2. Diagnostyka uk"adów
2.1. Zakres diagnostyki
i sprz´t diagnostyczny
Celem diagnostyki jest kontrola i ocena stanu
technicznego zespo"ów uk"adu powietrznego, ma-
jÄ…cych istotny wp"yw na sprawnoĘç hamulców
w Ęwietle omawianych wczeĘniej wymagał
.
Pe"na diagnostyka obejmuje:
' kontrol´ pracy spr´Å»arki
' sprawdzenie skoku si"owników
' pomiary ciĘnieł
w wybranych punktach uk"a-
du w warunkach statycznych
' pomiary czasu wzrostu ciĘnienia w si"owni-
kach przy dynamicznym uruchomieniu hamulca
roboczego
Przed przystąpieniem do diagnostyki naleŻy
w przypadku spr´Å»arki smarowanej indywidual-
nie sprawdziç i ewentualnie uzupe"niç poziom
oleju, a jeĘli jest ona nap´dzana paskiem klino-
wym - sprawdziç i wyregulowaç napi´cie paska.
Rys. 2.1. Przyk"ad przenoĘnego zestawu diagnostycznego
Ponadto wskazane jest sprawdzenie stanu prze-
(WABCO):
wodów i ich po"ączeł
oraz odwodnienie zbiorni-
1 - 2 z"Ä…cza redukcyjne do z"Ä…czy kontrolnych z gwintem M8x1
ków. JeĘli w zbiornikach stwierdzi si´ obecnoĘç
2 - zawór odcinający z odpowietrzeniem do napowietrzania
i odpowietrzania przewodu sterujÄ…cego przyczepy
kondensatu wodnego, naleÅ»y wymieniç wk"ad
3 - z"ącze przewodów ze z"ączem kontrolnym do badania
osuszacza.
jednoprzewodowych uk"adów hamulcowych
W"aĘciwoĘci spr´Å»arki, które naleÅ»y poddaç
4 - torebka z uszczelkami
okresowemu sprawdzeniu, to:
5 - legalizowany ciĘnieniomierz, zakres 25 bar
' czas nape"niania zbiorników uk"adu 6 - 2 z"ącza przewodów ze z"ączem kontrolnym do badania
dwuprzewodowych uk"adów hamulcowych
' zaolejenie t"oczonego powietrza
7 - 3 legalizowane ciĘnieniomierze, zakres 16 bar
' stan zewn´trznych powierzchni spr´Å»arki,
8 - 2 legalizowane ciĘnieniomierze, zakres 16 bar
zw"aszcza zabrudzenia mogÄ…cego ograniczaç ch"o-
9 - 3 przewody elastyczne niebieskie, d"ugoĘç 6,5 m
dzenie oraz zaolejenia powierzchni korpusu Ęwiad- 10 - 3 przewody elastyczne bia"e, d"ugoĘç 6,5 m
czącego o nieszczelnoĘci
' g"oĘnoĘç pracy G"oĘnoĘç pracy spr´Å»arki sprawdza si´ najlepiej
Czasy nape"niania zbiorników nie powinny byç za pomocÄ… stetoskopu. Nadmierne dudnienie oraz
d"uŻsze od podanych w tabl. 1. stuki kwalifikują ten zespó" do wymiany.
Zaolejenie powietrza dostarczanego przez W nowoczesnych uk"adach coraz rzadziej spotyka
spr´Å»ark´ moÅ»na stwierdziç, bez wymontowania si´ si"owniki t"okowe, które przy licznych wadach
jej z uk"adu, na podstawie stanu odpowietrzni- majÄ… t´ zalet´, Å»e si"a na t"oczysku w niewielkim tyl-
ków zespo"ów. ObecnoĘç oleju w odpowietrzni- ko stopniu spada wraz z powi´kszaniem si´ skoku.
kach i t"umikach ha"asu regulatora ciĘnienia Powszechnie spotykane w pojazdach si"owniki
i osuszacza Ęwiadczy o zaolejeniu powietrza. typu przeponowego - znacznie lŻejsze i mniej za-
Grozi to brakiem skutecznoĘci dzia"ania osusza- wodne oraz czulsze na sygna"y ciĘnieniowe - wy-
cza. Konieczna jest naprawa lub wymiana spr´- magajÄ… jednak bardzo rygorystycznego przestrzega-
Żarki, wymiana wk"adu osuszacza i czyszczenie nia dopuszczalnej d"ugoĘci skoku, okreĘlonej przez
filtrów. producenta. W tym celu stosuje si´ dÄ™wignie roz-
54 Poradnik SERWISOWY
pieraków z samoczynną regulacją luzu w mechani-
zmach hamujących, umoŻliwiające utrzymanie
d"ugoĘci skoku na sta"ym poziomie. D"ugoĘç ta
w normalnych warunkach eksploatacji powinna
mieĘciç si´ w granicach od 30 do 60% maksymal-
nego skoku dopuszczalnego.
Aparatura oraz program do sprawdzania prze-
biegu sygna"ów ciĘnieniowych w uk"adzie w wa-
runkach statycznych powinny umoÅ»liwiaç wykry-
cie wszelkich niesprawnoĘci zachodzących pod-
czas wspó"pracy zespo"ów uk"adu przy powolnym
uruchamianiu hamulców. Do badał
tego typu sto-
sowany jest przenoĘny zestaw diagnostyczny (rys.
2.1). Bardzo bogate wyposaŻenie zestawu umoŻli-
wia jednoczesnÄ… obserwacj´ przebiegu ciĘnieÅ‚

w ca"ym uk"adzie powietrznym zespo"u pojazdów.
Innym przyk"adem jest walizkowy zestaw dia-
Rys. 2.2. Walizkowy zestaw diagnostyczny WZD-1 (PIMOT)
gnostyczny WZD-1 produkcji PIMOT (rys. 2.2). Ze-
staw ma trzy manometry klasy dok"adnoĘci 1 o za-
kresie 0-1,6 MPa oraz dwa reduktory ciĘnienia o za-
kresie 0,04-1,0 MPa. MoŻliwe jest diagnozowanie
i regulowanie automatycznych regulatorów si"y ha-
mowania, takŻe w pojazdach z zawieszeniem po-
wietrznym. W pojazdach tych jest stosowany regula-
tor si"y hamowania, w którym do regulacji ciĘnienia
pobierane są sygna"y ciĘnieniowe z miechów zawie-
szenia. Diagnostyka tego regulatora wymaga zastoso-
wania specjalnego urzÄ…dzenia (rys. 2.3). Schemat
po"Ä…czenia tego urzÄ…dzenia z diagnozowanym regu-
latorem pokazany jest na rys. 2.4. Do z"Ä…cza kontrol-
nego 43 poprzez reduktor 6.2 podawane jest ciĘnie-
nie o wartoĘci odpowiadającej ciĘnieniu w zawiesze-
niu powietrznym. Z"Ä…cze B uk"adu po"Ä…czone jest
z reduktorem ciĘnienia 6.1 w celu dok"adnego wyre-
gulowania ciĘnienia w zbiorniku przed przeprowa-
dzeniem diagnostyki regulatora. Tabliczka znamio-
Rys. 2.3. Przyk"ad urzÄ…dzenia do diagnozowania automatycznych
nowa regulatora w pojeędzie podaje wartoĘci ciĘnie-
regulatorów si"y hamowania sterowanych pneumatycznie
nia na wylocie z regulatora w dwóch stanach obcią-
Rys. 2.4. Schemat po"ączenia urządzenia z rys. 2.3 z diagnozowanym regulatorem: 6.1, 6.2 - reduktory ciĘnienia, C - ciĘnieniomierze,
B, F, H - z"ącza kontrolne, 3 - zbiornik, 5 - g"ówny zawór hamulcowy, 7 - automatyczny regulator si"y hamowania, 9 - si"ownik
przeponowo-spr´Å»ynowy, 1, 2, 41, 42, 43 - jak na rys. 1.55, (1), (4) - tylko dla reduktora zintegrowanego z zaworem przekaÄ™nikowym
Poradnik SERWISOWY 55
Żenia pojazdu - bez "adunku i z "adunkiem. Przyk"ad
takiej tabliczki przedstawia rys. 2.5.
UrzÄ…dzenie przedstawione na rys. 2.3 jest nie-
zb´dne przy sprawdzaniu dzia"ania regulatora si"y
hamowania w naczepie lub przyczepie od"Ä…czonej
od pojazdu ciągnącego. W tym celu naleŻy po"ą-
czyç urzÄ…dzenie z uk"adem powietrznym przycze-
py lub naczepy wg schematu na rys. 2.6. Przed
przystąpieniem do badał
naleÅ»y zapoznaç si´
z rozmieszczeniem z"Ä…czy kontrolnych w podwo-
ziu pojazdu oraz zaznajomiç si´ z instrukcjÄ… badaÅ‚

diagnostycznych.
Wymiary z"Ä…cza kontrolnego wg normy ISO
3583-1984 (E) przedstawia rys. 2.7.
Diagnostyk´ uk"adu w pojeÄ™dzie samochodo-
Rys. 2.5. Uproszczony schemat tabliczki znamionowej regulatora
wym ilustruje przedstawiony niŻej przyk"ad. Miej-
(przyk"adowe dane wg WABCO)
sca pod"ączeł
ciĘnieniomierzy do uk"adu są ozna-
czone literami od A do K (rys. 1.1).
Rys. 2.6. Schemat po"Ä…czenia urzÄ…dzenia z rys. 2.3 z regulatorem sprawdzanym w przyczepie lub naczepie od"Ä…czonej od pojazdu
ciągnącego: 6.1, 6.2 - reduktory ciĘnienia, C - ciĘnieniomierze, 7 - automatyczny regulator si"y hamowania, (1), (4) - tylko dla
reduktora zintegrowanego z zaworem przekaęnikowym, 1, 2, 41, 42, 43 - jak na rys. 1.55, 16 - zawór odcinający, 6 - si"ownik
przeponowy, 12, 13 - z"ącza przewodów, 14 - zawór hamowania przyczepy, D - z"ącze kontrolne
Rys. 2.7. Z"Ä…cze kontrolne wed"ug normy ISO 3583-1983 (E)
1 - Ęrednica zewn´trzna uszczelki
2 - p"aszczyzna odniesienia
3 - powierzchnia uszczelniania
4 - pokrywka ochronna
56 Poradnik SERWISOWY
2.2. Przyk"ad instrukcji badał
diagnostycznych uk"adu w pojeędzie samochodowym
Lp.
Przedmiot Miejsce Wykonywane Wymagania Uwagi
badał
pod"ączenia czynnoĘci
ciĘnieniomierzy
(wg rys. 1.1)
1 SzczelnoĘç A i B 1 Uruchomiç silnik
uk"adu przy utrzymujÄ…c jego prac´
zwolnionych na Ęrednich obrotach
hamulcach
2 Wy"Ä…czyç silnik, Maksymalne
gdy regulator ciĘnienia ciĘnienie zgodne Informacja
przestawi prac´ spr´Å»arki z informacjÄ… na tabliczce wymagana przez
na  wydmuch znamionowej pojazdu Regulamin 13 EKG
(otworzy wyp"yw lub w dokumentacji
powietrza ze spr´Å»arki
do atmosfery)
3 Odczekaç 10 min Spadek ciĘnienia Kryterium wg normy
nie wi´kszy niÅ» 2% BN-79/3611-03
wartoĘci początkowej
2
SzczelnoĘç E i H 1 Nape"niç zbiorniki
przy do ciĘnienia maks.
zahamowaniu
pojazdu 2 OpróŻniç jeden UÅ»yç do tego celu
ze zbiorników hamulca np. zawór
roboczego odwadniajÄ…cy
3 NacisnÄ…ç na peda" Spadek ciĘnienia
g"ównego zaworu nie wi´kszy
hamulcowego niÅ» 0,15 bara
do uzyskania na
ciĘnieniomierzu 3 barów
4 Utrzymaç peda" w tym
po"oŻeniu przez 3 minuty
5 Powtórzyç procedur´
(od 1 do 4) dla
pozosta"ego obwodu
3
Dolna wartoĘç A i B 1 Nape"niç zbiorniki
regulacji ciĘnienia do ciĘnienia maks.
w uk"adzie
2 Utrzymaç prac´ silnika
na Ęrednich obrotach
3 Kilkakrotnie uruchomiç
g"ówny zawór hamulcowy
4 Ustaliç wartoĘç ciĘnienia, WartoĘç ciĘnienia zgodna Informacja wymagana
przy której regulator z podaną na tabliczce Regulaminem
prze"Ä…cza prac´ spr´Å»arki znamionowej lub 13 EKG
z fazy  wydmuchu w dokumentacji pojazdu
na faz´ t"oczenia
powietrza do uk"adu
Poradnik SERWISOWY 57
4 Czujniki A i B 1 Silnik wy"Ä…czony
ciĘnienia hamulca
roboczego 2 ObniÅ»yç ciĘnienie w obu WartoĘç ciĘnienia Informacja
zbiornikach do wartoĘci, zgodna z wymaganiami powinna byç podana
przy której zapalajÄ… si´ Regulaminu 13 EKG w dokumentacji
lampki kontrolne producenta pojazdu
3 Zarejestrowaç wartoĘç
ciĘnienia
Czujnik ciĘnienia G i K 1 ObniÅ»aç ciĘnienie
5
hamulca w obwodzie hamulca
awaryjnego awaryjnego
z si"ownikami
spr´Å»ynowymi 2 Sprawdziç wartoĘç ciĘnienia, WartoĘç ciĘnienia
przy którym nast´puje zgodna z podanÄ…
poczÄ…tek ruchu t"oczysk w dokumentacji pojazdu
si"owników spr´Å»ynowych
i zapala si´ lampka kontrolna
6
Wieloobwodowy A i B 1 OpróŻniç jeden
zawór ze zbiorników
zabezpieczajÄ…cy
2 W"Ä…czyç silnik i utrzymaç WartoĘç ciĘnienia zgodna Informacja wymagana
jego prac´ na Ęrednich z podanÄ… na tabliczce Regulaminem 13 EKG
obrotach znamionowej pojazdu
i dokumentacji
3 Kilkakrotnie zahamowaç
hamulcem roboczym
7 PoczÄ…tek ruchu E i H Stopniowo i powoli PoczÄ…tek ruchu t"oczysk
si"owników nacisnÄ…ç peda" g"ównego si"owników przy ciĘnieniu
zaworu hamulcowego nie wyŻszym niŻ 0,5 bara
8 StopniowoĘç E i F 1 Stopniowo i p"ynnie Stopniowy i p"ynny
dzia"ania hamulca naciskaç na peda" g"ównego wzrost ciĘnienia Dopuszczalne
roboczego zaworu hamulcowego wyprzedzanie
hamowania jednego
2 Stopniowo i p"ynnie Stopniowe i p"ynne obwodu wzgl´dem
zwalniaç peda" g"ównego obniÅ»anie ciĘnienia. drugiego nie wi´ksze
zaworu hamulcowego Maksymalna nieciÄ…g"oĘç niÅ» 0,3 bara
wzrostu ciĘnienia 0,3 bara
9
Regulator si"y F i H 1 Zapoznaç si´ z parametrami rys. 1.1
hamowania charakterystycznymi Tabliczka wymagana
sterowany regulacji na tabliczce Regulaminem 13 EKG
mechanicznie znamionowej
w pojeędzie
2 Ustaliç ciĘnienie Dopuszczalne
w zbiorniku obwodu, odchylenia
w którym zastosowano od wymaganych
regulator zgodnie z tabliczką wartoĘci powinny
mieĘciç si´ w granicach
3 Ustawiç dÄ™wigni´ regulatora Ä…0,5 bara
w dolnym krał
cowym
po"oŻeniu
58 Poradnik SERWISOWY
4 NacisnÄ…ç p"ynnie peda" CiĘnienie wskazywane Skok dÄ™wigni
g"ównego zaworu przez ciĘnieniomierz odpowiada ugi´ciu
hamulcowego do oporu pod"Ä…czony do z"Ä…cza H resoru przy pe"nym
powinno wzrastaç obciÄ…Å»eniu
równomiernie do wartoĘci
podanej na tabliczce dla
obciąŻenia osi bez "adunku
5 DÄ™wigni´ regulatora Wzrost ciĘnienia do wartoĘci
ustawiç w górnym ustalonej w zbiorniku
krał
cowym po"oŻeniu
Regulator si"y B,F i H 1 Wyregulowaç ciĘnienie Pod"Ä…czenie
10
hamowania oraz w zbiorniku reduktorem 6.1 do urzÄ…dzenia
sterowany 43 regulatora na wartoĘç odpowiadajÄ…cÄ… pomiarowego
z zawieszenia maksymalnemu ciĘnieniu wg schematu na rys. 2.4
powietrznego hamowania (rys. 2.4)
2 Wyregulowaç ciĘnienie Przyk"ad tabliczki
w przy"Ä…czu 43 reduktorem znamionowej
6.2 na wartoĘç (rys. 2.5)
odpowiadajÄ…cÄ… pe"nemu
obciąŻeniu (wg tabliczki
znamionowej)
3 Stopniowo i p"ynnie CiĘnienie w si"ownikach Dopuszczalne
uruchomiç peda" g"ównego hamulcowych roĘnie odchylenia
zaworu hamulcowego stopniowo i p"ynnie od wymaganych
do oporu do wartoĘci maksymalnej wartoĘci powinny
mieĘciç si´ w granicach
4 Nastawiç ciĘnienie Ä…0,5 bara
w przy"Ä…czu 43 na wartoĘç
odpowiadającą obciąŻeniu
bez "adunku
5 Uruchomiç g"ówny zawór CiĘnienie w si"ownikach
hamulcowy do oporu roĘnie stopniowo
do wartoĘci odpowiadającej
obciąŻeniu bez "adunku
6 Nastawiç reduktor 6.2
na ciĘnienie 0
7 Uruchomiç g"ówny zawór CiĘnienie w si"ownikach Przypadek zerwania
hamulcowy do oporu wzrasta do po"owy wartoĘci przewodu "ączącego
przy pe"nym obciąŻeniu miechy zawieszenia
i regulatora ciĘnienia
11 Hamulec G i K 1 Ustawiç dÄ™wigni´ zaworu Jednakowe ciĘnienie
awaryjny r´cznego w po"oÅ»eniu jazda wskazywane przez
i postojowy ciĘnieniomierze G i K
z si"ownikami
spr´Å»ynowymi 2 Stopniowo przesunÄ…ç CiĘnienie na wejĘciu Skok si"owników
dÄ™wigni´ do oporu do si"owników spada powinien mieĘciç si´
w kierunku hamowania stopniowo osiÄ…gajÄ…c 0 w granicach
w pozycji dęwigni od 1/3 do 2/3
pe"nego zahamowania skoku pe"nego
Poradnik SERWISOWY 59
3 Przestawiç dÄ™wigni´ Utrzymuje si´ w
w pozycj´ zaryglowania si"ownikach ciĘnienie 0
(hamulec postojowy)
4 PrzesunÄ…ç stopniowo CiĘnienie roĘnie do
dÄ™wigni´ w po"oÅ»enie wartoĘci poczÄ…tkowej
jazda
12 Zasilanie Z"Ä…cze 1 Sprawdziç ciĘnienie W przy"Ä…czu zasilajÄ…cym Wykorzystaç z"Ä…cza
i sterowanie przewodu na wyjĘciu ze z"Ä…cza (12) wartoĘç ciĘnienia ustalanego adaptacyjne b´dÄ…ce
przyczepy zasilającego (12) przez regulator w wyposaŻeniu zestawu
i sterujÄ…cego (13) diagnostycznego
z"Ä…cze kontrolne 2 Sprawdziç ciĘnienie W z"Ä…czu sterujÄ…cym
E lub F na wyjĘciu ze z"ącza (13) ciĘnienie 0
3 NacisnÄ…ç p"ynnie na peda" CiĘnienie w z"Ä…czu (13) CiĘnienia
g"ównego zaworu p"ynnie roĘnie i spada w z"ączach (12) i (13)
hamulcowego do oporu nie powinny
i powoli go zwolniç przekraczaç zakresu
wartoĘci podanego
4 Sprawdziç ciĘnienie CiĘnienie w z"Ä…czu w Regulaminie
w z"Ä…czu sterujÄ…cym sterujÄ…cym zgodne 13 EKG
przy ciĘnieniu 3 barów z tabliczką znamionową
w si"ownikach osi przedniej
5 P"ynnie i stopniowo CiĘnienie w przewodzie Informacja
przesunÄ…ç dÄ™wigni´ sterujÄ…cym powinno wymagana
r´cznego zaworu rosnÄ…ç i obniÅ»aç si´ do 0 Regulaminem
hamulcowego przy powrocie dęwigni 13 EKG
w kierunku hamowania do po"oŻenia jazda
i z powrotem
6 PrzesunÄ…ç dÄ™wigni´ CiĘnienie jak w pozycji
w po"oŻenie zaryglowania pe"nego zahamowania
7 PrzesunÄ…ç dÄ™wigni´ CiĘnienie w przewodzie Tylko w pojazdach
w po"oŻenie kontrolne sterującym spada do 0 wyposaŻonych
w zawór
z po"oŻeniem kontrolnym
W przyk"adzie instrukcji diagnostycznej zesta- gicznych dokumentach innych krajów, jak równieŻ
wiono operacje, które mają zastosowanie do naj- w dyrektywie UE 96/96/EC z dnia 20 grudnia 1996 r.
cz´Ä˜ciej spotykanych uk"adów powietrznych. Uwzgl´dniajÄ…c istotny wp"yw uk"adu hamulcowego
W zaleŻnoĘci od stopnia rozbudowania uk"adu mo- na bezpieczeł
stwo czynne w ruchu drogowym, do-
gÄ… one byç odpowiednio przystosowywane do po- brÄ… praktykÄ… powinno staç si´ przeprowadzenie
trzeb z wykorzystaniem podstawowego zestawu przez uŻytkowników pojazdów drogowych okreso-
diagnostycznego. wej diagnostyki uk"adu powietrznego cz´Ä˜ciej, a nie
Znaczna cz´Ä˜ç programu pomiarów diagnostycz- tylko w ramach obowiÄ…zkowej kontroli technicznej
nych przedstawionych w instrukcji odpowiada ze- w okr´gowych stacjach kontroli pojazdów.
stawieniu obowiązkowych czynnoĘci kontrolnych
zawartych w rozporzÄ…dzeniu MTiMG z dnia 7 wrze-
2.3. Pomiar czasu reakcji uk"adu
Ęnia 1999 r. o obowiązkowych badaniach technicz-
nych pojazdów. Zakres obowiązkowych czynnoĘci Pomiary czasów wzrostu ciĘnienia w si"owni-
kontrolnych zawartych w rozporzÄ…dzeniu pokrywa kach sÄ… niezb´dne w ramach badaÅ‚
homologacyj-
si´ w zasadzie z zakresami podawanymi w analo- nych nowego typu pojazdu. W trakcie eksploatacji
60 Poradnik SERWISOWY
Rys. 2.8. Aparatura do pomiaru czasu reakcji (Wabco) b - symulator pojazdu ciÄ…gnÄ…cego
a - przyrząd do pomiaru czasu Pomiar czasu wzrostu ciĘnienia w si"owniku przyczepy
Pomiary czasu wzrostu ciĘnienia w pojeędzie samochodowym: od"ączonej od pojazdu ciągnącego:
×% w si"owniku hamulcowym ×% elastyczne przewody powietrzne
1 - kabel do wy"Ä…cznika pomiaru czasu, mocowanego do peda"u 3 - doprowadzajÄ…cy spr´Å»one powietrze do symulatora
hamulca 4 - z czerwonym z"Ä…czem i zaworem odcinajÄ…cym,
21 - kabel do czujnika wzrostu ciĘnienia, po"ączonego ze z"ączem do z"ącza zasilającego przyczepy
kontrolnym H (rys. 1.1), ciĘnienie nastawione p = 0,75% pac 5 - z Żó"tym z"ączem, do z"ącza sterującego przyczepy
pac - ciĘnienie asymptotyczne w si"owniku pojazdu ×% kable
×% w z"Ä…czu przewodu sterujÄ…cego 6 - "Ä…czÄ…cy symulator z przyrzÄ…dem  a
1 - kabel do wy"ącznika pomiaru czasu, mocowanego do peda"u 7 - do czujnika wzrostu ciĘnienia, po"ączonego ze z"ączem
hamulca kontrolnym D (rys. 1.1)
22 - kabel do czujnika wzrostu ciĘnienia, po"ączonego ze z"ączem ciĘnienie nastawione p = 0,75% pan
przewodu sterującego elastycznym przewodem powietrznym pan - ciĘnienie asymptotyczne w si"owniku przyczepy
o d"ugoĘci 2,5 m i Ęrednicy wewn´trznej 13 mm, zakoÅ‚
czonym
Å»ó"tym z"Ä…czem, ciĘnienie nastawione p = 0,10% paz oraz Cz´Ä˜ci 1-7, wy"Ä…cznik pomiaru czasu, czujnik wzrostu ciĘnienia
0,75%paz oraz zbiorniki wzorcowe i inne cz´Ä˜ci stanowiÄ… wyposaÅ»enie
paz - ciĘnienie asymptotyczne w z"ączu dodatkowe do a i b
pomiary te sÄ… pomocne, gdy naleÅ»y ustaliç przyczy- Do pomiarów diagnostycznych czasu reakcji
n´ wyd"uÅ»onego czasu reakcji hamulców. uk"adu sÄ… stosowane specjalne przyrzÄ…dy, których
Czynnikami wp"ywające na to zjawisko: konstrukcja jest dostosowana do wymagał
Regula-
' nadmierne powi´kszenie skoku si"owników minu 13 EKG.
hamulcowych Rys. 2.8 przedstawia widok ogólny aparatury
' niesprawnoĘci cz´Ä˜ci ruchomych w zespo"ach oraz sposób pod"Ä…czenia jej do uk"adu powietrzne-
pomi´dzy g"ównym zaworem hamulcowym i si- go pojazdu samochodowego (a) i przyczepy (b).
"ownikami, powodujÄ…ce d"awienia przep"ywu po- Aparatura sk"ada si´ z przyrzÄ…du do pomiarów
wietrza w uk"adzie czasów, czujnika wzrostu ciĘnienia pod"ączanego
' mechaniczne zanieczyszczenia w przewodach do dowolnego z"Ä…cza kontrolnego w uk"adzie symu-
oraz wgniecenia ograniczające przekrój przep"ywu latora pojazdu ciągnącego (stosowany przy badaniu
powietrza przyczep) oraz w"Ä…cznika pomiaru czasu, mocowa-
W programie obowiązkowych badał
technicz- nego na pedale g"ównego zaworu hamulcowego.
nych pojazdów (rozporządzenie MTiMG z dnia Przyrząd do pomiaru czasów jest wyposaŻony
13.10. 1999 r.) nie przewiduje si´ pomiarów czasu w dwa zegary cyfrowe elektryczne, które sÄ… jednocze-
wzrostu ciĘnienia w si"ownikach. NaleŻy jednak Ęnie uruchamiane przez uk"ad po"ączeł
. Zatrzyma-
uznaç za poÅ»yteczne okresowe wykonywanie ta- nie zegarów nast´puje przez dwa oddzielne zestyki
kich pomiarów, zw"aszcza w pojazdach, które osiÄ…- zwarciowe. W ten sposób moÅ»na mierzyç róŻne prze-
gn´"y juÅ» znaczne przebiegi i wiek. dzia"y czasu majÄ…ce ten sam punkt wyjĘciowy.
Poradnik SERWISOWY 61
Rys. 2.9. Schemat symulatora pojazdu ciÄ…gnÄ…cego (Wabco):
A - przy"Ä…cze zasilajÄ…ce z zaworem zwrotnym
C1 - czujnik ciĘnienia 0,65 bara i 4,9 bara
C2 - czujnik ciĘnienia pracujący przy 75% asymptotycznego ciĘnienia w si"owniku CF
CF - si"ownik hamulcowy
L - przewód pomi´dzy dyszÄ… 0 a z"Ä…czem przyczepy TC, o obj´toĘci wewn´trznej 385Ä…5 cm3 pod ciĘnieniem 6,5 bara
M - ciĘnieniomierz
0 - dysza o Ęrednicy nie mniejszej niÅ» 4 mm i nie wi´kszej niÅ» 4,3 mm
PEC - przewody do elektrycznego czasomierza
PP - z"Ä…cze kontrolne D (rys. 1.1)
R1 - zbiornik powietrza o pojemnoĘci 30 dm3 z zaworem odwadniającym
R2 - zbiornik wzorcowy, zawierający z"ącze TC, o pojemnoĘci 385ą5 cm3
R3 - zbiornik wzorcowy, zawierający z"ącze TC, o pojemnoĘci 1155ą15 cm3
RA - zawór zwrotny
TA - z"Ä…cze przewodu zasilajÄ…cego
TC - z"Ä…cze przewodu sterujÄ…cego
V - zawór uruchamiający sygna" ciĘnieniowy
VRU - zawór hamowania przyczepy
Symulator pojazdu ciągnącego (rys. 2.9) powi- wiany na ciĘnienia w zakresie od 0,8 do 10 barów,
nien charakteryzowaç si´ parametrami zgodnymi przy których wy"Ä…cza si´ zegar mierzÄ…cy czas
z Regulaminem 13 EKG. W opisie rysunku są wzrost ciĘnienia w uk"adzie.
przedstawione wymagane wartoĘci liczbowe po- Wy"ącznik pomiaru czasu w"ącza obydwa zegary
szczególnych parametrów. Czujnik ciĘnienia urzÄ…dzenia do pomiaru czasów z chwilÄ… dotkni´cia
w specjalnej ochronnej obudowie moÅ»e byç nasta- nogÄ… do peda"u i wy"Ä…cza jeden z zegarów odmierza-
62 Poradnik SERWISOWY
jÄ…cy czas wykonania pe"nego skoku peda"u z chwilÄ… nie z wymaganiami Regulaminu 13 EKG) powinien
zetkni´cia si´ specjalnego zderzaka zamocowanego byç mierzony na koÅ‚
cu - pod"Ä…czonego do z"Ä…cza
do wy"ącznika z pod"ogą kabiny kierowcy. przewodu sterującego - przewodu o d"ugoĘci ok.
Na poczÄ…tku kaÅ»dego pomiaru w uk"adzie po- 2,5 m i Ęrednicy wewn´trznej 13 mm. Do z"Ä…cza za-
jazdu samochodowego powinno byç zapewnione silajÄ…cego podczas tych pomiarów powinien byç
ciĘnienie w zbiornikach o wartoĘci dolnej ustalo- pod"ączony zbiornik o pojemnoĘci 388 ą 5 cm3
nej przez regulator ciĘnienia. Czas reakcji tn (wzro- pod ciĘnieniem 6,5 barów.
stu ciĘnienia w si"ownikach) w funkcji czasu uru- Czas reakcji przyczepy powinien byç mierzony
chamiania tu naleÅ»y mierzyç kilkakrotnie, poczÄ…w- bez pojazdu silnikowego, z zastosowaniem symula-
szy od moÅ»liwie najkrótszych czasów tu i wyd"uÅ»a- tora, do którego pod"Ä…cza si´ z"Ä…cza przewodów
jÄ…c go nast´pnie do ok. 0,4 s. Pomierzone wartoĘci sterujÄ…cego i zasilajÄ…cego przyczepy.
naleÅ»y przedstawiç w postaci wykresu. Jako wynik CiĘnienie w przewodzie zasilajÄ…cym powinno
badał
przyjmuje si´ czas tn odpowiadajÄ…cy czaso- wynosiç 6,5 barów. Symulator powinien byç nasta-
wi uruchomienia tu = 0,2 s z wykresu przez inter- wiany przez wybór dyszy w taki sposób, aby przy
polacj´. przy"Ä…czeniu do niego zbiornika o pojemnoĘci 388
W przypadku pojazdów silnikowych przystoso- ą 5 cm3 czas potrzebny do wzrostu ciĘnienia od
wanych do ciÄ…gni´cia przyczep czas reakcji (zgod- 0,65 barów do 4,9 barów wynosi" 0,2 Ä… 0,01 s.
Poradnik SERWISOWY 63
Fot. KNORR-BREMSE