MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Maria Senderowicz
Ocenianie jakości surowców i materiałów do produkcji wyrobów
kaletniczych 744[01].Z1.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Marian Grabkowski
dr inż. Jacek Przepiórka
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Latek
Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[01].Z1.05
 Ocenianie jakości surowców i materiałów do produkcji wyrobów kaletniczych , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu kaletnik 744[01].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1.Kontrola przedprodukcyjna w procesie produkcji wyrobów kaletniczych 7
4.1.1 Materiał nauczania 7
4.1.2 Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4 Sprawdzian postępów 17
4.2 Ocena jakości materiałów podstawowych metodą organoleptyczną 18
4.2.1. Materiał nauczania 18
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 24
4.2.3. Ćwiczenia 24
4.2.4. Sprawdzian postępów 27
4.3. Ocena jakości materiałów pomocniczych metodą organoleptyczną 28
4.3.1. Materiał nauczania 28
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.3.3. Ćwiczenia. 31
4.3.4. Sprawdzian postępów 34
4.4. Dokumentacja i znaki kontroli jakości 35
4.4.1.Materiał nauczania 35
4.4.2 Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.4.3.Ćwiczenia 40
4.4.4.Sprawdzian postępów 42
5. Sprawdzian osiągnięć 43
6. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat oceniania jakości
surowców i materiałów do produkcji wyrobów kaletniczych w ramach kontroli
przedprodukcyjnej ze szczególnym uwzględnieniem sposobów wykonywania badań
organoleptycznych oraz ich interpretacji, a także sporządzania dokumentacji kontroli jakości.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas zajęć
edukacyjnych tej jednostki modułowej,
- materiał nauczania umożliwiający Ci samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów,
- pytania sprawdzające, wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,
- ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych oraz sprawdzenie
wiadomości teoretycznych,
- sprawdzian postępów,
- zestaw pytań sprawdzających  Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej
jednostki modułowej,
- wykaz literatury, którą możesz wykorzystać do poszerzenia wiedzy.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po opanowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa:  Ocenianie jakości surowców i materiałów do produkcji wyrobów
kaletniczych , której treści teraz poznasz zapozna Cię z zasadami i sposobem
przeprowadzania kontroli przedprodukcyjnej surowców i materiałów do produkcji wyrobów
kaletniczych metodÄ… organoleptycznÄ….
Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 744[01]  Surowce i materiały
kaletnicze jest oznaczone na schemacie zamieszczonym na stronie 4.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowniach lub w przedsiębiorstwie produkcyjnym musisz
przestrzegać obowiązujących regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
instrukcji przeciwpożarowych oraz stanowiskowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
744[01]. Z1
Surowce i materiały kaletnicze
744[01].Z1.03
744[01].Z1.01 744[01].Z1.02
Stosowanie tworzyw sztucznych
Stosowanie surowców skórzanych Stosowanie surowców
i materiałów skóropodobnych
i skór wyprawionych i materiałów włókienniczych
744[01]. Z1.04
Stosowanie materiałów
pomocniczych do produkcji
wyrobów kaletniczych
744[01]. Z1.05
Ocenianie jakości surowców
i materiałów do produkcji wyrobów
kaletniczych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wyjaśniać celowość kontroli przedprodukcyjnej surowców i materiałów do produkcji
wyrobów kaletniczych,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp, ochrony przeciwpożarowej,
ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii,
- posługiwać się podstawowymi narzędziami pomiarowymi w procesie kontroli
przedprodukcyjnej,
- posługiwać się normami dotyczącymi jakości surowców i materiałów,
- interpretować wyniki badań,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,
- rozpoznawać i charakteryzować surowce i materiały do produkcji kaletniczej,
- rozpoznawać i charakteryzować wyroby kaletnicze.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wyjaśnić znaczenie kontroli przedprodukcyjnej w procesie produkcji wyrobów
kaletniczych,
- wyjaśnić zasady prowadzenia kontroli przedprodukcyjnej w procesie produkcji wyrobów
kaletniczych,
- ocenić jakość surowców i materiałów przy pomocy badań organoleptycznych,
- określić zastosowanie podstawowych przyrządów pomiarowych podczas kontroli
przedprodukcyjnej,
- posłużyć się przyrządami pomiarowymi do pomiaru długości, masy, powierzchni,
grubości skór i materiałów pomocniczych,
- określić zadania działu kontroli jakości,
- wykonać badania materiałów podstawowych i pomocniczych,
- posłużyć się normami dotyczącymi jakości surowców i materiałów,
- zinterpretować wyniki badań,
- sporządzić dokumentację kontroli jakości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Kontrola przedprodukcyjna w procesie produkcji wyrobów
kaletniczych
4.1.1. Materiał nauczania
Polityka jakości
Każdy renomowany zakład produkcyjny lub usługowy istnieje po to, aby jak najlepiej
zaspokoić wymagania i oczekiwania klientów oraz pracować nad zwiększeniem ich liczby,
a produkowane wyroby kaletnicze, rymarskie lub specjalistyczne były najlepszą wizytówką
tych zakładów. Wiąże się to z wdrożeniem Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością
opartego na normie PN-EN ISO 9001:2001 oraz stosowaniem przez wszystkich pracowników
Polityki Jakości. Wizją każdej firmy, która realizuje Politykę Jakości jest produkcja różnych
asortymentów wyrobów o doskonałej jakości, szybka reakcja na oczekiwania rosnącej
i wymagającej liczby klientów oraz terminowa realizacja zamówień. Misją natomiast jest
ciągły rozwój firmy, zachowanie oraz tworzenie nowych miejsc pracy.
Poniżej zostaną przedstawione dwie przykładowe struktury organizacyjne kontroli jakości:
zakładu produkcyjnego o dużym asortymencie wyrobów(rys.1.) oraz zakładu produkcyjnego
o rozszerzonym asortymencie i posiadajÄ…cym Certyfikat ISO 9001 (rys.2.).
Rys. 1. Przykładowy schemat organizacyjny Działu Kontroli Jakości zakładu produkcyjnego
[opracowanie własne, autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
PREZES
- Określenie polityki i celów jakościowych,
- nadzór nad funkcjonowaniem systemu jakości,
- zatwierdzenie planów jakości,
- zatwierdzenie harmonogramu auditów wewnętrznych,
- zatwierdzenie list audytorów i inne.
Kierownik działu produkcji Kontroler jakości
i zaopatrzenia
- dokonywanie odbioru i oceny jakościowej
- zatwierdzenie kart wykonania surowców, materiałów
i odbioru, i innych dostaw potrzebnych do produkcji,
- dokonywanie analizy ryzyka, - dokonywanie stałej oceny jakości pracy
bezpośrednich wykonawców w całym
- opracowanie planów jakości oraz
procesie technologicznym,
planów realizacji umowy i inne.
- ścisłe przestrzeganie procesu
technologicznego, dokumentacji
Krojczy
technicznej i Warunków Technicznych,
- stosowanie samokontroli
- sprawowanie nadzoru nad prawidłowością
wykrawanych elementów,
i efektywnością samokontroli,
- wstrzymanie procesu
- przeprowadzenie kontroli warunków
technologicznego w razie
składowania wyrobów,
zauważenia niezgodności
- nadzór i wystawienie raportów
z dokumentacjÄ… lub
jakościowych i ilościowych z przyjęcia
naruszeniem procesu
wyrobów do magazynu i inne.
technologicznego oraz inne.
Brygadzista Referent do spraw zbytu
i magazynów
- ścisłe przestrzeganie procesu
technologicznego i warunków - sprawdzanie zgodności
technicznych, przyjmowanych materiałów ze
specyfikacją ilościowo 
- sprawdzenie nadzoru nad
rodzajowÄ…,
prawidłowością i efektywnością
samokontroli, - przestrzeganie obowiÄ…zujÄ…cych
zasad Systemu Jakości i inne.
- kontrole terminowe i jakościowe
realizacji zadań produkcyjnych
i inne.
Pełnomocnik ds. Systemu Zarządzania
`
Jakością
`
- nadzór nad realizacją polityki jakości,
Kaletnicy
- aktualizowanie Księgi Jakości oraz
- Przestrzeganie zasad
procedur,
samokontroli i jakości wyrobów.
- organizowanie auditów
wewnętrznych,
Modelarz
- inicjowanie działań korygujących oraz
- stałe doskonalenie jakości
zapobiegawczych wynikajÄ…cych
i funkcjonalności poprzez
z auditów, zapewnienie prawidłowego
stosowanie nowych
przechowywania i wydawania oraz
rozwiązań technologicznych
aktualizowania norm i przepisów
oraz finansowych,
zewnętrznych dotyczących systemu
- wstrzymanie produkcji
jakości i inne.
w przypadku obniżenia
jakości produkowanych
wyrobów oraz inne.
Rys. 2. Przykładowy schemat struktury organizacyjnej zakładu z wdrożonym Systemem Zarządzania Jakością
opartego na normie ISO  9001 [Opracowanie własne, autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Kontrola jakości musi znajdować się na każdym etapie produkcji, a jej celem ogólnym
jest czuwanie nad prawidłowością procesu wytwarzania oraz niedopuszczenie do sprzedaży
wyrobów nieestetycznych i o obniżonej jakości.
W zakres prac kontroli jakości wchodzą:
- kontrola wstępna materiałów,
- kontrola międzyoperacyjna,
- kontrola gotowego wyrobu, zwana brakowaniem.
Kontrola przedprodukcyjna  zwana potocznie kontrolą wstępną materiałów ma za
zadanie ustalenie jakości surowców i materiałów wprowadzanych do produkcji oraz
sprawdzenie czy odpowiadajÄ… one wymaganiom ustalonym normami oraz dokumentacjÄ…
techniczno  technologiczną określonego wyrobu kaletniczego.
Kontroli wstępnej podlegają wszystkie materiały podstawowe i pomocnicze,
a w szczególności:
- skóry,
- tworzywa skóropodobne,
- tkaniny,
- okucia,
- wyroby papiernicze,
- nici,
- kleje i inne.
Przy ocenie każdej partii dostawy surowców i materiałów należy przestrzegać zgodności
materiału z zamówieniem, jakości deklarowanej przez dostawcę, a określoną normami
przedmiotowymi oraz zgodności cech charakterystycznych materiału z wymaganiami
technologicznymi i określonym wzorem. Zamówienia takie są składane do działu
zaopatrzenia przedsiębiorstwa i ustalone pod względem ilościowym i jakościowym.
Potwierdzenie zamówień jest podstawą dla Działu Kontroli Jakości do wymagań jakości
dostarczonych materiałów zgodnie z treścią zamówienia oraz ze specyfikacją precyzującą
parametry techniczne i jakościowe (Atesty itp.).
Ocenę materiałów i surowców przeprowadza się metodą badań chemicznych i fizycznych
(badanie laboratoryjne) oraz metodÄ… organoleptycznÄ… czyli za pomocÄ… wzroku i dotyku.
Badania odbiorcze skór oraz tworzyw skóropodobnych obejmują:
- sprawdzenie asortymentu (zgodność z zamówieniem),
- cechowanie (zgodność z normą przedmiotową),
- zgodność z wymaganiami fizycznymi i chemicznymi.
Dodatkowe badania odbiorcze obejmujÄ…:
- sprawdzenie koloru z uzgodnionym wzorcem,
- kontrolę wielkości powierzchni i jej zgodność z cechą oznakowaną na skórze,
- sprawdzenie grubości i jej dopuszczalnego spadku,
- kontrolę prawidłowego ustalenia gatunku.
Materiały nie spełniające wymagań są oznaczone przywieszką z napisem np.  niezgodne
i umieszczone oddzielnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
PrzyrzÄ…dy pomiarowe
Kontrolę jakości surowców i materiałów w sferze przedprodukcyjnej z zastosowaniem
metody organoleptycznej wykonuje siÄ™ wykorzystujÄ…c podstawowe przyrzÄ…dy pomiarowe,
takie jak:
- grubościomierz  do pomiarów grubości materiałów miękkich, jak tworzywa
skóropodobne, papier, filc, skóry, tkaniny itp. oraz do pomiarów materiałów twardych
(rys.3 ),
- planimetr  do mierzenia powierzchni skór (rys. 4  6),
- waga  do ważenia skór oraz niektórych materiałów pomocniczych (rys. 7 i 8),
- termometr  do mierzenia temperatury w pomieszczeniach magazynowych (rys. 9),
- przymiar  metrówka składana o dł. około 2 m (rys. 10), linia o dł. 1 m, miarki zwijane
(rys. 11) itp., do sprawdzania wymiarów materiałów podstawowych i pomocniczych,
- suwmiarka  do pomiaru grubości, średnic oraz głębokości niektórych materiałów
pomocniczych (rys 12  14).
Grubościomierz
W celu dokonania pomiaru grubości należy materiał włożyć między rozwarte przyciski
grubościomierza. Po opuszczeniu dz
wigni (górne ramie ), ruch przycisku górnego przenosi się
za pośrednictwem zębatek na licznik, który wskazuje grubość skóry lub innego materiału
(podstawowego lub pomocniczego) z dokładnością do 0,1 mm. Do mierzenia skór miękkich
stopki czujnika grubościomierza mogą być płaskie, ich średnica to 10 mm, a do skór twardych
półpłaskie lub płaskie, o średnicy 0,30 mm.
Różne rodzaje grubościomierzy przedstawia rysunek 3.
Rys. 3. Grubościomierze o różnych zakresach pomiarowych [10]
Planimetr składa się z mechanizmu licznika, ramienia wodzącego i ramienia
biegunowego, którego końcówka zaopatrzona jest w obciążnik w kształcie walca. W środku
walca od dołu jest umocowaną ostra igła, która w czasie pomiaru zostaje unieruchomiona po
wciśnięciu w mierzony materiał. Drugi koniec ramienia biegunowego należy połączyć
z mechanizmem licznikowym za pośrednictwem stalowego łącznika (z przymocowaną do
niego kulką). Na przeciwległym końcu, ramię wodzące jest zaopatrzone w igłę ze sprężynką
oraz wodzik, który trzyma się palcami przy prowadzeniu igły po obwodzie mierzonej
powierzchni. Mechanizm licznika składa się z korpusu, koła sumującego, noniusza, tarczy
cyfrowej, śruby mikrometrycznej, drugiego noniusza, koła oporowego oraz gniazda do
łączenia końca ramienia biegunowego.
W celu dokonania pomiaru powierzchni określonego elementu, należy ramię biegunowe
z kulką połączyć z mechanizmem licznika, a następnie igłę dz
wigni biegunowej wcisnąć
w mierzony materiał. Po obwiedzeniu wodzikiem konturu mierzonej powierzchni wynik
pomiaru odczytuje się z tarczy cyfrowej planimetru. Przy pomiarze większych powierzchni
igłę ramienia biegunowego wciska się w płaszczyznę mierzonego elementu, a przy pomiarze
małych powierzchni  poza nim. W celu uzyskania dokładnego wyniku należy wykonać trzy
pomiary. Średnia arytmetyczna będzie wynikiem najbardziej zbliżonym do rzeczywistego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 4. Planimetr Amslera Koradi: 1  mechanizm licznika, 2  ramiÄ™ wiodÄ…ce, 3  ramiÄ™ biegunowe,
4  ciężarek, 5  koło sumujące [1, s. 33]
Rys. 5. Planimetr mechaniczny [8]
Rys. 6. Planimetr elektroniczny [8]
Wagi
W kontroli przedprodukcyjnej wagi używa się do pomiarów masy surowców oraz
materiałów. Wagi mniejsze np. techniczne (rys.7) wykorzystuje się do kontroli masy
materiałów pomocniczych: kleju, niektórych rodzajów okuć, środków wykańczalniczych itp.,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
a wagi większe, np. pomostowe (rys. 8) i inne  do kontroli masy skór twardych oraz innych
materiałów, np. waga rulonów tworzywa skóropodobnego nie może przekraczać 25 kg.
Rodzaj i wielkość wag uzależniona jest od możliwości finansowych i produkcyjnych
danego zakładu produkcyjnego.
Rys. 8 Waga pomostowa przenośna [16]
Rys. 7. Waga techniczna [12]
Termometr
Właściwa temperatura i wilgotność mają ogromny wpływ na jakość przechowywanych
surowców i materiałów do produkcji. Dla pomieszczeń magazynowych skór stosuje się
zazwyczaj temperaturÄ™ od 5  15°C i wilgotność wzglÄ™dnÄ… od 50  75%.
Tworzywa skóropodobne powinny być przechowywane w temperaturze od 5÷25oC przy
wilgotności względnej do 65%, tektury w temperaturze od 15  200C, przy wilgotności
względnej powietrza 60  65%.
Rys. 9. Termometr pokojowy uniwersalny [16]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 Rys. 10. Metrówka składana [14] Rys. 11. Miarki zwijane [14]
Suwmiarka pokazana na rys. 12, składa się z prowadnicy (1) wraz ze szczęką stałą (2)
i szczęki przesuwnej (3) wraz z suwakiem (4). Na prowadnicy umieszczono milimetrową
podziałkę kreskową, na suwaku  podziałkę noniusza. Suwak może być unieruchomiony w
dowolnym położeniu prowadnicy za pomocą urządzenia zaciskowego (5), wykonanego np.
w postaci śruby. Przy dociśnięciu do zetknięcia obu szczęk (2) i (3), zerowa kreska noniusza
powinna znalez
ć się na przedłużeniu zerowej kreski podziałki milimetrowej prowadnicy.
W celu dokonania pomiaru odsuwamy suwak suwmiarki w prawo, żeby mierzony
element przedmiotu mieścił się między rozsuniętymi szczękami. Zsuwamy następnie szczęki
na przedmiocie, w taki sposób, aby krawędzie ograniczające zadany wymiar były prostopadłe
do prowadnicy. Następnie dosuwamy szczękę przesuwną aż do zetknięcia się płaszczyzny
dotykowej szczęk z krawędzią przedmiotu. Nie należy zbyt mocno dociskać ponieważ może
to spowodować błąd w pomiarze. Odczytujemy liczbę całych milimetrów wskazaną przez
zerową kreskę noniusza, oraz liczbę dziesiątych części milimetra wskazaną przez kreskę
noniusza, znajdującą się na przedłużeniu pewnej kreski podziałki prowadnicy.
Rys.12. Budowa suwmiarki: 1  prowadnica, 2 i 2a  szczęka stała, 3 i 3a  szczęka przesuwna, 4  suwak,
5  urzÄ…dzenie zaciskowe [11]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Rys. 13. Suwmiarka o zakresie: 0 ÷ 150 mm DokÅ‚adność odczytu: 0,02 mm [9]
Rys. 14. Suwmiarka elektroniczna. Zakres: 0 ÷ 150 mm. DokÅ‚adność odczytu: 0,01 mm [9]
System pomiarowy bardzo wpływa na jakość produkowanego wyrobu dlatego w każdym
zakładzie produkcyjnym z wdrożonym Systemem Zarządzania Jakością opartym na normie
PN ISO 9001:2003, powinien znajdować się rejestr i harmonogram wyposażenia do
monitorowania pomiarów materiałów i surowców do produkcji kaletniczej. Musi on być
zalegalizowany, a przeprowadzona kontrola sprawności tych przyrządów powinna przebiegać
według ustalonych i obowiązujących terminach i tak, np. niektóre przyrządy pomiarowe
sprawdzane sÄ… raz do roku, a inne raz na dwa lata. W przypadku stwierdzenia uszkodzenia lub
zniszczenia przyrządu, brygadzista dokonuje identyfikacji wszystkich wyrobów
sprawdzanych tym przyrządem oraz wycofania ich celem powtórnego sprawdzenia.
Przyrządy pomiarowe zarówno w czasie użytkowania jak i magazynowania powinny
znajdować się pod szczególną ochroną. Chronić je trzeba przed uszkodzeniami
mechanicznymi i korozyjnym wpływem warunków atmosferycznych. Niewłaściwe oraz
niestaranne obchodzenie się ze sprzętem pomiarowym powoduje jego przedwczesne
mechaniczne zużycie lub uszkodzenie, a co za tym idzie obniżenie wiarygodności wyników
pomiarów. Dlatego nie należy w czasie eksploatacji przetrzymywać przyrządów
pomiarowych z innymi narzędziami lub w miejscach zanieczyszczonych albo wilgotnych. Nie
należy również dopuszczać by ulegały nagrzewaniu. Niektóre narzędzia pomiarowe takie jak:
suwmiarka należy magazynować w stanie zakonserwowanym. Konserwacja polega na
umyciu sprzętu benzyną oczyszczoną, bezwodnym alkoholem etylowym, acetonem lub
eterem. Przemyte powierzchnie wyciera się do sucha miękką lnianą szmatką i pokrywa
równomiernie cienką warstwą bezwodnej i bezkwasowej wazeliny. Przed rozpoczęciem
użytkowania wazelinę należy usunąć środkiem zmywającym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest przykładowy schemat organizacyjny działu kontroli jakości?
2. Co wchodzi w zakres prac kontroli jakości?
3. Jakie zadania ma kontrola przedprodukcyjna?
4. Jakie surowce i materiały podlegają kontroli wstępnej?
5. Jakie badania należy przeprowadzić aby dokonać oceny jakości surowców i materiałów?
6. Do czego służy planimetr?
7. Co obejmują badania odbiorcze skór i tworzyw skóropodobnych?
8. Jakie zadanie spełnia termometr w magazynie surowców i materiałów?
9. Jakiego narzędzia pomiarowego należy użyć do badania grubości skór, tektur i tworzyw
skóropodobnych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
schemat organizacyjny działu kontroli jakości oraz opisz zadania kontroli
przedprodukcyjnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat zadań kontroli wstępnej
i organizacji działu kontroli jakości,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) sporządzić schemat organizacyjny działu kontroli jakości i opisać zadania kontroli
przedprodukcyjnej,
5) podzielić się swoimi wiadomościami z innymi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Zorganizuj stanowisko pracy ręcznej w niezbędne narzędzia pomiarowe do
przeprowadzenia kontroli wstępnej skór miękkich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale nauczania wykaz narzędzi do pomiaru skór miękkich,
2) zapoznać się z regulaminem pracowni, a także z instrukcją bezpieczeństwa i higieny
pracy w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) przygotować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5) dobrać narzędzia pomiarowe do kontroli wstępnej skór miękkich,
6) podzielić się uwagami z innymi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 planimetr,
 grubościomierz,
 miarka zwijana,
 skóry miękkie,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj próbne pomiary grubości i powierzchni surowców i materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacje na temat zasady działania
grubościomierza i planimetru,
2) zapoznać się z regulaminem pracowni, a także z instrukcją bezpieczeństwa i higieny
pracy w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy w narzędzia pomiarowe do wykonania ćwiczenia,
5) wykonać próbne pomiary,
6) zapisać wyniki pomiarów,
7) oczyścić i zakonserwować narzędzia,
8) wykonać kontrolę wykonanego ćwiczenia,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 planimetr,
 grubościomierz,
 suwmiarka,
 linia metalowa z podziałką,
 waga techniczna,
 odpad skórzany użytkowy,
 odpad tekturowy,
 odpad tworzyw skóropodobnych,
 środki do czyszczenia i konserwacji narzędzi,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Dokonaj próbnych pomiarów okuć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacje dotyczące kontroli jakości okuć,
2) zapoznać się z regulaminem pracowni, a także z instrukcją bezpieczeństwa i higieny
pracy w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) wykonać próbne pomiary okuć,
6) zapisać wyniki pomiarów,
7) oczyścić i zakonserwować narzędzia,
8) wykonać kontrolę wykonanego ćwiczenia,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 przymiar,
 waga techniczna,
 suwmiarka,
 różne rodzaje i gabaryty okuć,
 środki do czyszczenia i konserwacji narzędzi,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać zadania działu kontroli jakości?
2) określić strukturę organizacyjną działu kontroli jakości?
3) wyjaśnić znaczenie kontroli przedprodukcyjnej?
4) wymienić narzędzia pomiarowe stosowane w kontroli
przedprodukcyjnej?
5) wskazać technikę usuwania drobnych zabrudzeń klejem
kauczukowym z wyrobu skórzanego?
6) określić zastosowanie podstawowych przyrządów pomiarowych
podczas kontroli przedprodukcyjnej?
7) posłużyć się przyrządami pomiarowymi do pomiaru powierzchni,
długości, masy, grubości skór i materiałów pomocniczych?
8) dobrać przyrządy pomiarowe do kontrolowanego materiału?
9) wskazać surowce i materiały objęte kontrolą przedprodukcyjną?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2. Ocena jakości materiałów podstawowych metodą badań
organoleptycznych
4.2.1. Materiał nauczania
Skóra naturalna
Jednym z najbardziej cenionych surowców do produkcji kaletniczej jest skóra naturalna.
Badania organoleptyczne skór za pomocą wzroku i dotyku są przeprowadzane przez
wykwalifikowanego i kompetentnego pracownika kontroli jakości. Główną częścią składową
tych badań jest stwierdzenie cech zewnętrznych skóry gotowej, ścisłości tkanki skórnej oraz
ustalenie jej wad, co stanowi podstawę określenia gatunku skóry, a także podstawę oceny
surowca przeznaczonego do wykroju części składowych wyrobu kaletniczego. Warunki
techniczne dla skór galanteryjnych są podane w PN  P  22221 : 1981.
Do wad niedopuszczalnych skór przeznaczonych na wyroby galanteryjne zalicza się:
- kruchość stwierdzoną więcej niż w jednym miejscu,
- lepkość powłoki,
- nietrwałość apretury i barwy,
- przetłuszczenie skóry,
- pylenie w welurach,
- sztywność całkowitą,
- ślady włosa,
- wiotkość całkowitą.
Przy ocenie wyglądu zewnętrznego każdej wyprawionej skóry należy w pierwszym
rzędzie zwrócić uwagę na jej profil. W zależności od rodzaju skór, profil jest różny i ma dla
każdego z nich określony kształt i wymiar. Skóry gotowe występują w postaci skór całych,
połówek, kruponów, szczupaków, boków i karków. Właściwy profil skóry ma wpływ na
ekonomiczny i racjonalny rozkrój części składowych wyrobów (rys. 15).
Pracownik KJ w dalszej kolejności kontroluje grubość skóry. Ze względu na różną
grubość w poszczególnych miejscach topograficznych pomiar grubości skóry przeprowadza
się w punkcie standardowym (umownie wyznaczone miejsce pomiaru grubości) oraz określa
dopuszczalny spadek grubości. Jest to różnica pomiędzy grubością w punkcie standardowym,
a grubością zmierzoną w dowolnym miejscu poza miejscami wad i uszkodzeń oraz poza
pachwinami, obrzeżem 10 cm dla skór bydlęcych całych, połówek, szczupaków i kruponów
oraz 5 cm dla pozostałych.
Pomiar grubości i spadku grubości obliczamy wg wzoru:
N - n
X= N * 100
gdzie:
N  grubość skóry w punkcie N,
n  grubość skóry w innym punkcie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
a b c
d e
Rys.15. Profile różnych rodzajów skór całych
a) bydlęcej, b) świńskiej, c) końskiej, d) koziej, e) owczej[3, s.66]
Powierzchnię skóry mierzy się w dm2. Pomiar powierzchni planimetrem wykonujemy
w ten sposób, że ustawiamy biegun nieruchomo na zewnątrz mierzonej skóry, tak aby kółko
w czasie objazdu nie natrafiało na żadne przeszkody, po czym przy pomocy ramienia
wodzącego oprowadzamy wodzikiem mierzoną skórę wzdłuż konturu. Kółko całkujące toczy
siÄ™, a wszystkie jego ruchy sÄ… rejestrowane przez mechanizm liczÄ…cy.
Pomiar orientacyjny skóry (za pomocą przymiaru) uzyskuje się przez pomnożenie
długości, licząc od górnego brzegu części karkowej do nasady ogona, przez szerokość między
pachwinami przednich Å‚ap.
Pracownik kontroli jakości po zapoznaniu się z wielkością i grubością badanej skóry
musi przeprowadzić jej ocenę od strony lica i mizdry. Lico skóry powinno być czyste, bez
nalotów, o równej barwie, a przy zginaniu nie może pękać.
Przy ocenie powierzchni lica skóry określa się trwałość i równomierność wybarwienia.
Skóry nie powinny wykazywać plam, smug i zacieków, a wybarwienie powinno być
równomierne na całej powierzchni. W skórach bez powłoki kryjącej ważne jest, aby barwnik
wniknął odpowiednio głęboko w skórę i dawał czyste i żywe wybarwienie.
Skóry welurowe powinny być wybarwione na wskroś. Muszą one charakteryzować się
trwałym, równomiernym wybarwieniem oraz równo oszlifowanym włosem. Bardzo często
skóry galanteryjne są wykończane w kolorze naturalnym. Skóry te powinny wykazywać
jednolite zabarwienie na całej powierzchni od jasno do ciemnobrązowego. Jeżeli skóry są
deseniowane to wytłoczony wzór powinien być równomiernie rozłożony na całej
powierzchni.
Ogólną ocenę skóry przeprowadza się także od strony mizdry, która we wszystkich
rodzajach skóry powinna być czysta, bez resztek tkanki podskórnej, żył, bez zabrudzeń
chemikaliami, farbami itp.
Ocenę tkanki skórnej, jej zwartości, ciągliwości, zachowanie się lica przy zginaniu
przeprowadza się różnie w zależności od asortymentu.
W celu wykonania badania elastyczności skór należy: wykonać czynność zginania oraz
różnokierunkowego wyciągania skór miękkich. Skóry galanteryjne w żadnym wypadku nie
mogą być nadmiernie ciągliwe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Po stwierdzeniu cech zewnętrznych skóry gotowej i ścisłości tkanki skórnej należy
przeprowadzić badanie organoleptyczne na wykrycie wad słabo widocznych i niewidocznych,
które mogą spowodować zmniejszenie powierzchni użytkowej skóry lub uniemożliwić
otrzymanie wyrobu o właściwej i wymaganej jakości.
Do tych wad zalicza siÄ™ m.in.:
- nietrwałość farby kryjącej,
- odstawanie lica,
- niejednolitość barwy,
- uszkodzenie lica i mizdry,
- plamy,
- łamliwość i inne.
Poniżej zostaną omówione tylko te wady. Z pozostałymi zapoznałeś się już wcześniej.
Nietrwałość barwy i powłoki  wada powierzchni lica objawiająca się wyraz
nym
brakiem odporności wybarwiania przy pocieraniu na sucho i na mokro białą tkaniną.
W celu wykonania prostego, przykładowego badania trwałości wybarwienia na tarcie
należ: kawałek barwionej skóry pocierać kilkanaście razy na odcinku około 10 cm suchym,
a potem zwilżonym wodą tamponem z białej bawełnianej tkaniny. Wyraz
ne zabarwienie
tamponu i zmiana odcienia w miejscu tarcia będzie wskazywać na niewystarczającą trwałość
barwy.
Odstawanie lica  wada powierzchni lica zwana  pływające lico spowodowana słabym
zespoleniem lica lub warstwy kryjącej ze skórą właściwą.
W celu wykonania badania na zachowanie się lica przy zginaniu należy: zginać skórę
licem do wewnÄ…trz. Wyraz
ne odstawanie lica świadczy o luz
ności, a wycięte z tego miejsca
części składowe wyrobu kaletniczego będą się marszczyły w gotowym wyrobie
Niejednolitość barwy  wada powierzchni lica objawiająca się odmiennym
zabarwieniem poszczególnych miejsc skóry wskutek złego przygotowania barwnika lub
niewłaściwie przeprowadzonej operacji wykończenia.
W celu wykonania badania należy: obejrzeć lico skóry pod kątem i przy odpowiednim
oświetleniu.
Uszkodzenie lica i mizdry: wady skóry spowodowane uszkodzeniami mechanicznymi
i biologicznymi.
Plamy  wady powierzchni lica i mizdry (chromowe, tłuszczowe).
A
amliwość skór twardych  wada tkanki włóknistej skóry, która uwidacznia się
w skórach garbowania roślinnego pękaniem na głębokość większą niż grubość samego lica
przy zginaniu skóry licem do wewnątrz.
W celu wykonania prostego, przykładowego badania wytrzymałości na pękanie lica skór
juchtowych należy: skórę złożyć w czworo i nacisnąć w odległości 1 2 cm od wierzchołka
zgięcia. Nie mogą w tym miejscu powstać ślady pęknięcia.
W celu wykonania prostego, przykładowego badania wytrzymałości na pękanie skór
miękkich należy: przeciągnąć trzpieniem klucza wzdłuż mizdry skóry, odpowiednio
naciskając od strony lica. W miejscu wypychania lica nie mogą powstać pęknięcia ani
łuszczenie się powłoki kryjącej.
Jeżeli skóra jest wykończona przez nałożenie powłoki kryjącej to próba wytrzymałości
lica jest równocześnie sprawdzianem wytrzymałości powłoki kryjącej, która powinna
dokładnie kryć lico skóry, zachowując jego charakter.
Równomierność wygarbowania jest też ważnym wskaz
nikiem jakości wyrobu gotowego.
Nie barwione skóry garbowania roślinnego, prawidłowo wygarbowane wykazują na przekroju
jednolite i równomierne zabarwienie. Skóry z
le wygarbowane mają część środkową
jaśniejszą, szklistą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Odbioru jakościowego skór można dokonać na zasadzie całkowitej i stu procentowej
kontroli w oparciu o porozumienie między zakładami. Reklamacji podlegają tylko sztuki
wadliwe odrzucone w czasie kontroli. Warunki techniczne badań odbiorczych skór
wyprawionych oraz sposób oceny podane są w PN  85/P  22212.
Tworzywa skóropodobne
Podobnie jak skóry naturalne tworzywa skóropodobne badane są pod kątem przydatności
do określonej produkcji oraz wykrycia wad mających wpływ na obniżenie jakości gotowego
wyrobu.
Do tych wad zalicza siÄ™ m.in.:
- rozwarstwienie,
- przymglenia,
- przebijanie tkaniny,
- nakładanie się tłoczeń,
- niejednolitość barwy,
- łączenie materiału,
- plamy trwałe,
- przecięcie warstwy podłoża,
- zaprasowanie warstwy podłoża,
- odciśnięcia łączenia podłoża,
- słabe odciśnięcia deseniu,
- pęcherze powietrza, piana, żel i inne,
- znaki liniowe zatrzymania siÄ™ barwnika,
- zmarszczenia, zadrapania,
- rysy,
- pękanie warstwy kryjącej.
Rozwarstwienie  brak przyczepności pomiędzy poszczególnymi warstwami tworzącymi
tworzywo.
Przymglenia  brak połysku, zmatowienie warstwy wierzchniej.
Przebijanie tkaniny  widoczna na powierzchni licowej faktura tkaniny wzmacniajÄ…cej
spowodowana zbyt cienkÄ… warstwÄ… polimerowÄ….
Nakładanie się tłoczeń  powtarzanie się tłoczenia deseniu.
Niejednolitość barwy  różne odcienie powłoki kryjącej w wyniku niedokładnego krycia.
A
ączenie materiału  miejsce połączenia dwóch odcinków materiału za pomocą taśmy.
Plamy trwałe  warstwa podłoża poplamiona farbą.
Przecięcie warstwy podłoża  nie zszyte przecięcia podłoża włókninowego.
Zaprasowanie warstwy podłoża  trwałe zagniecenie podczas złożenia materiału i jego
zaprasowanie.
Odciśnięcia łączenia podłoża  widoczne od strony lica ślady szycia.
Słabe odciśnięcia deseniu  wadliwe wykonanie operacji tłoczenia.
Pęcherze powietrza, piana, żel i inne  niestaranne nałożenie warstwy wykończeniowej.
Znaki liniowe zatrzymania się barwnika - brak farby kryjącej lub jej nadmiar na całej
szerokości podkładu.
Zmarszczenia, zadrapania  zmarszczenia warstwy wykończeniowej.
Rysy  wady pochodzenia mechanicznego.
Pękanie warstwy kryjącej  mała przyczepność warstwy kryjącej do podłoża.
Podczas kontroli przedprodukcyjnej należy zwrócić uwagę na to, aby każda rolka
tworzywa skóropodobnego zaopatrzona była w etykietę z wyszczególnionymi na niej
podstawowymi danymi o wyrobie. Oprócz badań ogólnego wyglądu przeprowadza się
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
kontrolę zgodności właściwości materiału z normą oraz z dokumentacją techniczno 
technologiczną określonego wzoru.
Tkaniny
Obok skór i tworzyw skóropodobnych materiałami podstawowymi stanowiącymi
podstawowy surowiec do produkcji kaletniczej, są: tkaniny, dzianiny, filce. One również
podlegajÄ… kontroli przedprodukcyjnej.
Tkaniny bada się pod kątem przydatność do produkcji określonego wzoru oraz
wychwycenia wad  błędów tkanin, powstałych podczas ich produkcji, a mających wpływ na
obniżenie jakości wyrobu kaletniczego. Wszystkie zasadnicze wady powinny być przez
producenta oznaczone na brzegu tkaniny nitkÄ… czerwonÄ…, a wady niezasadnicze  niebieskÄ….
W ten sposób kontroler jakości jest zorientowany o jakości tkaniny nawet zwiniętej w sztuki.
Błędy występujące w tkaninach to:
- błędy przędzy  surowiec o nierównej grubości, z węzłami, zanieczyszczeniami itp.,
- błędy tkackie  brak jednej bądz
kilku nitek osnowy lub wątku, skrzywienia lub wygięcia
nitki wątku w stosunku do prawidłowego ułożenia, brak nitki na całej szerokości lub na
pewnym odcinku, węzły, dziury, rozdarcia, plamy i zanieczyszczenia,
- błędy wykończenia  fałdy, uszkodzenia krajki, skosy, zmarszczki, zacieki, nadmierne
sfilcowanie, lepkość powierzchni tkanin, łysiny i przystrzyżenia (nitki odróżniające się od
tła wyższym naprężeniem), wszelkiego rodzaju plamy.
W tkaninach kontroluje się również.:
- jednolitość wybarwienia,
- trwałość połączeń tkanin sklejanych,
- kolorystykÄ™ tkanin podszewkowych itp.
Przykładowe błędy występujące w tkaninach przedstawia rys.17 str. 23.
Dzianiny
Badania organoleptyczne dzianin przeprowadza siÄ™ podobnie jak w przypadku tkanin. Na
podstawie oceny wzrokowej i dotyku można określić budowę dzianiny, rodzaj zastosowanych
nitek, rodzaj splotu, sposób nadania wzoru, miękkość, układalność, prawą i lewą stronę oraz
sprężystość.
Filce
Badania organoleptyczne filców przeprowadza się pod kątem zgodności cech
charakterystycznych materiału z wymaganiami technologicznymi i określonym wzorem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys. 16. Przykładowe błędy występujące w tkaninach [17]
a) zabrudzenie wielonitkowe występujące na powierzchni tkaniny na skutek wyrobienia zabrudzonych
odcinków przędzy, b) zgrubienie powstające na skutek wyrobienia pojedynczych lub podwójnych nitek przędzy
o zwiększonej średnicy lub na skutek tworzenia się skrętów, c) blizny (brakujące nitki) powstałe na skutek
miejscowego odcinka brakuje jednej lub kilku nitek osnowy lub wątku d) nieprawidłowy przeplot polegający na
przeplocie nitek niezgodnych z raportem splotu wskutek nieprawidłowego przewlekania do nicielnic lub
nieodszukania wątku, e) dziury  miejscowe wyrwy, przebicia, przecięcia tkaniny lub miejscowe wielonitkowe
nie przeplenecnia nitek osnowy z wątkiem, f) rozrzedzenie polegające na miejscowej zmianie gęstości wątku na
całej szerokości tkaniny, g) nieprawidłowy druk polegający na przesunięciach, nie dodrukach, zaciekach lub
załamkach wzoru, h) uszkodzony brzeg na skutek oderwania, rozerwania, postrzępienia.
Badania organoleptyczne tkanin pozwalają określić rodzaj zastosowanego splotu, sposób
wykończenia, sprężystość i układalność oraz sposób nadawania wzoru. Sposób otrzymywania
przędzy użytej do produkcji tkaniny oraz stopień jej skrętu można w przybliżeniu określić po
wypruciu i rozkręceniu kilku nitek wątku i osnowy, a jej wytrzymałość przez ręczne
rozciąganie. Przez zgniecenie tkaniny w ręku można określić jej odporność na mięcie.
Organoleptycznie ustala się również kierunek osnowy i wątku oraz prawą i lewą stronę
tkaniny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co stanowi podstawę badania organoleptycznego skór gotowych?
2. Jakie wady skór do wyrobów galanteryjnych są niedopuszczalne?
3. Jak się przeprowadza pomiar grubości skóry?
4. Jakie wady skór zaliczamy do słabo widocznych i niewidocznych?
5. W jaki sposób sprawdzić trwałość farby kryjącej skórę?
6. Pod jakim kątem przeprowadza się badania organoleptyczne tworzyw skóropodobnych?
7. Jakie wady tworzyw skóropodobnych można wykryć podczas badania
organoleptycznego?
8. Jakie wady można wykryć podczas badania organoleptycznego tkanin?
9. Czym charakteryzujÄ… siÄ™ przymglenia?
10. Pod jakim kÄ…tem przeprowadza siÄ™ badania organoleptyczne tkanin?
11. Jakie błędy występują w tkaninach?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj pomiaru grubości skóry oraz obliczeń spadku grubości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacje na temat pomiaru grubości skór,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) założyć odzież ochronną,
5) wykonać pomiar grubości skóry w miejscu standardowym,
6) obliczyć pomiar grubości i spadku grubości,
7) zinterpretować wyniki badania,
8) podzielić się uwagami z innymi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 grubościomierz,
 skóra naturalna,
 instrukcja do prowadzenia kontroli organoleptycznej.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny organoleptycznej skóry naturalnej w celu rozpoznania jej wad oraz
uszkodzeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
 Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacje dotyczące wad i uszkodzeń skór
gotowych,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) założyć odzież ochronną,
5) wykonać badanie organoleptyczne skóry naturalnej,
6) ocenić jakość skóry oraz przydatność do produkcji określonego wyrobu kaletniczego,
7) zinterpretować wyniki badania,
8) podzielić się uwagami z innymi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 kreda lub ołówki do skór,
 dokumentacja techniczno  technologiczna wyrobu ze skóry naturalnej,
 skóra naturalna z wadami.
Ćwiczenie 3
Dokonaj oceny jakość skóry naturalnej do produkcji teczki męskiej na podstawie
dokumentacji techniczno  technologicznej wzoru metodÄ… organoleptycznÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym kryteria oceny skór,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) założyć odzież ochronną,
5) dokonać analizy dokumentacji techniczno  technologicznej,
6) wykonać badania organoleptyczne skóry naturalnej,
7) zapisać wyniki badań,
8) zinterpretować wyniki badań,
9) zaprezentować wyniki badań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 grubościomierz,
 planimetr,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 skóra naturalna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 4
Dokonaj oceny jakości tworzywa skóropodobnego do produkcji kaletniczej metodą
organoleptycznÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym wady tworzyw skóropodobnych,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) założyć odzież ochronną,
5) wykonać badania organoleptyczne tworzywa skóropodobnego,
6) zapisać wyniki badań,
7) porównać wyniki badań z podstawowymi wskaz
nikami, dokumentacjÄ… techniczno 
technologicznÄ… wzoru i normami,
8) zinterpretować wyniki badań,
9) zaprezentować wyniki badań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 przymiar,
 grubościomierz,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 tworzywo skóropodobne,
 instrukcja kontroli organoleptycznej.
Ćwiczenie 5
Dokonaj oceny jakości tkanin do produkcji kaletniczej metodą organoleptyczną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym błędy tkanin,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) w pracowni lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) założyć odzież ochronną,
6) wykonać badania organoleptyczne tkanin,
7) zapisać wyniki badań,
8) porównać wyniki badań z podstawowymi wskaz
nikami, dokumentacjÄ… techniczno 
technologicznÄ… wzoru,
9) zinterpretować wyniki badań,
10) zaprezentować wyniki badań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
 Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 różne rodzaje tkanin.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać główną częścią składową badania organoleptycznego skór
gotowych?
2) wskazać wady niedopuszczalne dla skór przeznaczonych na wyroby
galanteryjne?
3) przeprowadzić prawidłowy pomiar grubości skóry?
4) wskazać wady skór słabo widoczne i niewidoczne?
5) sprawdzić trwałość farby kryjącej skórę?
6) wskazać wady tworzyw skóropodobnych?
7) określić wskaz
niki jakości istotne dla tkanin?
8) wskazać i scharakteryzować błędy występujące w tkaninach?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3. Ocena jakości materiałów pomocniczych metodą badań
organoleptycznych
4.3.1. Materiał nauczania
Podobnie jak materiały podstawowe również materiały pomocnicze podlegają kontroli
przedprodukcyjnej. Wszystkie materiały wpływające do magazynu są kontrolowane po kątem
zgodności materiału z zamówieniem oraz sprawdzenia ilości i jakości. Podstawą do oceny
jakości tych materiałów jest dokumentacja techniczno  technologiczna wzoru, rysunki
powierzone od klienta, atesty producentów, PN oraz podstawowe wskaz
niki stosowanych
materiałów.
Tektury
Jednym z wielu materiałów pomocniczych użytych do produkcji kaletniczej jako materiał
konstrukcyjny wyrobu są tektury galanteryjne (białe, brązowe, szare). Ich powierzchnia nie
powinna zawierać piasku lub nie rozwłóknionych włókien.
Tektura walizkowa  najczęściej spotykana w handlu ma grubość od 1,3 do1,5 mm,
o masie właściwej 1,1 g/cm3.
Fibra  powinna mieć jednolitą barwę, czystą i gładką powierzchnię, jednakową grubość;
nie może mieć sfałdowań. Do wyrobu galanterii grubość arkuszy najczęściej wynosi od 0,5 do
0,75 mm, dla rymarstwa do 10 mm. Masa właściwa fibry wynosi od 1,0 do 1,5 g/cm3.
Preszpan  jego powierzchnia powinna być gładka i lśniąca. Jego grubość waha się od 0,2
do 5,0 mm.
Okucia
Okucia bada się pod kątem sprawności działania, należytego wypolerowania lub
werniksowania powierzchni, obecności śladów rdzy, odpowiedniego koloru itp.
W zamkach do toreb służących do zamykania wyrobu należy również sprawdzić
kompletność części składających się na całość zamka. Brak chociażby jednej z nich może
spowodować, że w wyrobie będzie wada ukryta. Może ona spowodować skrócenie czasu
użytkowania wyrobu oraz reklamacje klientów (rys.17 i 19).
Rys. 17. Zamek do torby, niklowany, długość: 38 mm, szerokość: 43 mm [13]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 18. Zamek do torby z kluczykiem, kolor mosiądz, długość: 52 mm, szerokość.: 28 mm [13]
Oczka (krążki) kontroluje się przede wszystkim czy mają odpowiedni kształt, kolor
i wymiary np. średnica wewnętrzna, średnica wewnętrzna oraz wysokość (rys. 19). Oprócz
tego nie mogą mieć wgnieceń i pęknięć, a kołnierzyk musi pasować do podkładki.
Kontrolując ilość oczek należy sprawdzić ile powinno być sztuk w komplecie  1 tys., 2 tys,5
tys., itp.
Rys. 19. Oczka w kolorze: mosiądz, oksydowany, nikiel, opakowanie 2000 kpl. średnica wewnętrzna 4 mm,
średnica zewnętrzna: 8 mm, wysokość 4 mm [13]
Kółka i półkółka podobnie jak oczka kontroluje się pod względem ilości, koloru, wymiaru
(właściwa średnica zewnętrzna i wewnętrzna), grubość drutu, a w niektórych przypadkach
wagÄ™ (rys.20).
Rys. 20. Kółko o rozmiarze rzeczywistym nr 45, średnica zewnętrzna: 5,7 mm, średnica wewnętrzna: 4,5 mm,
grubość drutu: 6 mm [13]
Rzepy
Jednym z wielu materiałów pomocniczych używanych w produkcji kaletniczej jest taśma
przyczepnej tzw.rzep. Ocena organoleptyczna tego materiału polega na kontroli jego
szerokości, prawidłowości zamykania i otwierania (haczyki powinny prawidłowo zazębiać się
na pętelkach) oraz koloru, który musi być zgodny z wymaganiami techniczno 
technologicznymi wzoru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Kleje
Dział kontroli jakości dokonuje kontroli zgodności dostawy klejów z zamówieniem
i dokumentacją dostawy (ilość kleju  kg, rodzaj kleju) oraz sporządza zlecenie na
wykonanie badań kontrolnych. Ocena klejów polega na przeprowadzeniu badań
laboratoryjnych i tylko one są podstawą oceny ich przydatności produkcyjnej.
Organoleptycznie można tylko sprawdzić następujące właściwości kleju:
- dostateczna płynność, przy kleju zbyt gęstym powstają trudności w rozprowadzaniu go
na łączonych płaszczyznach,
- możliwie krótki czas wysychania, przy zbyt krótkim czasie schnięcia powstają trudności
w dokładnym sklejaniu elementów,
- odpowiedni skład chemiczny dostosowany do jego przeznaczenia.
Oprócz powyższych właściwości w kontroli przedprodukcyjnej można sprawdzić czy
struktura i kolor kleju są odpowiednie (produkcja kleju w formie świeczek koloru białego,
żółtego, w granulkach lub w formie płynnej) oraz czy producent zapewnia swoich odbiorców,
że klej spełnia wymagane standardy jakości (rys. 21).
Rys.21. Przykładowe opakowania stosowane do klejów różnego rodzaju i gramatury. [15]
Nici
Nici (rys. 22) bada się metodą ogranodeptyczną m.in. pod względem grubości, skrętu
i wybarwienia.
Rys. 22. Nici poliestrowe [10]
Zamki błyskawiczne
Ocena organoleptyczna zamków błyskawicznych polega na kontroli końcówki
i dokładności zamykania się. W przypadku kiedy zamki dostarczane są w dwóch częściach:
taśmy suwakowej i maszynki, należy sprawdzić wielkość oraz kolor maszynki, która musi
dobrze pasować i zamykać zamek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co jest podstawą do oceny jakości materiałów pomocniczych w kontroli
przedprodukcyjnej?
2. Jakimi wskaz
nikami należy się kierować przy ocenie organoleptycznej tektur?
3. Pod jakim kÄ…tem badane sÄ… okucia do produkcji kaletniczej?
4. Jakie wskaz
niki należy uwzględnić przy ocenie organoleptycznej oczek?
5. Jakie ogólne właściwości powinien posiadać klej do produkcji kaletniczej?
6. Jak ocenić organoleptycznie jakość nici?
7. Jak ocenić organoleptycznie jakość zamków błyskawicznych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj oceny jakości fibry do produkcji kaletniczej metodą organoleptyczną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać a materiałach dydaktycznych kryteria oceny tektur,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy, w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) wykonać badanie organoleptyczne fibry,
6) zapisać wyniki badań,
7) porównać wyniki badań z podstawowymi wskaz
nikami, dokumentacją określonego
wzoru normami, atestem,
8) zinterpretować wyniki badań,
9) zaprezentować wyniki badań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 waga techniczna,
 waga pomostowa,
 grubościomierz,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 fibra,
 atest producenta.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny jakości oczek do produkcji kaletniczej metodą organoleptyczną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
 Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria oceny oczek (krążków),
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy, w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) wykonać badanie organoleptyczne oczek,
6) ocenić jakość oczek oraz przydatność do produkcji określonego wyrobu kaletniczego,
7) zinterpretować wyniki badań,
8) podzielić się uwagami z innymi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 suwmiarka,
 przymiar,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 specyfikacja materiałowa,
 różne rodzaje oczek.
Ćwiczenie 3
Dokonaj oceny organoleptycznej jakości kleju do produkcji kaletniczej na podstawie
dokumentacji techniczno  technologicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych ogólne kryteria oceny organoleptycznej klejów,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) wykonać badania organoleptyczne kleju,
5) zapisać wyniki badań,
6) porównać wyniki badań z podstawowymi wskaz
nikami oraz z dokumentacjÄ… techniczno
 technologicznÄ… wyrobu,
7) zaprezentować wyniki badań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 klej Bonakol G2,
 stanowisko do nanoszenia kleju z wyciÄ…giem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 4
Dokonaj oceny jakości nici do produkcji kaletniczej metodą organoleptyczną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria oceny organoleptycznej nici,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy
w pracowni lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) wykonać badania organoleptyczne nici,
6) zapisać wyniki badań,
7) porównać wyniki badań z dokumentacją techniczno  technologiczną i normami,
8) zinterpretować wyniki badań,
9) zaprezentować wyniki badań.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 nici poliestrowe i bawełniane.
Ćwiczenie 5
Dokonaj oceny jakości taśmy przyczepnej (rzep) do produkcji kaletniczej metodą
organoleptycznÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym kryteria oceny taśmy (rzep),
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy
w pracowni lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) wykonać badania organoleptyczne taśmy,
6) zapisać wyniki badań,
7) porównać wyniki badań z dokumentacją techniczno  technologiczną i specyfikacją
materiałową,
8) zinterpretować wyniki badań,
9) zaprezentować wyniki badań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
 Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 przymiar,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 specyfikacja materiałowa taśmy,
 różne rodzaje taśmy.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować zasady oceny jakości materiałów pomocniczych do
produkcji kaletniczej?
2) ocenić jakość tektur do produkcji kaletniczej?
3) wykonać badanie metodą organoleptyczną okuć do produkcji
kaletniczej?
4) zinterpretować wyniki badań organoleptycznych okuć?
5) wykonać badanie jakości kleju do produkcji kaletniczej oraz
zinterpretować wyniki badań?
6) ocenić jakość nici do produkcji kaletniczej?
7) zinterpretować wyniki badań i ocenić jakości taśmy przyczepnej
(rzep) do produkcji kaletniczej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.4. Dokumentacja i znaki kontroli jakości
4.4.1. Materiał nauczania
Dokumentacja
Wszystkie materiały podstawowe i pomocnicze do produkcji kaletniczej zamawiane są
ściśle wg dokumentacji techniczno  technologicznej wzoru. Zamówienie takie określa
wszelkie parametry materiałów, kolor i ilość. Każdy zakład może wprowadzić własne wzory
dokumentów. Przedstawione dokumenty są przykładami. Na rys. 23 pokazano formularz
zamówienia na materiały podstawowe i pomocnicze.
ZAMAWIAJ
CY ODBIORCA DATA SYMBOL Nr
WPA
YWU DOKUM. ewidencyjny
Warunki płatności PA
ATNIK (konto w banku) ADRESAT
Nip zamawiającego ZAMÓWIENIE OGÓLNE
Z RUBRYKAMI
Symbol z dnia Nr
dokumentu
Regon zamawiającego Regon odbiorcy Regon płatnika Nr umowy/przydziału
Nazwa artykułu - wyrobu KTM  symbol J.m. Ilość Termin dostawy
indeksu
Potwierdzenie przyjęcia zamówienia
& & & & & .. & & & & & & . Czytelny podpis osoby Czytelny podpis
(data) (podpis) uprawnionej do osoby uprawnionej
otrzymywania zam. do wystawienia zam.
Rys. 23. Przykładowy formularz zamówienia na materiały podstawowe i pomocnicze do produkcji
kaletniczej [opracowanie własne, autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
W zakładach gdzie wdrożony jest System Zarządzania Jakością dodatkowo egzekwuje
się od producentów (dostawców) tych materiałów Atesty. Są one m.in. podstawą do oceny
jakościowej tych materiałów zgodnie z treścią zamówienia (rys.24).
Atest
Nr& & & .
Odbiorca& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Adres& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Symbol taśmy& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Nazwa art& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Ilość art& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Nr faktury& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Wyszczególnienie Obowiązujące Faktyczne
Specified Actual
Masa liniowa [g/m]
Szerokość [mm]
Grubość [mm]
Wytrzymałość na rozerwanie
[daN]
Wydłużenie [%]
Wykończenie
Data Podpis
wystawiajÄ…cego
Rys. 24. Przykładowy formularz Atestu producenta taśmy stylonowej (zamieszcza się specyfikację materiału),
wysyłany do odbiorcy (zakład kaletniczy) [opracowanie własne, autora]
Po dokonaniu oceny jakości surowców i materiałów sporządza się Protokół odbioru
jakości, który zawiera:
- potwierdzenie, że odebrane materiały odpowiadają wzorcom (warunkom technicznym),
- nazwę materiału,
- jednostkÄ™ miary,
- cenÄ™,
- ilość potwierdzoną do odbioru,
- materiał przyjęty lub odrzucony,
- podpis odbiorcy i dostawcy,
- uwagi,
- data i inne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Protokół ten sporządza się w trzech egzemplarzach. Dodatkowo sporządza się Deklarację
zgodności, która zawiera następujące dane:
- dostawa,
- adres,
- wyrób,
- potwierdzenie, że powyższy surowiec lub materiał pomocniczy zgodny jest
z dokumentem zamówienia,
- tytuł i wydanie,
- informacje dodatkowe i inne.
W przypadku jakichkolwiek niezgodności w surowcach i materiałach prowadzi się
i wypełnia Rejestr niezgodności dostaw (zakupów) (rys. 25) oraz reklamuje materiały nie
spełniające wymagań (rys. 26). Fakt ten odnotowuje się w rejestrze reklamacji.
Nazwa dostawcy& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....................
Lp. Data stwierdzenia Opis Określenie Nr. Nazwisko
niezgodności niezgodności ilości Dok Data
Materiał zakwestionowany niezgodnych w Rekl Podpis
dostawie Pracownik
wpisujÄ…cy
o
Rys. 25. Przykładowy Rejestr niezgodności dostaw.
[opracowanie własne, autora]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
REKLAMACJA Dnia& & & & & & & & & & .
Reklamujemy niżej wymienione materiały/usługi dostarczone w dniu& & & & & & .
Dokumentem numer& & & & & & & & & & na podstawie zamówienia
Numer& & & & & & & & & & & & & & & & & .z dnia& & & & & & & & & & & & & ..
Nazwa materiału& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Oznaczenie& & & & & & & & & & & & & & ..
Numer świadectwa jakości/gwarancji& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Ilość dostarczona& & & & & & & & & & & &
Ilość reklamowana& & & & & & & & & & & &
Powód reklamacji  materiał nie spełnia wymagania& & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Materiał został sprawdzony na zgodność z & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Sprawdzenia dokonał& & & & & & & & & & & & & & & .dnia& & & & & & & & &
Podpis reklamujÄ…cego
Rys. 26. Dokument reklamacyjny na materiał nie spełniający wymagań jakościowych.
[opracowanie własne, autora]
W przypadku stwierdzenia braku ilościowego kontrolowanych surowców lub materiałów
do określonej produkcji kaletniczej spisuje się tzw. Protokół na okoliczność braku
ilościowego zakupionego materiału (rys. 27) oraz odnotowuje się ten fakt w rejestrze
reklamacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
NIP zakładu sporządzającego protokół
Radom, dnia& & & ..
Adresat
PROTOKÓA

Spisany z powodu braku ilościowego zakupionego materiału
Dnia& & & zakupiono materiał wierzchni Cobra koloru czarnego w ilości 65,56 m2
(belka rozpoczęta) Nr, Faktury& & & & data wydania dokumentu& & & & & & & & ..
W dniu & & & & .zawieziono materiał do laminowania i okazało się, że w belce jest
24,50 mb
24,50 x 1,50 = 36,75 m2
65,56 m2  36,75 m2 = 28,81 m2 brak
Prosimy o wydanie brakującego materiału
Z poważaniem:& & & & & & & & & & & & & & & & & &
Rys. 27. Przykładowy Protokół sporządzony w przypadku stwierdzenia braku ilościowego materiału
[opracowanie własne, autora]
Na podstawie rejestru reklamacji prowadzi się rejestr kwalifikowanych dostawców czyli
tych, którzy spełniają wymagania jakości bądz
są w trakcie działań mających na celu poprawę
jakości produkowanych materiałów. W tym celu wysyła się do dostawcy ankietę. Wypełniona
wraca do Zakładu z zawiadomieniem o polepszeniu jakości produkowanych materiałów oraz
potwierdzeniem o zdobytych przez producentów Certyfikatach Jakości, uzyskanych
wyróżnieniach bądz
innych zaświadczeniach. Na tej podstawie Zakład ocenia dostawców
i z tymi najlepszymi współpracuje.
Bardzo ważne dla jakości wyrobu jest to, aby utrzymywać odpowiednie oznaczenie
surowców i materiałów podczas całego procesu produkcyjnego w celu zapewnienia
identyfikalności pierwotnie oznaczonych i ich statusu związanego z kontrolą. Np. Każda
skóra zgodnie z normą znakowana jest pieczątką brakarza surowców kolorem zielonym
w postaci trójkąta z obciętymi wierzchołkami.
Norma określa działania, które należy podjąć natychmiast w przypadku pojawienia się
oznak, że surowce czy materiały nie odpowiadają lub mogą nie odpowiadać określonym
wymaganiom. Do działań tych należą:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
- oznaczenie  materiał zidentyfikowany jako niezgodny podlega oznaczeniu w celu
zabezpieczenia przed pomyłkowym jego wykorzystaniem,
- segregowanie  wydzielenie,
- przegląd (i zlecenie ewentualnych badań dodatkowych),
- wydanie odpowiednich dyspozycji o dalszym postępowaniu,
- udokumentowanie podjętych działań,
- zapobieganie ponownemu występowaniu niezgodności (podjęcie odpowiednich kroków
zapobiegajÄ…cych podobnym przypadkom).
Dzięki prawidłowo przeprowadzonej ocenie jakości surowców i materiałów do produkcji
kaletniczej oraz dokumentowaniu tych czynności mamy wpływ nie tylko na doskonałą jakość
produkowanych wyrobów ale również na jakość usług związanych z produkcją kaletniczą.
W ten sposób realizujemy wymagania międzynarodowej normy PN:EN ISO 9001:2001, która
m.in. ukierunkowana jest na zrozumienie i spełnienie wymagań klienta.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki dokument sporządza się po dokonaniu oceny jakości materiałów podstawowych
i pomocniczych?
2. Jakie dane zawiera protokół odbioru jakości?
3. Jaki dokument sporządza się w przypadku niezgodności w surowcach i materiałach?
4. Gdzie odnotowuje się fakt sporządzenia reklamacji na materiały nie spełniające
wymagań jakościowych i ilościowych?
5. Jaki dokument sporządza się w przypadku braku ilościowego materiałów?
6. Jak wygląda cecha brakarza surowców?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
protokół odbioru jakości materiałów podstawowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych sposób sporządzania protokołu odbioru jakości,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy, w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) sporządzić protokół odbioru jakości materiałów podstawowych,
6) przedstawić sporządzony protokół na forum grupy,
7) wprowadzić ewentualne zmiany lub poprawki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 protokół odbioru jakości,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 wzór prawidłowo wypełnionego protokołu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Ćwiczenie 2
Napisz protokół sporządzony z powodu braku ilościowego zakupionych zamków do
toreb.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych sposób wypełniania protokołu,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy, w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) sporządzić protokół,
6) przedstawić na forum grupy sporządzony protokół,
7) nanieść ewentualne poprawki,
8) zapisać uwagi do zeszytu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 protokół braku ilościowego zamków,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 wzór prawidłowo sporządzonego protokołu.
Ćwiczenie 3
SporzÄ…dz
rejestr niezgodności dostawy kleju.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych zastosowanie odpowiedniego dokumentu,
2) zapoznać się z regulaminem oraz instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w pracowni
lub w zakładzie gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) prawidłowo wypełnić rejestr niezgodności dostaw,
5) zaprezentować wypełniony rejestr,
6) nanieść ewentualne poprawki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
 dokumentacja techniczno  technologiczna,
 specyfikacja materiałowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić dokumenty kontroli jakości?
2) wskazać zalety dokumentowania kontroli jakości surowców
i materiałów?
3) sporządzić dokumentację kontroli jakości?
4) wskazać działania w przypadku stwierdzenia niezgodności
w surowcach i materiałach?
5) zastosować znaki kontroli jakości?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących oceniania jakości surowców i materiałów do produkcji
kaletniczej. Wszystkie zadania sÄ… zadaniami wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
6. W zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić prawidłową odpowiedz
).
7. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję
z wykonanego zadania.
8. Trudności mogą przysporzyć Ci zadania: 10, 13, 15, 19 gdyż są one na poziomie
trudniejszym niż pozostałe.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
10. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Jednym z zadań kontroli przedprodukcyjnej jest
a) ustalenie jakości materiałów wprowadzanych do produkcji.
b) ustalenie normy zużycia materiałów.
c) ustalenie ceny materiałów.
d) sprawdzenie atestu materiału.
2. Kontrolę przedprodukcyjną materiałów i surowców przeprowadza
a) brygadzista.
b) kontroler ds. reklamacji.
c) brakarz ds. surowców.
d) z-ca kierownika ds. surowców.
3. Średnica stopki czujnika grubościomierza skór miękkich wynosi
a) 10 mm.
b) 20 mm.
c) 30 mm.
d) 40 mm.
4. Do kontroli pomiaru powierzchni skór stosujemy
a) suwmiarkÄ™.
b) planimetr.
c) cyrkiel.
d) grubościomierz.
5. Kontroler jakości podlega
a) referentowi ds. zbytu i magazynów.
b) kierownikowi działu produkcji i zaopatrzenia.
c) brygadziście.
d) prezesowi.
6. Warunki techniczne dla skór galanteryjnych podane są w normie
a) PN - P  22221 : 1981.
b) PN - P  22212 : 1985.
c) PN - P  22213 : 1972.
d) PN - P  22250 : 1988.
7. Przy ocenie wyglądu zewnętrznego skóry należy w pierwszym rzędzie zwrócić uwagę na
a) grubość.
b) powierzchniÄ™.
c) profil.
d) barwÄ™.
8. Przy ocenie powierzchni lica skóry określa się
a) trwałość i równomierność wybarwienia.
b) zwartość.
c) ciągliwość.
d) łamliwość.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
9. Wadą niedopuszczalną skór na wyroby kaletnicze jest
a) niejednolitość barwy.
b) plama.
c) odstawanie lica.
d) sztywność całkowita.
10. W celu wykonania badania na zachowanie się lica przy zginaniu należy
a) pocierać skórę kilkanaście razy na odcinku 10 cm.
b) zginać skórę i wyciągać w różnych kierunkach.
c) zginać skórę licem do wewnątrz.
d) obejrzeć skórę pod pewnym kątem i przy dobrym oświetleniu.
11. Wady tworzyw skóropodobnych to
a) uszkodzenia krajki.
b) węzły.
c) skrzywienie nitki wÄ…tku.
d) pękanie warstwy kryjącej.
12. Wadami tkanin sÄ…
a) przecięcia warstwy podłoża.
b) przymglenia.
c) rysy.
d) nadmierne sfilcowania.
13. Organoleptycznie wytrzymałość tkanin można sprawdzić przez ręczne
a) rozciÄ…ganie tkanin.
b) rozdzieranie tkanin.
c) zgniecenie tkanin.
d) zgniecenie i rozdzieranie tkanin.
14. Prostymi przyrządami do kontroli jakości tektur są
a) waga i grubościomierz.
b) przymiar i suwmiarka.
c) przymiar i planimetr.
d) planimetr i termometr.
15. Kontrolując kółka i półkółka sprawdzamy
a) grubość skrętu i wybarwienia.
b) ilość, kolor i wymiar.
c) wagę, gęstość i grubość.
d) profil, grubość i powierzchnię.
16. Ogólnymi wskaz
nikami jakości kleju są
a) płynność, czas wysychania i skład chemiczny.
b) płynność, kolor, czas wysychania.
c) czas wysychania, skład chemiczny i kolor.
d) kolor, skład chemiczny, płynność.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
17. Kontroli wstępnej podlegają
a) materiały podstawowe i pomocnicze.
b) wyroby gotowe.
c) półprodukty.
d) narzędzia.
18. Dokument zwany deklaracją zgodności zawiera
a) potwierdzenie o zgodności surowców i materiałów z dokumentem.
b) potwierdzenie, że skontrolowane materiały odpowiadają wzorcom.
c) potwierdzenie o zgodności gotowego wyrobu z dokumentacją techniczno-
technologicznÄ….
d) potwierdzenie o zgodności gotowego wyrobu ze wzorcem.
19. Dokumentem, który sporządza się w przypadku stwierdzenia braku ilościowego materiału
jest
a) dokument reklamacyjny.
b) protokół odbioru jakości.
c) protokół sporządzony z powodu braku ilościowego materiału.
d) rejestr niezgodności dostaw.
20. Znakiem kontroli jakości brakarza ds. surowców jest pieczątka
a) zielona, trójkątna ze ściętymi rogami.
b) czerwona, trójkątna ze ściętymi rogami.
c) zielona, okrągła.
d) czerwona, okrągła.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Ocenianie jakości surowców i materiałów do produkcji wyrobów
kaletniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
6. LITERATURA
1. Christ J. W.: Kaletnictwo  Podręcznik technologii dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1991
2. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
3. Iwanowski J., Persz T.: Garbarstwo cz. I. WPLiS, Warszawa 1965
4. Napora S.: Galanteria ze skóry i tworzyw sztucznych WPLiS. Warszawa 1962
5. Persz T. : Obuwnictwo przemysłowe część II WSiP Warszawa 1986
6. Persz T.: Materiałoznawstwo dla techników przemysłu skórzanego. WSiP, Warszawa 1992
7. Persz T.: Materiałoznawstwo dla zasadniczych szkół skórzanych. WSiP, Warszawa 1997
8 Internet.: www.wikimedia.org.pl
9 Internet.: www.narzędziowy.pl
10 Internet.:www.szewex.pl
11 Internet.: www.pracownia.zsz.tuchola.pl
12 Internet.: www.sklep.holkap.pl
13 Internet.: www.flek.pl
14 Internet.: www.awar.pl
15 Internet.: www.bochemia.com.pl
16 Internet.: www.holkap.pl
17 Internet: www.tarnow.pl
Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994
2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48