MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
WÅ‚odzimierz Talarkiewicz
Rozpoznawanie surowców, materiałów i półfabrykatów
tapicerskich 311[32].Z4.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci
mgr inż. Barbara Krasnodębska
mgr inż. Elżbieta Krajnik-Scelina
Oprawa redakcyjna
mgr inż. Teresa Jaszczyk
Konsultacja
mgr Małgorzata Sołtysiak
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[32].Z4.01
Rozpoznawanie surowców, materiałów i półfabrykatów tapicerskich w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik technologii drewna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Podstawowe pojęcia i określenia z zakresu materiałoznawstwa tapicerskiego 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Surowce włókiennicze pochodzenia naturalnego 10
4.2.1. Materiał nauczania 10
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.2.3. Ćwiczenia 15
4.2.4. Sprawdzian postępów 16
4.3. Surowce włókiennicze pochodzenia sztucznego 17
4.3.1. Materiały nauczania 17
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 19
4.3.3. Ćwiczenia 19
4.3.4. Sprawdzian postępów 20
4.4. Materiały i półfabrykaty wyściółkowe 21
4.4.1. Materiał nauczania 21
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.4.3. Ćwiczenia 25
4.4.4. Sprawdzian postępów 25
4.5. Przędze i nici 26
4.5.1. Materiał nauczania 26
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.5.3. Ćwiczenia 28
4.5.4. Sprawdzian postępów 28
4.6. Tkaniny, dzianiny i plecionki 29
4.6.1. Materiał nauczania 30
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 32
4.6.3. Ćwiczenia 32
4.6.4. Sprawdzian postępów 32
4.7. Materiały pokryciowe zewnętrzne 33
4.7.1. Materiał nauczania 33
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 34
4.7.3. Ćwiczenia 34
4.7.4. Sprawdzian postępów 35
4.8. Materiały pokryciowe wewnętrzne i pasy tapicerskie 36
4.8.1. Materiał nauczania 36
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.8.3. Ćwiczenia 37
4.8.4. Sprawdzian postępów 37
4.9. Tworzywa sztuczne, konstrukcyjne i piankowe elastyczne 38
4.9.1. Materiał nauczania 38
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 39
4.9.3. Ćwiczenia 39
4.9.4. Sprawdzian postępów 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.10. Wyroby metalowe stosowane w tapicerstwie 41
4.10.1. Materiał nauczania 41
4.10.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 44
4.10.3. Ćwiczenia 44
4.10.4. Sprawdzian postępów 44
4.11. Materiały tapicerskie wykończeniowe i dekoracyjne 45
4.11.1. Materiał nauczania 45
4.11.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 46
4.11.3. Ćwiczenia 46
4.11.4. Sprawdzian postępów 46
5. Sprawdzian osiągnięć 47
6. Literatura 52
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w nauce z zakresu materiałoznawstwa tapicerskiego,
a konkretnie w rozpoznawaniu i określaniu właściwości techniczno-użytkowych materiałów
i półfabrykatów tapicerskich.
Jednostka modułowa: Rozpoznawanie surowców, materiałów i półfabrykatów
tapicerskich.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości, które powinieneś posiadać, aby
przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej, które określają umiejętności, jakie opanujesz
w wyniku procesu kształcenia.
3. Materiał nauczania zawarty w poradniku, umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazanÄ… literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji.
Poradnik zawiera również:
 pytania sprawdzajÄ…ce wiedzÄ™,
 ćwiczenia z opisem sposobów ich wykonania oraz wyposażenia stanowiska pracy,
 sprawdzian postępów, który umożliwi Ci ocenę wiedzy po wykonaniu ćwiczeń.
4. Sprawdzian osiągnięć w postaci zestawu pytań sprawdzających opanowanie umiejętności
z zakresu całej jednostki modułowej.
5. Wykaz literatury.
Jeżeli wystąpią trudności ze zrozumieniem treści tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie ćwiczeń musisz przestrzegać podstawowych zasad bezpiecznej i higienicznej
pracy. Przestrzegać przepisów przeciwpożarowych i bezpiecznego posługiwania się
odczynnikami chemicznymi, które mogą być stosowane przy realizacji ćwiczeń praktycznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
311[32].Z4
Technologia tapicerstwa
311[32].Z4.01 311[32].Z4.02
Rozpoznawanie surowców, Dobieranie narzędzi, maszyn
materiałów i półfabrykatów i urządzeń do prac
tapicerskich
tapicerskich
311[32].Z4.03
Wykonanie wyrobów
tapicerowanych
Schemat układu jednostek modułowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej. powinieneś umieć:
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 pracować w grupie i indywidualnie,
 dobierać przybory i materiały kreślarskie,
 posługiwać się normami,
 stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
 organizować stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 zidentyfikować wyroby tapicerowane,
 rozpoznać surowce, materiały i półfabrykaty wyściółkowe i określić ich właściwości
techniczno-użytkowe,
 rozpoznać i dokonać klasyfikacji nici,
 określić rodzaje, właściwości i zastosowanie tworzyw sztucznych oraz wyrobów z tworzyw
sztucznych w tapicerstwie,
 rozpoznać i określić właściwości techniczno-użytkowe materiałów pokryciowych,
 rozpoznać rodzaje sprężyn i formatek sprężynowych, określić ich budowę, właściwości
techniczno-użytkowe oraz zastosowanie,
 rozpoznać i określić zastosowanie okuć, łączników, mechanizmów i innych elementów
metalowych,
 rozpoznać materiały tapicerskie wykończeniowe i dekoracyjne i określić ich zastosowanie,
 określić i zastosować zasady magazynowania materiałów, surowców i półfabrykatów
tapicerskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawowe pojęcia i określenia z zakresu materiałoznawstwa
tapicerskiego
4.1.1. Materiał nauczania
Pojęcie materiałoznawstwa tapicerskiego
Materiałoznawstwo tapicerskie, ma na celu zaznajomienie uczniów z podstawowymi
właściwościami fizycznymi, chemicznymi i mechanicznymi materiałów używanych
w tapicerstwie, zasadami ich rozpoznawania, oceną jakości i przydatności do produkcji.
Czynniki wpływające na jakość wyrobów tapicerowanych
Jakość wyrobów tapicerowanych zależy od użytych materiałów dokładności ich obróbki
i celowości zastosowania. Jest to uwarunkowane ich technicznymi to znaczy fizycznymi,
mechanicznymi i chemicznymi właściwościami. Bardzo często, poprzez racjonalną obróbkę tych
materiałów można zwiększyć ich wartość użytkową, a tym samym jakość produktu finalnego.
Podstawowe pojęcia używane w materiałoznawstwie
Surowiec lub materiał, jest to produkt naturalny pochodzenia zwierzęcego, roślinnego lub
mineralnego, stanowiący materiał wyjściowy do wszystkich procesów technologicznych.
Przykładami surowców są: drewno, węgiel, ruda żelaza, wełna, skóra.
Półfabrykat, jest to materiał poddany obróbce, inaczej mówiąc jest to surowiec  materiał,
którego właściwości udoskonalono w wyniku obróbki. Przykładem półfabrykatów mogą być:
płyty wiórowe, sklejka, formatki sprężynowe, arkusze blachy.
Produktem finalnym, nazywa się wyrób zaspokajający określone potrzeby użytkowe,
estetyczne i psychiczne człowieka. Przykładem produktu finalnego może być: tapczan, fotel,
krzesło, szafa.
Półfabrykaty i wyroby finalne powstają w wyniku procesu technologicznego lub szerzej,
w wyniku procesu produkcyjnego. Należy dodać że pojęcie surowca, półfabrykatu i produktu
finalnego są często zmienne, na przykład tarcica jest produktem finalnym dla zakładu przerobu
drewna, a półfabrykatem dla zakładu meblarskiego lub tapicerskiego.
Ze względu na przeznaczenie, materiały tapicerskie dzieli się na: materiały nośnych
elementów konstrukcyjnych, jak ramy, stelaże, oskrzynie, nogi, materiały układu sprężynowo-
wyściółkowego, np. sprężyny lub formatki z tworzyw spienionych oraz materiały pokryciowo-
dekoracyjne  tkaniny, skóry.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym zajmuje się materiałoznawstwo?
2. Jakie czynniki wpływają na jakość wyrobów?
3. Co rozumiesz pod pojęciem: surowiec, półfabrykat, produkt finalny?
4. Jak dzielą się materiały tapicerskie ze względu na ich przeznaczenie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyjaśnij pojęcia: materiałoznawstwo tapicerskie, surowiec, półfabrykat, produkt finalny.
Wymień czynniki wpływające na jakość wyrobów tapicerowanych.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą na podany temat,
2) wyjaśnić poszczególne pojęcia,
3) podać przykłady wpływu jakości surowców i półfabrykatów na trwałość i estetykę wyrobów
tapicerowanych,
4) dokonać oceny prawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura z rozdziału 7,
 papier formatu A-4,
 przybory do pisania,
 tablice poglÄ…dowe,
 plansze.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić czym zajmuje się materiałoznawstwo?
2) określić co to jest surowiec i półfabrykat?
3) wyliczyć kilka czynników wpływających na jakość wyrobów?
4) wyjaśnić jak powstaje wyrób finalny?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.2. Surowce włókiennicze pochodzenia naturalnego
4.2.1. Materiał nauczania
Wiadomości ogólne o włóknie
Włókna, to wielocząsteczkowe związki pochodzenia naturalnego lub powstałe w drodze
syntezy chemicznej. Surowce włókiennicze mają szerokie zastosowanie w produkcji tapicerskiej.
Poprzez odpowiednią przeróbkę, stosowane są jako materiał pokryciowy, wyściółka tapicerska,
tkaniny workowe, sznurki, taśmy, nici lub tkaniny uszlachetnione. Surowce włókiennicze po ich
przeróbce, pełnią w wyrobach tapicerowanych funkcje konstrukcyjne i dekoracyjne. Obecnie
prawie połowa zużywanych włókien przemysłowych wytwarzana jest przez człowieka na drodze
syntetycznej.
Właściwości technologiczne i użytkowe włókien
Fizyczne i mechaniczne właściwości włókien, mają zasadniczy wpływ na metodę przerobu
i przebieg procesu technologicznego wytwarzania wyrobów włókienniczych oraz na ogólne
zastosowanie włókien. Od jakości włókien zależy w znacznym stopniu wartość użytkowa
wyrobów. Włókna jako surowiec, badane są organoleptycznie lub laboratoryjnie. W zależności
od wyników badania określa się przeznaczenie i metodę przerobu włókien. Jako cechy fizyczne
włókien, bada się głównie: długość, wysokość, grubość, gęstość, wilgotność, właściwości
elektrostatyczne. Do cech mechanicznych zalicza się: wytrzymałość na rozciąganie lub
rozrywanie i tak zwany samozryw.
Długość włókien staplowych, a więc naturalnego i sztucznego włókna ciętego, jest jedną
z zasadniczych cech decydujących o systemie przędzenia. Długością włókien nazywamy wymiar
włókna wyprostowanego. Długość włókna niewyprostowanego stanowi jego wysokość.
Grubość włókien decyduje o ich wytrzymałości. Kształt przekroju poprzecznego włókien
może być różny. Dla przekrojów nieregularnych, grubość włókien określa się numerem
metrycznym (numeracja długościowa) lub tak zwanym titrem  symbol T (numeracja
ciężarowa). Numeracja metryczna (symbol Nm) wyraża długość włókna przypadająca na
jednostkę jego masy. Numer obliczamy, dzieląc długość wszystkich włókien w próbce przez ich
masę. Na przykład, jeżeli długość włókien zawartych w próbce wynosi 1500 m, masa  0,3 g, to
nr metryczny włókna wyniesie 5000. Stąd wniosek, że im włókno cieńsze, tym numer metryczny
jest wyższy.
Gęstość to stosunek masy tworzącej włókno do jej objętości. Często posługujemy się
pojęciem gęstości pozornej, która uwzględnia przestrzenie powietrzne. Gęstość pozorną
obliczamy ze wzoru:
m g kg
ëÅ‚ öÅ‚
Qp= ìÅ‚ ÷Å‚
V
cm3 íÅ‚ m3 Å‚Å‚
w którym: m  masa włókna w gramach lub kg
V  objętość włókien łącznie z porami powietrznymi w cm3 lub m3 [,s.30]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Tabela 1. Gęstość niektórych rodzajów włókien [1, s.31]
Gęstość w g/cm3 Gęstość w g/cm3
Rodzaj włókna Rodzaj włókna
(kg/m3) (kg/m3)
Polipropylenowe 0,90 (900) Polichlorowinylowe 1,37 (1370)
Polietylenowe 0,92 ÷ 0,96
(920 ÷ 960) Poliestrowe 1,38 (1380)
Poliuretanowe 1,07 (1070) Juta 1,48 (1480)
Poliakrylonitrylowe 1,12 ÷1,19 Konopie 1,48 (1480)
(1120 ÷ 1190) Len 1,50 (1500)
Poliamidowe 1,14 (1140) Bawełna 1,50 (1500)
Jedwab surowy 1,33 (1330) Ramia 1,51 (1510)
Kazeinowe 1,29 (1290) Miedziowe 1,52 (1520)
Octanowe 1,30 (1300) Wiskozowe 1,53 (1530)
Azbest 2,1 ÷ 2,8
Jedwab obgotowany 1,25 (1250) (2100 ÷ 2800)
Wełna 1,32 (1320) Szklane 2,56 (2560)
Gęstość ma duży wpływ na właściwości tkanin wytwarzanych z danego włókna.
Wilgotność
Większość surowców włókienniczych jest higroskopijna, czyli ma zdolność wchłaniania
wilgoci w postaci wody oraz pary wodnej. Dużą higroskopijnością charakteryzują się włókna
syntetyczne, szklane i metalowe. PrzeciÄ™tna wilgotność włókien powinna wynosić 8÷15%.
Wytrzymałość włókien na rozciąganie
Wytrzymałość włókien na rozciąganie jest to opór, jaki stawia materiał włókienniczy
poddany działaniu sił rozciągających, powodujących jego odkształcenie lub zniszczenie
(zerwanie).
Do badania wytrzymałości włókien na rozciąganie służą zrywarki wahadłowe.
Wytrzymałość odnosimy do 1 mm2 przekroju poprzecznego włókna.
Użyteczność włókien
Włókno może być użytkowane w postaci masy włóknistej na przykład waty, fabrykatu
otrzymywanego z luz
nej masy włóknistej  filce i włókniny, półfabrykatu w postaci przędzy lub
otrzymanych z nich przędzin, tkanin, dzianin, plecionek, lin, linek, nici szwalnych i innych.
W produkcji tapicerskiej włókna są używane we wszystkich tych postaciach.
W procesie przędzenia zasadnicze znaczenie mają następujące cechy: długość, grubość,
wytrzymałość na rozciąganie, zginanie i skręcanie szczelności włókien i stopień
zanieczyszczenia. W procesie tkania, główne rolę odgrywają: wytrzymałość włókna na
wydłużenie i rozciąganie oraz sprężystość. W procesie wykończenia najważniejsze znaczenie
mają, odporność na działanie kwasów i zasad oraz zdolność barwienia i chłonność barwników.
Charakterystyka roślinnych surowców włókienniczych
Włókna roślinne są polimerami naturalnymi. Dzielą się one na włókna nasienne, łykowe,
które mogą być łodygowe, liściowe oraz owocowe. Podstawową substancją włókien roślinnych
i samych roÅ›lin jest celuloza. Celuloza stanowi 51÷92% substancji. NastÄ™pnym skÅ‚adnikiem pod
wzglÄ™dem iloÅ›ci sÄ… hemicelulozy 6÷22%, pektyny 0,6÷2,1%, ligniny 0,5÷12,4%, sole mineralne
1,1÷6,1% oraz woski i tÅ‚uszcze 0,1÷1,7%.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Len
Roślina jednoroczna uprawiana w celu otrzymania włókna lub nasienia zwanego
siemieniem. Z włókien lnianych wykonuje się tkaniny, które w tapicerstwie stosuje się w postaci
płócien, tkanin pokryciowych i workowych. Ponadto z lnu wyrabia się nici, sznury i pasy.
Rys. 1. Len zwyczajny [1, s. 34]
Konopie
Konopie należą do rodziny pokrzyw i są dwupienne. Konopie są uprawiane na włókno lub
nasienie. Z włókien konopi wyrabia się trwałe wyroby powroz
nicze, sznury, grube tkaniny
workowe oraz szlachetne tkaniny pościelowe i ubraniowe.
Rys. 2. Konopie [1, s. 35]
Ramia
Ramia zwana pokrzywą chińską, jest wieloletnią rośliną krzewiastą, dochodzącą do 3 m
wysokości. Rośnie w Chinach, Indiach, Japonii.
Z ramii wyrabia się trykotaże, bieliznę, pościel, firanki i wiele innych tkanin i dzianin. Służy
ona również do wyrobu szlachetnych papierów, między innymi na banknoty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 3. Ramia [1, s. 37]
Sizal
Otrzymywany z liści agawy pochodzącej z Meksyku. Włókno techniczne sizalu ma długość
60 ÷150 cm, elementarne 1÷8 mm. Sizal sÅ‚uży do wyrobu tkanin technicznych, lin i rdzeni do lin
stalowych oraz sznurka.
Rys. 4. Agawa sizalska [1, s. 37]
Manila
Włókno manili, zwane konopiami manilskimi, pozyskuje się z liści wiecznie zielonego
banana włóknistego. Z włókien manili tak zwanego  Tagalu wyrabia się miękkie tkaniny
i kapelusze, z włókien grubych  głównie liny i sznurki oraz wyściółkę.
Rys. 5. Banan włóknisty [1, s. 38]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Bawełna
Bawełna jest rośliną ślazowatą, uprawianą jako krzew i drzewo. Rozróżnia się szereg
gatunków i klas bawełny, którą dzieli się w zależności od warunków geograficznych, sposobu
uprawy oraz długości i grubości włókna. Z włókien bawełny wytwarza się: tkaniny na bieliznę,
stołowe i pościelowe, zasłonowe, meblowe, pokrycia materacowe. Drugą dziedziną
zastosowania to tkaniny techniczne. Należą do nich pasy tapicerskie i tkaniny do powlekania
tworzywami sztucznymi. Z włókien bawełny wyrabia się również sznury, sznurki, nici, tasiemki
dekoracyjne  wyroby znajdujÄ…ce zastosowanie w tapicerstwie.
Rys. 6. Bawełna - gałązka z kwiatem [1, s. 38]
Juta
Włókna jutowe otrzymuje się z rośliny krzewiastej z rodziny lipowatych. W dużych
ilościach roślina ta jest uprawiana w Indiach Wschodnich, w Ameryce oraz Australii.
Z juty wytwarza siÄ™ wyroby powroz
nicze, tkaniny workowe, obiciowe, dywany i kolorowe
sznury. W tapicerstwie włókna juty mają zastosowanie w postaci tkanin workowych, obiciowych
i sznurów dekoracyjnych.
Włókna zwierzęce
Włókna zwierzęca są pochodzenia naturalnego i składają się z substancji organicznych.
Włókna zwierzęce dzielimy na dwie grupy: pierwsza  będąca częścią skóry zwierząt
i stanowiąca ich uwłosienie oraz grupa druga  będąca wydzieliną gruczołów przędnych gąsienic
owadów. Do grupy drugiej należy jedwab naturalny.
W grupie włókien stanowiących uwłosienie zwierząt rozróżniamy: wełnę, sierść, włosie,
szczecinę. Wełna jest okrywą włosiową owiec, kóz, wielbłądów, wełna daje się samodzielnie
prząść. Sierść dostarczana przez zwierzęta futerkowe: króliki, lisy, zające, norki, nutrie, bydło,
konie, nie daje się samodzielnie prząść. Włosie, końskie i wielbłądzie, szczecina świńska ma
zastosowanie w produkcji mat tapicerskich w szczotkarstwie i produkcji pędzli.
Jedwab naturalny stanowi wydzielinę gruczołów gąsienicy motyla z rzędu prządek. Jedwab
jest doskonałym materiałem włókienniczym. W tapicerstwie jedwabne tkaniny pokryciowe służą
do wyrobu luksusowych mebli.
Włókna mineralne
Do tej grupy zalicza się przede wszystkim azbest i włókno szklane. Włókna mineralne
w formie bezpośredniej nie znalazły zastosowania. Używane są natomiast w formie pośredniej
na elementy konstrukcji mebli, na przykład włókno szklane do zbrojenia poliestrów, włókna
metalowe do szlifowania i matowania powierzchni lakierowanych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak dzielimy włókna ze względu na ich pochodzenie?
2. Co możemy wytwarzać mając do dyspozycji różne rodzaje włókien?
3. Jakie jest zastosowanie włókien naturalnych w tapicerstwie?
4. Jakie są najważniejsze właściwości fizyczne i mechaniczne mające wpływ na proces
przetwarzania włókien?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podziel otrzymane próbki włókien na roślinne, zwierzęce i mineralne, określ nazwy i cechy
charakterystyczne włókien.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ułożyć oddzielnie poszczególne włókna biorąc pod uwagę ich pochodzenie,
2) określić nazwę włókien i podać ich charakterystykę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatki, katalogi,
 próbki włókien naturalnych,
 papier formatu A-4,
 przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Określ właściwości technologiczne i użytkowe włókien.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przygotować dane na temat właściwości technologiczno-użytkowych włókien,
2) określić pisemnie właściwości technologiczno-użytkowe włókien,
3) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 podręcznik do materiałoznawstwa i notatki,
 próbki włókien naturalnych,
 próbki tkanin z włókien naturalnych,
 papier w kratkÄ™ formatu A-4,
 przybory do pisania i rysowania,
 tablice poglÄ…dowe, plansze.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić z jakich z
ródeł otrzymujemy włókna naturalne?
2) wymienić najważniejsze właściwości poszczególnych włókien?
3) rozpoznać włókna naturalne?
4) określić zastosowanie poszczególnych włókien w tapicerstwie?
5) określić, które włókna nie nadają się do przędzenia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.3. Surowce włókiennicze pochodzenia sztucznego
4.3.1. Materiał nauczania
Ogólne wiadomości o włóknach sztucznych i ich systematyka
Rozległą bazę surowcową przemysłu włókienniczego stanowią włókna sztuczne
wytwarzane ze związków chemicznych wielkocząstkowych. y
ródłem otrzymywania tych
związków może być przyroda lub można je otrzymywać w reakcji syntezy.
W zależności od rodzaju reakcji chemicznej, w wyniku której otrzymuje się
wielkocząsteczkowy związek chemiczny, rozróżnia się tworzywa sztuczne: polikondensacyjne,
polimeryzacyjne, poliaddycyjne oraz modyfikowane tworzywa naturalne.
Tabela 2. Systematyka włókien sztucznych [1, s. 47]
Tworzywa
Organiczne Nieorganiczne
Polimery naturalne Polimery syntetyczne
Poliakry-
Celuloza Białko Inne
Poliamidy Poliestry Krzemiany Metale
lonitryle
wiskozowe kazeinowe alginowe Stylon Anilana Dacron szklane metalowe
wiskozowe
miedziowe rybne kauczukowe Polan Courtelle Terylen
miedziowe
octanowe żelatynowe inne Kapron Dralon Elana
octanowe
inne keratynowe Perlon Orlon Diolen
inne
inne Nylon Pe-Ce Terital
inne inne inne
Włókna z polimerów naturalnych
Jedwab sztuczny
Z ogólnej ilości sztucznych włókien jedwabnych w handlu znajduje się około 89% włókien
wiskozowych, 9,5% octanowych i 1,5% miedzianych.
Jedwab wiskozowy wyrabia się z celulozy drzewnej, poddanej działaniu stężonego
wodorotlenku sodowego i dwusiarczku węgla (CS2).
Jedwab miedziowy produkuje się z celulozy otrzymywanej z bawełny, którą rozpuszcza się
w amoniakalnym roztworze wodorotlenku miedzi, zwanym również odczynnikiem Schweitzera.
Jedwab octanowy wytwarza się z celulozy bawełnianej, na którą działa się bezwodnikiem
kwasu octowego.
Jedwab sztuczny stosuje się głównie do wytwarzania bielizny damskiej i męskiej, tkanin
sukienkowych, parasolowych, podszewkowych oraz niektórych rodzajów tkanin dekoracyjnych
i technicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Wełna sztuczna  Lanital
Wełna sztuczna jest włóknem białkowym. Przemysłowe znaczenie ma głównie kazeina
mleczna. W Polsce włókna białkowe produkuje się w postaci włókien ciętych pod nazwą
Wipolan. Włókna kazeinowe stosuje siÄ™ głównie, jako domieszkÄ™ 5÷30% do weÅ‚ny, przy
wytwarzaniu tkanin odzieżowych, koców, tkanin dekoracyjnych i filców.
Włókna z polimerów syntetycznych
Włókna poliamidowe
Włókna te otrzymywane są z węgla, ropy naftowej lub gazu ziemnego. Do włókien
poliamidowych o znaczeniu przemysłowym należą: nylon, perlon, kapron i wytwarzany
w Polsce Stylon.
Włókna poliamidowe, dzieli się na typ włókien bawełnianych, wełnianych i jutowych.
Włókna poliamidowe wykazują największą higroskopijność ze wszystkich włókien
syntetycznych. Zaletą włókien poliamidowych jest ich duża sprężystość. Stosuje się je do
wyrobu tkanin odzieżowych, dekoracyjnych i technicznych. Przędzę z włókien ciągłych stosuje
się do produkcji pończoch, skarpet, bielizny, tkanin sukienkowych i odzieży sportowej. Włókna
cięte mają duże zastosowanie w produkcji dywanów, chodników i tkanin meblowych.
Włókna poliestrowe
Surowcem do produkcji tych włókien, są monomery kwasu tereftalowego i glikolu
etylenowego w stosunku 1:2. Produkowane w kraju włókna poliestrowe cięte noszą nazwę elana,
ciągłe zaś  torlen.
Włókna poliestrowe ze względu na swe właściwości należą do najbardziej wartościowych
surowców włókienniczych. Z włókien poliestrowych ciętych wytwarza się w Polsce głównie
tkaniny ubraniowe, płaszczowe, sukienkowe i kostiumowe oraz wyroby dziewiarskie w postaci
odzieży dzianej, sportowej, firanek, krawatów.
W odróżnieniu od wełny włókno poliestrowe nie wchłania potu, ze względu na małą jego
higroskopijność.
Włókna poliakrylonitrylowe
Włókna te należą do najbardziej rozpowszechnionych włókien syntetycznych w świecie.
Surowcem wyjściowym jest akrylonitryl otrzymywany z syntezy etylenu i kwasu
cyjanowodorowego, zwanego kwasem pruskim. Do najbardziej znanych włókien
poliakrylonitrylowych należą: orlon, dralon, courtelle i anilana. Włókna te szeroko stosuje się do
produkcji wyrobów dzianych, których struktura i przeznaczenie wymaga dużej puszystości,
miękkości i ciepłochronności. Stosuje się je również, do wyrobu tkanin sukienkowych
i dekoracyjnych, a także tkanin kocowych, dywanów i sztucznych futer.
12
10
8
6
4
2
0
Rys. 7. Charakterystyka odporności na ścieranie różnych włókien [1, s. 53]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Poliamidowe
Polipropylenowe
Poliestrowe
Poliakrylonitrylowe
Wiskozowe
Wełna
Bawełna
Odporność na ścieranie (liczby względne)
Inne włókna syntetyczne
Zaliczamy tu włókna polichlorowinylowe, polietylenowe, polipropylenowe, poliuretanowe,
politetrafluoroetylenowe, polialkoholowinylowe. Wszystkie majÄ… obecnie znaczenie
gospodarcze. W tkaninach tapicerskich oraz materiałach sprężynujących, służą jako domieszka
do włókien pochodzenia naturalnego.
Magazynowanie włókien pochodzenia naturalnego i syntetycznego
Włókna, zwłaszcza pochodzenia naturalnego, wymagają specjalnych warunków
magazynowania, powinny być składowane w pomieszczeniach suchych i przewiewnych,
zabezpieczającym przed zawilgoceniem. Bele włókien lub ich wiązki układa się na wysokość do
dwóch metrów. Najkorzystniejsze warunki magazynowania są wtedy, gdy temperatura
pomieszczeÅ„ wynosi 18÷20°C, a wzglÄ™dna wilgotność powietrza  60÷65%. Włókna zwÅ‚aszcza
pochodzenia naturalnego, należy chronić przed molami oraz myszami i szczurami. W tym celu
pomieszczenie magazynowe należy często dezynfekować związkami siarki i innymi oraz
wykładać truciznę przeciw myszom i szczurom.
Metody rozpoznawania włókien  istnieją różne metody identyfikacyjne włókien i tkanin
z nich wykonanych. Zaliczamy tu próbę palenia, próbę luminescencji, zachowanie się
w odczynniku Schweitzera i innych rozpuszczalnikach, a także próbę barwienia włókien. Próba
palenia jest najprostszą metodą rozpoznawania włókien. Podczas próby palenia bierzemy pod
uwagę między innymi: kolor płomienia, intensywność palenia, zapach palącego się włókna.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz materiały wyjściowe do produkcji włókien sztucznych.
2. W wyniku jakich reakcji chemicznych powstajÄ… tworzywa sztuczne?
3. Wymień włókna z modyfikowanych tworzyw naturalnych i włókna z polimerów
syntetycznych.
4. Jakie są właściwości poszczególnych włókien?
5. Jakie są zasady magazynowania włókien naturalnych i sztucznych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień włókna otrzymywane z modyfikowanych tworzyw naturalnych i polimerów
syntetycznych. Rozpoznaj te włókna, omów zasady ich magazynowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą na temat danego ćwiczenia,
2) wymienić bazę surowcową do produkcji poszczególnych włókien,
3) określić nazwy włókien i zasady ich magazynowania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatki, podręcznik do materiałoznawstwa,
- włókna modyfikowane i syntetyczne,
- papieru formatu A-4,
- przybory do pisania i rysowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Ćwiczenie 2
Wypróbuj różne metody oznaczania włókien.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) znać metody identyfikacji włókien,
2) zastosować skuteczną metodę oznaczania włókien,
3) ustalić nazwy włókien.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- notatki, podręcznik do materiałoznawstwa,
- album z różnymi rodzajami włókien wraz z ich opisem,
- próbki włókien,
- palnik spirytusowy,
- odczynnik Schweitzera.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić surowce z których powstają różne włókna?
2) rozpoznać najważniejsze włókna sztuczne i syntetyczne?
3) wskazać, jakie wyroby powstają z poszczególnych włókien?
4) określić, jakie właściwości mają wyroby wykonane z włókien sztucznych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.4. Materiały i półfabrykaty wyściółkowe
4.4.1. Materiał nauczania
Wiadomości ogólne o materiałach wyściółkowych
Materiały wyściółkowe służą do wyściełania wyrobów tapicerowanych. W zależności od
pochodzenia rozróżniamy materiały wyściółkowe roślinne, zwierzęce i syntetyczne.
Ze względu na to, że podczas użytkowania wyrobów tapicerowanych materiały
wyściółkowe są narażone na zmniejszenie, powinny się one odznaczać dużą sprężystością, małą
ścieralnością i łamliwością.
Cechą, która jest podstawą klasyfikacji jakościowej materiałów wyściółkowych jest
sprężystość, czyli zdolność powrotu wyściółki po rozciągnięciu i zmięciu do stanu pierwotnego.
Najbardziej sprężyste są wyściółki pochodzenia zwierzęcego (szczecina, włosie, sierść,
pierze), które przewyższają pod tym względem wyściółki pochodzenia roślinnego i sztucznego.
Materiały wyściółkowe pochodzenia roślinnego
Trawa morska rośnie w płytkich wodach przybrzeżnych Morza Północnego i Bałtyckiego.
Trawę morską stosuje się do wyściełania poduszek i klinów materacowych. W warunkach
normalnych ma ona sprężystość wynoszącą 44%.
Trawa zamorska jest to wyściółka pozyskiwana z liści palmy karłowej, rosnącej najliczniej
w Afryce. Trawa zamorska służy do wyrobu klinów i poduszek materacowych oraz jako
wyściółka poduch tapczanowych, siedzisk i oparć mebli, środków transportowych i innych
wyrobów tapicerowanych. Sprężystość trawy zamorskiej wynosi średnio 56%.
Trawa alpejska inaczej zwana górską lub leśną, rośnie na terenach wilgotnych w lasach.
Trawa sucha ma barwę żółtawo-zielona i sprężystość około 33%. Trawa górska należy do
gorszych materiałów wyściółkowych i służy głównie do wyrobu klinów i wałków, rzadziej
poduszek i siedzisk.
Słomica zwana secalią, otrzymuje się ze słomy żytniej odpowiednio spreparowanej. Słomica
należy do gorszych materiałów wyściółkowych. Jej średnia sprężystość wynosi tylko 23%.
Wata tapicerska otrzymywana jest ze starych szmat, które po oczyszczeniu są
rozwłókniane. W tapicerstwie jest używana między innymi do wyrównywania warstwy
wyściełającej, zwłaszcza gdy wyściółkę zasadniczą wykonano z włosia, trawy zamorskiej lub
innych bardziej sztywnych materiałów wyściółkowych. Sprężystość waty wynosi około 38%.
Słoma lniana. Wyściółki tapicerskie ze słomy lnianej wykonuje się obecnie rzadko. Średnia
sprężystość słomy lnianej wynosi 28%. Słomę lnianą stosuje się w meblach gorszej jakości,
przeważnie jako dodatek do trawy zamorskiej.
Fiber otrzymuje się z liści jukki i aloesu, rosnących w Meksyku. Fibru używa się do
wypełniania mebli i wyrobów tapicerskich wysokiej jakości. Sprężystość fibru jest duża
i wynosi 107%. Jest on stosowany często w połączeniu z krótkim włosem końskim, sierścią
i szczecinÄ….
Sizal otrzymuje się z liści agawy, rosnącej w Ameryce Południowej, w Meksyku i na
Archipelagu Zachodnioindyjskim. Włókna sizalu po wysuszeniu stanowią dość dobry materiał
wyściółkowy, są dość odporne na wilgoć. Wyściółka ma sprężystość w granicach 37%.
Kapok. Kapokiem nazywamy wełniste włókna owoców drzew kapokowych. Drzewa te
rosną na Jawie, Sumatrze, Cejlonie, w Indiach i Afryce. Włókna kapokowe, są bardzo odporne
na wilgoć. Kapoku używa się do wyrobu poduszek, materaców i pasów ratunkowych.
Sprężystość kapoku jest mała i wynosi 21%.
Puch pałki wodnej (rogożyny) jest to surowiec krajowy, ma on dobre właściwości
techniczno-eksploatacyjne. Może być używany do wyściełania bezsprężynowego
i uzupełniającego. Puch nie ma zapachu i nie wchłania wilgoci. Jest materiałem bardzo
higienicznym. Sprężystość puchu wynosi 29%.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Szpilki sosnowe po usunięciu wierzchniej otoczki i zmiędleniu włókien stają się dobrym
materiałem wyściółkowym. Mogą być używane do tapicerowania bezsprężynowego i jako
wyściółka uzupełniająca. Ma dużą, bo wynoszącą 55%, sprężystość. Wyściółka pachnie żywicą.
Włókna kokosowe otrzymywane z włókien palmy kokosowej, dają dobrą wyściółkę
tapicerską odporną na wilgoć, ścieranie i rozrywanie oraz wykazują dużą sprężystość
wynoszącą 69%. W handlu włókna kokosowe występują pod nazwą Elancrin lub Samocrim.
Wełna drzewna. Do wyrobu mebli tapicerowanych gorszej jakości używa się jako
wyściółki wełny drzewnej. Pozyskuje się ją z włókien drewna sosnowego, świerkowego,
topolowego, lipowego lub osikowego w postaci cieniutkich wiórków. Wełna drzewna nie jest
dobrą wyściółka ze względu na małą sprężystość  4%, dużą nasiąkliwość i małą odporność na
obciążenia. Częściej wełnę drzewną stosuje się do pakowania mebli i przedmiotów łatwo
tłukących się.
Wyczeski bawełniane Produkuje się je z odtłuszczonych szmat bawełnianych, które
poddaje się szarpaniu na szarpaku zwanym wilkiem. Wyczeski służą w tapicerstwie do wyściełania
zasadniczego i uzupełniającego. Wyczeski bawełniane mają sprężystość 12% i są trwałe.
Kotonina powstaje jako produkt odpadowy podczas rozszczepiania włókien lnianych lub
konopnych na włókna elementarne. Kotonina jest dobrym materiałem wyściółkowym,
stosowanym jako wyściółka główna i uzupełniająca.
Pakuły są produktem odpadowym przerobu słomy lnianej i konopnej na włókno przędne.
Pakuły są często używane jako wyściółka w meblach gorszej jakości. Sprężystość pakuł wynosi
tylko 28%. Pakuły w zależności od stopnia zanieczyszczenia dzielą się na trzy klasy.
Klasa pierwsza pakuł ma najmniej zanieczyszczeń. Jako materiał wyściółkowy stosuje się
jedynie pakuły klasy pierwszej.
Flis jest odmianą waty pozyskiwanej z odpadów powstających podczas czesania włókien
jutowych. Flis zawiera dużo pyłu i dlatego jest niechętnie stosowany w tapicerstwie. Sprężystość
waty jutowej wynosi 43%.
Materiały wyściółkowe pochodzenia zwierzęcego
Włosie pozyskiwane jest z ogonów oraz grzyw koni i wielbłądów. Grubość włosia wynosi
0,09÷0,18 mm. Im wÅ‚os jest grubszy, tym jest lepszym materiaÅ‚em wyÅ›ciółkowym. Sprężystość
włosia ogonowego wynosi 120%, a włosia z grzyw aż 148%. Włosie końskie służy do
wyściełania luksusowych wyrobów tapicerskich.
Sierść jest dobrym materiałem wyściółkowym. Sierści dostarczają zwierzęta futerkowe
(króliki, zające, lisy, norki, nutrie), bydło i konie. Sprężystość sierści wynosi 146%. Sierść służy
do wyściełania wyrobów najwyższej jakości; może być stosowana jako domieszka do włókien
roślinnych lub włosia.
Szczecinę pozyskuje się z tuszy świńskiej lub dziczej. Sprężystość szczeciny wynosi 82%.
W tapicerstwie używa się szczeciny, zmieszanej z włóknami roślinnymi, sztucznymi lub
włosiem końskim, do produkcji wyrobów tapicerowanych wysokiej jakości. Do wytwórni
tapicerskich szczecinę dostarcza się obecnie najczęściej w postaci formatek szczecinowo-
lateksowych.
Pierze darte i puch. Pierze otrzymuje się z piór gęsich, kaczych, oraz innego ptactwa
domowego i dzikiego. Najcenniejszym materiałem są pióra gęsie, których sprężystość wynosi
150%. Szczególnie delikatnym, miękkim i bardzo elastycznym materiałem jest puch. Jego
sprężystość wynosi aż 300%. Puch służy głównie do wyrobu poduszek i kołder wysokiej jakości.
Sztuczne materiały wyściółkowe
Hekko jest materiałem odpadowym powstałym podczas produkcji jedwabiu sztucznego.
Struktura hekko jest podobna do struktury waty. Sprężystość jego jest duża i wynosi 67%.
Hekko jest używane na wyściółkę, stosuje się je podobnie jak watę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Crinex składa się z włókien celulozowych podobnych do włosia końskiego, lecz nieco
sztywniejszych. Sprężystość jego wynosi 40%. Do wyściełania mebli jest używany najczęściej
w mieszance z włosiem i sierścią lub trawami. Crinex służy do formowania wyściółek płaskich.
Marena jest materiał produkowanym z odpadów skór zwierzęcych przypominający włosie
końskie. Sprężystość mareny wynosi 100%. Zastosowanie mareny jest podobne jak włosia, które
często zastępuje. Marena może być atakowana przez owady.
Odpady perlonu i innych włókien syntetycznych
Podczas wytwarzania włókien sztucznych powstają pewne ilości nieprzydatnych do
przędzenia włókien w postaci odpadów. Włókna te są przydatne jako wyściółka i używane
najczęściej w postaci waty. Materiał ten odznacza się dużą sprężystością; nie jest atakowany
przez bakterie i owady.
Magazynowanie materiałów wyściółkowych
Roślinne i zwierzęce materiały wyściółkowe muszą być składowane w pomieszczeniach
suchych, przewiewnych, zamkniętych, umożliwiających zachowanie wilgotności równoważnej
wyściółki. Wyściółka powinna być układana na ażurowych regałach drewnianych,
umożliwiających swobodny obieg powietrza pod stosami. Wyściółkę należy chronić przed
zakażeniem grzybami lub bakteriami oraz przed owadami, myszami i szczurami. Sztuczne
materiały wyściółkowe, powinno się magazynować w podobnych warunkach, jak materiały
pochodzenia naturalnego. Materiały sztuczne nie wymagają przy tym ochrony przed owadami,
gdyż nie są przez nie atakowane.
Rozpoznawanie materiałów wyściółkowych
Ustalenie, z jakim materiałem mamy do czynienia, może być wykonane różnymi sposobami.
Najczęściej ocenia się materiały za pomocą zmysłów: wzroku, dotyku i powonienia, jest to
metoda organoleptyczna. Przy dużym doświadczeniu można tą metodą określić także inne cechy,
np. gęstość pozorną oraz wilgotność. W razie trudności oznaczenia materiałów organoleptycznie
przeprowadza się próby palenia, barwienia i rozpuszczania jak w odniesieniu do włókien.
Wytrzymałość mechaniczna włókien
Badanie wytrzymałości mechanicznej włókien przeprowadza się zgodnie z ogólnie przyjętą
zasadą badań wytrzymałościowych.
Tabela 3. Sprężystość materiałów wyściółkowych [1, s. 72]
Wymiary w mm
Sprężystość
Nazwa materiału po zwolnieniu
pod naciskiem w %
nacisku
Trawa zamorska 180 280 56
Trawa morska 160 230 44
Trawa alpejska 210 280 33
SÅ‚oma lniana 160 205 28
SÅ‚omica 190 240 26
SÅ‚omica barwiona 170 210 23
Pakuły 140 180 28
Fiber 130 270 107
Sizal 160 220 37
Wyczeski bawełniane 90 200 122
Wata tapicerska 130 180 38
Flis 70 100 34
Kapok 290 350 21
Pałka wodna 280 360 29
Włókno kokosu 160 270 69
Szpilki sosnowe 110 170 55
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Wełna drzewna 260 270 4
Włosie końskie z ogona 160 350 120
Włosie końskie z grzywy 105 260 148
Sierść bydlęca 130 320 146
Szczecina 110 200 82
Wełna wyściółkowa 100 130 30
Pióra gęsie 140 350 150
Pióra kacze 130 300 130
Pióra kurze 130 250 92
Puch 100 400 300
Hekko 120 200 67
Crinex 200 280 40
Marena 150 300 100
Półfabrykaty wyściółkowe
Maty tapicerskie składają się z tkaniny workowej, do której doczepiony jest materiał
wyściółkowy, najczęściej trawa zamorska. Do wyrobu maty można używać prawie każdego
materiału wyściółkowego i rzadkiej tkaniny tapicerskiej. Do produkcji mat używa się maszyny
zwanej maciarką. Zużycie trawy zamorskiej na 1 m2 maty jednostronnej wynosi około 4 kg.
Formatki szczecinowo-lateksowe wytwarza się z oczyszczonej szczeciny świńskiej,
rozwłóknionego i odkurzonego włókna kokosowego lub sizalowego oraz włókien syntetycznych
lub nitrocelulozowych połączonych mieszanką klejowo-lateksową. Formatka szczecinowo-
lateksowa odznacza się dobrymi właściwościami technicznymi i jest lepszym tworzywem niż
wyściółka luz
na. W układach tapicerskich formatka ta może spełniać rolę warstwy wyściółkowej
lub sprężynującej. Formatki można łatwo dzielić, jak również łączyć klejem kauczukowym.
Formatki z gumy piankowej otrzymywane sÄ… przez mechaniczne spienienie wodnego
roztworu mleczka kauczukowego (lateksu) z dodatkiem środków pianotwórczych i przez
zwulkanizowanie spienionej masy w odpowiednich formach. Stopień spienienia i kształt
przekroju poprzecznego otrzymywanych arkuszy lub formatek decyduje o ich sprężystości
twardości i gęstości. Dla celów tapicerskich produkuje się płyty z gumy piankowej o gęstości od
80 do 250 kg/m3, jako arkusze i formatki pełne lub zaopatrzone w komory powietrzne. Arkusze
z gumy piankowej produkuje się w grubościach 20, 25, 30, i 40 mm.
Płyty ze spienionych poliuretanów
Nazwy handlowe płyt ze spienionych poliuretanów są różne: moltopren, formoprem,
estafon, skuplast, cellopren. Podstawowymi surowcami do wytwarzania spienionych
poliuretanów są izocyjaniany i żywice poliestrowe lub polieterowe. Pianki mogą mieć obie
płaszczyzny gładkie lub jedną ukształtowaną faliście. Produkowane pianki poliuretanowe mają
gÄ™stość pozornÄ… 16÷1000 kg/m3. W tapicerstwie używa siÄ™ pianek o gÄ™stoÅ›ci pozornej
20÷35 kg/m3.
Pianki poliuretanowe stosuje się w produkcji wyrobów tapicerowanych do celów takich
samych, jak płyty z gumy piankowej; pianki cięższe powinny być przeznaczone na warstwy
dolne, lżejsze na warstwy górne. Pianki nie należy umieszczać bezpośrednio na sprężynach, lecz
oddzielić je warstwą tkaniny jutowej.
PÅ‚yty ze spienionych tworzyw polichlorowinylowych.
Surowcem wyjściowym do produkcji tych płyt jest polichlorek winylu. Zależnie od
technologii otrzymuje się pianki z porami zamkniętymi lub otwartymi. Pianka
polichlorowinylowa ma właściwości techniczne podobne do poliuretanowych, jest elastyczna,
nie ma zapachu, jest odporna na czynniki biologiczne nie wykazuje też szkodliwego działania na
organizm ludzki. Do produkcji wyrobów tapicerowanych używa się pianek o gęstości pozornej
40÷250 kg/m3.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jak dzielą się materiały wyściółkowe ze względu na pochodzenie?
2. Jakie czynniki decydują o zastosowaniu materiałów i półfabrykatów w wyrobach
tapicerskich?
3. Jakie właściwości techniczno-użytkowe mają materiały i półfabrykaty tapicerskie?
4. Jak magazynować materiały wyściółkowe?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj materiały i półfabrykaty wyściółkowe. Określ zasady ich magazynowania.
Wymień czynniki określające jakość materiałów i półfabrykatów wyściółkowych oraz porównaj
ich właściwości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) uzupełnić wiadomości potrzebne do realizacji ćwiczenia przy pomocy podręcznika
i branżowych czasopism,
2) rozpoznać i nazwać poszczególne materiały i półfabrykaty wyściółkowe,
3) wymienić czynniki określające jakość materiałów i półfabrykatów wyściółkowych,
4) określić zasady magazynowania materiałów i półfabrykatów wyściółkowych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 podręcznik i branżowe czasopisma
 materiały i półfabrykaty wyściółkowe
 papier formatu A-4
 przybory do pisania
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić nazwy materiałów i półfabrykatów wyściółkowych?
2) rozpoznać materiały i półfabrykaty wyjściółkowe?
3) określić zastosowanie materiałów i półfabrykatów wyściólkowych
4) uzasadnić wyższość stosowania półfabrykatów tapicerskich w stosunku
do luz
nych materiałów wyściółkowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.5. Przędze i nici
4.5.1. Materiał nauczania
Przędza
Przędzą nazywamy półfabrykat otrzymywany w wyniku zabiegów mechanicznych
w przędzalniach oraz przerobu wszelkiego rodzaju włókien przędnych pochodzenia roślinnego,
zwierzęcego lub sztucznego.
Przędza jest półfabrykatem, z którego można wytwarzać tkaniny, dzianiny i inne wyroby
włókiennicze.
Podział przędzy
W zależności od włókien, z których została wytworzona, rozróżnia się przędzę z włókien
staplowych (ciętych) i ciągłych.
Zależnie od użytego materiału dzielimy przędze na: lniane, wełniane, bawełniane, jedwabne
oraz mieszane.
Ze względu na stopień wykończenia rozróżnia się przędze: pojedyncze, nitkowane,
rdzeniowe i teksturowane.
W zależności od roli odgrywanej w tkaninie lub szczególnego przeznaczenia rozróżnia się
zasadnicze grupy przędzy: osnowowe, półosnowowe, wątkowe, dziewiarskie, trykotażowe,
pończosznicze i inne.
Przędze z włókien staplowych
W przędzalnictwie zmechanizowanym proces przędzenia przebiega następująco. Ustalany
skład mieszanki podlega wstępnym zabiegom oczyszczającym i rozluz
niajÄ…cym. Otrzymany
w ten sposób zwój przerabia się następnie na zgrzeblarkach, w wyniku czego otrzymujemy
przędzę zgrzebną.
Włókna na przędze wysokiej numeracji, po wyjściu ze zgrzeblarek poddaje się dalszej
obróbce na maszynach czesankowych. Obróbka na maszynach czesankowych polega na bardziej
dokładnym niż na zgrzeblarkach rozdzieleniu, rozprostowaniu, ułożeniu i oczyszczeniu włókien.
Następnym procesem jest rozciąganie i dwojenie taśmy w celu dalszego wyrównania
produktu, a póz
niej następuje wstępna faza przędzenia.
Przędzę skręca się w pojedyncze nitki otrzymując przędzę pojedynczą. W razie potrzeby
skręca się po dwie albo więcej nitek razem w celu otrzymania przędzy nitkowanej lub
wielokrotnie nitkowanej.
Przędza z włókien ciągłych
Włókna ciągłe przerabia się w inny sposób niż włókna staplowe. Jedwab naturalny
w postaci cienkiej nitki złożonej z kilku nitek kokonowych nazywa się greżą. Nitki skręcone na
skręcarce dają przędzę jedwabną rozwijaną.
Przędze pojedyncze i nitkowane
Przędza pojedyncza składa się z jednej nitki o skręcie Z. Służy ona do wyrobu delikatnych
tkanin.
Przędza nitkowana składa się z dwóch, trzech lub czterech nitek przędzy pojedynczej
skręconych razem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Rys. 8. Przędza nitkowana: a) nitkowanie
pojedyncze w dwie nitki, b) nitkowanie
podwójne w cztery nitki, c) nitkowanie
pojedyncze w cztery nitki [1, s.77]
Przędza nitkowana, zwana inaczej kordonkiem służy do wyrobu grubych tkanin, a między
innymi niektórych tkanin tapicerskich do pokrywania wyrobów. Oprócz nitkowania normalnego
stosuje się również nitkowanie ozdobne (fantazyjne). Ponadto produkowane są przędze
rdzeniowe, teksturowane (elastyczne i puszyste).
Specjalnym rodzajem przędzy wełnianej lub wełnopodobnej jest włóczka przeznaczona do
robót ręcznych. Przędza ta może być czesankowa lub zgrzebna.
Cechy przędzy
Głównymi wskaz
nikami charakteryzującymi jakość przędzy są nazwa, skład surowcowy,
grubość, skręt, wytrzymałość na rozciąganie, wydłużenie, wilgotność.
Błędy przędzy
Pojęcie błędu przędzy obejmuje wszelkie nieprawidłowości jej wyglądu, wymiarów, składu,
budowy i innych cech. Do zasadniczych błędów zaliczamy: nierównomierną grubość, niedokręty
lub przekręty, różne odcienie i zabrudzenia, zmechacenie, uszkodzenie nawoju (motków)
przędzy.
W odniesieniu do poszczególnych rodzajów przędzy normy określają dopuszczalną liczbę błędów.
Oznaczenie przędzy
Przykład oznaczenia: przędza Bc 124 Nm 84 Z 1150. Jest to przędza bawełniana
czesankowa (Bc) tkacka (1), wątkowa (2), jednobarwna barwiona w przędzy (4), o numerze
nominalnym Nm 84, skręcie prawym (Z) i liczbie skrętu 1150.
Szczegóły dotyczące klasyfikacji przędzy z różnych rodzajów włókien oraz obowiązujące
warunki techniczne sÄ… podane w normach.
Postać handlowa
Przędze dostarcza się do tkalni najczęściej nawinięte na szpule tkackie. W sklepach
znajdują się nici i przędze nawinięte na cewki, na kartoniki, w kłębkach albo motkach oraz
w postaci nawojów pasmowych.
Nici szwalne
Do przędzy specjalnej zalicza się również nici szwalne. Mogą być one bawełniane, lniane,
konopne, jedwabne i syntetyczne. Nici dzieli się na konfekcyjne i specjalne, które mogą być
dostarczane jako wyborowe  o większej wytrzymałości na rozerwanie.
W kraju produkowane są obecnie nici szwalne bawełniane  obuwiowe, rymarskie i do
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
cerowania, jedwabne  ogólnego przeznaczenia i chirurgiczne, lniane  konfekcyjne, obuwiowe,
chirurgiczne i introligatorskie oraz konopne  rymarskie. W produkcji tapicerskiej używa się nici
szwalnych (lewo- lub prawoskrętne) o podwyższonej wytrzymałości  bawełnianych, lnianych,
konopnych, rzadziej wiskozowych. Najistotniejszym wskaz
nikiem techniczno-użytkowym nici
jest ich wytrzymałość na rozerwanie. Wskaz
nik ten zależy od rodzaju włókna, sposobu skręcenia
i grubości (numeru) nici.
4.5.2 Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Zdefiniuj pojęcie przędza.
2. Na czym polega technologia przędzenia włókien?
3. Jakie są odmiany przędzy?
4. Co możemy wykonywać (produkować) przy zastosowaniu przędzy?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj i nazwij poszczególne włókna przędne i nici do szycia ręcznego i maszynowego.
Scharakteryzuj każdy z rozpoznanych materiałów i półfabrykatów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) znać swój zakres pracy w grupie,
2) uzupełnić wiedzę z podręcznika i materiałów pomocniczych,
3) rozróżniać włókna i przędze.
4) znać właściwości przędzy i nici.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura z rozdziału 6,
 próbki włókien, przędzy i nici,
 tablice poglÄ…dowe,
 przybory do pisania,
 papier formatu A-4.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dokonać podziału przędzy?
2) określić właściwości techniczne przędzy?
3) wymienić jakie elementy wyrobów tapicerowanych wykonane
są z przędzy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.6. Tkaniny, dzianiny i plecionki
4.6.1. Materiał nauczania
Wiadomości ogólne o tkaninach
Tkaniną nazywa się wyrób włókienniczy utworzony z dwóch systemów nitek  osnowy
i wątku. Nitki te leżą w jednej płaszczyz
nie przeplatając się według określonego porządku, który
nazywa się splotem tkackim. Nitki osnowy biegną wzdłuż tkaniny. Nitki wątku biegną
prostopadle do osnowy, czyli wszerz tkaniny.
Rys. 9. Elementy splotu przędzy: 1  osnowa, 2  wątek [1, s. 86]
Tkaninę określa się na podstawie czterech zasadniczych elementów, a mianowicie: przędzy,
splotu, gęstości i masy.
Rys. 10. Cechy tkanin [1, s. 87]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Rodzaje splotów
Splotem nazywa się wzajemne skrzyżowanie nitek osnowy z nitkami wątku. Splot
charakteryzowany jest raportem splotu odtwarzającym sposób przeplatania osnowy z wątkiem.
Rozróżnia się raport osnowowy i raport wątkowy. Raport osnowowy jest to skrzyżowanie się
nitki osnowy z nitką wątku w taki sposób, że nitka osnowy pokrywa nitkę wątku. W raporcie
wÄ…tkowym nitka wÄ…tku pokrywa nitkÄ™ osnowy.
Rozróżniamy sploty zasadnicze i pochodne
Sploty zasadnicze dzielą się na płócienne, skośne (rządkowe) oraz atłasowe i satynowe.
Rys. 11. Rodzaje splotów zasadniczych: a) płócienny, b) skośny,
c) atłasowy lub satynowy [1, s. 93]
Na gruncie splotów zasadniczych tworzy się sploty pochodne, które dają tkaniny
o określonych właściwościach. Ze splotu płóciennego powstaje splot rypsowy poprzeczny,
rypsowy podłużny panamowy, od splotów skośnych  rządkowych powstaje splot skośny
wzmocniony, skośny wielorządkowy, skośny łamany w osnowie, skośny łamany w wątku,
skośny łamany w osnowie przesunięty i skośny łamany w wątku przesunięty, od splotów
atłasowych i satynowych powstają sploty nieregularne, na przykład krepowy.
Poszczególne rodzaje splotów pochodnych dają nam tkaniny o różnym wyglądzie
i właściwościach.
Różnorodność splotów i zastosowanie różnych materiałów powoduje otrzymywanie różnych
tkanin specjalnych, do których zaliczamy między innymi tkaniny runowe. Rozróżniamy kilka
rodzajów tkanin runowych. Do ważniejszych należą różnego rodzaju plusze.
Gęstość tkaniny
Gęstością osnowy lub wątku nazywamy liczbę nitek przypadającą na jednostkę szerokości
lub długości tkaniny. Jako jednostkę pomiaru, na której określa się gęstość, przyjmuje się 10 cm.
Najczęściej gęstość osnowy jest większa niż wątku. Gęstość tkaniny decyduje w dużej mierze
o jej wytrzymałości.
Rys. 12. Gęstość tkaniny [1, s. 88]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Inne cechy tkanin
Długością tkaniny nazywamy jej wymiar mierzony wzdłuż nitek osnowy.
Szerokością tkaniny nazywamy wymiar mierzony wzdłuż nitek wątku.
Grubością tkaniny nazywamy wymiar mierzony między powierzchniami przyjętymi za
płaszczyzny.
Do ważnych, branych zawsze pod uwagę i badanych cech tkania zaliczamy: wytrzymałość
tkaniny na różne czynniki, sprężystość, kurczliwość, higroskopijność, przewodność cieplną,
odporność na działanie słońca, łatwość przyjmowania kurzu i brudu.
Do innych cech podlegających sprawdzeniu przez porównanie ze wzorem należą: barwa i jej
odcienie, biel, druk, impregnacja, połysk, powierzchnia spilśnienia, odporność na mole i inne
szkodliwe czynniki.
Dzianiny
Dzianiną nazywamy wyrób włókienniczy, powstający z nitek przędzy przez tworzenie tak
zwanych oczek i Å‚Ä…czenie ich z sÄ…siednimi w kierunku poziomym i pionowym.
Dzianiny składają się z dwóch rodzajów oczek. Oczka poziome tworzą rządki, pionowe 
kolumienki.
Rys. 13. Dzianiny: a) rzÄ…dkowe, b) kolumienkowe [1, s. 107]
Dzianiny wytwarza siÄ™ w dziewiarniach za pomocÄ… maszyn dziewiarskich. Wskutek luz
nej
budowy dzianiny są rozciągliwe. Wadą dzianin jest łatwość puszczania oczek w wypadku
uszkodzenia nitki, tworzÄ…cej oczko.
Dzianiny, ze względu na przeznaczenie dzielimy na: bieliz
niane, odzieżowe, dekoracyjne,
specjalne, galanteryjne i pończosznicze.
Wyroby plecione
Wyroby plecione otrzymuje się przez krzyżowanie co najmniej trzech nitek lub trzech grup
nitek jednego układu skośnie do brzegu wyrobu.
W zależności od sposobu połączenia splatających się nitek plecionki dzielą się na: taśmy,
okrągłe i specjalne.
Rys. 14. Budowa tasiemki plecionej [1, s. 108]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Zależnie od przeznaczenia, plecionki dzielą się na następujące klasy: bieliz
niane,
dekoracyjne, elastyczne, odzieżowe, sznurowadła, specjalne. Ze sznurów i taśm plecionych
wyrabia się frędzle, rozety i inne elementy zdobnicze.
Wyroby plecione stosowane w tapicerstwie to taśmy tapicerskie, sznury ozdobne, sznury
konstrukcyjne, pasy tapicerskie.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób powstaje tkanina?
2. Jakie sÄ… podstawowe sploty tkanin?
3. Na czym polega tworzenie splotów pochodnych?
4. Jak powstajÄ… dzianiny?
5. Jak powstajÄ… plecionki?
4.6.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj tkaniny dzianiny i plecionki oraz określ ich właściwości techniczno-użytkowe.
Sposoby wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) rozpoznać wyroby włókiennicze,
2) zapoznać się z zakresem treści potrzebnych do realizacji części opisowej ćwiczenia,
3) określić budowę tkanin, dzianin i plecionek,
4) określić właściwości techniczno-użytkowe wyrobów włókienniczych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura z rozdziału 6, katalogi i foldery,
 próbki tkanin, dzianin i plecionek,
 papier formatu A-4,
 przybory do pisania.
4.6.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać tkaniny, dzianiny i plecionki stosowane
do produkcji wyrobów tapicerskich?
2) określić warunki techniczno-użytkowe poszczególnych wyrobów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.7. Materiały pokryciowe zewnętrzne
4.7.1. Materiał nauczania
Widoczne powierzchnie mebli tapicerowanych pokrywa się różnymi materiałami:
tkaninami, dzianinami, przędzinami, tkaninami laminowanymi, skórami lub materiałami
skóropodobnymi.
Materiały obiciowe, oprócz walorów wzorniczych, powinny również cechować się
odpowiednimi wskaz
nikami techniczno-użytkowymi. Mają one duże znaczenie zarówno podczas
wykonywania tapicerki, jak i póz
niej, podczas użytkowania mebla.
Tkaniny w zależności od użytego surowca można podzielić na: bawełniane, wełniane,
lniane, jedwabne, z włókien syntetycznych. Ze względu na wykonanie rozróżnia się tkaniny:
surowe, barwione, gładkie, drapane.
Ze względu na rodzaj splotu wyróżnia się tkaniny: o splocie podstawowym, drobno
wzorzystym, wzorzystym czyli żakardowe, złożone.
Pod względem wyglądu powierzchni, tkaniny dzielimy na: gładkie i z okrywą.
W masowej produkcji mebli używa się obecnie materiałów, które można uszeregować
w pięć grup: nicielnicowo-żakardowe, plusze, epingle, ekscelsiory, rypsy oraz wełniane.
Tkaniny nicielnicowo-żakardowe produkuje się z włókien bawełnianych lub celulozowych
 artexu z dużą domieszką włókien syntetycznych, zwłaszcza w wątku.
Tkaniny pluszowe wytwarza się z przędz lnianych, sztucznych lub syntetycznych oraz ich
mieszanek.
Epingle jest to tkanina o osnowie z włókien bawełnianych z domieszką artexu i przędzy
runowej z wełny lub włókien syntetycznych. W nitce wątkowej zasadniczym włóknem jest artex.
Ekscelsior jest to tkanina o osnowie z przędzy runowej wełnianej oraz tworzywa
syntetycznego. Wątek tworzą włókna z artexu.
Tkaniny wełniane stosowane na pokrycia produkuje się (zarówno w osnowie jak i wątku)
z mieszanek włókien syntetycznych weÅ‚nopodobnych z dodatkiem 5÷35 % weÅ‚ny naturalnej.
Ryps jest tkaniną wykonaną z przędzy bawełnianej, włókien sztucznych bawełnopodobnych
lub mieszanek z tych włókien.
a) b)
c
d
c)
d)
Rys 15. Tkaniny pokryciowe: a) gobelin, b) plusz, c) nicielnicowo-żakardowa, d) szenil (tkanina welurowa) [1, s.104,105]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Do celów specjalnych, jak wyrób mebli stylowych, wykańczania wnętrz teatrów, muzeów,
używa się adamaszków, atłasów, brokatów, gobelinów i innych, otrzymywanych z bawełny,
jedwabiu, wełny oraz innych włókien.
Tkaniny przeznaczone na pokrycia zewnętrzne sprawdza się pod względem wytrzymałości
na rozciąganie ścieranie i wypychanie. Oprócz tego sprawdza się wydłużenie trwałe i sprężyste
przy rozciąganiu oraz odporność na mechacenie, a ponadto odporność wybarwień na światło,
wodÄ™ tarcie suche i rozpuszczalniki organiczne.
Badania poszczególnych właściwości prowadzi się zgodnie z polskimi normami,
instrukcjami opracowanymi przez Instytut Technologii Drewna oraz instrukcjami wydawanymi
przez zrzeszenie producentów tkanin.
Dzianiny należą do tak zwanych płaskich wyrobów włókienniczych. Dzianiny mogą być:
gładkie, wzorzyste (jedno lub wielobarwne o widocznym wzorze barwnym lub strukturalnym).
Przędziny meblowe są nowym rodzajem dzianin przeszywanych, wytwarza się je techniką
osnowowÄ….
SpecjalnÄ… grupÄ™ stanowiÄ… tkaniny powlekane i tkaniny laminowane.
Tkaniny powlekane otrzymuje się przez jednostronne powleczenie tkaniny bawełnianej,
lnianej lub z włókien sztucznych termoplastycznym tworzywem sztucznym na przykład
polichlorkiem winylu.
Tkaniny laminowane są również materiałem dwuwarstwowym. Warstwę licową stanowi
tkanina, do której od strony lewej jest przyklejona lub przymocowana metodą zgrzewania pianka
poliuretanowa gruboÅ›ci 1,5÷2 mm.
Na specjalne zamówienia, do pokrywania mebli stosuje się naturalne skóry zwierzęce
(krowie, cielęce, kozie, końskie, świńskie, owcze oraz skóry zwierząt żyjących dziko: jeleni,
saren i innych). Na przykład ze skór bydlęcych i kozich otrzymuje się safian, welur i chrom, ze
skór końskich  chrom, jucht, dwoinę i safian, ze skór świńskich  juch i chrom. Skóra do celów
tapicerskich powinna być cienka, o jednakowej grubości na całej powierzchni, bez fałd,
wybrzuszeń oraz uszkodzeń mechanicznych. Lico skóry powinno mieć jednolitą aksamitną
barwÄ™.
Na uwagę zasługują także tworzywa skóropodobne, na przykład polcorfam produkowany na
bazie żywic poliuretanowych. W przeciwieństwie do skaju, polcorfam cechuje duża
przepuszczalność pary wodnej i powietrza, dorównująca walorom użytkowym naturalnej skóry.
4.7.2 Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy potrafisz rozpoznać materiały pokryciowe?
2. Z czego mogą być wykonane materiały pokryciowe?
3. Jakie właściwości techniczno-użytkowe sprawdzane są w materiałach przeznaczonych do
pokrywania mebli?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj materiały pokryciowe. Wskaż, jakie czynniki decydują o wyborze materiału
pokryciowego do produkcji wyrobów tapicerowanych.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) rozpoznać materiały pokryciowe,
2) wskazać cechy charakterystyczne poszczególnych materiałów pokryciowych,
3) wymienić czynniki decydujące o wyborze materiału pokryciowego do produkcji mebli.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 katalogi,
 podręczniki z opisami tkanin, dzianin i innych wyrobów pokryciowych,
 próbki materiałów pokryciowych,
 przybory do pisania, papier formatu A-4,
 lupa.
4.7.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać i nazwać poszczególne materiały pokryciowe?
2) wymienić inne niż tkaniny materiały pokryciowe?
3) określić z jakich surowców produkowane są materiały pokryciowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.7. Materiały pokryciowe wewnętrzne i pasy tapicerskie
4.8.1. Materiały nauczania
Tkaniny do obciągania sprężyn i wyściółki
Do obciągania sprężyn i wyściółki używa się tkanin jutowych, lnianych lub konopnych.
Przydatne do celów tapicerskich, surowe tkaniny jutowe produkowane są w trzech grupach
DWB-430 i 500 oraz H-320. Tkaninę jutową cechuje się według masy DWB-430, DWB-500, co
oznacza 430 g/m2 i 500g/m2, szerokość tkaniny wynosi 140 cm. Tkanina jutowa H jest cieńsza,
rzadsza i lżejsza od DWB.
Tkaniny lniane i konopne a nawet bawełniane typu drelich służą do pokrywania materacy.
Niektóre barwne tkaniny lniane i konopne są używane na pokrowce mebli tapicerowanych.
Jakość tkanin wewnętrznych badamy pod względem wytrzymałości, masy i wymiarów.
Tkaniny do wykończenia  na biało
Do pokrywania wyściółki tuż pod materiałem pokryciowym i na podbicie wewnętrznych
dolnych powierzchni poduszek tapczanowych, kanap, foteli, krzeseł oraz na tak zwaną, tkaninę
pyłochłonną używa się płótna białego bawełnianego lub lnianego ogólnego przeznaczenia.
Płótno jest wytwarzane o szerokości 70-190 cm.
Warunki magazynowania
Tkaniny wszystkich rodzajów dostarczane są jako bele materiałów w postaci wałków.
Tkaniny należy magazynować w pomieszczeniach suchych, przewiewnych i ogrzewanych.
Temperatura pomieszczeÅ„ powinna wynosić 18ºC, a wilgotność wzglÄ™dna powietrza okoÅ‚o 70%.
Tkaniny należy chronić przed zawilgoceniem, zbytnim nasłonecznieniem, a tkaniny z włókien
naturalnych, również przed szkodliwym działaniem owadów i bakterii. W magazynie tkaniny
należy układać na ażurowych drewnianych regałach, według gatunku i klas oraz innych cech
ważnych ze względów ewidencyjnych i technologicznych.
Pasy tapicerskie
W produkcji tapicerskiej, pasy (taśmy) stosowane są jako podłoże do układów
sprężynujących. Pasy parciane wytwarzane są z grubej przędzy jutowej konopnej, lnianej lub
jedwabnej często z domieszką papieru.
Pasy są tkane lub plecione. Pasy tkane, wytwarza się na zasadach splotu płóciennego
z przędzy wielonitkowej. Produkowane są również pasy parciano-gumowe. Szerokość pasów
w zależnoÅ›ci od przeznaczenia wynosi 40÷80 mm, a grubość 1,5÷2,0 mm. Pasy parciane sÄ…
zamocowane do ram za pomocÄ… zszywek, lub gwoz
dzi, a sprężyny są przyszywane do pasów.
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich surowców włókienniczych produkuje się tkaniny do pokrywania wewnętrznego
mebli?
2. Z jakich surowców produkowane są pasy tapicerskie?
3. Jakie części wyrobów tapicerowanych, pokrywa się tkaninami wewnętrznymi?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj materiały pokryciowe wewnętrzne i pasy tapicerskie. Określ ich zastosowanie,
podaj z jakich surowców produkowane są tkaniny i pasy tapicerskie. Jak magazynować te
półfabrykaty.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) znać zakres prac w grupie,
2) przygotować informacje dotyczące zastosowania tkanin do pokrywania wewnętrznego,
3) wybrać i nazwać tkaniny do pokrywania wewnętrznego mebli,
4) wybrać i nazwać pasy (taśmy) tapicerskie,
5) określić sposób magazynowania tkanin i innych wyrobów włókienniczych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura z rozdziału 6, katalogi,
 przybory do pisania i rysowania,
 papier formatu A-4,
 próbki tkanin wewnętrznych,
 próbki pasów tapicerskich.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić nazwy tkanin stosowanych wewnątrz wyrobów tapicerowanych?
2) określić, z jakich materiałów produkowane są tkaniny wewnętrzne
i pasy tapicerskie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.9. Tworzywa sztuczne, konstrukcyjne i piankowe elastyczne
4.9.1. Materiał nauczania
Podział i zastosowanie tworzyw sztucznych
Tworzywami sztucznymi nazywa się produkty chemicznej syntezy małocząsteczkowych
związków organicznych (monomerów) w związki wielkocząsteczkowe (polimery) o strukturze
łańcuchowej liniowej lub usieciowionej przestrzennie.
Związki wielkocząsteczkowe występują w stanie naturalnym w przyrodzie (celuloza, białko,
kauczuk naturalny) lub sÄ… wytwarzane sztucznie w laboratoriach i fabrykach.
Tworzywa sztuczne można dzielić według różnych kryteriów: sposobów otrzymywania
i składu chemicznego, podstawowych właściwości fizykochemicznych, postaci handlowej,
głównych kierunków zastosowania.
W tapicerstwie, tworzywa sztuczne majÄ… zastosowanie w:
 połączeniach meblowych. Do wyrobów połączeń (okuć) używa się tworzyw fenolowych,
aminowych poliamidów i polistyrenu wysokoudarowego,
 wykończeniu powierzchni (lakiery nitrocelulozowe, epoksydowe, alkidowe, poliestrowe,
poliuretanowe i inne lub folie albo laminaty),
 wykonywaniu elementów mebli tapicerowanych w postaci siedzisk, oparć, poręczy,
oskrzyń, nóżek i innych detali. Elementy te wytwarzane są z twardego polichlorku winylu,
żywic poliestrowych, aminowych, fenolowych, spienionego styropianu i wysokoudarowego
polistyrenu,
 wykonywaniu elementów profilowych w postaci prowadnic, listew ozdobnych, prętów,
profilowanych sznurów. Wyrabiane są one z polichlorku winylu, estrów celulozy
i kauczuku,
 wykonywaniu warstwy sprężynującej i wyściółkowej w meblach tapicerowanych lub siatek
sprężynujących. Używa się do tego celu spienionych poliuretanów, pianki lateksowej,
formatki lateksowo-szczecinowej, spienionego polistyrenu,
 wytwarzaniu materiałów pokryciowych. Stosowane są tu najczęściej folie z polichlorku
winylu na nośniku tkaninowym z włókien naturalnych.
Szybki rozwój produkcji tworzyw sztucznych i ich przetwórstwa systematycznie rozszerza
zakres ich zastosowania w produkcji tapicerskiej.
Tworzywa sztuczne konstrukcyjne
Spośród tworzyw sztucznych stosowanych do wykonywania elementów konstrukcyjnych
wyrobów tapicerowanych najbardziej rozpowszechnione są żywice poliestrowe wzmacniane
włóknem szklanym, czyli laminaty poliestrowo-szklane. Do wyrobu kształtek siedzisk i oparć
krzeseł i foteli używa się nienasyconej żywicy poliestrowej. Do wzmocnienia żywicy mogą być
stosowane różne tkaniny. Najczęściej jednak używa się włókna szklanego w różnej postaci:
tkaniny, dzianiny, włókna mielonego, ciętego, przędzy pasmowej lub mat.
Kształtki z laminatów poliestrowo-szklanych mogą być produkowane jako jednostronnie
gładkie i obustronnie gładkie. Kształtki obustronnie gładkie nie podlegają tapicerowaniu, są
bezpośrednio mocowane do stelaży lub foteli.
Formowanie kształtek meblowych z laminatów poliestrowo-szklanych odbywa się ręcznie
lub mechanicznie według różnych technologii zależnie od rodzaju kształtek i ich przeznaczenia.
Niektóre elementy konstrukcyjne (głównie oparcia) foteli i krzeseł tapicerowanych wykonuje
się z polistyrenu piankowego. Spienienie odbywa się w zamkniętej formie metalowej, którą
podgrzewa siÄ™ do temperatury 85÷130°C. W celu zwiÄ™kszenia wytrzymaÅ‚oÅ›ci ksztaÅ‚tek zbroi siÄ™
je siatkami metalowymi lub okłada tkaniną jutową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Kształtki łączy się ze stelażem klejem epoksydowym i poddaje tapicerowaniu przez
wyściełanie i obciąganie tkaniną pokryciową.
W niektórych krajach produkuje się również elementy siedziskowo-oparciowe z tworzyw
termoplastycznych: wysokoudarowego polistyrenu, twardego polichlorku winylu (winiduru),
propylenu i innych tworzyw. Materiałami wyjściowymi do wytwarzania kształtek są płyty
o gruboÅ›ci 4÷6 mm. Profilowanie elementów odbywa siÄ™ w formach metodÄ… próżniowÄ….
Uformowane elementy można poddawać obróbce mechanicznej: szlifować, ciąć, wiercić.
Rys.16. Oparcie fotela wykonane z polistyrenu piankowego [1, s. 130]
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Z jakich tworzyw sztucznych produkowane są elementy konstrukcyjne i półfabrykaty
piankowe?
2. W jaki sposób produkowane są kształtki meblowe i półfabrykaty piankowe?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj i nazwij wyroby konstrukcyjne i piankowe. Określ jakość ich wykonania.
Wykonaj tabelkę danych techniczno-użytkowych wyrobów piankowych i konstrukcyjnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrze opanować wiadomości o tworzywach sztucznych konstrukcyjnych i piankowych,
2) przygotować tabelę i dane techniczno-użytkowe wyrobów piankowych,
3) poprawnie wypełnić tabelę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura, z rozdziału 6
 wyroby konstrukcyjne i piankowe,
 katalogi,
 papier formatu A-4,
 przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić nazwy wszystkich elementów konstrukcyjnych i wyrobów
piankowych stosowanych w tapicerstwie?
2) ocenić jakość i określić parametry techniczno-użytkowe elementów
konstrukcyjnych i wyrobów piankowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.10. Wyroby metalowe stosowane w tapicerstwie
4.10.1. Materiał nauczania
Sprężyny stosowane w tapicerstwie
Zależnie od rodzaju obciążenia działającego na sprężyny rozróżnia się sprężyny pracujące na
rozciąganie i sprężyny pracujące na ściskanie.
Sprężyny mają różny kształt. Pod tym względem można wyróżnić: sprężyny stożkowe
(jedno- i dwustożkowe), cylindryczne, pociągowe, spiralne płaskie i faliste.
Sprężyny stożkowe wykonuje siÄ™ z drutu sprężynowego Å›rednicy 2,5÷4,0 mm,
zabezpieczonego przed korozją powłoką miedziową lub mosiądzową.
Sprężyny jednostożkowe produkuje siÄ™ w wysokoÅ›ciach h=90÷255 mm o liczbie zwojów
4÷8. Åšrednica podstawy D=35 mm, a Å›rednica górnego zwoju D=75÷125 mm. Sprężyny te sÅ‚użą
do produkcji siedzisk krzeseł, siedzisk i oparć foteli oraz do wykonywania formatek
sprężynowych, zwanych koszyczkowymi.
Sprężyny dwustożkowe majÄ… wysokość h=105÷335 mm, liczbÄ™ zwojów 4÷8, Å›rednicÄ™
skrajnych zwojów D=90÷130 mm. Sprężyny dwustożkowe stosuje siÄ™ w tapicerstwie, przede
wszystkim do siedzisk i leżysk mebli o miękkiej tapicerce.
Sprężyny cylindryczne (walcowe) używane są do wyrobu formatek sprężynowych lub są
zatapiane w spienionych poliuretanach, polichlorku winylu lub spienionej gumie. MajÄ… one
kształt walca o średnicy 40 do 80 mm oraz od 6 do 10 zwojów i wytwarza się je ze
sprężynowego drutu stalowego o średnicy od 1,2 do 1,8 mm.
Sprężyny pociągowe mają kształt walcowy, są zakończone dwustronnie uchwytami
służącymi do zamocowania. Produkuje się je o różnych średnicach zewnętrznych i różnej
długości. W tapicerstwie używa się sprężyn o średnicy od 8 do 30 mm i długości od 40 do 400
mm. Średnica drutu do produkcji tych sprężyn wynosi od 1,5 do 3,0 mm. Są one używane do
wyrobu siatek sprężynowych, do łączenia sprężyn w formatkach sprężynowych typu Bonnell,
w podnośnikach.
Sprężyny spiralne spłaszczone używane są do wykonywania warstwy podtrzymującej
tapicerowanych części mebli. Produkuje się je z drutu o średnicy 1,8 do 2,5 mm, szerokość ich
wynosi około 18 mm, a długość dostosowana jest do wymiarów tapicerowanych części mebli.
Sprężyny faliste stosuje się tak jak sprężyny spiralne płaskie. Produkowane są z drutu
sprężynowego o średnicy 4,0 do 5,0 mm.
Rys. 17. Sprężyny tapicerskie: a) jednostożkowe b)
dwustożkowe, (D1  średnica największego zwoju, D 
średnica najmniejszego zwoju, h  wysokość) [1, s. 195]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Rys. 18. Sprężyny: a) falista, b) walcowa, c) pociągowa, d) spiralna spłaszczona [1, s. 197]
Formatki sprężynowe typu szlarafia składają się z połączonych między sobą sprężyn
cylindrycznych, ujętych od góry i od dołu w ramki krawędziowe ze stalowej taśmy
sprężynującej. Ramki są przymocowane do zewnętrznych rzędów sprężyn za pomocą
metalowych spinaczy. W formatkach sprężynowych większych rozmiarów ramki wzmacnia się
poprzecznymi usztywniaczami i podwójnymi sprężynami w zewnętrznych rzędach narożników.
Formatki typu Bonnell wykonywane są ze sprężyn dwustożkowych o średnicy drutu 1,8 do
2,2 mm, wysokości 100 do 140 mm, liczbie zwojów 5. Elementy wzmacniające są tu takie same
jak w formatkach typu szlarafia.
Formatki woreczkowe wykonuje się ze zwykłych sprężyn dwustożkowych, które obszywa
się mocną tkaniną lnianą. Obszyte sprężyny układa się w zestawy, łącząc je między sobą.
Krawędzie górne i dolne wzmacnia się drutem fasonowym, tworząc formatkę wymiarową
zgodnie z potrzebami.
Formatki koszyczkowe składają się ze sprężyn jednostożkowych osadzonych na taśmie
stalowej, połączonych z nią spinaczami metalowymi. Górne zwoje sprężyn są również połączone
taśmą stalową oraz łańcuszkami metalowymi i przytwierdzone do ram.
Siatki metalowe są używane jako wkłady do łóżek i tapczanów oraz elastyczne podłoża pod
poduszki materacowe. Siatki metalowe składają się z ramy stalowej lub drewnianej i układu
sprężyn pociągowych, drutu oraz łańcuszków, połączonych ze sobą ogniwami drucianymi-
haczykowymi i mostkami.
Okucia. Wszystkie rodzaje okuć dzielimy na cztery grupy: zamykające, łączące,
zabezpieczajÄ…ce i uchwytowe.
Okucia zamykajÄ…ce. Zaliczamy tu zamki, zatrzaski, zasuwki, zasuwnice.
Okucia łączące. Do tej grupy należą zawiasy, złącza, zaczepy, narożniki. Swoistą formą
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
złączy są podnośniki tapczanowe oraz automaty do wersalek.
Okucia zabezpieczające obejmują haki, podtrzymywacze, podpórki, odboje i osłony.
Okucia uchwytowe stosuje się szeroko w produkcji mebli. Należą tu klamki, gałki i uchwyty.
Kółka i rolki meblowe
W meblach często przemieszczanych podczas użytkowania, takich jak na przykład fotele,
sofy, barki stosuje się kółka lub rolki mocowane do nóg mebla. Kółka i rolki wykonuje się
z metalu i tworzywa sztucznego.
A
Ä…czniki metalowe
Do łączników metalowych zaliczamy gwoz
dzie, wkręty, śruby, zszywki, skoble.
Do zamocowywania pasów tapicerskich, sprężyn, formatek sprężynowych, tkaniny jutowej
i pokryciowej używa się gwoz
dzi, skobli i zszywek. Śruby i wkręty służą do łączenia elementów
konstrukcji nośnej lub zamocowywania okuć i innych akcesoriów wyrobów tapicerowanych.
Części konstrukcji meblowych
Oprócz typowych okuć i akcesoriów, produkuje się również części konstrukcji meblowych
z metalu i tworzyw sztucznych. Asortyment części konstrukcji meblowych dzieli się na pięć
grup:
1) stelaże,
2) oparcia i poręcze,
3) nogi, stopki i ślizgacze,
4) półki,
5) inne części konstrukcji meblowych.
Rys. 19. Przykłady zastosowania profili ciągnionych: a), b), c) nóżki metalowe, d) stelaż taboretu [1, s. 194]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.10.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz wyroby metalowe stosowane w tapicerstwie?
2. Jakie są rodzaje sprężyn stosowanych w tapicerstwie?
3. Z jakich sprężyn produkowane są formatki sprężynowe?
4. Jak zbudowane są poszczególne formatki sprężynowe i jakie mają parametry techniczno-
użytkowe?
4.10.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj i nazwij poszczególne elementy konstrukcyjne, okucia i akcesoria metalowe
stosowane w tapicerstwie. Przedstaw dane techniczno-użytkowe sprężyn i formatek
sprężynowych. Oceń poprawność budowy i jakość wykonania formatek sprężynowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) ze zbioru wyrobów metalowych wybrać i ułożyć w oddzielnych grupach okucia, elementy
konstrukcyjne i akcesoria,
2) napisać do jakich celów stosowane są poszczególne elementy metalowe w wyrobach
tapicerowanych,
3) wykonać tabelę z parametrami techniczno-użytkowymi sprężyn i formatek sprężynowych,
4) dokonać przeglądu formatek sprężynowych, sprawdzić poprawność ich budowy i jakość
wykonania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 akcesoria metalowe, okucia, formatki sprężynowe, sprężyny, łączniki metalowe,
 plansze i ilustracje,
 podręcznik i katalogi,
 papier formatu A-4,
 przybory do pisania i rysowania.
4.10.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać i nazwać elementy metalowe stosowane w tapicerstwie?
2) określić nazwy i zastosowanie sprężyn tapicerskich?
3) określić właściwości techniczno-użytkowe sprężyn i formatek
sprężynowych stosowanych w tapicerstwie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.11. Materiały tapicerskie wykończeniowe i dekoracyjne
4.11.1. Materiał nauczania
Wypustki tapicerskie
Do wykończenia mebli tapicerskich stosuje się wypustki zwane potocznie kiedrem.
Wypustki, te do niedawna były robione wyłącznie z tkanin, sznura ozdobnego, ceraty lub skóry.
Obecnie bardzo często do tych celów używa się tworzyw sztucznych. Wypustki wytwarzane są
najczęściej z barwionego polichlorku winylu.
Rys. 20. Wypustki tapicerskie [1, s. 134]
Linki i żyłki
W produkcji wyrobów tapicerowanych znajdują zastosowanie linki wykonane z tworzyw
sztucznych. Są one wytwarzane z żywic polichlorowinylowych, tworzyw poliamidowych
i innych o różnych kształtach, grubości i barwie. Linki stosuje się jako elastyczne podłoże pod
sprężynujące materiały piankowe najczęściej bez zastosowania sprężyn. Podczas wyplatania
podłoża linkami o średnicy 5 mm wydłużają się one do 30%.
Cienkie sznury i linki używane są do wyplatania siedzisk i oparć foteli, krzeseł oraz kanap.
Koronki
Maszynowo są wytwarzane: koronki tkane, występujące pod nazwami walansjenki i santile,
klockowe produkowane na urządzeniach żakardowych, pozwalających naśladować różne
wyroby ręczne, haftowane maszynowo, zwane inaczej gipiurami. Do innej grupy zalicza się
koronki otrzymywane przez wycinanie podłoża. W tapicerstwie używa się koronek i lamówek na
zasłony i firany.
Guziki i rozetki
Mogą być wykonane z drewna, masy plastycznej, szkła lub metali, a służą do ukrycia
szwów, szczególnie miejsc pikowanych i widocznych na zewnątrz, a także do dekoracji. Są one
obszywane materiałem lub skórą zwykle tego samego rodzaju co pokrycia meblowe. Występują
w różnych wielkościach, zależnie od potrzeb.
Taśmy tapicerskie
Taśmy tapicerskie są to różnego rodzaju wąskie tkaniny używane w celach dekoracyjnych.
Produkowane są z wełny, bawełny, jedwabiu i innych włókien, o różnych deseniach i kolorach.
Mogą to być taśmy pluszowe, rypsowe, atłasowe i inne. Służą wyłącznie do ozdobnego
wykończenia mebli.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Sznury meblowe
Spełniają podobną rolę jak taśma, a między innymi służą do ukrycia szwów, gwoz
dziowania
i łączeń materiału. Sznury są materiałem włókienniczym wykonane z wełny, bawełny, jedwabiu
i innych włókien, przy czym mogą to być sznury kręcone lub plecione.
4.11.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Wymień nazwy elementów wykończeniowych i dekoracyjnych mebli.
2. Z jakich materiałów wykonane są elementy wykończeniowe i dekoracyjne?
4.11.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Nazwij poszczególne wyroby wykończeniowe i dekoracyjne. Przygotuj informację
o zakresie stosowania elementów wykończeniowych i dekoracyjnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenia powinieneś:
1) rozpoznać i nazwać wybrane materiały wykończeniowe i dekoracyjne,
2) określić zasady dobierania materiałów wykończeniowych i ozdobnych do wykonywanych
wyrobów tapicerowanych,
3) określić wpływ materiałów wykończeniowych i dekoracyjnych na estetykę wyrobów.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 próbki materiałów wykończeniowo-dekoracyjnych,
 modele różnych mebli tapicerowanych,
 katalogi z meblami i akcesoriami dekoracyjnymi,
 papier formatu A-4,
 przybory do pisania.
4.11.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać i nazwać elementy dekoracyjne w wyrobach tapicerowanych?
2) określić jak powstają materiały wykończeniowe i dekoracyjne?
3) określić jakie zadania spełniają elementy wykończeniowo-dekoracyjne
w wyrobach tapicerowanych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJI DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania wielokrotnego wyboru. Do każdego pytania dołączone są cztery
możliwości odpowiedzi, tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić prawidłową odpowiedz
.
6. W teście zawarte są zadania o różnym stopniu trudności:
 zadania 1, 2, 3, 7, 9, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 22 sÄ… z poziomu podstawowego,
 zadania 4, 5, 6, 8, 10, 14, 19 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
7. Za rozwiązanie testu otrzymasz następujące oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym minimum 4 z poziomu
ponadpodstawowego,
 Bardzo dobry  za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym minimum 6 z poziomu
ponadpodstawowego,
 celujący  za poprawne rozwiązanie wszystkich zadań.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, odłóż jego rozwiązanie na póz
niej
i wróć do niego, gdy zostanie czas wolny.
10. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Materiałem do produkcji tkanin są:
a) taśmy,
b) przędze,
c) włókna,
d) Å‚uski.
2. Nitki osnowy w tkaninie biegnÄ… w kierunku:
a) skośnie,
b) pionowo,
c) wzdłużnie,
d) nieregularnie.
3. Pasy parciane służą do:
a) wykonywania podłoża elastycznego,
b) mocowania wyściółki,
c) utwardzania krawędzi,
d) formowania brzegów ram.
4. Podstawowe sploty tkackie to:
a) płócienny, workowy, zwykły lub zwyczajny,
b) zbieżny, normalny, zamknięty lub obwodowy,
c) płócienny, skośny, atłasowy lub satynowy,
d) rozbieżny, workowy, zwykły, płócienny.
5. Do pokrywania sprężyn i wyściółki używa się tkanin:
a) jedwabnych, wełnianych lub bawełnianych,
b) jutowych, lnianych, lub konopnych,
c) wełnianych, lnianych, poliwinylowych,
d) syntetycznych, jedwabnych lub wełnianych.
6. Do pokrywania mebli stylowych używa się tkanin:
a) płóciennych, workowych, podwójnych, wzmocnionych,
b) rozciągliwych, z połyskiem, ażurowych, jutowych,
c) adamaszków, atłasów, brokatów, gobelinów,
d) zwykłych, workowych, jutowych, płóciennych.
7. Szlarafia to:
a) materiał wyściółkowy,
b) tworzywo sztuczne,
c) formatka sprężynowa,
d) okucie meblowe.
8. Tkanina laminowana składa się:
a) z materiału włókienniczego i pianki poliuretanowej,
b) ze skóry i płótna,
c) z dermy i płótna,
d) z gumy i filcu.
e)
f)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
9. W tkaninach słowo pilling oznacza:
a) nasiąkliwość,
b) mechacenie,
c) rozciągliwość,
d) gniotliwość.
10. Właściwa temperatura i wilgotność względna powietrza w magazynach z tkaninami wynosi:
a) 100C, 50%
b) 60C, 60%
c) 120C, 45%
d) 180C, 70%
11. Zakład pracy w którym produkuje się tkaniny nazywa się:
a) tekstylnia,
b) tkalnia,
c) włóknostat,
d) tkaninownia.
12. Tkaniny w magazynie należy układać:
a) w stosy na podłodze,
b) na ażurowych regałach,
c) na paletach,
d) w pojemnikach.
13. DzianinÄ… nazywamy:
a) materiał wyjściółkowy,
b) element ozdobny mebla,
c) wyrób włókienniczy,
d) materiał wypełniający.
14. Kształtki meblowe wykonane są:
a) z polichlorku winylu,
b) ze spienionej gumy,
c) ze sklejki i metalu,
d) z laminatów poliestrowo-szklanych.
15. Do produkcji formatek koszyczkowych używa się sprężyn:
a) dwustożkowych,
b) jednostożkowych,
c) cylindrycznych,
d) pociÄ…gowych.
16. Formatki szczecinowo-lateksowe służą do:
a) pokrywania mebli,
b) wykonywania warstwy sprężynująco-wyściółkowej,
c) osłaniania układu sprężyn,
d) wykonywania podłoży tapicerskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
17. Minimalna liczba nitek, z których można wykonać plecionkę to:
a) sześć,
b) osiem,
c) pięć,
d) trzy.
18. Mata tapicerska składa się z:
a) plecionki i gÄ…bki,
b) włosia i tworzywa sztucznego,
c) tkaniny workowej i materiału wyściółkowego,
d) pierza i dzianiny.
19. Grubość (średnica) meblowych sznurów dekoracyjnych wynosi:
a) 3 ÷ 8 mm,
b) 6 ÷ 10 mm,
c) 1 ÷ 5 mm,
d) 2 ÷ 7 mm.
20. Sznury używane do wiązania sprężyn mają nazwę:
a) ozdobne,
b) konstrukcyjne,
c) wzmacniajÄ…ce,
d) kształtujące.
21. Włóczka służy do:
a) do wiązania sprężyn,
b) do szycia maszynowego,
c) do robót ręcznych,
d) do opakowań.
22. Jukkę zalicza się do grupy włókien:
a) zwierzęcych,
b) mineralnych,
c) syntetycznych,
d) roślinnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ nazwisko ...............................................................................................................................
Rozpoznanie surowców, materiałów i półfabrykatów tapicerskich
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
6. LITERATURA
1. Bacia K.: Materiałoznawstwo tapicerskie, WSiP, Warszawa 1969
2. Dzięgielewski S.: Meble tapicerowane. Produkcja przemysłowa, WSiP, Warszawa 1996
3. Dzięgielewski S.: Meble tapicerowane. Produkcja rzemieślnicza i naprawy, WSiP, Warszawa
1997
4. Jurczyk J.: Materiałoznawstwo tapicerskie, WSiP, Warszawa 1990
5. Praca zbiorowa: Poradnik dla tapicerów, WPLiS, Warszawa 1962
6. Szczuka J., Żurowski J.: Materiałoznawstwo przemysłu drzewnego, WSiP, Warszawa 1999
7. PN-90/P-04823 Tekstylia. Tkaniny tapicerskie. Wyznaczanie odporności na zespolenie
8. PN-69/M-81050 Sprężyny tapicerskie
Czasopisma
- Gazeta przemysłu Drzewnego: Wydawnictwo Inwestor sp. z o. o.
- Gazeta Drzewna  Holz-Zentralblatt Polska sp. z o.o. Poznań
- Meblarstwo  pismo dla producentów i odbiorców mebli: Wydawnictwo Inwestor sp. z o. o.
- Przemysł Drzewny: Wydawnictwo Świat sp. z o. o.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52