plik


ÿþCzosnek Czosnek jest ro[lina wieloletni. SkBada si z bulw zbudowanych z maBych zbków. Wszyscy znamy dobrze charakterystyczny zapach czosnku. Jest on spowodowany zawarto[ci wielu ró|nych skBadników siarki obecnych w ka|dym pojedynczym zbku tego zioBa. W zwizku z du| zawarto[ci tego szczególnie 'zapachowego' mineraBu', do czosnku odwoBywali si ró|ni pisarze poprzez wieki, jako do zioBa, które tylko Ksi| PiekieB mógB konsumowa bez cienia skargi. Czosnek zwykle ro[nie do wysoko[ci 60 cm i ma pBaskie, dBugie, spiczaste li[cie. Czosnek kwitnie w poBowie lata. Jego kwiaty s koloru od ró|owego do biaBego. Kwiaty czosnku s jadalne. Istnieje wiele odmian czosnku uprawianych w dzisiejszych czasach. Niektóre z nich, np. odmiany charakeryzujce si wielkimi bulwami, biaB skór, odnosz si do amerykaDskiego lub kalifornijskiego czosnku. Wiele gatunków z ró|ow lub fioletow skór bulw s nazywane chilijskie, kreolskie, meksykaDskie lub wBoskie. W klimatach chBodniejszych, w zwizku z krótszym sezonem wzrostu czosnek nie osiga tak wielkich rozmiarów. A.ampeloprasum czyli czosnek sBoni jest kuzynem naszego zwykBego czosnku. Jego kolosalnych wymiarów bulwy, skBadajce sie z 4 do 6 zbków, potrafi osign wielko[ pomaraDczy. Czosnek jest skuteczn broni przeciwko infekcjom bakteryjnym, wirusowym oraz paso|ytniczym. Zmia|d|ony, [wie|y czosnek wydziela alicin, substancj, która posiada (jak stwierdzono poprzez szereg do[wiadczeD laboratoryjnych) silniejsze dziaBanie antybiotyczne ni| penicylina czy tetracyklina. Czosnek z powodzeniem jest u|ywany w leczeniu bólu gardBa, przezibieD, gryp, infekcji oskrzeli i pBuc, infekcji przewodu pokarmowego, jak równie| pomaga w odbudowaniu populacji przyjaznej bakterii po odbytych kuracjach antybiotykowych. Czosnek jest skutecznym [rodkiem na niszczenie robaków w organizmie, jak równie| pomaga w leczeniu zaka|eniem dro|d|akowym, ple[niawki w jamie ustnej, ple[niawki pochwowej. Czosnek poprawia trawienie pokarmowe, pomaga w wydalaniu gazów, poprawia wchBanianie i przyswajanie pokarmów. Czosnek równie| wzmaga produkcj insuliny wytwarzanej przez trzustk. W zwizku z tym, czosnek uwa|any jest za cudowny [rodek w obni|aniu poziomu cukru we krwi u ludzi cierpicych na cukrzyc. Czosnek dziaBa jako [rodek zmniejszajcy przekrwienie. Jest wspaniaBym lekiem odkrztu[lnym stosowanym przy ostrym i przewlekBym zapaleniu oskrzeli, kokluszu i oskrzelowej astmie, jak równie| przy zapaleniu zatok, przewlekBym katarze, gorczce siennej i zapaleniu [luzówki nosa. Poprzez powodowanie pocenia si czosnek pomaga w obni|aniu gorczki. Uwa|a si, |e czosnek potrafi znacznie obni|y poziom cholesterou we krwi. Czosnek równie| redukuje ci[nienie krwi, a co za tym idzie pomaga w zapobieganiu ataków serca i wylewów. Czosnek otwiera naczynia krwiono[ne zwiekszajc przepByw krwi do tkanek, poprawia kr|enie, Bagodzi skurcze i leczy choroby kr|enia. Ostatnie badania naukowe dowiodBy, |e czosnek dziaBa jako skuteczny przeciwutleniacz, a jego siarkowe skBadniki posiadaj wBa[ciwo[ci przeciwrakowe. Jest równie| powiedziane, |e czosnek chroni nasze ciaBo przed wpBywami zanieczyszczenia [rodowiska i nikotyny. 1 ZASTOSOWANIE Tradycyjne lekarstwo Czosnek w medycynie naturalnej zawsze byB ceniony dziki swoim wBasno[ciom leczniczym. DBugo przed wynalezieniem antybiotyków, czosnek byB stosowany na ró|nego rodzaju infekcje, od gruzlicy do duru brzusznego. W czasie I Wojny Zwiatowej czosnek znalazB zastosowanie w opatrywaniu ran. Infekcje oskrzelowe Czosnek jest wspaniaBym [rodkiem w leczeniu wszystkich typów infekcji klatki piersiowej. Czosnek jest dobry na przezibienia, grypy, infekcje ucha. Pomaga w zmniejszaniu ilo[ci produkowanej flegmy. UkBad pokarmowy Infekcje pokarmowe dobrze reaguja na czosnek. ZioBo to równie| pomaga w uwolnieniu organizmu z paso|ytów. Zrodek na kr|enie U|ywanie czosnku zapobiega problemom kr|enia oraz wylewom krwi do mózgu, poniewa| czosnek jest [rodkiem rozrzedzajcym krew. Czosnek obni|a ci[nienie oraz poziom cholesterolu we krwi. Inne zastosowania czosnku Czosnek jest u|ywany na infekcje i mo|e by brany razem z konwencjonalnymi antybiotykami w celu podtrzymania ich akcji oraz odwrócenia skutków ubocznych. Stosuj czosnek na: wrzody, ropienie, lk wysoko[ci, ttniaki, raka piersi, raka [luzówki macicy, przewlekBe wysikowe zapalenie ucha [rodkowego, posocznic, ból gardBa, raka |oBdka, zakrzepowe zapalenie |yB, szok toksyczny, infekcje wirusowe, |óltakowato[ (ksantomatoza). U|ycie w kuchni Stosuj czosnek ([wie|y, suszony, sproszkowany) do przyprawiania potraw: owoców morza, drobiu, makaronów, daD misnych, gulaszy, potraw warzywnych, zup. Czosnek mo|na dodawa do saBatek. Czosnek jest gBównym skBadnikiem w produkcji "ailloli", francuskiego majonezu sporzdzanego z jajek, oliwy z oliwek oraz zgniecionego, [wie|ego czosnku. Zbki czosnku mog by sparzone wrzatkiem lub pieczone. Smak czosnku w czasie gotowania staje si Bagodniejszy, jakkolwiek przypalony czosnek smakuje gorzko. Podczas sma|enia czosnku, upewnij si czy tBuszcz nie jest zbyt gorcy. Zbyt gorcy tBuszcz powoduje, |e czosnek nabiera ostrego, palcego smaku. Aby unikn przyklejania si do palców skóry czosnku w czasie obierania, nale|y zbki czosnku wrzuci do wrzcej wody na okoBo 30 sekund. Wycign z wody, odcedzi, ochBodzi i obiera. Sól czosnkowa jest powszechnie u|ywana do przyprawiania potraw. Ale z powodu du|ej zawarto[ci sodu, sól czosnkowa nie jest mdrym wyborem przyprawiania potraw dla zdrowia serca. WYSTPOWANIE I UPRAWA Pierwotnie, czosnek pochodziB z Azji. Obecnie jest uprawiany na caBym [wiecie. Czosnek najlepiej ro[nie w bogatej, wysoce organicznej i dobrze osuszonej glebie. Tolerowane pH waha si od 5.5 do 8.5. 2 Czosnek preferuje miejsca sBoneczne, ale równie| ro[nie w póB-cieniach. Nale|y unika nadmiernego podlewania, w przeciwnym razie bulwy czosnku bd gni. Poniewa| czosnek nie produkuje nasion, rozmna|a si poprzez zasadzenie cebulek (zbków). Cebulki s sadzone wczesn wiosn lub pózna jesieni. Nale|y podkre[li, |e czosnek sadzony pózn jesieni przynosi wiksze plony poniewa| czosnek potrzebuje raczej dBu|szego sezonu ro[niecia (okoBo 4 miesicy). Je[li czosnek jest posadzony w koDcu wrze[nia lub pazdziernika, pod koniec listopada mo|na zauwa|y maBe ro[linki czosnku wystajce ponad powierzchni ziemi. MBode ro[linki zimuj pod [niegiem, wznawiajc wzrost kiedy zaczynaj topnie [niegi. Podczas zimowego u[pienia ro[liny, mBode ro[linki czosnku potrzebuj wystawienia na chBodniejsze temperatury, tj. pomidzy 0°C do 10°C na okres od 4 do 8 tygodni w celu wyksztaBcenia nowych cebulek. Zbki czosnku nale|y sadzi spiczastym koDcem do góry. Czosnek powinien by sadzony na co najmniej 8cm gBeboko. Czosnek potrzebuje przestrzeni, wic nale|y zostawia odlegBo[ okoBo 15cm dookoBoa ka|dego zbka czosnku. W poBowie lata zielone Bodygi czosnku nale|y przycina, aby pomóc ro[linie w ksztaBtowaniu bulw. Ogólnie, czosnek jest ro[lina odporn na choroby. Hodowanie w kontenerach Czosnek moze by hodowany w kontenerach, skrzynkach, doniczkach. Podczas zimy czosnek mo|e by trzymany w gara|u lub w komórce. Pod koniec marca kontenery nale|y wystawi na zewntrz. BADANIA NAUKOWE WBa[ciwo[ci antybiotyczne - Od wczesnych lat 80-tych prowadzi si badania naukowe dotyczce czosnku. Do koDca jednak nie jest wyja[nione w jaki sposób jest osigana antybiotyczna wBa[ciwo[ czosnku. Wiadomo, |e podczas mia|d|enia [wie|ego zbka czosnku, wydzielany jest allicin. Alicin i inne skBadniki olejku lotnego posiadaj wysokie wBa[ciwo[ci antyseptyczne i antybiotyczne, wyja[niajc tym samym, dlaczego czosnek jest skuteczn metod w leczeniu groznych infekcji np.biegunki. Ci[nienie krwi - Badania kliniczne prowadzone w latach 80-tych potwierdziBy skuteczno[ czosnku w redukowaniu poziomów tBuszczu we krwi, jak równie| w obni|aniu ci[nienia krwi. SKAADNIKI Czosnek zawiera olejek lotny ze skBadnikami zawierajcymi siark ( miedzy innymi sBawny alicin), enzymy, witaminy z grupy B, mineraBy, flawonoidy. DAWKOWANIE Niektórzy |uj caBy, [wie|y zbek czosnku dziennie. Tym, którym przeszkadza zapach, oferowany jest bezzapachowy czosnek w kapsuBkach lub tabletkach. Bra 400-500 mg raz lub dwa razy dziennie. Alternatywnie, nalewka czosnkowa mo|e by brana trzy razy dziennie po 2-4ml. SKUTKI UBOCZNE I OSTRZE{ENIA Niektórzy mog do[wiadczy zapalenia skóry w kontakcie z pyBem czosnkowym. Ludzie cierpicy na cukrzyc i za|ywajcy lekarstwa powinni by ostro|ni w stosowaniu czosnku. KapsuBki czosnkowe mog nie i[ w parze ze stosowan terapi insulinow. Je[li masz jakikolwiek problem ze zdrowiem, który wymaga lekarstw, przed wziciem wyciagu z czosnku powiniene[ skontaktowa si z lekarzem. Je[li jeste[ w ci|y lub karmisz piersi - istniej pewne przeciwwskazania przed konsumowaniem du|ej ilo[ci czosnku. 3 JAK DZIAAA W ORGANIyMIE Olejek lotny, który produkuje nieprzyjemny zapach, zawiera alicin. Udowodniono, |e alicin ma dziaBanie antybiotyczne. Potrafi zwalczy Staphyloccoccus aureus, po[ród innych infekcji bakteryjnych atakujcych ludzkie ciaBo. Alicin równie| jest efektywny w walce z Candida albicans. W dodatku zauwa|ono, |e alicin posiada wBa[ciwo[ci hypoglycemiczne, tzn. redukujce poziom cukru we krwi. U{YCIE Zwie|e zbki smarowa twarz w czasie trdziku, zmia|d|one zbki u|ywa na odciski, brodawki, nagniotki. Dodawany czosnek regularnie do diety dziaBa profilaktycznie przeciwko infekcjom, obni|a wysoki poziom cholesterolu, poprawia jako[ ukBadu sercowo-naczyniowego, oraz pomaga w obni|aniu poziomu cukru we krwi. Sok Pi w czasie problemów z przewodem pokarmowym, w celu zwalczania infekcji, stwardnienia ttnic. Maceracja Macerowa 3-4 zbki czosnku w wodzie lub mleku przez noc i pi pByn nastpnego dnia na paso|yty. Dra|etki Im wicej pozbawione zapachu tym sBabszy efekt leczniczy. ZBIÓR I KONSERWACJA Czosnek jest zbierany kiedy nadziemne jego cz[ci s suche i zaczynaj opada. Wyciga dojrzaBe ro[liny z ich wielkimi, wielozbkowymi bulwami i suszy je na sBoDcu przez okoBo tydzieD. Odci Bodygi i suszy sznury czosnku w cieniu. Trzyma w chBodnym, suchym i zaciemnionym miejscu. Nie trzyma czosnku w kuchni, gdy| ciepBo wysusza bulwy. Je[li u|ywa| du|o czosnku i zawsze chcesz go mie pod rk mo|na trzyma go w zamknitym sBoiku. Silny zapach nie przejdzie na ssiednie produkty. Czosnek mo|emy przechowywa a| do 6 miesicy o ile jest trzymany w suchym i ciemnym mejscu oraz temperatura nie przekracza 0°C. MASAO CZOSNKOWE * 6 zbkow czosnku, zmia|d|one * 1 fili|anka gotowanej wody * 1/2 fili|anki mikkiego masBa * 2 By|eczki [wie|ej, drobno pokrojonej pietruszki * sól i pieprz do smaku Umie[ci nieobrane zbki czosnku w gotujcej wodzie. Doprowadzi do wrzenia i gotowa przez 5 minut. Odcedzi, obra i wypBuka zbki czosnku pod zimn wod. Wrzuci ponownie do gotujcej wody i doprowadzi do wrzenia. Odczeka chwil, zdj z ognia i odcedzi. Utrze czosnek na gBadk mas, dodajc sól i pieprz. Doda mikkie masBo i dalej uciera. MasBo czosnkowe [wietnie nadaje si do pieczonej lub gotowanej ryby, hamburgerów, steków, pieczonych ziemniaków, lub do wzbogacania sosów misnych. ZIOAOWO-CZOSNKOWY SER 4 Ten niezwykle prosty sposób pozwala na przeobra|enie si zwykBego twaro|ku w zdrow i smaczn potraw. Wystarczy wzi ser biaBy oraz zioBa. Mog to by: pietruszka, szczypiorek. * 225g sera biaBego * 2-3 By|ki stoBowe drobno pokrojonych [wie|ych zióB * 1/2 zbka czosnku, pokrojona jak najdrobniej PosBugujc si widelcem czosnek oraz zioBa wymiesza z serem do dobrego poBczenia si wszystkich skBadników. Formowa kulki, ukBada na póBmisku. OchBodzi w lodówce przed podaniem. GBówne dziaBania czosnku: przeciwbakteryjne, przeciwzakrzepowe, przeciwmia|d|ycowe, obni|ajce poziom cukru we krwi, przeciwkatarne, wzmacniajce odporno[ organizmu, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, obni|ajce poziom cholesterolu, przeciwinfekcyjne, zmniejszajce ci[nienie krwi. Czosnek (Allium sativum) stosowany jest od wieków. Surowcem farmaceutycznym s [wie|e wysuszone zbki czosnku oraz olejek czosnkowy. Aktywne zwizki czosnku to: allicyna, alliina, tiosulfinaty, gammaglutamylocysteiny, steroidy i adenozyna, flawonoidy, saponiny, garlicyna, witamina A, B1, B2, PP, C, potas, wapD, magnez, kobalt, nikiel i chrom. DziaBanie przeciwbakteryjne: W badaniach porównano wBa[ciwo[ci czosnku z wBa[ciwo[ciami powszechnie stosowanych antybiotyków w tym penicyliny, erytromecyny czy tetracykliny. PotwierdzaBy one dobrze znane wBa[ciwo[ci czosnku i jednocze[nie wykazaBy jego skuteczno[ w hamowaniu niektórych bakterii odpornych na jeden lub wicej antybiotyków. Czosnek to skuteczny [rodek antybiotyczny przeciw wielu bakteriom w tym Staphylococcus aureus, Streptococcus, Escherichia coli i Klebsiella pneumoniae. Czosnek te| wykazuje wBa[ciwo[ci przeciwgrzybicze, z perspektywy zdrowotnej najistotniejsze jest hamowanie przez czosnek rozwoju Candida albicans. Poprzez tak szerokie spektrum dziaBania czosnek doskonale reguluje skBad flory bakteryjnej jelit. DziaBanie antywirusowe: In Vitro [wie|y czosnek, allicyna i inne zwizki siarkowe niszczyBy wirusa opryszczki, grypy rzekomej, pcherzykowego zapalenia jamy ustnej, nie|ytu nosa typu 2. Wycig ze [wie|ego czosnku dziaBaB wirusobójczo na wszystkie badane wirusy. Najsilniejsze dziaBanie miaBy produkty o najwy|szym poziomie allicyny i tiosulfinatów. Wzmocnienie odporno[ci organizmu: Czosnek zwiksza wBa[ciwo[ci obronne organizmu wzmacniajc i regulujc jego reakcje humoralne i komórkowe ukBadu immunologicznego. Istnieje odwrotna zale|no[ pomidzy czstotliwo[ci wystpowania nowotworów, a spo|yciem czosnku np. z obserwacji populacji wynika, 5 |e nowotwory wystpuj rzadziej tam gdzie jest du|e spo|ycie czosnku. Badania na ludziach pokazuj, |e czosnek hamuje powstanie nitrozamin (silnych zwizków kancerogennych) powstajcych podczas trawienia. WpByw na poziom cholesterolu: WedBug wielu wyników badaD przeprowadzonych na pacjentach z pocztkowym poziomem cholesterolu wynoszcym 200 mg/dl spo|ywanie czosnku zawierajcego co najmniej 1000 ¼g alliiny mo|e obni|y poziom cholesterolu o okoBo 10-12%. Cholesterol HDL (dobry) podwy|sza si o okoBo 10%. Ponadto cholesterol LDL (zBy) obni|a si o okoBo 15%, a poziom trójglicerydów obni|a si zazwyczaj o 15%. Obni|ony poziom zBego cholesterolu (LDL), a podwy|szony poziom dobrego cholesterolu (HDL) to zasadniczy cel w zapobieganiu chorobom serca i udarom. Obni|anie ci[nienia krwi: Czosnek wykazuje dziaBanie hipotensyjne. Takie dziaBanie przeciw- nadci[nieniowe czosnku wydaje si by powizane z zawarto[ci zwizków siarkowych i obni|aniem poziomu lipidów. Hamowanie agregacji pBytek Nadmierne Bczenie i zlepianie si pBytek krwi jest [ci[le powizane z mia|d|yc ttnic, chorobami serca i udarami. W jednym z badaD u pacjentów przyjmujcych 900 mg czosnku o standaryzowanej zawarto[ci alliiny lub placebo stwierdzono wzrost mikrokr|enia podstawowego o 47,6%, lepko[ krwi zmniejszyBa si o 3,2%, ci[nienie rozkurczowe zmniejszyBo si [rednio z 74 do 67 mm Hg. Inne wBa[ciwo[ci: Stwierdzono, |e allicyna ma istotne dziaBanie hipoglikemiczne. DziaBanie to wynika ze wzmocnienia metabolizmu wtrobowego i stymulacji wydzielania insuliny lub dziaBania oszczdzajcego insulin. Czosnek jest jednym z niewielu produktów zawierajcych german, który zwiksza odporno[ organizmu poprzez pobudzenie systemu immunologicznego. Jednocze[nie ma wBa[ciwo[ci niszczce wolne rodniki, które midzy innymi przyspieszaj proces starzenia si. Czosnek dziaBa moczopdnie, napotnie, wspomaga trawienie, a w medycynie ludowej jest uznanym afrodyzjakiem. Czosnek niedzwiedzi Czosnek niedzwiedzi (Allium ursinum L.)  gatunek ro[liny nale|cy do rodziny czosnkowatych. Ro[nie dziko na terenie Europy oraz w Turcji i na Kaukazie, jest te| uprawiany w innych regionach. Element Bcznikowy subatlantycko-[ródziemnomorski. W Polsce wystpuje na caBym terenie, gBównie jednak w Sudetach, Karpatach, na Pogórzu i na przylegBym obszarze (Kotlina Sandomierska i wy|yny), gdzie jest do[ pospolity. Na ni|u jest du|o rzadszy. 6 Czosnek niedzwiedzi zawiera szereg substancji czynnych, m.in. olejki eteryczne, których najwa|niejszym skBadnikiem jest siarka aktywna, odgrywajca wa|n rol w procesie przemiany materii. Aktywuje caB gam enzymów odpowiedzialnych za odtruwanie organizmu z metali ci|kich, chemikaliów, pestycydów i innych zwizków toksycznych. Powinno to by szczególnie interesujce dla mieszkaDców wielkich uprzemysBowionych cz[ci kraju, dla zawodowych kierowców, pracowników zakBadów chemicznych i ka|dego, kto |yje w  cywilizowanym [wiecie. Czosnek niedzwiedzi jest najbogatsz w siark ro[lin w Europie. Dla porównania, pospolity ma 1,7 g siarki aktywnej w 100 g substancji suchej, za[ niedzwiedzi a| 7,8 g. W niedzwiedzim znajduje si 20 razy wicej adenozyny - substancji posiadajcej wBa[ciwo[ci witamin A, C, E i selenu jednocze[nie. Witaminy te oraz selen nale| do przeciwutleniaczy niwelujcych w organizmie wolne rodniki powodujce wiele chorób m.in. nowotwory. Adenozyna wpBywa te| bardzo korzystnie na kr|enie krwi w caBym ustroju, szczególnie w obrbie serca i gBowy  co warto wypróbowa przy migrenie oraz szumach w uszach (Tinnitus). Badania naukowe dowodz, |e czosnek niedzwiedzi zapobiega sklejaniu si pBytek krwi, rozrzedza krew i poprawia jej cyrkulacj w naczyniach krwiono[nych. Wa|nym aspektem jest te| jego wysoki poziom |elaza, a| 30 % przewy|sza cz. pospolity. {elazo to jest dobrze przyswajalne i nie powoduje zaburzeD |oBdkowych ani zapar, charakterystycznych w przypadku podawania |elaza w formie  medykamentowej . Ponadto, w czosnku niedzwiedzim stwierdzono takie substancje, jak flawonidy, saponiny, bogaty zestaw enzymów i aminokwasów, mangan oraz zwizki o dziaBaniu antybiotycznym. Czosnek niedzwiedzi jest jednym z najskuteczniejszych [rodków stosowanych w zwalczaniu dro|d|aka (Candida albicans), siejcego spustoszenie w przewodzie pokarmowym i nie tylko. Dodatkowym atutem jest fakt, |e spo|ywany w postaci suszu lub nalewki jest pozbawiony charakterystycznego zapachu. Nie trzeba wic obawia si, |e paBaszujc go wikszych ilo[ciach, staniemy si  persona non grata dla otoczenia. Zastosowanie ·ð Ro[lina lecznicza  ma podobne wBasno[ci lecznicze, jak czosnek pospolity i inne gatunki czosnków. Ma silne dziaBanie bakteriobójcze, obni|a ci[nienie krwi, korzystnie dziaBa na serce, zapobiega nowotworom zBo[liwym, mia|d|ycy, pobudza wydzielanie soku |oBdkowego i |óBci. Jego silne dziaBanie bakteriobójcze szczególnie przydatne jest przy leczeniu chorób górnych dróg oddechowych, przy tym dodatkowo 7 oprócz zabijania bakterii czosnek pobudza wydzielanie [luzu w oskrzelach. Je[li ma by stosowany do pobudzenia procesów trawiennych, to najlepiej jest go zebra na pocztku pory kwitnienia. ·ð Ro[lina jadalna  aromatyczne, pachnce czosnkiem li[cie zawieraj du|o witaminy C, pobudzaj apetyt. Zalecane s jako skBadnik wiosennych zup (zastosowanie popularne do dzisiaj w Rosji); mo|na je te| dodawa do saBatek i kisi oraz marynowa w oliwie (przysmak w Niemczech). ·ð Ro[lina ozdobna www.pl.wikipedia.org www.eradycator.salon24.pl 8

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Obraz 003
skan 003
Ocena wniosków o dofinansowanie 7 1 003 10(1)
Czosnek
Wypieki kudłaczy (odc 003) Pieróg kornwalijski
Czosnek wykorzystanie w leczeniu
MT003
org 003
grv 003
Tematy maturalne z Polskiego 2010 003
Obraz 003

więcej podobnych podstron