i nstal acj e el ektroenergetyczne
i nstal acj e el ektroenergetyczne
modernizacja instalacji
elektrycznych w mieszkaniach
i budynkach mieszkalnych
część 4
mgr inż. Andrzej Boczkowski  Stowarzyszenie Elektryków Polskich
tym numerze kończymy cykl ar-
na drabinkach, wspornikach bli zasilających i sterujących urządzenia- nie przy uszkodzeniu) na podstawie
Wtykułów poświęconych moder- i uchwytach, mi klap dymowych: charakterystyk czasowo-prądowych
nizacji instalacji elektrycznych w bu- a także instalacje wykonywane prze-
odpowiednią liczbę obwodów od- tych urządzeń, z uwzględnieniem
downictwie. Ostatnią, czwartą, część wodami szynowymi magistralnymi, biorczych (w tym gniazd i wypu- selektywności (wybiórczości) ich
mgr inż. Andrzej Boczkowski poświęcił rozdzielczymi, ślizgowymi i oświetle- stów oświetleniowych) dostoso- działania; urządzenia zabezpieczają-
wyposażeniu instalacji i podstawowym niowymi. wanych do perspektywicznego za- ce powinny działać w sposób selek-
zasadom ich użytkowania. Wybór określonego rozwiązania za- potrzebowania użytkowników na tywny (wybiórczy), tzn. w przypad-
leży w głównej mierze od potrzeb użyt- moc i energię elektryczną; nowe za- ku uszkodzeń wywołujących prze-
rozwiązania i wyposażenie kowych, rodzaju pomieszczeń i wyma- sady wyznaczania mocy zapotrze- tężenie powinno działać tylko jed-
ganej w nich estetyki oraz zastosowanej bowanej dla mieszkań i budyn- no zabezpieczenie zainstalowane
instalacji elektrycznych
konstrukcji budowlanej obiektu. Prze- ków mieszkalnych zostały podane najbliżej miejsca uszkodzenia w kie-
W instalacjach elektrycznych na- wody i kable wraz z zamocowaniami, w normie N SEP-E-002, runku z
ródła zasilania; działanie za-
leży stosować: stosowane w systemach zasilania i ste-
wyłączniki nadprądowe w obwo- bezpieczenia powinno spowodo-
zasadę prowadzenia tras przewo- rowania urządzeniami służącymi ochro- dach odbiorczych, zamiast bez- wać wyłączenie uszkodzonego urzą-
dów elektrycznych w liniach pro- nie przeciwpożarowej powinny zapew- pieczników topikowych, jako ele- dzenia lub obwodu, zachowując cią-
stych równoległych do krawędzi niać ciągłość dostawy energii elektrycz- menty zabezpieczeń przed prąda- głość zasilania urządzeń i obwodów
ścian i stropów; nej w warunkach pożaru przez wyma- mi zwarciowymi i prądami przecią- nieuszkodzonych; zabezpieczenia
rozwiązania zapewniające możli- gany czas działania urządzenia prze- żeniowymi oraz jako elementy sa- przetężeniowe działają selektywnie
wość wymiany przewodów i kabli ciwpożarowego, jednak nie mniejszy moczynnego wyłączenia zasilania (wybiórczo), jeżeli ich pasmowe cha-
elektrycznych bez potrzeby naru- niż 90 minut. Dopuszcza się ogranicze- w ochronie przed dotykiem pośred- rakterystyki czasowo-prądowe nie
szania konstrukcji budynku. nie czasu zapewnienia ciągłości dosta- nim (ochronie przy uszkodzeniu), przecinają się, ani nie mają wspól-
W związku z powyższym należy pre- wy energii elektrycznej do urządzeń
zasadę doboru urządzeń zabezpie- nych obszarów działania;
ferować układanie kabli i przewodów: służących ochronie przeciwpożarowej czających przed prądami zwarcio-
przeciwpożarowe wyłączniki prądu,
w rurach i listwach instalacyjnych, do 30 minut, dla przewodów i kabli znaj- wymi i prądami przeciążeniowymi które należy stosować w strefach po-
w kanałach instalacyjnych na- dujących się w obrębie przestrzeni chro- oraz jako elementów samoczynne- żarowych o kubaturze przekraczają-

ściennych i podłogowych, nionych stałym urządzeniem gaśniczym go wyłączenia zasilania w ochronie cej 1000 m3 lub zawierających strefy
w korytkach, tryskaczowym oraz dla przewodów i ka- przed dotykiem pośrednim (ochro- zagrożone wybuchem. Przeciwpoża-

reklama
www. el ektro. i nfo. pl nr 3/ 2005
78
rowy wyłącznik prądu powinien być w wydzielonych kanałach lub szy-
umieszczony w pobliżu głównego bach instalacyjnych,
wejścia do budynku lub w pobliżu
obwody instalacji elektrycznych
złącza i odpowiednio oznakowany. w budynku wielorodzinnym pro-
Powinien on odcinać dopływ prą- wadzone w obrębie każdego miesz-
du do wszystkich obwodów, z wy- kania lub lokalu użytkowego,
jątkiem obwodów zasilających insta-
w instalacji elektrycznej w mieszka-
lacje i urządzenia, których funkcjo- niu wyodrębnione obwody: oświe-
nowanie jest niezbędne podczas po- tlenia, gniazd wtyczkowych ogól-
żaru. Odcięcie dopływu prądu wy- nego przeznaczenia, gniazd wtycz-
łącznikiem przeciwpożarowym nie kowych w łazience (w tym gniazdo
może powodować samoczynnego wtyczkowe do pralki automatycz-
załączenia drugiego z
ródła energii nej), gniazd wtyczkowych do urzą-
elektrycznej, w tym zespołu prądo- dzeń odbiorczych w kuchni, obwo-
twórczego, z wyjątkiem z
ródła zasi- dy do odbiorników wymagających
lającego oświetlenie awaryjne, jeże- indywidualnego zabezpieczenia.
li występuje ono w budynku, Prowadzenie instalacji i rozmiesz-
oświetlenie awaryjne (bezpieczeń- czenie urządzeń elektrycznych powin-
stwa i ewakuacyjne). Oświetle- no zapewniać bezkolizyjność z innymi
nie bezpieczeństwa należy stoso- instalacjami (gazowymi, wodnymi, te-
wać w pomieszczeniach, w których lekomunikacyjnymi, piorunochron-
krótkotrwałe wyłączenie oświetle- nymi) w zakresie odległości i ich wza-
nia podstawowego może spowodo- jemnego usytuowania. Należy zapew-
wać zagrożenie życia lub zdrowia lu- nić przede wszystkim ochronę przed
dzi, poważne zagrożenie środowi- skutkami prądów indukowanych w we-
ska i znaczne straty materialne, przy wnętrznych instalacjach przez prąd
czym czas działania tego oświetle- piorunowy płynący w przewodach ze-
nia powinien być dostosowany do wnętrznej instalacji piorunochronnej.
warunków występujących w po- Prąd ten, w wyniku sprzężeń magne-
mieszczeniu i wynosić nie mniej niż tycznych, może indukować w przewo-
godzinę. Oświetlenie ewakuacyjne dzących pętlach instalacji wewnętrz-
należy stosować w pomieszczeniach nej znaczne przepięcia. Skutki działa-
i na drogach ewakuacyjnych określo- nia prądów piorunowych można zła-
nych w  Warunkach technicznych, godzić dzięki zastosowaniu połączeń
jakim powinny odpowiadać budyn- wyrównawczych części przewodzących
ki i ich usytuowanie . Oświetlenie wewnętrznych i zewnętrznych i włą-
ewakuacyjne powinno działać przez czenia tam, gdzie to konieczne, ogra-
co najmniej dwie godziny od zaniku niczników przepięć. Na rysunku 1
oświetlenia podstawowego. Oświe- przedstawiono przykładowy schemat
tlenie ewakuacyjne nie jest wyma- instalacji elektrycznej w mieszkaniu
gane w pomieszczeniach, w których budynku wielorodzinnego.
oświetlenie bezpieczeństwa speł- W przypadku modernizacji we-
nia wyżej wymieniony warunek dla wnętrznej linii zasilającej w istnieją-
oświetlenia ewakuacyjnego, a także cym budynku i wykonania jej w ukła-
wymagania Polskich Norm w tym dzie pięcioprzewodowym oraz ko-
zakresie, nieczności przyłączenia do takiej WLZ
przewody elektryczne z żyłami wy- obwodów odbiorczych, które nie zo-
konanymi wyłącznie z miedzi, jeżeli stały jeszcze w całości zmodernizo-
ich przekrój nie przekracza 10 mm2, wane, proponowane jest rozwiązanie
główne pionowe ciągi instalacji przedstawione na rysunku 2. W tym
elektrycznych w budynku wielo- przypadku, po wykonaniu całkowitej
rodzinnym, zamieszkania zbio- modernizacji obwodów odbiorczych
rowego i użyteczności publicznej w układzie TN-S, przewód PEN ozna-
prowadzone poza mieszkaniami czony barwą zielono-żółtą stanie się
i pomieszczeniami użytkowymi przewodem ochronnym PE, ponieważ
nr 3/ 2005 www. el ektro. i nfo. pl
79
 i nstal acj e el ektroenergetyczne
WLZ
Rozdzielnica
Rys. 2 Zasady przyłączenia obwodów odbiorczych, wykonanych w układzie TN-S
(po modernizacji) i TN-C (przed modernizacją), do zmodernizowanej we-
wnętrznej linii zasilającej
systematyczna kontrola jakości realizacja zaleceń pokontrolnych,
prac eksploatacyjnych (robót kon- określonych podczas oceny stanu
serwacyjnych), technicznego instalacji elektrycz-
zapewnienie realizacji zaleceń po- nych obciążających użytkownika
kontrolnych, wydawanych przez lokalu.
WLZ
upoważnione do kontroli organy Obowiązek zapewnienia wymaga-
nadzoru budowlanego, nego stanu technicznego instalacji pio-
Objaśnienia: L1; L2; L3  przewody fazowe instalacji trójfazowej, N  przewód neutralny, PE  przewód ochronny,
przeprowadzanie doraz
nej kon- runochronnej budynku, zgodnie z wy-
W  wyłącznik nadprądowy, "I  wyłącznik ochronny różnicowoprądowy, B  bezpiecznik topikowy lub wyłącznik
troli stanu technicznego instalacji maganiami Polskich Norm PN/E-05003,
nadprądowy selektywny, kWh  licznik energii elektrycznej, O , O  ograniczniki przepięć
1 2
elektrycznych, w przypadku zaist- PN-IEC 61024 i PN-IEC 61312, obciąża
Rys. 1 Przykładowy schemat instalacji elektrycznej w mieszkaniu budynku wielo-
nienia zagrożenia życia lub zdro- właściciela lub zarządcę budynku. Obo-
rodzinnego z zastosowaniem wyłączników nadprądowych w obwodach od-
biorczych, z licznikiem energii elektrycznej, z wyłącznikiem (urządzeniem)
wia użytkowników lokali, bezpie- wiązkiem nałożonym na właściciela lub
ochronnym różnicowoprądowym o znamionowym prądzie różnicowym nie
większym niż 30 mA, z ogranicznikami przepięć oraz zabezpieczeniem przed- czeństwa mienia i środowiska, zarządcę budynku, wynikającym z Pra-
licznikowym w postaci bezpiecznika topikowego lub wyłącznika nadprądo-
udział w pracach związanych z li- wa budowlanego, jest użytkowanie bu-
wego selektywnego
kwidacją skutków awarii i zakłóceń, dynku zgodnie z jego przeznaczeniem
będą do niego przyłączone wyłącznie niowych różnicowoprądowych oraz
prowadzenie dokumentacji eksplo- i wymaganiami ochrony środowiska,
przewody PE obwodów odbiorczych. odbiorników energii elektrycznej, atacyjnych instalacji elektrycznych, utrzymywanie go w należytym sta-
stanowiących wyposażenie lokalu. bieżące działanie, zapewniają- nie technicznym i estetycznym oraz

użytkowanie instalacji Do obowiązków właściciela lub ce bezpieczeństwo użytkowania poddawanie w czasie jego użytkowa-
zarządcy budynku, w zakresie utrzy- energii elektrycznej. nia okresowym kontrolom, polegają-
elektrycznych
mania stanu technicznego instalacji Do obowiązków użytkownika lo- cym na sprawdzeniu stanu sprawno-
Obowiązek zapewnienia wyma- elektrycznych, należy: kalu w zakresie utrzymania stanu ści technicznej i wartości użytkowej ca-
ganego stanu technicznego instalacji
uczestnictwo w odbiorze technicz- technicznego instalacji elektrycz- łego budynku, estetyki obiektu i jego
elektrycznych w budynkach obciąża: nym instalacji po jej wykonaniu, roz- nych należy: otoczenia. Kontrole w zakresie dotyczą-
dostawcę energii elektrycznej budowie, remoncie lub naprawie,
udostępnianie lokalu w celu wyko- cym instalacji elektrycznych powinny
w zakresie układów pomiaro-
uczestnictwo w kontroli okresowej, nywania obowiązków obciążających być przeprowadzane okresowo:
wo-rozliczeniowych, przy badaniu instalacji elektrycz- właściciela lub zarządcę budynku,
co najmniej raz w roku  polega-
właściciela lub zarządcę budyn- nych w zakresie stanu sprawności w przypadku stwierdzenia niepra- jące na sprawdzeniu stanu tech-
ku w zakresie oprzewodowania, połączeń, osprzętu, zabezpieczeń widłowości funkcjonowania in- nicznej sprawności instalacji na-
osprzętu, aparatury rozdzielczej i środków ochrony od porażeń, re- stalacji elektrycznych niezwłocz- rażonych na szkodliwe wpływy
i sterowniczej, urządzeń zabezpie- zystancji izolacji przewodów oraz ne powiadamianie właściciela lub atmosferyczne lub niszczące dzia-
czających oraz uziemienia, uziemień instalacji i aparatów, zarządcy budynku o tym fakcie, łania czynników występujących
użytkownika lokalu w zakresie sporządzanie planów okresowych utrzymywanie wymaganego sta- podczas użytkowania budynku;
łączników instalacyjnych, gniazd kontroli, planów napraw i wy- nu technicznego urządzeń elek-
co najmniej raz na 5 lat  polegają-
wtyczkowych, bezpieczników to- mian, zamierzeń remontowych trycznych w lokalu i przestrzega- ce na badaniu instalacji elektrycz-
pikowych, wyłączników nadprądo- oraz zapewnienie pełnej realiza- nie zasad bezpiecznego użytkowa- nych i piorunochronnych, w za-
wych, wyłączników przeciwporaże- cji tych planów, nia energii elektrycznej, kresie stanu sprawności połączeń,
www. el ektro. i nfo. pl nr 3/ 2005
80
osprzętu, zabezpieczeń i środków miarami odstępów, na przykład
oznaczenia obwodów, bezpieczni- być zakończone protokołem z przepro-
ochrony od porażeń, rezystancji w przypadku stosowania ochrony ków, łączników, zacisków itp., wadzonych badań (oględzin, pomia-
izolacji przewodów oraz uziemień z użyciem przegród lub obudów, poprawność połączeń przewodów, rów i prób). Protokół z pomiarów i prób

instalacji i aparatów. barier lub umieszczenia instalacji
dostęp do urządzeń, umożliwiają- powinien zawierać:
Kontrolę stanu technicznego insta- poza zasięgiem ręki, cy wygodę ich obsługi, identyfika-
nazwę i miejsce zainstalowania
lacji elektrycznych i piorunochron- obecność przegród ogniowych cję i konserwację. oraz dane znamionowe badanych

nych powinny przeprowadzać oso- i innych środków zapobiegają- W zależności od potrzeb, należy instalacji, obwodów, urządzeń
by posiadające kwalifikacje wyma- cych rozprzestrzenianiu się poża- przeprowadzić w miarę możliwości i aparatów,
gane przy wykonywaniu dozoru nad ru i ochrony przed skutkami dzia- w następującej kolejności, wymienio-
rodzaj pomiarów i prób,
eksploatacją odpowiednich instalacji łania ciepła, ne niżej pomiary i próby:
nazwisko osoby wykonującej po-
i urządzeń elektrycznych. Każda in-
dobór przewodów do obciążalno- pomiar ciągłości przewodów miary i próby oraz datę wykonania,
stalacja elektryczna podczas monta- ści prądowej i spadku napięcia, ochronnych, w tym głównych i do-
spis użytych przyrządów i ich nu-
żu i/lub po jej wykonaniu, po każdej dobór i nastawienie urządzeń datkowych (miejscowych) połączeń mery,

rozbudowie, remoncie lub naprawie, zabezpieczających i sygnaliza- wyrównawczych oraz pomiar rezy-
szkice rozmieszczenia badanych
a przed przekazaniem do eksploatacji cyjnych, stancji przewodów ochronnych, instalacji, obwodów, urządzeń,
oraz okresowo w czasie jej eksploata-
istnienie i prawidłowe umieszcze- pomiar rezystancji izolacji instalacji aparatów,
cji, powinna być poddana badaniom, nie odpowiednich urządzeń odłą- elektrycznej i rezystancji uziomu,
tabelaryczne zestawienie wyników
czyli oględzinom, pomiarom i pró- czających i łączących,
pomiar rezystancji izolacji podłóg pomiarów i prób oraz ich ocenę,
bom, w celu sprawdzenia, czy zostały dane o warunkach przeprowadze-
dobór urządzeń i środków ochro- i ścian,
spełnione wymagania Polskiej Normy ny w zależności od wpływów ze-
sprawdzenie skuteczności ochrony nia pomiarów i prób (szczególnie
PN-IEC 60364-6-61. Oględziny należy wnętrznych, przed dotykiem pośrednim (ochro- ważne przy pomiarach uziemień),
wykonać przed przystąpieniem do po- wnioski i zalecenia wynikające
oznaczenia przewodów ochron- ny przy uszkodzeniu) przez samo-
miarów i prób, i po odłączeniu zasila- nych i neutralnych oraz ochron- czynne wyłączenie zasilania, z pomiarów.
nia instalacji. W zależności od potrzeb no-neutralnych,
sprawdzenie działania urządzeń
należy sprawdzić co najmniej: umieszczenie schematów, tablic ochronnych różnicowoprądowych. Od redakcji: Nowa, uaktualniona

ochronę przed porażeniem prą- ostrzegawczych lub innych po- Każde badanie odbiorcze lub okre- literatura do artykułu dostępna na
dem elektrycznym, łącznie z po- dobnych informacji, sowe instalacji elektrycznych powinno www.elektro.info.pl.
reklama
nr 3/ 2005 www. el ektro. i nfo. pl
81