Projekty AVT
0
0
0
















































D D D










D


D






D








D D D










D


D






D








Elementy optoelektroniczne o różnych funkc- litycznych, tranzystorów i diod. Szczegółowe Badany element odbiorczy (fotodiodę, foto-
jach często mają jednakowe obudowy i prak- wskazówki dotyczące montażu podane są w tranzystor) należy dołączyć do zacisków-gniazd
tyka pokazuje, że hobbyści mają duże trud- artykułach i na plakatach, które zamieszczone oznaczonych ODBIORNIK. Do zacisków-
ności z odróżnieniem diod nadawczych od były w numerach 5/2004& 7/2004 (numery te gniazd NADANIK należy w tym czasie dołą-
fototranzystorów i fotodiod. Opisany przy- dostępne są w Sklepie AVT i w Dziele Prenu- czyć diodę IRED i jej promieniowanie skiero-
rząd pozwoli je rozróżnić i zmierzyć podsta- meraty AVT). W miejsca oznaczone NADAJ- wać na badany odbiornik. Prawidłowe dołą-
wowe parametry. NIK i ODBIORNIK należy wlutować gniazd- czenie będzie sygnalizowane pulsowaniem
ka stykowe (fragmenty listwy stykowej i poje- jednej z diod kontrolnych D2& D4.
Opis układu dyncze kołki-nasadki), jak pokazują fotografie. I właśnie to pulsowanie jednej z zielonych
Schemat układu i wygląd płytki drukowa- Po zmontowaniu układu trzeba bardzo sta- diod świadczy o prawidłowej pracy obu dołą-
nej pokazane są na rysunkach 1 i 2. Podzes- rannie skontrolować, czy elementy nie zosta- czonych elementów optoelektronicznych.
poły należy wlutować w płytkę drukowaną, ły wlutowane w niewłaściwym kierunku lub W zestawie AVT-2755 przewidziane są
najlepiej według kolejności podanej w wykazie w niewłaściwe miejsca oraz czy podczas luto- dodatkowo dwa elementy: nadawcza dioda
elementów. Podczas montażu należy zwracać wania nie powstały zwarcia punktów lutowni- IRED oraz fototranzystor. Służą one zarówno
szczególną uwagę na sposób wlutowania ele- czych. Po skontrolowaniu poprawności mon- do sprawdzenia testera, jak też jako elementy
mentów biegunowych: kondensatorów elektro- tażu można dołączyć słuchawki i z
ródło zasi- wzorcowe do sprawdzania innych elementów.
lania. Zalecane jest napięcie 9V& 12V z zasi- Aby sprawdzić działanie testera, należy
lacza lub baterii. dołączyć diodę IRED i fotorezystor, jak poka-
D D D
Układ bezbłędnie zmontowany ze spraw- zuje fotografia 1. Powinna migać zielona
D
nych elementów od razu będzie poprawnie dioda D3 lub D2. Uwaga! Światło zewnętrzne
D D D D D D D D D
pracował. Badane elementy nadawcze (diody może zafałszować wyniki. Dlatego na czas
D
świecące LED i diody nadawcze poczerwieni pomiaru warto nakryć (zacienić) badane ele-
D D D D D
IRED) należy dołączyć do zacisków-gniazd menty, na przykład wykorzystując puste
D D D D D
oznaczonych NADAJNIK. Prawidłowe dołą- pudełko od zapałek albo też przeprowadzić
D D D D
czenie spowoduje też świecenie w testerze pomiar w półmroku.
D D D D D D D
czerwonej kontrolki D1. Naciśnięcie przycis- Póz
niej badając nieznane elementy, należy
D D D D D
ku S1 zatrzymuje generator  przez kontrolkę je włączać zamiast dostarczonych w zestawie
D D D D D
D1 i badaną diodę płynie wtedy prąd i można elementów wzorcowych. W każdym przy-
D D D
zmierzyć napięcie na badanej diodzie, dołącza- padku o prawidłowej pracy obu elementów
D D D
jąc woltomierz do punktów oznaczonych Vn. będzie świadczyć pulsowanie którejś z zielo-
D D D D
Diody LED o różnych kolorach świecenia nych diod LED w rytmie zgodnym z pracą
D D
mają napięcie przewodzenia w granicach diody czerwonej.
&
1,5& 3,2V. Diody nadawcze IRED mają napię- Choć działanie przyrządu jest bardzo pros-
D D D
cie przewodzenia około 1,1& 1,3V, a wszelkie te, do zidentyfikowania i pomiaru nieznanych
D D
diody krzemowe (nieświecące)  poniżej 1V. podzespołów wymagana jest elementarna
EI k ronika Ia Ws ys ki h

Projekty AVT
wiedza na temat fotoelementów. Wszystkie
niezbędne informacje zawarte są w tabelach.
Informacje podane w tabeli 1 pozwo-
lą z łatwością odróżnić diody nadawcze
od fototranzystorów i fotodiod, a dodat-
kowo zidentyfikować końcówki  nie-
znany element należy sprawdzać
w gniazdkach oznaczonych NADAJNIK
przy obu kierunkach włączenia. Trzeba
obserwować świecenie kontrolki D1 oraz
sprawdzić woltomierzem napięcie na ele-
mencie, dołączając woltomierz do punk-
tów Vn. Przez włączony odwrotnie foto-
tranzystor przy wyższych napięcia zasila-
nia prąd płynie niezależnie od natężenia
oświetlenia. Wynika to z faktu, że złącze
emiterowe zachowuje się jak dioda Ze-
nera  podobnie jak w zwykłych tranzystorach. czyć dostarczoną z zestawem diodę podczer- Rys. 1
Funkcjonowanie i parametry elementów woną IRED. Zachowanie poszczególnych ele-
odbiorczych można też sprawdzić umieszcza- mentów przy obu kierunkach włączenia poka- sza niż fotodiod i fototranzystorów, ale mogą
jąc je w zaciskach ODBIORNIK, podczas zuje tabela 2. być z powodzeniem wykorzystane w niektó-
gdy do gniazdek NADAJNIK należy dołą- Warto pamiętać, że zwykłe diody LED rych zastosowaniach. Natomiast żadne
oraz nadajniki podczerwieni IRED mogą też odbiorniki (fotodiody, fototranzystory) nie
Tabela 1 pracować jako odbiorniki - mogą wytwarzać promieniowania.
fotodiody. Ich czułość jest Niektóre fototranzystory mają trzy koń-
wprawdzie znacznie mniej- cówki (wyprowadzona także baza)  końcówkę
Rys. 2 Schemat montażowy
Fot. 1
EI k ronika Ia Ws ys ki h

Projekty AVT
bazy można zidentyfikować omomierzem kolektorowy są włączone zarówno badana T5 (pomijając znikomy prąd płynący przez
porównując ze zwykłym tranzystorem NPN. dioda, jak i dioda kontrolka D1. Ta kontrolka R8). W efekcie nawet gdy prąd płynący przez
pełni bardzo ważną rolę, ponieważ pokazuje badany fotoelement jest znikomy, znacznie
Tylko dla dociekliwych czy i jaki prąd płynie przez badany element poniżej 1 mikroampera, w zauważalny sposób
 działanie układu nadawczy. W przypadku diod LED byłaby zaświeci dioda D4, ponieważ znikomy prąd
Tranzystory T1, T2 tworzą typowy multiwib- niepotrzebna, jednak jest niezbędna przy fotoelementu zostaje wzmocniony tysiące
rator astabilny o częstotliwości około 1Hz. badaniu nadawczych diod podczerwonych razy przez obydwa tranzystory T4, T5.
Steruje on tranzystorem T3, w którego obwód wytwarzających promieniowanie niewidzial- Gdy prąd fotoelementu jest nieco większy,
ne dla człowieka. rzędu pojedynczych mikroamperów, świeci
Naciśnięcie przycisku S1 zatrzymuje gene- także dioda LED D3, ponieważ jej prąd jest
rator i, co ważne, włącza tranzystor T3. kilkaset razy większy od prądu fotoelementu.
W takim stanie przez badaną diodę płynie Natomiast przy prądach fotoelementu
stały prąd i w takich warunkach należy mie- powyżej 0,1mA widać też świecenie diody
rzyć napięcie przewodzenia badanej diody. LED D2. Jeśli przez fotoelement w ogóle nie
Do zacisków NADAJNIK można dołączać płynie prąd, zatkane są tranzystory T4, T5
dowolne nieznane elementy. Pomiar napięcia i wszystkie zielone diody LED są wygaszone.
przewodzenia i sprawdzenie wartości prądu są Zielone diody LED D2& D4 pokazują
ważne, ponieważ pozwalają łatwo sprawdzić, wartość prądu  w ten bardzo prosty i rzuca-
czy nieznany element to dioda nadawcza pod- jący się w oczy sposób zrealizowany jest
czerwieni (napięcie przewodzenia około pomiar prądu fotoelementu w bardzo szero-
1,2V), czy też fotodioda (napięcie przewodze- kim zakresie od ułamka mikroampera do
nia poniżej 1V), czy też fototranzystor (napię- kilku miliamperów. W praktyce ważniejsze
Rys. 3
cie na elemencie powyżej 5V, brak świecenia jest, że układ ten pokazuje też zmiany prądu
Tabela 2 kontrolki D1 przy obu kie- odbiornika w takt impulsów nadajnika.
runkach włączenia).
W gniazdach oznaczo- Możliwości zmian
nych ODBIORNIK badany W tym prostym układzie nie ma sensu wpro-
element jest połączony sze- wadzanie istotnych zmian. Można zmniejszyć
regowo z kontrolną diodą wartość C1 i C2 do 4,7uF. Zamiast kołków
LED D2 i włączony w ob- Vn, Vo można dołączyć przewody z wtykami
wód bazy tranzystora T4. bananowymi do bezpośredniego dołączenia
Prąd bazy fotoelementu jest woltomierza. Można zastosować inne gniazda
wzmacniany kilkaset razy pomiarowe nadajnika i odbiornika, na przy-
(zależnie od wzmocnienia kład kawałki podstawki precyzyjnej. Można
prądowego tranzystora T4). też w miejsce gniazdek pomiarowych wluto-
Tak wzmocniony prąd wać krótkie przewody z minikrokodylkami.
przepływa nie tylko przez
diodę LED D3, ale jest też
prądem bazy tranzystora Piotr Górecki
Wykaz elementów
R ys ory S1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .pr y isk
R


y
s

o
r
y
R1,R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,7k&! o o ran ys or
R ,R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7k&!

o

o
s

a


R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . k&! o os a
R ,R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . &! A AJ K
R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 &! kawa k Iis wy s ykow o wory
R ,R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&! ry po yn s piIki-nasa ki
B R K
Kon nsa ory kawa k Iis wy s ykow o wory
K
o
n


n
s
a

o
r
y
1, . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 uF 1 s ko k w-s piI k n, o, s
Iub na napi i wy s ry po yn s piIki-nasa ki
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 uF , ka ba rii ki anka
Iub na napi i wy s
wa a

w
a

a


pr wo niki W s awi A T- 7 awar s o a ko-



p
r


w
o

n
i
k
i
1 . . . . . . . . . . . . . E rwona wo io a na aw a RE 71 Iub
- . . . . . . . . . . . . E i Iona o powi nik ora o o ran ys or. EI n-
io a na aw a RE . . . . . 71 y ni s on owan na s a , yIko pr y
Iub o powi nik po iar inny h I n w s u ako
T1-T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B I n y w or ow .
D D D D D D D

D







D





D


















D



















D











D








D













EI k ronika Ia Ws ys ki h