PRZEDWCZESNA MIAŻDŻYCA
genetyczny wyrok czy grzech zaniedbania?
Prof. zw. dr hab. med. Lech Torliński
Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej
Zakład Biochemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
 Oby mi Bóg dał słowo odpowiednie do myśli,
a myśli godne tego co mi dano
Księga Mądrości 7,15
 Przedwczesna miażdżyca
NIEWIASTY
przed 65 rokiem życia
M
ŻCZYy
NI
przed 55 rokiem życia
Kogo chroni Opatrzność / natura?
I.CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA-(CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej
miażdżycy i zawału serca (ICR)
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic
u członków rodziny (przedwcześnie!!!)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. Nadciśnienie
6. Cukrzyca
7. Otyłość
8. Palenie papierosów
9. Brak wysiłku fizycznego
10.Typ zachowania A
Objawy poprzedzajÄ…ce ZAWAA
(1-2 tyg):
e&bóle zamostkowe w klatce piersiowej
e&ciągłe uczucie zmęczenia
e&uczucie duszności
e&Nadciśnienie
Rozkurcz naczynia wieńcowego:
e&Ä™!prostacykliny (terapia aspirynÄ…);
e&Ä™!EDRF-NO (terapia nitroglicerynÄ…).
NADMIERNA STYMULACJA UKA
ADU ADRENERGICZNEGO ZAWAA
SERCA
RAA
Hormony tarczycy
Agregacja płytek
Lipoliza
Utrata Utrata
Hamowanie sekrecji
K+ Mg2+
wzrost TXA2
INSULINY
WKT
Upośl. przyswajanie
Wzrost zapotrzebowania
GLUKOZY
na tlen
Zaburzenia rytmu
Kwasica
Uszkodzenie m. serca
Brak ATP
Uaktywnia składowe
dopełniacza
IL-1
z makrofagów
Wzrost Ca2+ Spadek K+
Migracja i naciekanie obszaru
w komórce w komórce
niedokrwienia przez GRANULOCYTY
Aktywacja w komórce m. serca
oksydazy ksantynowej
" Martwica ogniska
" Anionorodniki ponadtlenkowe
" Rodnik hydroksylowy
ę! syntezy rodników tlenowych w
" Tlen singletowy
brzeżnej cz. niedokrwienia i w f. reperfuzji
" LTB 4
" PAFTXA2
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej
miażdżycy i zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych
tętnic u członków rodziny (przedwcześnie tzn. u
kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. Nadciśnienie
6. Cukrzyca
7. Otyłość
8. Palenie papierosów
9. Brak wysiłku fizycznego
10. Typ zachowania A
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. Nadciśnienie
6. Cukrzyca
7. Otyłość
8. Palenie papierosów
9. Brak wysiłku fizycznego
10.Typ zachowania A
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. HIPERLIPOPROTEINEMIA
5. Nadciśnienie
6. Cukrzyca
7. Otyłość
8. Palenie papierosów
9. Brak wysiłku fizycznego
10.Typ zachowania A
ZAGROŻENIE KONIECZNA
ZDROWI
MIAŻDŻYC
TERAPIA
T-CHOL
“!190 190-240 Ä™!240
mg/dl mg/dl
mg/dl
TAG
“!150 150-200 Ä™!200
mg/dl mg/dl
mg/dl
LDL-CHOL
“!115 115-160 Ä™!160
ok. 75%
mg/dl mg/dl
mg/dl
HDL-CHOL
K 40-
“!35
ok. 25%
mg/dl
80mg/dl
M 35-
70mg/dl
T-CHOL T-CHOL T-CHOL
T-CHOL
KONIECZNA
Wartość Górna
wg Waltera
TERAPIA
przeciętna wartość
Hartenbacha
graniczna
wiek 175 230 Ä™!300
mg/dl
mg/dl
10  19 mg/dl
wiek 198 270 Ä™!350
mg/dl
mg/dl
25 -29 mg/dl
wiek 250 350 Ä™!400
mg/dl
mg/dl
40 -59 mg/dl
wiek 230 Ä™!400
330
mg/dl
65  85 mg/dl
mg/dl
 4. Hiperlipoproteinemia:
ę! Cholesterol całkowity
Ä™! Cholesterol frakcji LDL
Ä™! TAG (triacyloglicerole)
“! Cholesterol HDL
Typ HLP Częstość T Chol TAG
w sur w sur
IIa 40% Ä™!240 mg/dl “!200 mg/dl
IV 70% “!240 mg/dl Ä™!200 mg/dl
IIb 40% Ä™!240 mg/dl Ä™!200 mg/dl
Ryzyko przedwczesnej miażdzycy:
Øð Ä™! Barwnik t. frakcji / HDL >3
Øð Ä™! Cholesterol LDL /HDL >3
Øð “! Apo A <2,43 g/L
Øð “! Apo A-I <1,15 g/L
Øð Ä™! Apo B100 @& >1,5 g/L
Øð B& >1,6 g/L
Øð Ä™! CaÅ‚kowitego cholesterolu >190 mg/dl
Øð Ä™! TAG >150 mg/dl
Øð Ä™! Cholesterolu LDL >115 mg/dl
Øð Ä™! LP(a) >30 mg/dl
Øð “! HDL <35 mg/dl
Homocysteina (HCY)
HCY cysteina (vit. B6) HCY metionina (kw. foliowy, vit. B12)
HiperhomocysteinEMIA: umiarkowana: 16-30 źmol/L
ciężka: >100 źmol/L
PRZYCZYNY HIPERHOMOCYSTEINEMII:
Øð Genetyczna
Øð Niedobór witamin
Øð Wtórna (niewydolność nerek, chor. nowotworowa)
Øð Leki i używki (alkohol, papierosy, kawa)
OBJAWY KLINICZNE HIPERHOMOCYSTEINEMII :
Miażdżyca naczyń
Zakrzepy i zatory
Zbyt długie kości
Osteoporoza
Opóz
nienie rozwoju umysłowego
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. NADCIÅšNIENIE
6. Cukrzyca
7. Otyłość
8. Palenie papierosów
9. Brak wysiłku fizycznego
10.Typ zachowania A
5. NADCIÅšNIENIE
ØðChoruje 3-4 mln osób
ØðWie o chorobie 50%
ØðLeczy siÄ™ 15-20%
Prawidłowe ciśnienie krwi:
Skurczowe 130-140 mmHg (PTKardiologiczne 2011)
Rozkurczowe <85 mmHg
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. Nadciśnienie
6. CUKRZYCA
7. Otyłość
8. Palenie papierosów
9. Brak wysiłku fizycznego
10.Typ zachowania A
 6. CUKRZYCA
Procedura czynnego poszukiwania cukrzycy:
I/. Wszystkie osoby powyżej 45 r.ż.
II/. Osoby poniżej 45 r.ż. jeżeli:
" są otyli (e" 120% pożądanej masy ciała, lub gdy BMI e" 27)
" maja krewnych pierwszego stopnia z cukrzycÄ…
" urodziły dziecko ważące ponad 4kg
" chorują na nadciśnienie tętnicze (e"140/90 mmHg)
" mają stężenie HDL d"35 mg/dl lub TAG e" 250 mg/dl
" stwierdzono u nich upośledzoną tolerancję glukozy ( IGT )
lub nieprawidłową glikemię na czczo ( IFG )
 Kryteria diagnostyczne
rozpoznawania cukrzycy
Klasyczne objawy cukrzycowe : wielomocz
wzmożone pragnienie
utrata masy ciała,
Potwierdzone:
GlikemiÄ… przypadkowÄ… e" 200 mg/dl (11,1 mmol/l).
Glikemia na czczo w osoczu :
e" 126 mg/dl (7,0 mmol/l) stwierdzona dwukrotnie.
Patologiczny wynik OGTT :
glikemia w 120 minucie e" 200 mg/dl (11,1 mmol/l).
Takie same kryteria diagnostyczne dotyczÄ… dzieci
Odmienne kryteria dla cukrzycy ciążowej
 Doustny test tolerancji glukozy OGTT:
Na czczo pomiar 0min-75g glukozy- pomiar 120 min
Graniczne wartości glikemii na czczo;
Glukozuria przy prawidłowej glikemii na czczo;
Cechy zespołu metabolicznego przy prawidłowej glikemii
na czczo;
Screening GCT w kierunku GDM:
Na czczo pomiar 0 min-50g glukozy- pomiar 60 min
Diagnostyka cukrzycy ciążowej w 24-28 tyg.,
gdy glukoza Ä™!140mg/dl, to: OGTT lub 100g glukozy
TEST
PRÓBKA GLIKEMIA GLIKEMIA
75 g glukozy
KRWI W 0 MIN. W 120 MIN.
KATEGORIA
OSOCZE
< 100 mg/dL < 140 mg/dL
KRWI
prawidłowe
< 5,6 mmol/L < 7,8 mmol/L
ŻYLNEJ
Nieprawidłowa
100  125
glikemia na czczo
OSOCZE
mg/dL < 140 mg/dL
KRWI
Impaired Fasting
5,6  6,95 < 7,8 mmol/L
ŻYLNEJ
Glycemia (Isolated
mmol/L
IFG)
Upośledzona
140  199
tolerancja glukozy
OSOCZE
< 100 mg/dL mg/dL
KRWI
Impaired
< 5,6 mmol/L 7,8  11,05
ŻYLNEJ
Glucose Tolerance
mmol/L
(Isolated IGT)
100  125 140  199
OSOCZE
mg/dL mg/dL
KRWI
IFG & IGT
5,6  6,95 7,8  11,05
ŻYLNEJ
mmol/L mmol/L
CUKRZYCA
OSOCZE
< 126 mg/dL e" 200 mg/dL
KRWI
DIABETES
< 7,0 mmol/L e" 11,1 mmol/L
ŻYLNEJ
MELLITUS
 6. CUKRZYCA
KRYTERIA DOBREJ TERAPII CUKRZYCY
Hb A1C (% Hb) d" 6.5%
Glikemia na czczo 70 - 110 mg/dl
Glikemia 120 min po posiłku < 140 mg/dl
T-Ch < 175 mg/dl
LDL-Ch < 100 mg/dl, u osób z CNS < 70 mg/dl
HDL-Ch B& > 40 mg/dl, HDL-Ch @& > 50 mg/dl
TAG < 150 mg/dl
RR 130-140 / poniżej 85 mmHg
Należna masa ciała i zakaz palenia tytoniu
Pozwalają uniknąć:
makroangiopatii: zawał serca, udar mózgu
mikroangiopatii: nefropatia, retinopatia, neuropatia
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. Nadciśnienie
6. Cukrzyca
7. OTYA
OŚĆ
8. Palenie papierosów
9. Brak wysiłku fizycznego
10.Typ zachowania A
 7. OTYA
OŚĆ
 Ludzie otyli żyją krócej, ale o ile przyjemniej
Pozytywne efekty otyłości:
üð PiÄ™kno i kobiecy urok (Rubens, A
ysiak, Torliński)
üð “! objawy starzenia
üð aromataza (endogenna suplementacja estrogenami)
Negatywne aspekty otyłości:
üð nadmierna masa ciaÅ‚a
üð przedwczesne bóle krÄ™gosÅ‚upa i stawów
üð przeciążenie ukÅ‚adu krążenia
7. OTYA
OŚĆ
Wskaz
niki należnej masy ciała:
BMI 18,5  24,9 kg/m2
Zawartość tkanki tłuszczowej 16-30%
Obwód w talii:
@& < 80cm B& < 94 cm
WHR (stosunek obwodu talia/biodra)
@& < 0,8 B& < 1
 Stanowisko Międzynarodowej
Federacji Cukrzycowej, IDF 2005
Insulinooporność
Otyłość
czynniki
Aterogenna Stan
genetyczne
dyslipidemia prozapalny
Nadciśnienie
Stan
tętnicze
hiperglikemia
prozakrzepowy
 ZESPÓA
METABOLICZNY  złoty standard
nowa definicja wg IDF 2005
" otyłość centralna (brzuszna)
obwód w talii B& e" 94 cm populacja
@& e" 80 cm europejska
! odmienne wartości liczbowe dla innych grup etnicznych !
" + 2 (dwa) z 4 (czterech) czynników ryzyka:
" TAG
" HDL-C
" ciśnienia tętniczego krwi
" glikemii
 ZESPÓA
METABOLICZNY  złoty standard
zmieniona definicja wg IDF 2009 rok
Gdy TRZY z 5 elementów równoważnych:
" otyłość centralna (brzuszna)
obwód w talii B& e" 94 cm populacja
@& e" 80 cm europejska
TAG (wzrost)
" HDL-C (spadek)
" ciśnienia tętniczego krwi (wzrost)
" glikemii (wzrost)
Obwód w talii jako kryterium rozpoznania zespołu
metabolicznego, IDF 2005
mężczyz
ni e" 94 cm
Europejczycy
kobiety e" 80 cm
mężczyz
ni e" 102 cm
Amerykanie USA
kobiety e" 88 cm
mężczyz
ni e" 90 cm
Południowi Azjaci
kobiety e" 80 cm
mężczyz
ni e" 90 cm
Chińczycy
kobiety e" 80 cm
mężczyz
ni e" 90 cm
Japończycy
kobiety e" 80 cm
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. Nadciśnienie
6. Cukrzyca
7. Otyłość
8. PALENIE PAPIEROSÓW
9. Brak wysiłku fizycznego
10.Typ zachowania A
8. PALENIE PAPIEROSÓW
Synergistycznie działają:
e& dym papierosowy
e& nadmierny stres
e& zanieczyszczenie środowiska
Negatywne skutki palenia:
e&ę! agregacji płytek
e&Ä™! tromboksanu A
e&Ä™! katecholamin
e&Ä™! RR
e&ę! częstości migotania komór
e&Ä™! HbCO
e&Ä™! LDL Chol
e&“! HDL Chol
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. Nadciśnienie
6. Cukrzyca
7. Otyłość
8. Palenie papierosów
9. BRAK WYSIA
KU FIZYCZNEGO
10.Typ zachowania A
 9. BRAK WYSIA
KU FIZYCZNEGO
Korzyści z codziennej umiarkowanej aktywności fizycznej:
e&minimum 3x30x130
e&Ä™! HDL Cholesterolu
e&“! LDL Cholesterolu
e&“! TAG
e&ę! sieci naczyń włosowatych
w mięśniu sercowym i narządach
e&ę! aktywności fibrynolitycznej
e&ę! o 30% aktywności insuliny
e&“! RR
e&“! czÄ™stość akcji serca (tÄ™tno)
e&ę! odporność humoralną i komórkową
 I. Choroba niedokrwienna serca (CNS)
II. Inne czynniki ryzyka przedwczesnej miażdżycy i
zawału serca (ICR):
1. Choroba niedokrwienna serca lub choroba innych tętnic u członków rodziny
(przedwcześnie tzn. u kobiet poniżej 65 r.ż. i u mężczyzn poniżej 55 r.ż.)
2. Płeć męska
3. MÅ‚ody wiek
4. Hiperlipoproteinemia
5. Nadciśnienie
6. Cukrzyca
7. Otyłość
8. Palenie papierosów
9. Brak wysiłku fizycznego
10.TYP ZACHOWANIA A
 10. TYP ZACHOWANIA A
Typ zachowania A: Typ zachowania B:
" skrajne ambicje " umiarkowana chęć
współzawodnictwa
" perfekcjonizm i nadmierna " kontynuacja celów
odpowiedzialność w łagodny sposób
" agresywność " łagodność i cierpliwość
" niecierpliwość " brak pośpiechu
" nadmierna pobudliwość " łatwość odprężania się
" zadowolenie z życia
 Dziękuję za uwagę.