Wykład 1
Profilaktyka społeczna
Potocznie: zapobieganie niekorzystnym zjawiskom, wypadkom, przestępstwo i uzależnieniom
Kotarbiński: Profilaktyka to działanie perseweracyjne . Osoba poddawana temu działaniu ma nie uzyskać cech niepożądanych
społecznie.
Aspekt destrukcyjny profilaktyki:
-niszczy przyczyny i czynniki ryzyka
Aspekt konstruktywny:
-to takie oddziaływania, by w ich wyniku obiekt uzyskał pożądane przez działającego cechy, których nie posiadał wcześniej
Szerokie rozumienie:
czynności badawcze które służą poznaniu ogólnych prawidłowości przy tworzeniu twierdzeń i czynności praktycznych
Wąskie rozumienie:
-działania podejmowane przez osoby wychowujące
Wybrane definicje profilaktyki społecznej:
Pytka:
 System działań racjonalnych zapobiegających rozpowszechnianiu się różnych odmian wykolejanie społecznego
Szczęsny:
 Oddziaływanie zapobiegawcze zarówno na jednostkę, jak i na stosunki interpersonalne sterowane wartościami ogólnoludzkimi
oraz wpływanie na sterowania dobrego prawa zgodnego z homeostazą społeczną, a nie interesowi grup biznesowych,
politycznych czy urzędniczych.
Urban:
 Podejmowanie w różnym stopniu interwencji zapobiegające pojawianiu się i rozwojowi procesu społecznego niedostosowywania
różnych form dewiacji w zachowaniu. Ma to służyć powstrzymywaniu zaistniałego już niekorzystnego rozwoju, wstęp do terapii
zaburzeń prowadzących do niekorzystnych stanów osobowościowych, a zwłaszcza zachowań przestępczych.
M.Michel
 Profilaktyka kładzie nacisk na możliwość ochrony ludzi przed zjawiskami i procesami zagrażającymi ich życiu, zdrowiu i
prawidłowemu rozwojowi stosunków społecznych. Jest sposobem reagowania na rozmaite zjawiska społeczne, które oceniane są
jako szkodliwe i niepożądane w danym społeczeństwie.
Gaś:
 Profilaktyka jest kombinacją przepisów i strategii zmierzających do eliminowania lub redukcji potencjalnych czynników
predestynujących do rozwoju uzależnień. Przepisy mają charakter reguł ograniczający dostęp do środków odurzających.
Wykład 2
Podział koncepcji profilaktycznych:
A. Klasyczne koncepcje profilaktyki
-negatywne
-ograniczenie dysfunkcji i poszczególnych zaburzeń
Pięć wiodących podejść:
1.poznawcze 2.afektywne 3.poznawczo-afektywna 4.poznawcza- behawioralna
5.normatywnej edukacji
B. Podejście pozytywne
1.Poznawcza
-jeśli pozna, zrozumie niebezpieczeństwo sam zrezygnuje
-informacja + straszenie
2.Afektywna
-wysoka samoocena
-umiejętności podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów
-docenianie zdrowia
-edukacja i rozwijanie umiejętności życiowych
3. Poznawczo-Afektywna
-budowanie samooceny
-nie podejmuje zagadnień dysfunkcjonalnych
-czasami skuteczna, ale dochodzi do konfliktów
4.Poznawczo-Behawioralne
-oparta na teorii społecznego uczenia się
-uczenie przeciwstawiania się presji
a) Co to jest presja? b) Jak ją rozpoznać? c) Jak się przeciwstawić?
-wysoka skuteczność, efekty nietrwałe
5.Normatywnej edukacji
-młodzież przecenia skalę angażowania się rówieśników w zachowania dewiacyjne
-udział aby dorównać innym ( być normalnym )
-korekta błędnej percepcji i poznanie faktycznych rozmiarów dewiacji , różna skuteczność
Pozytywna koncepcja profilaktyki założenia:
1.Dysfunkcjonalność człowieka to wyraz niedostatecznej skuteczności radzenia sobie z wymaganiami życiowymi.
2.Poziom zaradności, niezaradności życiowej uwarunkowany wieloma czynnikami pośredniczącymi.
3.Manifestowane przejawy dysfunkcji są w względem siebie alternatywne, ,mogą się wzajemnie zastępować.
1
Wnioski:
Nie zapobieganie objawom, lecz wspieranie człowieka i pomaganie mu w rozwijaniu cech umiejętności życiowych
Profilaktyka:- uśpienie czynników chroniących  redukcja czynników ryzyka
Profilaktyka a wychowanie
Profilaktyka kompensuje niedostatki wychowania, wspiera w konstruktywnym radzeniu sobie z trudnościami zagrażającym
prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, organiczna i likwiduje czynniki ryzyka
Profilaktyka # wychowanie
-wychowanie:dojrzały człowiek, wychowanie nadrzędnie ( nadaje sens profilaktyce)
-profilaktyka: kompensowanie niedostatków wychowania, tworzą warunki do sprawnego przebiegu wychowania, umożliwiają
realizacje celów wychowania
Wspólny obszar:
-profilaktyka pierwszorzędowa
Wykład 3
Cele profilaktyki społecznej- dwa nurty:
1.Celowy i konstruktywny proces nakierowany na proces nakierowany na promowanie rozwoju jednostek tak aby rozwijały swoje
potencjalne możliwości.
2.Przeciwdziałanie destrukcyjnym czynnikom:
-ryzyko utraty zdrowia i bezpieczeństwa
-stres rodzinny i zawodowy
-izolacja społeczna
-przemoc
-trudności finansowe
-złe warunki mieszkaniowe, brak opieki lekarskie i pomocy w opiece nad małym dzieckiem
Cele profilaktyki społecznej:
1.Rozpowszechnię prawdziwych i rzetelnych informacji o zjawisku, którego profilaktyka dotyczy.
2.Kształtowanie świadomych wzorców konsumpcyjnych.
3.Kształtowanie umiejętności interpersonalnych, zwłaszcza samoświadomości, samooceny i samodyscypliny.
4.Rozwijanie umiejętności interpersonalnych: umiejętności empatycznych, współpracowania, komunikowania się, rozwiązywania
konfliktów.
5.Rozwijania umiejętności podejmowania decyzji oraz rozwiązywania problemów(np. Zdolność do wybierania pozytywnych
stylów życia)
6.Rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucie odpowiedzialności za grupę, do której jednostka należy
7.Rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności, jako właściwego wzorca ról do naśladowania przez innych: styl życia, postawy wobec
używania środków odurzających, podejmowanie decyzji
8.Rozwijanie takiego środowiska rodzinnego, społecznego i środowisk pracy, które podniosłyby jakość życia wszystkich
członków
9.Kształtowanie reguł prawnych i publicznych w taki sposób, aby były one zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały pozytywny
styl życia.
10. Umożliwiania wczesnego rozpoznawania i diagnozowania zagrożeń, oraz rozwijania strategii profilaktycznych opartych na
znajomości czynników ekologicznych
Funkcje profilaktyki społecznej:
Funkcja diagnostyczna:
-Rozpoznanie istniejącego stanu rzeczy, co do którego istnieje ewentualność zastosowania działań interwencyjnych,
-wykrywanie czynników wpływających na destrukcyjną zmianę zachowań jednostki lub grupy społecznej.
Funkcja opiekuńczo  wychowawcza :
-Przygotowanie adresata profilaktycznych działań do przyszłego życia w społeczeństwie, -Zapewnienie mu możliwość
optymalnego rozwoju życia osobistego i zawodowego.
-Ściśle związane ze sferą opieki wychowawczej oraz potrzebą wyrównania braków strukturalnych i funkcjonalnych danego
środowiska.
Fazy pomocy wychowawczo  kompensacyjnej: pomoc materialna , kierowanie do specjalistycznych poradni, kierowanie do
placówek ratujących zdrowie i życie.
Funkcja profilaktyczno  resocjalizacyjna:
-Wykracza poza działania chroniące jednostkę przed wykolejeniem społecznym.
-Założenie: każdy na ma prawo do opieki oraz wychowania, zapewniającego możliwość jak najpełniejszego rozwoju potencjału,
zarówno intelektualnego, jak i osobowościowego
Poziomy profilaktyki:
1.Profilaktyka pierwotna  tworzy warunki sprzyjające prawidłowemu rozwojowi i wychowanie
2. Profilaktyka wtórna  opanowanie problemu i pomocy w przezwyciężaniu
Profilaktyka represyjna, promocyjna, powstrzymująca, kreatywna, defensywna, ofensywna, powstrzymująca,
uprzedzająca, objawowa
1.Represyjna
-zdrowie społeczne (ochrona osoby nie wykolejonej przed zagrożeniem)
-metody: nadzór, cenzura,kontrola, ograniczanie, kary i represje, odosobnienie
2
2.Promocyjna
-zwalczanie przyczyn zła
-skierowania na osoby wskazujące objawy wykolejania
-metody tworzenia placówek i instytucji pomocy, proces wychowania, organizacja czasu
3.Powstrzymująca
-zapobieganie pogłębianiu się zjawisk które mogą stać się problemem
4.Kreatywna
-niedopuszczenie do powtarzania się tych zjawisk
5.Defensywna
-utrzymanie dotychczasowego stanu
-działanie: likwidowanie i eliminowanie zjawisk nieakceptowanych społecznie
6.Ofensywna
-postawy akceptowane społecznie: kształtowanie, wspieranie, wzmacnianie
-kształtowanie odporności na pokusy
7.Powstrzymująca
-uznawanie okoliczności sprzyjających popełnieniu czynu
-utrudnia podjęcie decyzji popełnienia czynu
-utrudnienie wprowadzenie w życia podjętej decyzji
8.Uprzedzająca
-uznanie czynników której mogą spowodować wykolejanie społeczne
9.Objawowa
-interwencja wobec wykazujących oznaki początkowych stadiów wykolejania społecznego
Poziomy działań profilaktycznych (NIDA) Formy wspomagania człowieka:
-terapia  rehabilitacja  profilaktyka
Profilaktyka uniwersalna, selektywna, zalecana
1.Profilaktyka Uniwersalna
-adresowana do szerokie populacji
-nie uwzględnia specyficznych czynników ryzyka
-nie prowadzi specjalne rekrutacji
-nie prowadzi szacowania poziomu zagrożenia i zapotrzebowania na profilaktykę
Cel: przekazanie informacji, zapobieżenie (opóz
nienie) angażowania w działanie
Formy realizacji:
- z reguły w dużych grupach prowadzonych przez specjalistów, ograniczona w czasie, nie wzmagają motywacji, ani
zaangażowania
2.Profilaktyka selektywna:
-adresowana do wybranej grupy z populacji
-uwzględnia specyfikę czynników ryzyka (eliminacja ) i czynników chroniących (wzmocnienie)
-warunek uczestnictwa: przynależność do danej grupy ryzyka
Cel: zapobieganie wstąpieniu trudności rozwojowych
Formy realizacji: w mniejszych grupach, długotrwałe, osobiste zaangażowanie, wyższe wymagania w stosunku do
prowadzących, bardziej kosztowna
3.Profilaktyka Zalecana
-dale wykazujących pierwsze objawy dysfunkcji, uwzględnia w obrazie dysfunkcji: a)indywidualne uwarunkowania b) kontekst
społeczny c) konsekwencje
Cel: zatrzymanie rozwoju dysfunkcji i zachowań destrukcyjnych
Formy realizacji: indywidualne, małe grupy, dłuższy czas, duża intensywność, bardzo duże zaangażowanie, wysokiej klasy
specjaliści, terapeuci
Wykład 4
Poziomy działań profilaktycznych  nasilenie dysfunkcji, każdy poziom jest skierowany do coraz bardziej zaburzonego
wychowanka
-profilaktyka pierwszorzędowa, drugorzędowa , trzeciorzędowa
1.Profilaktyka pierwszorzędowa ( takie działanie, na które najczęściej można dostać dotacje finansowe, profilaktyka przed-
problemowa, praktyczna)
-np. promocja zdrowia, przedłużania życia
-zapobieżenie problemom spowodowanym dysfunkcjonalnym trybem życia
-budowanie i rozwijanie umiejętności radzenia sobie z wymaganiami życia
-dostarczenie rzetelnych informacji (temu służy normatywna edukacja)
Te działania podejmowane są dlatego, że istnieją czynniki,które zagrażają dla wszystkich. Bierze się pod uwagę czynniki ryzyka a
nie ludzi.
2. Profilaktyka drugorzędowa ( tam gdzie już są problemy, pro-aktywna, pro-terapeutyczna )
-pomoc w rozumieniu problemu i wycofaniu się
-osoby z grupy wysokiego ryzyka
3.Profilaktyka trzeciorzędowa
-reaktywna (terapeutyczna), dla nielicznych
- polega na interwencji po zakończeniu pomocy terapeutyczno- rehabilitacyjnej (np. przez rok wszyscy się pacjentem zajmują a
potem nie, dlatego trzeba oddziaływania rozłożyć w czasie)
3
-przeciwdziałanie nawrotowi zaburzeń
-umożliwienie powrotowi do normalnego życia
Działania podejmowane są na osobach które skutecznie przeszły terapię, ale potrzebują wsparcia, aby utrzymać odzyskane
zdrowie
Co niepokoi w zachowaniu dziecka?
kiedy?dlaczego? Po co?
Dlaczego?
-zachowuje się tak nie inaczej, robi się diagnozę genetyczna, używa różnych teorii psychologicznych, pedagogicznych, poszukuje
się czynników ryzyka i chroniących, niepokoją zachowywania dysfunkcjonalne
Po co?
-mówi się jakie to zachowanie jest np. związane z osobistymi potrzebami dziecka, z rolą rozwojową, wiąże się z wspieraniem
dziecka
np. Agresja  przeważają procesy pobudzenia, agresja w grupie  chęć zaimponowania członkom-każde zachowanie czemuś służy
itp.
Instytucje oświatowe są zobowiązane do prowadzenia szkolnego programu profilaktyki, podstawy prawne działań profilaktyki:
Konstytucja RP art 72 Republika Polska zapewnia ochronę praw dziecka, każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej
ochrony dziecka przed: przemocą, okrucieństwem, ryzykiem, demoralizacją.
Konwencja o Prawach dziecka (1989) art 19  Państwo- strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie:
ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy,
krzywdy bądz
nadużycia.
Art 33 W celu zapewnienia ochrony dzieci przed: nielegalnym używaniem środków narkotycznych i substancji psychoaktywnych,
zgodnie oraz w celu zapobiegania wykorzystywaniu dzieci do nielegalnej produkcji tego typu substancji i handlu nimi
Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich 1982 art 4  każdy kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o
demoralizacji nieletniego, w szczególności ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu art 2 i3  osoby i
instytucje dowiedziawszy się o popełnianiu przez nieletniego czynu karalnego mają obowiązek powiadomić & 
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, ochronie zdrowia psychicznego, wychowaniu w trzez
wości
Dokumenty oświatowe: rozporządzenie MENIS z dnia 31 stycznia 2003 w sprawach szczególnych form działalności
wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem
Wykład 5
Teoria czynników ryzyka- rozwój
Teoria rozsądnego działania wychowanka:
-profilaktyka awersyjna- informacyjna
-oczekiwanie zmiany zachowania pod wpływem informacji budzących strach
- ja  informacja, wychowanek- pozytywne wnioski ( pogadanka profilaktyczna )
Rezygnacja z akcentowania wolności i racjonalności
-ujęcie naukowe
-wydarzenia opisywane statystycznie
-zasadnicze pytanie kiedy ryzyko wzrasta a kiedy maleje
 Socjologiczna teoria czynników ryzyka i czynników chroniących:
-zachowania dysfunkcjonalne
-mierzalne wydarzenia przyrodnicze, oparte na koncepcji sieci rozmaitych czynników
zmiana metodologii
-prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań ryzykownych można mierzyć!
-podjęcie działań w oparciu o schemat przyczynowo- skutkowy w ujęciu technologicznym
-ustalenie, co sprzyja zachowaniom ryzykownym, eliminacja tych czynników
- bardzo trafne podejmowanie działań
Wady i zalety teorii:
Wady: determinizm, człowiek bezradny
Zalety: dostrzeżenie czynników oddziaływających, zachowania bardziej przewidywalne i czytelne, racjonalizacja działań
profilaktyków, zrozumienie działania człowieka
a)działa z
le, bo wcześniej czynniki ryzyka oddziaływały na niego b)czynniki uchwytne i mierzalne
Profilaktyka oparta na czynnikach ryzyka i czynnikach chroniących- dawna profilaktyka informacyjna ( wie co robić, ale
tego nie robi)
-eliminacyjna (redukcja) czynników ryzyka
-wzmocnienie czynników chroniących
Teoria czynników ryzyka i czynników chroniących Hawkins
Wiele czynników o różnym charakterze bardzo rzeczowych i istotnych dla człowieka !
-dyspozycje biologiczne
-cechy psychiczne, osobowościowe
-cechy środowiskowe
Różne listy czynników dla różnych zachowań:
-proste/ używanie narkotyków 20-30 czynników
-skomplikowane/ ryzykowne zachowania: sex itp. dużo więcej czynników  im więcej czynników tym trudniej przezwyciężyć
zachowanie
Czynniki ryzyka
4
-cechy, sytuacje, warunki
-sprzyjające powstawaniu zachowań ryzykownych
-stale rozbudowywana lista
Czynniki chroniące
-cechy, sytuacje, warunki,
-zwiększające odporność na działanie czynników ryzyka
-silniejsze od czynników ryzyka
Rodzaje czynników ryzyka wg GAŚ
1.Czynniki związane z człowiekiem
2.Czynniki związane z grupą
3.Czynniki związane z rodziną
4.Czynniki związane z szkołą
5.Czynniki związane z lokalną społecznością
6.Czynniki związane związane z społeczeństwem
Czynniki ryzyka związane z człowiekiem:
-buntowniczość
-więzi dysfunkcyjne z rówieśnikami
-akceptacja zachowań problemowych
-wczesna inicjacja zachowań problemowych
-negatywne relacje z dorosłymi
-skłonności do zachowań problemowych
-negatywne relacje z dorosłymi
skłonności do zachowań ryzykownych
-niska samoocena, brak wiary we własne siły
nieadekwatne umiejętności życiowe
-odrzucenie religii i obowiązujących wartości
-niepowadzenia szkolne
-silne zewnętrzne LOC
-skłonność do poszukiwania wrażeń
Czynniki ryzyka związane z grupą rówieśniczą:
-pozostawanie w grupie dysfunkcyjne przejawiającej zachowania problemowe
-bliskie kontakty z grupą negującą obowiązujące normy
-istnienie negatywnej presji rówieśniczej
Wykład 6
Czynniki ryzyka związane z rodziną
-zachowania problemowe w rodzinie, w historii rodziny
-konflikty rodzinnego
-społeczna izolacja rodziny
-wysoki stres rodzinny
-niekonsekwencje wychowawczego
-brak kontroli wychowawczej, brak kontroli rodzicielskiej
Czynniki ryzyka związane ze szkołą
-wczesne i powtarzające się zachowania antyspołeczne , wczesne trudności w nauce
-niskie zaangażowanie w życie szkoły/ brak więzi ze szkołą
- niska sprawność dydaktyczna szkoły/ słabe umiejętności wychowawcze nauczycieli
-wysoki poziom agresji i leku w szkole
-kierowanie uczniów do specjalistów poza szkołą
Czynniki związane z lokalną społecznością
-dostępność środków
-normy i prawo sprzyjające odurzaniu się
-skrajna deprywacja społeczna i ekonomiczna
-dezorganizacja lokalnej społeczności
-postawy akceptujące zachowanie dysfunkcyjne
-brak zaangażowania w życia społeczności
Czynniki związane ze społeczeństwem
-zubożenie społeczeństwa
-bezrobocie/ trudności w znalezieniu pracy
-dyskryminacja społeczna
-niekorzystne wpływy medialne
Czynniki ryzyka  inne ujęcie
-zmniejszenie obszary społecznej kontroli
-zmniejszenie poczucia odpowiedzialności
Konsekwencje
-rozsuwanie się dwóch społecznych światów
5
Czynniki
-trudności w znalezieniu własnej formuły życia w okresie niepewności i zmian
-brak oparcia w rodzicach, autorytetach, poczucia bezsilności i niekompetencji dorosłych
-powszechność oraz oswojenie z kontaktami ze środkami
-brak pozytywnych wzorców, agresywna presja kultury używek, wszechobecna reklama
Zjawiska ze sfery psychospołecznej
-samotność, niski poziom więzi
- problemy indywidualne związane z okresem dojrzewania, typ osobowości
-brak partnerskiego stosunku dorosłych
-zagubienie w okresie przemian społeczno- gospodarczych
-deficyt umiejętności wychowawczych rodziców
-zerwanie kodu komunikacyjnego dorosłych i młodzieży
-niska wartość własnej aktywności młodzieży
-zanik kontaktów i więzi rodzinnych
-stygmatyzacja dzieci z grup ryzyka
-kryzys wychowawczy szkoły
Zjawiska sfery społeczno- ekonomicznej i rynkowej
-wzrost dostępności alkoholu i substancji psychoaktywnych
-zubożenie, powiększenie się środowisk biedy
-proces marginalizacji społecznej
-wzrost ekspansywności rynkowej
-bezrobocie/ bezrobocie młodzieży
-problemy materialne, założenie rodziny
-trudności finansowe instytucji wychowawczych
Zjawiska z sfery obyczajowości i kultury
-przyzwolenie na picie przez dorosłych
-presja sukcesu
-wzorce konsumpcji ( media i dorośli)
-brak wyrazistych wzorców życia]
-niskie bariery picia w środowiskach szkolnych
- zanik tradycyjnych modeli norm, wartości
-porządkowanie obrazu świata (media)
-opisywanie świata w konwencji klipów
-poszatkowanie procesów poznawczych
-brak alternatywnych form spędzania czasu
-kultura sprzyjająca uzależnieniom
-sponsoring imprez masowych
-podupadanie instytucji społecznych
-model kultury doraz
nej przyjemności
Granice!
1.Przekazywanie dzieciom reguł postępowania
2.Wyznaczanie granic dla ich zachowań/ naruszenie granic= brak poznawania innych
Pozbawianie granic = nieświadomość ich istnienia
Manipulowani- ofiary Przekabacający granice - agresorzy
 Trzeba kochać dziecko, ale nie trzeba akceptować wszystkich jego zachowań, karność wdraża się dziecku miłością a nie karami
( Campbell)
Wykład 7
Rodzaje czynników chroniących
1. Silne więzi emocjonalne z rodzicami
2.Sukcesy w nauce i zainteresowanie nauką (zaangażowanie we własna przyszłość i rozwój, stosunek do nauki szkolnej)
3.Praktyki religijne
4.Szacunek dla norm społecznych i autorytetów
5.Konstruktywna grupa społeczna
Czynniki chroniące  silne więzi emocjonalne z rodzicami
-rodzice chronią zawsze, szkodzą tylko niekiedy
-więz
emocjonalna z rodzicami
*uczucia (miłości, nienawiść)
*relacje międzyludzkie
1.Uczucia
-rola w adaptacji do rejestrowanych warunków
-przemiany informacji przez centralny układ nerwowy i układ hormonalny
-wywołuje reakcje całego życia
- ciało doznaje dobra-( nie są stałe bo zmienne są potrzeby ciała!)
2.Relacje międzyludzkie
-stałe zaufanie (wiara)
6
-stałe oczekiwanie dobra (nadzieja)
-stałe akceptowane istnienie drugiego człowieka (miłość)
3.Uczucia a relacje międzyludzkie
Relacje+uczucia= obecność w życiu dziecka
-rodzice są pierwszą wspólnotą dziecka
-pierwsze doświadczenie  bycia z innymi
Relacje bez uczuć=nietrwałe
-np. manipulowanie, władza nad dziećmi
rodzice nie chronią a szkodzą
Uczucia bez relacji= kiepsko!
Pozytywne oddziaływanie rodziców:
-obecność
-sprzyjanie uczestnictwa dziecka w programach profilaktycznych
-odnoszenie się do zachowań dysfunkcjonalnych (nie popierać)
-akceptacja pozostałych czynników chroniących
-unikania skrajnych stylów wychowania
-kontakt z dzieckiem, właściwe strategie dotyczące zachować dysfunkcjonalnych
Negatywne oddziaływanie rodziców:
-zrywanie relacji z drugim rodzicem
-sytuacja konfliktu w rodzinie ( rozwód)
-przemoc domowa
-zaniedbywanie dziecka
-brak uwagi i czasu dla dziecka
-stawianie nadmiernych wymogów
-chłód emocjonalny, nadmierna pobłażliwość
-pozytywne oczekiwanie wobec zachowań dysfunkcyjnych, jawne lekceważenie
-kultywowanie zachowań problemowych rodziców, odpowiedzialność za deficyty-biologiczne
Wnioski profilaktyczne: Porażki- nie podtrzymują rodziców, deprecjacja ich roli, rozwody, ideały konsumpcyjne, spadek
przyrostu naturalnego
Poważna profilaktyka: - zwrócenie uwagi na całokształt działań rodziców
-wspieranie rodziców przez kulturę i wychowanie
-wspieranie rozwoju osobowego i moralnego oraz rozwoju umiejętności rodziców
Wykład 8
Czynniki chroniące- sukcesy w nauce i zainteresowanie nauką
Co warunkuje zaangażowanie?
-każdy ma szansę być dobrym uczniem
-każdy człowiek szuka prawdy
1.Mylenie wiedzy z prawdą
-człowiek szuka prawdy
-wiedza jest tylko zewnętrzną otoczką prawdy
-zdobywanie wiedzy jest dlatego nieciekawe
-niska jakość tego, co uczeń ma opanować
2.Nadmiar wiedzy
-głównie pragmatyczny charakterze
-nie można nauczyć wszystkiego
-brak dobrych metod dydaktycznych
3.Bezosobowa postawa w nauczaniu
-brak relacji osobowej
-najważniejsza wiedza wiedza i realizacja programu
-brak dostarczania wiedzy do możliwości uczniów
-czynnikiem konkretnym nie jest wiedza ale osoby-
Interakcyjna koncepcja zachowań dysfunkcjonalnych
Dlaczego?
1.Zmienne wyjściowe i podstawowe
2.Zmienne społeczno  psychologiczne
3.System zachowań
Po co?
A.D 1 Dlaczego?
Zachowanie=interakcje między zmiennymi
1.Zmienne wyjściowe i podstawowe
-struktura społeczno demograficzna
-socjalizacja
2. Zmienne społeczno-psychologiczne
a)system osobowościowe
b)system postrzegania środowiska
-struktury bliższe
7
-struktury dalsze
tworzą skłonności do zachowań problemowych
3.System zachowania
Struktura zachowań dysfunkcjonalnych
-sprzeczne z normami rozwojowymi
-zakłócają prawidłowy proces dojrzewania
-odbiegają od powszechnie przyjętych norm
-wywołują dezaprobata społeczną
-wyzwalają osób znaczących
-współwystępuje tworząc syndromy
 komunikuje się tworząc funkcjonalną całość
 działanie na całe syndromy
Po co?
1.Instrumentalne
2.Manifestacje opozycji wobec autorytetów dorosłych i konwencjonalnego społeczeństwa
3.Redukcja lęku, frustracji, obaw związanych z nie powodzeniami szkolnymi
4.Manifestowanie solidarności z rówieśnikami, uzyskanie przynależności do grupy
5.manifestowanie własne tożsamości 6. pozorne osiągnięcie wyższego rozwoju.
Wykład 9
Profilaktyka oparta na teorii zachowań problemowych:
-wspiera pozytywny rozwój
-wie czemu służą zachowania problemowe
-pomaga zaspokajać potrzeby w prawidłowy sposób
(kształci umiejętności życia)
Strategie profilaktyki:
Sposób pracy w ramach programu profilaktycznego- świadomie stosowana przez twórców pragnienie lub ukryta w strukturze
programu, oparta na ewaluacji
Strategie profilaktyki wg Hansena
1.Redukcja (zmiana) błędnych przekonań normatywnych
2.Konstruktywne osobiste postanowienia
3.Wykorzystuje napięcia między cenionymi wartościami a zachowaniami problemowymi
4.Dostarczenie dokładnej wiedzy o konsekwencji zachowań normatywnych
Strategia 1: Redukcja błędnych przekonań normatywnych
-przekonanie, jakie zachowania preferuje grupa
Główne z
ródło wiedzy  obserwacja  nieprecyzyjna
-zawęża wzory zachowań
-generalizuje uznając powszechne normy
-postępowanie według mylnych przekonań
-ciężko zweryfikować błąd obserwacyjny
-utrwala się jako tzn  norma zwyczajowa
-zachowania przyjmowane szybko i bezkrytycznie
Wykład 10
Strategia 2 Konstruktywne osobiste postanowienia
- bardzo prosty opis  więcej nie będę
-bardzo trudny w ujęciu program
-zadziwiająco skuteczne
-niedoceniane
Strategia 3 Wykorzystanie napięcia między cenionymi wartościami a zachowaniami problemowymi
-odkrycie co jest cenione
-pokazanie, jak zachowania problemowe niszczą to , co się ceni
-redukcja zachowań problemowych, bo są nieopłacalne
Strategia 4 Dostarczenie dokładnej wiedzy o konsekwencji zachowań normatywnych
-konsekwencje  tu i  teraz
Strategie uzupełniające wg Hansena Dla dzieci z grup ryzyka
1.Ćwiczenia odpierania presji grupowej
2.Dostarczenie alternatywnych wzorców zachowań  mniej skutecznie, jedynie uzupełniają
Cel Zwalczanie patologi Promocja zdrowia
Podstawowe założenia Uświadomienie skutków używania Sięganie do przyczyny używania
Spodziewane efekty -wiedza o skutkach używania -umiejętność odmawiania
-negatywna postawa wobec innych -poczucie wartości
-uporządkowanie systemu wartości
-umiejętności społeczne
-wiedza o uzależnieniach,
8
-osobiste zaangażowanie
Formy oddziaływań -jednostronny przekaz -dialog
-bierny odbiór -aktywne uczestnictwo
Czas i zakres oddziaływań -sporadyczne akcje -działania systematyczne
-nastolatki -dzieci i młodzież
Realizatorzy -prelegenci -nauczyciele
-specjaliści -liderzy młodzieżowi
Rodzaj substancji Alkohol, papierosy, narkotyki Wszystkie środki uzależniające
Kontrola efektów Nie jest wymagana Jest wymagana
Wykład 11
Strategie działań profilaktycznych (Gaś)
1.Strategia informacyjna:
-wiara w smodoskonalnie: przez podejmowanie odpowiedzialnych decyzji.
Warunek kształtowania odpowiedzialności
-otrzymywanie adekwatnych informacji
Cel:dostarczenie informacji o zagrożeniach i możliwościach zabezpieczania się przed nimi
Informacje:
-aktualne
-wiarygodne
-adekwatne
Formy:
-ulotki, broszury, plakaty
-wykłady, seminaria
2.Strategie Edukacyjne
-ludzie dążą do zaspokojenia potrzeb
-osoby mające trudności w funkcjonowaniu społecznym zaspakajają je w inny sposób
Cel: - pomoc w rozwijaniu podstawowych umiejętności życiowych
-usuwanie deficytów umiejętności zaspakajania potrzeb
Formy:
-rozwój umiejętności społecznych podejmowania decyzji
-radzenie sobie ze stresem
-rozwiązywanie problemów
-skutecznego porozumiewania się
-uwzględnia przygotowanie zawodowego
-włączenie rodziców
3.Strategia działań alternatywnych
Proponowanie form spędzania czasu wolnego zaspokaja podobne potrzeby jak te które skłaniają do sięgania po substancje
-potrzebę ekscytujących doznań
-stymulacji
-akceptacji grupy rówieśniczej
możliwość samodyscypliny i poczucia wartości
Cel: - równoważenie atrakcji / potrzeb zaspokajanych przez zachowanie problemowe
Podstawa działań: - współtworzenie programów przez młodzież uczestniczącą
Alternatywne formy aktywności:
-uprawianie sportu / turystyka
-rozwijanie zainteresowań, hobby
-uczestnictwo w aktywności religijnej / społecznej
-zwiększanie umiejętności zawodowych / poszerzanie wiedzy
4.Strategie wczesnej interwencji
Pomaganie, zwłaszcza osobom:
-z grup podwyższonego ryzyka
- z defektami somatycznymi
-wybitnie uzdolnionymi
-zmieniających szkołę w trakcie roku szkolnego
Pomaganiu w:
-identyfikowaniu problemów i poszukiwaniu możliwości ich rozwiązania
Towarzyszenie  bycie razem
-dzielą się doświadczeniami
-osobista komunikacja
-empatyczne słuchanie
Techniki:
-poradnictwo indywidualne i rodzinnego
-telefon zaufania
9
-sesje konfrontacyjne
-doradcy rówieśnicy, młodzieżowi liderzy
Programy:
1.Profesjonalne
-identyfikacja osób z grup ryzyka
-skuteczne włączenie do pomocy w placówce
2.Rówieśnicze
-stwarzanie możliwości włączania się w działania prospołeczne
-uczenie odporności na presję rówieśniczą
-rozwijanie kompetencji społecznej
Przykładowe programy rówieśnicze:
A) Pozytywne wpływy rówieśnicze
-pozytywne interakcji
-pozytywne interakcje rówieśnicze
B)Nauczanie rówieśnicze
-przekazywanie wiedzy na temat umiejętności życiowych i pozytywnych nawyków zdrowotnych
C)Poradnictwo rówieśniczej
-  nastolatki pomagają nastolatkom
D)Rówieśnicy wzbudzają aktywność
-nowa rola w życiu szkoły i społeczności lokalnej
5.Strategia zmian środowiskowych
Identyfikowania i zmiana czynników środowiskowych które sprzyja zachowaniu
Czynniki: (środowisko społeczne i fizyczne)
-środowisko, gdzie występują zachowania
-miejsca, gdzie przebywają osoby dysfunkcjonalne
-zabezpieczenie społeczeństwa wobec zachowań
-zmiana postaw społecznych wobec zachowań
Miejsce:
-szkoła, rodzina, społeczność lokalna
Często połączone z działaniami lokalnymi
6.Strategie zmian przepisów
-zmiana przepisów prawnych
-zmiana rozporządzeń lokalnych
-ograniczenie dostępności i dystrybucji reklam środków odurzających
-redukowanie potencjalnie negatywnych skutków używania
7.Strategie zmniejszania szkód
-ochrona przed skutkiem działalności ryzykownej
-dla grup największego ryzyka
10