wzmacniacza mocy
i kolumn głośnikowych,
- analizator widma akustycznego,
- equalizer 31 punktowy,
- odtwarzacz CD Audio,
- płyta z utworem muzycznym,
- przewody połączeniowe,
- papier formatu A4,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Napisz rider techniczny dla warunków sali klubowej dla zespołu składającego się
z wokalisty i czterech instumentalistów gitara basowa, gitara akustyczna, perkusja,
instrument klawiszowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zapotrzebowanie na urządzenia dla ka\dego instrumentu muzycznego,
2) przeanalizować zapotrzebowanie na urządzenia dla wokalisty,
3) opisać sposób podłączenia urządzeń,
4) sporządzić schematyczny rysunek rozmieszczenia urządzeń na scenie.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- papier A4,
- przybory do pisania.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1. dokonać pomiaru charakterystyki akustycznej pomieszczenia? Ą% Ą%
2. napisać rider techniczny? Ą% Ą%
3. scharakteryzować ró\nice w sposobie nagłośnienia w klubach
i w produkcjach plenerowych? Ą% Ą%
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.6. Podstawowe urządzenia stosowane w realizacjach teatralnych
i estradowych
4.6.1. Materiał nauczania
Podstawowym urządzeniem realizatora dzwięku jest konsoleta mikserska. W teatrach,
które w repertuarze nie posiadają spektakli muzycznych mo\e ona posiadać kilkanaście
kanałów, co najmniej 4 tory AUX i 4 podgrupy. Nie musi być wyposa\ona w rozbudowany
moduł equalizera. Wystarczający jest trzypunktowy i niekoniecznie parametryczny. Wygodną
pracę powinny zapewnić potencjometry suwakowe głośności kanału (nazywane przez
realizatorów faderami) o długości 100mm i więcej. Podgrupy powinny posiadać
indywidualne wyjścia, które mogą słu\yć do wysyłania sygnału do poszczególnych
głośników usytuowanych w ró\nych miejscach dla osiągnięcia kierunkowych efektów
dzwiękowych. Do tego celu mogą tak\e słu\yć wyjścia AUX. W teatralnych kabinach
akustycznych nie powinno się stosować powermikserów, ze względu na szum wentylatora
wymuszającego chłodzenie. W teatrach muzycznych konsolety mikserskie powinny posiadać
du\o większą liczbę kanałów. Przy du\ych produkcjach same zestawy mikrofonów
bezprzewodowych mogą zająć kilkanaście kanałów, a do tej liczby nale\y doliczyć
instrumenty zespołu muzycznego i odtwarzacze audio. Ilość torów AUX, najlepiej
z przełącznikiem PRE/POST, tak\e powinna być du\o większa. Gdy ilość kanałów
w konsolecie jest za mała mo\na podłączyć dwie konsolety kaskadowo. Połączenie to polega
na tym, \e sygnał z wyjścia sumy stereofonicznej pierwszej konsolety jest podany na dwa
wejścia kanałów drugiej konsolety. W drugiej konsolecie zsumowany sygnał z pierwszej jest
miksowany z pozostałymi kanałami tej ostatniej. Wzmacniacze mocy są sterowane tylko
z drugiej konsolety.
Mikrofony są następną w kolejności grupą urządzeń mającą wszechstronne zastosowanie
zarówno w teatrze jak i estradzie. Ze względu na sposób przesyłania dzwięku mo\na je
podzielić na przewodowe i bezprzewodowe. Miniaturowe mikrofony bezprzewodowe są
najchętniej u\ywane do produkcji muzycznych, zarówno estradowych, jak i teatralnych, je\eli
wykonawcy oprócz śpiewania wykonują układy choreograficzne. W teatralnych produkcjach
muzycznych chętniej są u\ywane mikrofony pojemnościowe lavalier, ze względu na małe
gabaryty. W realizacjach estradowych częściej u\ywa się dynamicznych mikrofonów
nagłownych, które ze względu na konstrukcję wkładki mikrofonowej są nieco większe, ale
zapewniają pełniejszą barwę głosu i są bardziej odporne na przesterowania.
Rys. 16. Miniaturowy pojemnościowy mikrofon lavalier [11]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Rys. 17. Miniaturowy dynamiczny mikrofon lavalier [11]
Dynamiczne mikrofony przewodowe są stosowane zarówno do wokalu jak i do
nagłośnienia instrumentów akustycznych. Obecnie nie produkuje się uniwersalnych
mikrofonów do wszystkiego lecz opracowywane są konstrukcje dedykowane konkretnym
zastosowaniom. Produkowane są mikrofony do instrumentów dętych, gitar i perkusji.
Specjalne zestawy perkusyjne składają się z mikrofonów dedykowanych konkretnym bębnom
i talerzom. Jest tak\e cała grupa mikrofonów instrumentalnych bezprzewodowych dla
instrumentalistów dynamicznie poruszających się po scenie. Są to zarówno mikrofony
pojemnościowe, jak i dynamiczne. Przy stosowaniu du\ej liczby zestawów mikrofonów
bezprzewodowych powinno się stosować dystrybutory antenowe i antenę zbiorczą.
Mikrofony pojemnościowe wymagają zasilania baterią lub napięciem phantom (48V prądu
stałego) z konsolety mikserskiej. Bardzo często wokaliści są przywiązani do jednego typu
i marki mikrofonu, gdy\ uwa\ają, \e tylko ten model najlepiej oddaje barwę i dynamikę ich
głosu.
Procesory dynamiki mają za zadanie głównie utrzymanie poziomu sygnału w określonym
przez realizatora zakresie. Poprawiają one dynamikę dzwięku i zwiększają komfort pracy
realizatora. Procesorami dynamiki są urządzenia takie jak: kompresory, limitery, bramki
szumowe i ekspandery. Spotykane są procesory integrujące w jednej obudowie funkcje kilku
ró\nych urządzeń. Procesory dynamiki rzadko są u\ywane w produkcjach teatralnych
o repertuarze typowo dramatycznym, natomiast chętnie wykorzystywane są w produkcjach
muzycznych i estradowych. Urządzeniem, które wprawdzie nie jest procesorem dynamiki, ale
działa na podobnej zasadzie jest eliminator sprzę\eń akustycznych. Jego działanie polega na
tłumieniu bardzo wąskiej części pasma akustycznego, eliminując niekontrolowane sprzę\enie
zwrotne powstające w tej właśnie części. Sprzę\enia powstają w ró\nych częściach pasma
akustycznego. Sprzę\eniu mo\na zapobiec stosując equalizer do obni\enia poziomu sygnału
tej częstotliwości, w której powstaje sprzę\enie. Przewagą eliminatora jest to, \e dynamicznie
reaguje na powstające sprzę\enie akustyczne. Gdy zjawisko sprzę\enia nie występuje
eliminator nie ingeruje w poziom sygnału. Sprzę\enia najczęściej występują w torach
monitorów odsłuchowych, więc zalecanym miejscem włączenia eliminatora jest wyjście
sygnału monitorowego z konsolety mikserskiej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Rys. 18. Eliminator sprzę\eń akustycznych firmy Sabine i wykres z instrukcji obsługi obrazujący zasadę
działania urządzenia [9]
Urządzenia kształtujące charakterystykę częstotliwościową dzwięku spotykane są
w ka\dym typie działalności teatralnej i estradowej. Słu\ą zarówno do wyrównania
charakterystyki częstotliwościowej sal i przestrzeni plenerowych, jak i do modyfikacji
brzmienia pojedynczych instrumentów. Urządzeniami kształtującymi charakterystykę
częstotliwościową są korektory graficzne (equalizery).
Procesory efektowe słu\ą do nadania dzwiękowi przestrzeni i naturalnie brzmiących
pogłosów, stosuje się je zarówno do wokalu, jak i do instrumentów. Dobrze dobrany efekt
powoduje, \e dzwięk jest szlachetniejszy, bardziej pełny i powinien brzmieć przestrzennie. Za
jego pomocą mo\na tak\e uzyskać efekty kształtujące dzwięk w sposób nieosiągalny innymi
metodami. Takimi efektami są np. flanger lub chorus. Procesory efektowe stosowane są
zarówno w produkcjach teatralnych, jak i estradowych.
Do przesyłania sygnałów z mikrofonów i instrumentów stosowane są przewody
o odpowiednich parametrach rezystancyjnych i pojemnościowych. Przewody mikrofonowe
wykonywane są w standardzie symetrycznym i zakończone wtykami XLR. Przewody
instrumentalne są niesymetryczne i zakończone wtykami TS. Do przesyłania wielu sygnałów
między sceną a konsoletą mikserską na odległości od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów
u\ywane są multikory. Są to wielo\yłowe, ekranowane przewody z jednej strony zakończone
wtykami XLR a z drugiej panelem z gniazdami XLR. Multikor posiada mo\liwość przesyłu
sygnału do konsolety oraz z konsolety na scenę. Poniewa\ maksymalna odległość przesyłania
sygnału symetrycznego wynosi 100 metrów, suma długości przewodu mikrofonowego
włączonego do multikoru i długość samego multikoru nie mo\e przekroczyć tej wartości.
W teatrach znajdują się często stałe instalacje mikrofonowe łączące kabinę akustyka ze sceną
i je\eli liczba tych linii jest wystarczająca stosowanie multikoru staje się zbędne. Nale\y
zwracać szczególną uwagę na jakość przewodów mikrofonowych, instrumentalnych
i multikorowych, poniewa\ złe jakościowo przewody będą przyczyną niemo\liwych do
usunięcia zakłóceń. Ta sama zasada dotyczy wtyków. Do zamiany sygnału niesymetrycznego
na symetryczny słu\y urządzenie direct box (w skrócie D-box). Zasilane jest napięciem
z baterii lub z napięciem phantom z konsolety mikserskiej. Przewody głośnikowe powinny
mieć odpowiedni do przenoszonej mocy przekrój. Aby wyeliminować ewentualne zakłócenia
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
elektryczne wskazane jest u\ywanie koncentrycznych przewodów głośnikowych. W starszych
teatrach jeszcze mo\na spotykać wysokonapięciowe instalacje głośnikowe. W takiej instalacji
sygnał po wzmocnieniu we wzmacniaczu mocy jest za pomocą specjalnego transformatora
podnoszony do wartości około 100V. Następnie w kolumnie głośnikowej taki sam
transformator obni\a napięcie do wartości jaką wytwarza wzmacniacz. Taki system
stosowany był w celu uniknięcia strat mocy przy długich liniach głośnikowych i umo\liwia
u\ycie przewodu głośnikowego o mniejszym przekroju. Problem straty mocy w długich
liniach głośnikowych mo\na wyeliminować poprzez umieszczenie wzmacniaczy mocy jak
najbli\ej kolumn głośnikowych i podanie z kabiny akustycznej sygnału sterującego na
wzmacniacz.
Zestawy głośnikowe mo\na podzielić na pasywne i aktywne. W zestawach aktywnych
w jednej obudowie zintegrowany jest wzmacniacz mocy. Zestaw aktywny wymaga zasilania
sieciowego i sygnału sterującego z konsolety mikserskiej. Przy zestawach głośnikowych
pasywnych dostarczany jest jedynie sygnał ze wzmacniacza mocy. Zestawy głośnikowe
występują jako szerokopasmowe, gdy głośniki w jednej obudowie odtwarzają pełne pasmo
akustyczne i modułowe, gdy pasmo akustyczne jest dzielone między modułami. Ka\dy moduł
zasilany jest osobnym wzmacniaczem mocy dostarczającym sygnał w określonym paśmie.
Dzieleniem pasma akustycznego przed wzmacniaczami mocy zajmuje się urządzenie
o nazwie crossover. Crossovery występują jako pasywne i aktywne, a te ostatnie coraz
częściej wykonywane są w technologii cyfrowej. Najczęściej stosowany jest podział pasma na
część niskotonową, średniotonową i wysokotonową. Monitory odsłuchowe mo\na podzielić
na podłogowe, boczne (side-fill) i perkusyjne (drum-fill). Monitorami side-fill mogą być
zestawy głośnikowe przeznaczone do nagłaśniania widowni lecz zainstalowane z boku sceny
i grające w stronę wykonawców. Odtwarzają one ten sam dzwięk co zestawy emitujące
dzwięk w kierunku widowni (PA). Monitory drum-fill przeznaczone są dla perkusisty. Mo\e
to być kolumna głośnikowa PA, ale powinna charakteryzować się du\ą mocą, wysoką
dynamiką i dobrym odtwarzaniem niskich tonów. Monitory odsłuchowe, tak jak zestawy
głośnikowe, występują tak\e w wersji pasywnej i aktywnej. W produkcjach estradowych
stosowane są równie\ indywidualne douszne bezprzewodowe systemy odsłuchowe.
Ka\de z urządzeń opisanych powy\ej, za wyjątkiem zestawów głośnikowych, występuje
tak\e w wersji cyfrowej. Przy pełnej digitalizacji dzwięku w pełnym systemie cyfrowym,
sygnał w postaci analogowej występuje tylko pomiędzy mikrofonami i instrumentami
a konsoletą mikserską, a tak\e pomiędzy wzmacniaczem mocy a zestawem głośnikowym.
Poza opisanymi powy\ej urządzeniami wykorzystywane są tak\e statywy mikrofonowe
z uchwytami mikrofonowymi i skrzynie transportowe standardu RACK do monta\u sprzętu.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:
1. Jakie parametry powinna posiadać konsoleta mikserska dla produkcji muzycznych?
2. Jakie urządzenia zaliczane są do procesorów dynamiki?
3. Jakie jest zastosowanie procesorów efektowych?
4. Jak mo\na sklasyfikować zestawy głośnikowe ze względu na ich konstrukcję?
5. Jakie są typy monitorów odsłuchowych?
6. Jakie jest zastosowanie multikoru?
4.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Skonfiguruj z wykorzystaniem multikoru zestaw nagłośnieniowy dla wokalisty
śpiewającego z półplaybackiem.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) podłączyć multikor do konsolety,
5) podłączyć na scenie mikrofon do multikoru,
6) podać sygnał do wzmacniaczy mocy przy scenie za pośrednictwem multikoru,
7) podać sygnał do monitora odsłuchowego na scenie za pośrednictwem multikoru,
8) sprawdzić poprawność połączeń przeprowadzając próbę głosową.
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- multikor,
- konsoleta mikserska,
- mikrofon dynamiczny,
- statyw mikrofonowy,
- wzmacniacz mocy,
- zestaw głośników PA,
- podłogowy monitor odsłuchowy,
- wzmacniacz do monitora odsłuchowego,
- przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 2
Skonfiguruj pełen zestaw nagłośnieniowy do koncertu w sali, dla wokalisty z gitarą
akustyczną i muzyka z instrumentem klawiszowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzeń,
4) podłączyć multikor do konsolety mikserskiej.
5) podłączyć zestaw głośników PA podając sygnał z konsolety mikserskiej do wzmacniaczy
mocy za pośrednictwem multikoru.
6) podłączyć dwa podłogowe monitory odsłuchowe do wzmacniaczy odsłuchowych,
7) podłączyć wzmacniacze odsłuchowe do konsolety mikserskiej za pośrednictwem
multikoru.
8) podłączyć dwa monitory odsłuchowe side-fill do wzmacniaczy odsłuchowych
9) podłączyć wzmacniacze odsłuchowe do konsolety mikserskiej za pośrednictwem
multikoru.
10) podłączyć mikrofon multikoru.
11) podłączyć instrument klawiszowy do multikoru wykorzystując Direct-box.
12) podłączyć procesor efektowy dla wokalisty do konsolety mikserskiej.
13) podłączyć kompresor dla wokalisty do konsolety mikserskiej.
14) podłączyć equalizer wielopunktowy do korekcji sygnału dla podłogowych monitorów
odsłuchowych.
15) sprawdzić poprzez odsłuchanie prawidłowość połączeń.
16) sprawdzić poprzez odsłuchanie działanie urządzeń podłączonych do konsolety.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Wyposa\enie stanowiska pracy:
- multikor,
- konsoleta mikserska,
- mikrofon dynamiczny,
- instrument klawiszowy,
- urządzenie direct-box,
- statyw mikrofonowy,
- wzmacniacz mocy,
- zestaw głośników PA,
- podłogowe monitory odsłuchowe,
- monitory odsłuchowe side-fill,
- wzmacniacze do monitorów odsłuchowych,
- kompresor,
- procesor efektowy,
- equalizer,
- przewody połączeniowe.
Ćwiczenie 3
Wycieczka edukacyjna do teatru w celu zapoznania się z pracą realizatora dzwięku
podczas spektaklu muzycznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obserwować pracę realizatora dzwięku podczas przedstawienia,
2) poprosić po przedstawieniu o wyjaśnienie procedur postępowania stosowanych podczas
pracy realizatora,
3) sporządzić notatki z obserwacji i odpowiedzi realizatora dzwięku.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1. skonfigurować zestaw nagłośnieniowy do koncertu w sali? Ą% Ą%
2. wykorzystać w realizacji nagłośnienia urządzenia poznane w czasie Ą% Ą%
kształcenia
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\dego zadania dołączone są 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest
prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie stawiając w odpowiedniej rubryce znak X.
W przypadku pomyłki nale\y błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłó\ jego rozwiązanie na
pózniej i wróć do niego, gdy pozostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
1. Moduł multitrack w edytorze audio jest programowym odpowiednikiem
a) kompresora.
b) magnetofonu wieloście\kowego.
c) programowego miksera.
d) crossovera.
2. Funkcja Autocue w odtwarzaczu pozwala na
a) odcięcie wysokich tonów z utworu.
b) automatyczny podział nagrania przy trzysekundowej przerwie.
c) rozpoczęcie odtwarzania utworu od pierwszego dzwięku.
d) zatrzymanie odtwarzania po ostatnim dzwięku w utworze.
3. Funkcja Autopauzy w odtwarzaczu powoduje
a) automatyczne zatrzymanie odtwarzania przy trzysekundowej pauzie w nagraniu.
b) automatyczne rozpoczęcie odtwarzania po trzech sekundach od naciśnięcia
przycisku PLAY.
c) automatyczne zatrzymanie odtwarzania przed następnym utworem.
d) automatyczny podział nagrania przy trzysekundowej przerwie.
4. Multikor jest urządzeniem u\ywanym do
a) przesyłania wielu sygnałów sterujących za pomocą jednego wielo\yłowego
przewodu.
b) nagrywania dzwięku w systemie wieloście\kowym.
c) wielokrotnego odtwarzania tego samego utworu muzycznego.
d) miksownia kilku efektów dzwiękowych w tym samym czasie.
5. Mo\liwość nadania tytułów nagraniom posiada odtwarzacz
a) CD Audio.
b) DVD.
c) kaset audio.
d) MiniDisc.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
6. Kabina akustyka otwarta zapewnia
a) bezpośredni odsłuch ze sceny.
b) odsłuch ze sceny za pomocą mikrofonów odsłuchowych i głośnika.
c) optymalne warunki dla realizacji dzwięku w spektaklach muzycznych.
d) większe pole obserwacji sceny teatralnej.
7. Charakterystyczny dla nagrań z kaset magnetofonowych jest
a) szum ze zmiennym poziomem.
b) szum o stałym poziomie.
c) ró\owy szum.
d) biały szum.
8. Do poprawy dynamiki nagrań z nośników analogowych w edytorach audio słu\y
a) equalizer.
b) kompresor.
c) limiter.
d) deesser.
9. Przy restauracji nagrań z nośników analogowych w edytorze audio w pierwszej
kolejności
a) usuwany powinien być szum i zakłócenia.
b) powinna być poprawiona dynamika nagrania.
c) poprawiana powinna być charakterystyka częstotliwościowa.
d) usuwane są odcinki ciszy przed i po nagraniu.
10. W opisie realizatorskim scenariusza musi się znalezć
a) typ mikrofonów u\ywanych w spektaklu.
b) ilość przewodów mikrofonowych potrzebnych do realizacji spektaklu.
c) numer odtwarzacza i numer utworu odtwarzanego od zaznaczonego miejscu.
d) typ nośnika na którym nagrane są efekty.
11. Poziom potencjometrów sumy stereofonicznej w konsolecie mikserskiej powinien
wynosić
a) 0dB.
b) +3dB.
c) 12dB.
d) 3dB.
12. Najczęściej stosowane monitory odsłuchowe na scenie dla wokalistów w teatralnych
produkcjach muzycznych to
a) drum-fill.
b) side-fill.
c) podłogowe monitory odsłuchowe umieszczone na proscenium.
d) podłogowe monitory odsłuchowe umieszczone z tyłu sceny.
13. Realizacja dzwięku do monitorów odsłuchowych osobną konsoletą odsłuchową
stosowana jest w
a) teatralnych produkcjach muzycznych.
b) nagłośnieniach w salach klubowych.
c) teatralnych produkcjach dramatycznych.
d) produkcjach operowych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
14. Komunikacja pomiędzy cyfrowymi urządzeniami do realizacji dzwięku odbywa się za
pomocą specjalnej wersji protokołu
a) TCP/IP.
b) HTTPS.
c) NWLink.
d) Ethernet.
15. Urządzenie do zamiany sygnału niesymetrycznego na symetryczny nazywa się
a) Direct box.
b) Line Array.
c) FOH.
d) OH.
16. Półplayback zawiera
a) podkład muzyczny do wokalu.
b) nagranie sekcji rytmicznej z wokalem.
c) nagranie linii melodycznej utworu wokalnego.
d) nagranie wokalu z samą sekcją rytmiczną.
17. Realizator podczas realizacji dzwięku w spektaklu muzycznym posługuje się
a) partyturą.
b) scenariuszem.
c) riderem technicznym.
d) zapisem nutowym.
18. Minimalna liczba głośników w typowym rozmieszczeniu teatralnym wynosi
a) 4.
b) 5.
c) 6.
d) 8.
19. Mikrofony lavalier w teatralnych produkcjach muzycznych są u\ywane przede
wszystkim z powodu
a) małych rozmiarów.
b) koloru obudowy.
c) charakterystyki przenoszenia.
d) charakterystyki kierunkowej.
20. W porównaniu do mikrofonów pojemnościowych mikrofony dynamiczne
a) mają szersze pasmo przenoszenia.
b) mają lepszą charakterystykę kierunkową.
c) są bardziej odporne na przesterowanie.
d) wymagają zasilania napięciem z baterii.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko:...........................................................................................
Realizowanie nagrań dzwiękowych na potrzeby spektakli teatralnych
i imprez estradowych
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr
Odpowiedz Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
6. LITERATURA
1. Urbański B.: Elektroakustyka w pytaniach i odpowiedziach d\więk& . płyta& .
taśma& .. WN-T, Warszawa 1984
2. Sereda J.: Elektroakustyka na scenie i estradzie. WKiA, Warszawa 1977
3. Sztekmiler K.: Podstawy nagłaśniania i realizacji nagrań podręcznik dla akustyków.
Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2003
Strony internetowe:
4. http://www.teatrroma.pl/
5. http://www.soundcraft.com/
6. http://www.phonic.com/
7. http://www.slsloudspeakers.com/
8. http://www.turbosound.com/
9. http://www.sabine.com/
10. http://www.piosenkarze.pl/
11. http://www.shure.com/
Strony internetowe z dnia 30.09.2007r.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
14 Rejestracje i obróbka dźwięku na potrzeby produkcjiid54315 Realizowanie zleceń na przyjęcia okolicznościowe018 Lista wskazanych załączników na potrzeby konsultacji u lekarza specjalistyInterpretacja i opracowywanie wyników na potrzeby lekarzy46 15 Pażdziernik 1999 Bomby na Trawiaste Wzgórza09 GIMP tworzenie grafiki na potrzeby WWW (cz2)Obróbka wstępna biomasy na potrzeby systemów energetycznychCennik świadczeń zdrowotnych MPS 15 04 2015 r LAB na stronę 1(2)GIMP tworzenie grafiki na potrzeby WWW (część 5 )Obrobka zdjęć na potrzeby allegro dla poczatkujacychrozdział 15 Pierwsze zstąpienie Belzebuba na planetę ZiemiaSystem łączności na potrzebywięcej podobnych podstron