Czosnek pospolity Liliowate Allium sativum Liliaceae Występowanie Powszechnie znana i uprawiana roślina dla celów leczniczych i przyprawowych. Wygląd zewnętrzny Czosnek jest byliną lub rośliną dwuletnią. Liście ma długie, rynienkowate i płaskie, wyrastające z obłego pędu, zakończonego u szczytu kwiatostanem kulistym, białoróżowym, w osłonie torebkowej. Owocem jest cebulka. Surowiec Surowcem jest główka-cebula, otulona białawymi łuskami, a złożona z ząbków, zwanych języczkami czosnku. Jego główki wyjmuje się z ziemi, gdy liście obsychają, tj. w lipcu lub sierpniu. Główne związki, ich właściwości i zastosowanie Czosnek jest rośliną nie tylko przyprawową, ale wybitnie leczniczą. Działa na nasz organizm wielokierunkowo. Ma specyficzny, bardzo ostry i korzenny zapach, palący smak. Zawiera związki nazywane fitocydami, a działające bakteriostatycznie i bakteriobójczo, sole mineralne jak wapń, żelazo, fosfor, siarka i jod, cynk oraz magnez. Zawiera też związki cukru, olejek lotny, witaminy A, B, C i inne substancje pochodne, dające sumarycznie ów odpychający zapach, który można częściowo zmniejszyć zjadając po jego spożyciu jabłko lub drobno posiekaną pietruszkę. Dzięki swym bakteriobójczym właściwościom odkaża cały przewód pokarmowy i oddechowy - płuca, oskrzela i oskrzeliki, a jak podaje medycyna ludowa, leczy katar, nieżyt nosa i przewlekły kaszel. Trzeba więc popijać rano i wieczorem po szklance gorącego mleka, które przedtem zmieszano z kilkoma rozgniecionymi ząbkami czosnku. Po kilku minutach mleko przecedza się, jednak po jego wypiciu należy zadbać, aby przez 3 godziny nic nie jeść i nie pić. Czosnek przyjmowany jest przede wszystkim przez osoby w starszym wieku i schorzałe wewnętrznie, bowiem aktywne substancje zawarte w czosnku przeciwdziałają wzdęciom, nadmiernej fermentacji, są żółciopędne, wybitnie obniżają ciśnienie, odmładzają organizm, działają antymiażdżycowo, leczą reumatyzm, ischias, artretyzm, gościec zwyrodniający i w ogóle oczyszczają organizm z różnych substancji trujących i przeciwdziałają w ten sposób powstawaniu różnych chorób pochodnych. Napar czosnku na mleku, jak wyżej podano, stosuje się też przeciw owsikom i innym pasożytom przewodu pokarmowego u człowieka a zwłaszcza u dzieci. Czosnek ma szerokie zastosowanie jako przyprawa w kuchni, do różnych potraw i w różnej postaci: 1) zalać zmiażdżony czosnek olejem sojowym, słonecznikowym lub oliwkowym przed jego spożyciem i stosować jako dodatek do posiłków; 2) zarumienić kawałek chleba, następnie natrzeć jego powierzchnię 1-2 ząbkami czosnku i posmarować masłem; 3) nalewka spirytusowa: kilka ząbków czosnku zalać alkoholem na 48 godzin; nalewki tej używa się po 20 kropelek do naparu z melisy lub rumianku; 4) czosnku dodaje się do tłustych pieczeni, baraniny, wieprzowiny, cielęciny i różnych wiejskich kiełbas, zwłaszcza tych suchych, jak również do sosów, majonezów i różnych zup, a przede wszystkim do żuru. W Herbapolu lub w aptekach można kupić gotowe preparaty z czosnku, a mianowicie: Alliofil w tabletkach i Alliostabil jako wyciąg spirytusowy czosnku. Czosnek pospolity Menu Strona główna | Lista roślin leczniczych | Literatura | O autorach | Linki | Pomoc Techniczna On-line Praca dyplomowa 1999/2000 CZOSNEK Czosnek pospolity, jednoroczna roślina należąca do rzędu liliowych z rodziny amarylkowatych, uprawiana od przeszło 5 tysięcy lat. Ojczyzną czosnku jest Azja Środkowa, skąd rozprzestrzenił się na Bliskim Wschodzie, potem na Bałkanach (rejon Morza Śródziemnego), a następnie w Europie Południowej i Środkowej. Obecnie jest uprawiany prawie wszędzie. Do Polski przywędrował najprawdopodobniej z karawanami kupców wschodnich w średniowieczu. Czosnek pospolity jest byliną o charakterystycznym pędzie podziemnym w postaci tzw. główki złożonej z kilku lub kilkunastu pojedynczych "ząbków" okrytych dość twardą łuską - bezbarwną lub o zabarwieniu różowym, fioletoworóżowym lub fioletowym. Ciężar główki waha się od 1,5 do 5 dag. W Polsce uprawia się 2 podstawowe typy czosnku: białe - nie wytwarzające pędu kwiatowego: czosnek podgórski, topolski, biały; niebieskawe - z kwiatostanem: czosnek dolnośląski, z Latowicza. Czosnek z poszczególnych odmian różni się składem chemicznym, zawartością olejków, co jest uzależnione od warunków terenowych: np. czosnek z okolic górskich (Podhale) zawiera ponad 50% więcej olejków od czosnku typu nizinnego (Topola Pińczowska). Jednak po zmianie stanowiska uprawowego różnice te znacznie się zacierają. Czosnek ma specyficzny, niepowtarzalny ostry zapach i smak wynikający z obecności olejku lotnego (alliina i enzymy), który po roztarciu czosnku zmienia się w bakteriobójczą alliicynę ulegającą zniszczeniu w czasie obróbki termicznej - smażenia, gotowania. Czosnek zawiera m.in.: wapń, mangan, żelazo, cynk, fosfor, chlor, jod, kwas nikotynowy, witaminy: B1, B2, C. Wróćmy do natury - Czosnek i cebula. Pierwsze wzmianki o czosnku i cebuli odkryto na piramidach egipskich, znane były Rzymianom, Grekom i na dworze chińskim. Właściwości lecznicze i smakowo-aromatyczne tych roślin doceniła medycyna i wszystkie kuchnie świata. Czosnek zwany "lekiem biedaków" posiada właściwości antybiotyczne, jest naturalnym, dostępnym środkiem na wiele schorzeń i dolegliwości. Czosnek Pospolity (Allium sativum) Jest dwuletnią rośliną (byliną), krewniak cebuli, znany w uprawie od starożytnych czasów zarówno jako warzywo, przyprawa i lek. Pochodzi z terenów Azji Środkowej a uprawiany jest na całym świecie. Jego uprawa jest łatwa, kwitnie w lipcu (do sierpnia). W przemyśle zielarskim zajmuje ważne miejsce, zbierane są świeże główki czosnku, dojrzałe po zeschnięciu liści. Zbyt opóźniony zbiór charakteryzuje się rozpadem główki na ząbki. Po zbiorze związuje się główki w pęczki i dokładnie suszy, następnie przechowuje w pomieszczeniu suchym i zabezpieczonym przed mrozem. Główki mają specyficzny, ostry i korzenny zapach. Zawierają około 0,1 % olejku lotnego o nieprzyjemnej woni, w którym występują organiczne związki siarki (np. dwusiarczek alliilopropylu i allina) oraz witaminy A,B,C, jak również substancje typu hormonów. Substancja allicylina została odkryta w czosnku dopiero w 1944 roku. W medycynie dobre wyniki daje stosowany przy wzdęciach i zwalczaniu pasożytów przewodu pokarmowego. Ponadto obniża ciśnienie krwi i działa żółciopędnie, jak również hamuje rozwój bakterii i grzybów pleśniowych. Przy zewnętrznym stosowaniu drażni skórę i u osób wrażliwych może spowodować stany zapalne i pęcherze. Czosnek przypisuje się do wewnętrznego użytku przy wysokim ciśnieniu krwi i zwapnieniu żył, przy wzdęciach, infekcyjnym nieżycie jelit, przeciw owsikom i innym pasożytom przewodu pokarmowego. Czosnek posiada wybitne właściwości antybiotyczne, żuty nie tylko odkaża jamę ustną, zabija w niej bakterie ale jest środkiem infekcyjnym przeciw schorzeniom żołądka i jelit. Spożywany systematycznie i w małych ilościach wpływa korzystnie na przemianę materii i obniża nadciśnienie. Jedynym mankamentem jest jego mocny zapach, jednych odstrasza, innym nie sprawia kłopotu, ale coś za coś!. Jako przyprawa - został doceniony we wszystkich kuchniach świata!, bez czosnku nie wyobrażają sobie posiłków smakosze krajów Wschodu i Południa. Szczególnie popularny w krajach śródziemnomorskich, ważną rolę odgrywa w kuchni tureckiej, arabskiej, żydowskiej, bułgarskiej, rosyjskiej. W Polskiej kuchni jest wciąż za mało doceniany. Cebula (Allium cepa) Roślina dwuletnia, a nawet bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Ojczyzną cebuli była Azja Środkowa i północno-zachodnie Indie. Na Wschodzie i krajach śródziemnomorskich uprawiano cebulę od najdawniejszych czasów. Egipcjanie używali ją jako pożywienia dla niewolników wznoszących gigantyczne grobowce faraonów, zapobiegała w szerzeniu się chorób epidemiologicznych. Jak podają stare kroniki, nie było wolno spożywać krajanej cebuli (powoduje łzawienie) w starożytnym Egipcie, w "święta radosne". Obecnie uprawia się różne odmiany cebuli prawie we wszystkich częściach świata, jedynie w Azji Wschodniej cebula siedmiolatka od dawna zastępuje naszą cebulę. W Europie Środkowej rozprzestrzeniła się uprawa cebuli prawdopodobnie z Włoch. Polska zajmuje wysokie miejsce na świecie w uprawie i eksporcie cebuli. Cebula należy do najbardziej rozpowszechnionych i lubianych roślin warzywnych i przyprawowych na świecie, znajduje również zastosowanie jako roślina lecznicza. Surowcem zielarskim jest świeża cebula, zbiera się wyłącznie zdrowe i dojrzałe cebule. Po odcięciu szczypioru pakuje się je do worków jutowych lub rozpościera cienką warstwą na ramach i przechowuje w temperaturze od 3 do 5 stopni C i wilgotności względnej powietrza 60%. Suszonych cebul używa się bardzo rzadko. Cebula ma ostry zapach oraz słodkawo-korzenny smak i drażni gruczoły łzowe. Substancje zawarte w cebuli są zbliżone do substancji czosnku. Cebula zawiera, oprócz dwuwodoroalliiny i organicznych związków siarki, glikozyty flawonowe, pektynę i glukokininy. Substancje te działają silnie bakteriobójczo, sprzyjają tworzeniu się i wydalaniu żółci, obniżają ciśnienie krwi i wywierają korzystny wpływ na działalność przewodu pokarmowego. Cebulę podaje się wewnętrznie w różnych formach podobnie jak czosnek. Używa się jej jako środka wzmacniającego trawienie i pobudzającego apetyt, w celu obniżenia poziomu cukru we krwi, i jako środka wykrztuśnego. W pewnych wypadkach cebula daje pozytywne wyniki jako środek przeciw robakom. W medycynie ludowej stosuje się cebulę zewnętrznie przeciw owrzodzeniom, sok z cebuli wpuszczony do nosa hamuje katar. Liczne łuski okrywające cebulę ("koszule"), zależnie od ilości, zapowiadały według ludowych wierzeń bardziej lub mniej ostrą zimę. Łupiny cebuli to także doskonały barwnik np. do wielkanocnych jaj. Wartość kaloryczna cebuli jest mała (10 dkg cebuli surowej = 50 kalorii), natomiast zawiera ona cenny zespół witamin A,B,C i bogaty asortyment soli mineralnych. Zawartość krzemu i wapnia koniecznego do budowy i wzmocnienia kości sprawia, że cebula jest wskazana jako pożywienie dla młodzieży i starców. Dzięki siarce, potasowi i jodowi cebula ma właściwości antytoksyczne i antyinfekcyjne. Także działania moczopędne zostały potwierdzone badaniami. Zaleca się spożywanie cebuli chorym na marskość wątroby oraz ludziom otyłym. Jeśli chodzi o kulinaria to cebula nie należy do jarzyn łatwostrawych, ta najsmaczniejsza smażona - najdłużej zalega w żołądku!. Najzdrowsza i najlepiej tolerowana przez organizm człowieka jest cebula surowa, dokładnie przeżuta. Nie zaleca się do surówek z dodatkiem cebuli dodawać octu, ponieważ kwas octowy utrudnia jej trawienie. Dla niektórych podobnie jak czosnek, cebula wydziela ostry i drażniący zapach, ale jej wartości odżywcze sprawiają, że jest jedną z najcenniejszych i niezastąpionych jarzyn w polskiej kuchni! Dla tych, których drażni zapach czosnku i cebuli, proponuję żucie ziarnka palonej kawy lub lepiej zielonej naci pietruszki, znacznie łagodzi te skutki. A zatem czosnku i cebuli nie może zabraknąć w naszych potrawach, zdrowie najważniejsze!