Urlop macierzyński
Regulowany Kodeksem Pracy urlop macierzyński jest uprawnieniem
pracowniczym. Oznacza to, iż przysługuje osobom pozostającym w
stosunku pracy, przy czym bez znaczenia jest tryb nawiązania tego
stosunku (umowa o pracę, mianowanie, powołanie, wybór, spółdzielcza
umowa o pracę).
Z urlopu macierzyńskiego może korzystać matka dziecka i ojciec
dziecka. Pracownica wychowująca dziecko przysposobione oraz
mąż pracownicy wychowującej dziecko przysposobione korzystają
z urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego.
Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:
1) 18 tygodni przy pierwszym porodzie; (pracownicy, która wychowuje
dziecko przysposobione, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 18
tygodni również przy pierwszym porodzie)
2) 20 tygodni przy każdym następnym porodzie,
3) 28 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy
jednym porodzie.
Pracownica może wykorzystać co najmniej 2 tygodnie urlopu
macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu. Po porodzie
przysługuje jej reszta urlopu macierzyńskiego niewykorzystanego
wcześniej aż do wyczerpania wymiaru urlopu.
Jeśli pracownica wykorzysta po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu
macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego
urlopu; w takim przypadku niewykorzystaną część urlopu
macierzyńskiego można udzielić pracownikowi-ojcu wychowującemu
dziecko, na jego pisemny wniosek.
W szczególnych sytuacjach wymiar urlopu jest inny:
1) jeśli pracownica urodzi martwe dziecko lub jeśli zgon dziecka nastąpi
w okresie pierwszych 8 tygodni życia, wówczas pracownicy przysługuje
urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni, nie krócej jednak niż przez
okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Gdy zgon dziecka nastąpi po upływie
1
8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu
macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
2) jeśli pracownica urodzi dziecko wymagające opieki szpitalnej i
wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą
część tego urlopu może wykorzystać w terminie póz
niejszym, po wyjściu
dziecka ze szpitala.
3) w sytuacji, gdy matka rezygnuje z wychowania dziecka i oddaje je do
adopcji lub do domu małego dziecka, nie przysługuje jej część urlopu
macierzyńskiego przypadająca po dniu oddania dziecka. Jednakże urlop
macierzyński po porodzie nie może wynosić mniej niż 8 tygodni.
4) pracownica, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu
opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie adopcji
dziecka, ma prawo do 16 tygodni urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12
miesięcy życia. Jeżeli pracownica przyjęła dziecko w wieku powyżej
jednego roku, ma prawo do urlopu w wymiarze do 8 tygodni na
warunkach urlopu macierzyńskiego.
W czasie urlopu macierzyńskiego pracownicy przysługuje zasiłek
macierzyński. Wynosi on 100% przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia wypłaconego za okres 6 miesięcy kalendarzowych
poprzedzających miesiąc, w którym nastąpił początek urlopu.
Niezbędnym dokumentem do wypłaty zasiłku macierzyńskiego jest
zaświadczenie o przewidywanej dacie porodu - za okres przed porodem
albo akt urodzenia dziecka - za okres od dnia porodu oraz oświadczenie
o urodzeniu pierwszego lub kolejnego dziecka. W wypadku
przysposobienia dziecka do uzyskania tego zasiłku jest konieczne
zaświadczenie o wystąpieniu do sądu z wnioskiem o wszczęcie
postępowania w sprawie przyjęcia dziecka na wychowanie.
Zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która w
okresie ubezpieczenia chorobowego lub w czasie urlopu
wychowawczego: urodziła dziecko, przyjęła dziecko w wieku do 1 roku
na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego
przysposobienia, przyjęła dziecko w wieku do 1 roku na wychowanie w
ramach rodziny zastępczej.
Jeżeli ubezpieczenie w ZUS ustało wskutek ogłoszenia upadłości lub
likwidacji pracodawcy, albo z naruszeniem przepisów prawa wówczas
2
musi to być poparte prawomocnym orzeczeniem sądu w razie urodzenia
dziecka zasiłek macierzyński również przysługuje.
Zasiłek macierzyński przysługuje także pracownicy zatrudnionej na
podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania
określonej pracy, z którą umowa o pracę została przedłużona do dnia
porodu.
W razie śmierci matki podlegającej ubezpieczeniu lub porzucenia przez
nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ojcu dziecka lub innemu
członkowi najbliższej rodziny (oczywiście osoby te muszą być
ubezpieczone), jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność
zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Matka dziecka, po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres co
najmniej 14 tygodni po porodzie może zrezygnować z dalszego
pobierania zasiłku i wcześniej wrócić do pracy. Wówczas pozostałą
część okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego wykorzystuje
ubezpieczony ojciec dziecka.
3