MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Symela
Wykonywanie prac plastyczno-technicznych 322[15].Z2.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Bożena Czerniawska
mgr Wiesława Staszczak
Opracowanie redakcyjne:
mgr Anna Symela
Konsultacja:
dr inż. Krzysztof Symela
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[15].Z2.03
 Wykonywanie prac plastyczno-technicznych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu terapeuta zajęciowy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Sztuki plastyczne  klasyfikacja i podstawowe pojęcia 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Twórczość plastyczna osób niepełnosprawnych 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Oddziaływanie barw i podstawy kompozycji plastycznej 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Stosowanie podstawowych technik plastycznych 18
5.4.1.Ćwiczenia 18
5.5. Organizacja pracowni plastycznej 21
5.5.1. Ćwiczenia 21
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 21
7. Literatura 32
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie terapeuta zajęciowy.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
 uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami
ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania: ćwiczenia praktyczne,
dyskusja, metoda tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy
od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik
dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
322[15].Z2
Indywidualna i grupowa terapia zajęciowa
322[15].Z2.01 322[15].Z2.03
Rozróżnianie rodzajów działalności
Wykonywanie prac plastyczno-
terapeutycznej -technicznych
322[15].Z2.04
322[15].Z2.02
Opracowywanie diagnozy
Organizowanie pracy w pracowni
terapeutycznej na podstawie
terapii zajęciowej
rozpoznania stanu pacjenta
322[15].Z2.05
Opracowywanie projektu
i harmonogramu indywidualnych
i grupowych zajęć terapeutycznych
322[15].Z2.06
Wykonywanie działań z zakresu
terapii indywidualnej i grupowej
322[15].Z2.07
Ocenianie skuteczności
i dokumentowanie działań
terapeutycznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, i ochrony
środowiska,
- przestrzegać normy prawne i etyczne normy,
- udzielać pierwszej pomocy przedlekarskiej poszkodowanym, zgodnie z obowiązującymi
zasadami,
- nawiązywać kontakty społeczne oraz prowadzić działania terapeutyczne związane
z promocją zdrowia,
- wyjaśniać, na czym polega rozwój osobowy i biologiczny człowieka,
- rozpoznawać i rozwiązywać problemy osób niepełnosprawnych,
- uczestniczyć w działaniach związanych z kompleksową rehabilitacją pacjenta,
- rozróżniać rodzaje działań terapeutycznych,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie i realizować projekty w zespole,
- samodzielnie pogłębiać wiedzę i umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 nawiązać kontakt z podopiecznym w czasie wykonywania prac plastyczno-technicznych,
 zapewnić klimat i atmosferę do pracy twórczej w grupie podopiecznych,
 zmotywować podopiecznego do udziału w zajęciach,
 nauczyć podopiecznego planowania wykonywania prac plastyczno-technicznych,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
w trakcie wykonywania prac plastyczno-technicznych,
 zorganizować wykonywanie prac plastyczno-technicznych zgodnie z wymaganiami
ergonomii,
 zastosować różne techniki plastyczne,
 wykonać prace plastyczno-techniczne,
 dostosować prace plastyczno-techniczne do potrzeb, możliwości, umiejętności
i sprawności podopiecznego,
 zachęcić podopiecznego do własnej kreatywności,
 nadzorować wykonywanie prac plastyczno-technicznych przez podopiecznego,
 podjąć współpracę z podopiecznym podczas wykonywania zadania,
 pokonać lęki, uczucie zagrożenia i uprzedzenia u podopiecznego,
 rozwinąć wyobraz
nię twórczą u podopiecznego,
 podjąć współpracę z zespołem terapeutycznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Terapeuta zajęciowy 322[15]
Moduł: Indywidualna i grupowa terapia zajęciowa 322[15].Z2
Jednostka modułowa: Wykonywanie prac plastyczno-technicznych
322[15].Z2.03
Temat: Wyposażenie pracowni plastycznej w ramach Warsztatów Terapii Zajęciowej.
Cel ogólny: Nabycie umiejętności projektowania wyposażenia pracowni plastycznej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- określić jakie techniki będą stosowane w pracowni plastycznej,
- zaplanować prace organizacyjne,
- dobrać materiał i sprzęt niezbędny do pracy różnymi technikami,
- przeanalizować akty prawne określające zasady funkcjonowania warsztatów terapii
zajęciowej,
- zorganizować pracownię zgodnie z wymogami bhp (powierzchnia, meble, oświetlenie,
kubatura itp.),
- skorzystać z różnych z
ródeł informacji (elektronicznych i drukowanych),
- określić wymagania dla pracowni plastycznej, zgodnie z przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz oczekiwaniami i potrzebami
potencjalnych klientów.
Metody nauczania uczenia się:
wykład informacyjny,
ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
praca indywidualna,
praca w 2 3 osobowych grupach.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca2004 r.
w sprawie warsztatów terapii zajęciowej (Dz.U.04.63.587 z póz
n. zm.),
- stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu oraz oprogramowaniem,
- przykłady regulaminów pracowni terapii zajęciowej,
- przykłady dobrych praktyk dotyczących funkcjonowania pracowni plastycznych,
- materiały przygotowane przez nauczyciela dotyczące metody projektów,
- literatura dotycząca wyposażenia pracowni plastycznej,
- arkusze papieru dużego formatu flamastry.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie w problematykę zajęć.
2. Przedstawienie celów ogólnych i szczegółowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
3. Dobór grup.
4. Zebranie informacji przez uczniów na temat regulaminów pracowni plastycznych
i przykładów dobrych praktyk.
5. Określenie potrzeb potencjalnych klientów  uczestników warsztatów terapii zajęciowej
(WTZ).
6. Konsultowanie problemów i pomysłów z nauczycielem.
7. Określanie technik, jakie będą stosowane w pracowni plastycznej.
8. Dobór wyposażenia dla wyodrębnionych technik plastycznych.
9. Rozplanowanie wyposażenia w pracowni dla przyjętych rozmiarów i kubatury
pomieszczeń.
10. Zaplanowanie organizacji pracowni w formie schematu, z uwzględnieniem pomysłów
członków zespołu.
11. Prezentacja projektu przez wytypowanego członka grupy.
12. Dyskusja uczniów nad zaprezentowanymi rozwiązaniami.
13. Ocena  mocnych i  słabych stron zaprezentowanych projektów przez nauczyciela.
14. Podsumowanie działań uczniowskich.
Zakończenie zajęć:
Nauczyciel ocenia uczniów podczas prowadzonych zajęć metodą obserwacji. Ocenia
stopień aktywności uczniów i ich zaangażowanie w wykonywaniu ćwiczeń oraz poprawność
wykonywanych ćwiczeń.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące realizacji zajęć oraz nabytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Terapeuta zajęciowy 322[15]
Moduł: Indywidualna i grupowa terapia zajęciowa 322[15].Z2
Jednostka modułowa: Wykonanie prac plastyczno-technicznych 322[15].Z2.03
Temat: Plakat w twórczości Jana Młodożeńca.
Cele ogólne: Poznanie techniki plakatu na podstawie twórczości Jana Młodożeńca.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 określić zasady kompozycji w plakacie,
 zinterpretować możliwości wykorzystania znaku graficznego do wyrażania emocji
i przedstawienia różnych treści,
 wyjaśnić celowość stosowania kontrastów barwnych w plakacie,
 wymienić podstawowe zasady stosowania liternictwa,
 scharakteryzować twórczość i rozpoznać najbardziej charakterystyczne plakaty Jana
Młodożeńca,
 podjąć dyskusję o plakacie.
Metody nauczania uczenia się:
 pogadanka,
 pokaz,
 dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- grupowa (2 3 osoby),
- indywidualna.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
 album z reprodukcjami plakatów,
 artykuły na temat artysty,
 prezentacja multimedialna z wykorzystaniem plakatów artysty,
 komputer multimedialny wraz z projektorem (lub komputery pracujące w sieci).
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno-porządkowe.
2. Podanie tematu i uświadomienie uczniom celu lekcji.
3. Przedstawienie postaci Jana Młodożeńca:
 pokaz najciekawszych fragmentów artykułów i recenzji do wystaw artysty,
 oglądanie albumów z fotografiami i reprodukcjami rysunków i plakatów,
 zwrócenie uwagi uczniów na najważniejsze cechy plakatu artysty.
4. Przeprowadzenie prezentacji multimedialnej przygotowanej przy użyciu programu MS
Office PowerPoint.
5. Omówienie oglądanych plakatów z zachęcaniem do dyskusji:
 zapoznanie uczniów z rodzajami występujących kompozycji w plakacie: statycznej,
dynamicznej, rytmicznej, otwartej i zamkniętej oraz analizowanie
charakterystycznych cech poszczególnych kompozycji,
 omówienie kolorystyki plakatu i sposobu jej komponowania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 zwrócenie uwagi uczniów na dopasowanie kroju liter do przedstawianej treści,
 rozmowa na temat twórczości artysty i wykorzystania przez niego znaku graficznego
jako elementu w komponowaniu plakatu.
6. Rozwinięcie dyskusji na temat obejrzanej prezentacji.
7. Podsumowanie i utrwalenie wiadomości przedstawionych na lekcji.
8. Zadanie pracy domowej.
9. Nawiązanie do następnych zajęć w celu zainteresowania uczniów nowym tematem.
10. Czynności porządkowe po zajęciach.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowa ankieta ewaluacyjna dotycząca sposobu prowadzenia zajęć i uzyskanych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Sztuki plastyczne  klasyfikacja i podstawowe pojęcia
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj uszeregowania  od najbardziej przydatnej  1 , do  najmniej przydatnej  11
poszczególnych funkcji sztuki (wymienionych w załączonej tabeli) w realizacji terapii
zajęciowej oraz krótko uzasadnij swój wybór.
Tabela do ćwiczenia 1. Funkcje sztuki
Rodzaje funkcji Uszeregowanie
Uzasadnienie wyboru
sztuki od 1 do 11
estetyczna
etyczna
terapeutyczna
użytkowa
poznawcza
emocjonalna
indyfikacyjna
komunikacyjna
metafizyczna
ludyczna
wychowawcza
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania oraz literaturą uzupełniającą. Należy zwrócić uwagę
uczniom na wielofunkcyjność sztuki. Ćwiczenie może być wykonywane w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy materiału nauczania oraz innych z
ródeł wiedzy opisujących rodzaje
funkcji sztuki,
2) określić podstawowe kryteria uszeregowania funkcji sztuki z punktu widzenia potrzeb
i oczekiwań warsztatów terapii zajęciowej,
3) przeprowadzić dyskusję o kryteriach, jakie należy brać pod uwagę przy określaniu
kolejności uszeregowania poszczególnych funkcji sztuki,
4) zweryfikować własny punkt widzenia po przeprowadzonej dyskusji,
5) wypełnić tabelę, zgodnie z załączonym powyżej wzorem,
6) zaprezentować tabelę do oceny nauczyciela prowadzącego zajęcia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Środki dydaktyczne:
- arkusze papieru formatu A4 oraz przybory do pisania (w tym ołówek i gumka),
- literatura, zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Zbadaj, na podstawie wywiadów ze specjalistami oraz analizy materiałów z
ródłowych,
 popularność poszczególnych rodzajów technik malarskich (lista załączona w tabeli)
wykorzystywanych w ramach realizacji terapii zajęciowej w pracowni plastycznej. Przy
określaniu popularności techniki malarskiej należy zastosować pięciostopniową skalę oceny:
 bardzo popularna  5 ,  popularna  4 ,  mało popularna  3 ,  sporadycznie stosowana 
2 oraz  nie stosowana  1 .
Tabela do ćwiczenia 2. Rodzaje technik malarskich
Popularność techniki  skala oceny
Rodzaj techniki malarskiej
5 4 3 2 1
1 akwarela
2 asamblaż
3 kolaż
4 enkaustyka
5 fresk
6 al secco
7 witraż
8 sgraffito
9 graffiti
10 gwasz
11 malarstwo akrylowe
12 malarstwo kredkami
13 malarstwo na szkle
14 malarstwo olejne
15 malarstwo temperowe
16 polichromia,
17 prymitywne malarstwo naścienne
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania. Należy zwrócić uwagę uczniom na poprawne nazewnictwo
technik malarskich. Ćwiczenie może być wykonywane w parach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać analizy materiału nauczania oraz dostępnych z
ródeł wiedzy dotyczących technik
malarskich,
2) zidentyfikować techniki malarskie stasowane w zajęciach terapeutycznych na podstawie
analizy informacji dostępnych w Internecie (w identyfikacji należy uwzględnić minimum
10 pracowni plastycznych z różnych miejscowości),
3) przedstawić wyniki analizy w tabeli według załączonego wzoru,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4) zidentyfikować warsztaty terapii zajęciowej (WTZ) prowadzone w swojej miejscowości
(lub jej najbliższym otoczeniu),
5) umówić się na spotkania ze specjalistami (minimum 5 osób) prowadzącymi zajęcia
plastyczne w ramach WTZ w celu przeprowadzenia wywiadu (wywiad może być
zastąpiony komunikacją z wykorzystaniem poczty e-mail),
6) zebrać i opracować wyniki oceny uzyskane metodą wywiadu,
7) opracować sprawozdanie końcowe i wnioski z przeprowadzonych badań.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 analiza przypadków,
 ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- arkusze papieru formatu A4 oraz przybory do pisania,
- literatura, zgodnie z rozdziałem 7 poradnika dla nauczyciela,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i z oprogramowaniem do edycji tekstu,
- kwestionariusz do badania popularności techniki malarskiej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Twórczość plastyczna osób niepełnosprawnych
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odszukaj w zasobach sieci Internet i w dostępnych z
ródłach literaturowych opisów
wyników badań dotyczących twórczości osób niepełnosprawnych oraz pozyskaj informacje
o wystawach prac osób niepełnosprawnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania. Należy zwrócić uwagę uczniom na potrzebę prowadzenia
badań nad twórczością osób niepełnosprawnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) skorzystać z wyszukiwarki internetowej i odszukać do informacje o wynikach badań
dotyczących twórczości osób niepełnosprawnych,
2) skorzystać z wyszukiwarki internetowej i odszukać informacje o wystawach prac osób
niepełnosprawnych,
3) zidentyfikować jakie wystawy prac osób niepełnosprawnych były organizowane w jego
miejscowości w ostatnim roku,
4) sporządzić sprawozdanie z realizacji ćwiczenia w formie elektronicznej,
5) zaprezentować rezultaty ćwiczenia na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 analiza przypadków,
 ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- arkusze papieru formatu A4 oraz przybory do pisania,
- literatura, zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,
- katalogi i informatory o wystawach prac osób niepełnosprawnych,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i z oprogramowaniem do edycji tekstu.
Ćwiczenie 2
Korzystając z załączonej listy efektów działań arteterapeutycznych wybierz
(indywidualnie) 10 najważniejszych według Ciebie efektów ukierunkowanych na osoby
niepełnosprawne.
Lista efektów działań arteterapeutycznych:
- rozwój osobowości,
- wzrost własnej kreatywności,
- leczenie i zapobieganie pogłębianiu się stanów chorobowych,
- obniżenie napięcia nerwowe, uspokajanie, wyciszenie,
- pomaga zrozumieć codzienne problemy,
- pełniejsze i swobodniejsze wyrażanie siebie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
- rozwijanie i pobudzanie wyobraz
ni,
- pomoc w uświadomieniu sobie własnych przekonań i uczuć oraz w lepszym zrozumieniu
siebie,
- uwalnianie od przykrych wspomnień i niepokojów,
- odreagowane nagromadzonych emocji,
- uaktywnienie sfery komunikacji niewerbalnej,
- rozwijanie własnych działań twórczych,
- uzewnętrznienie świata własnych przeżyć i odczuć,
- zaspokajanie potrzeb: akceptacji, bezpieczeństwa, współuczestniczenia, bycia
rozumianym i docenianym,
- pobudzenie sensoryczne  wielozmysłowe postrzeganie świata,
- poznawanie innych  zmiana optyki widzenia swoich problemów,
- akceptacja siebie i innych,
- wzmocnienie poczucia sprawstwa i bezpieczeństwa,
- zwiększanie się poziom samowiedzy i akceptacji siebie,
- wzmaganie się świadomości motywów własnych działań i zachowań,
- kreowanie przestrzeni, poznawanie dystansu i granic,
- tworzenie pozytywnych nawyków i reakcji,
- relaks, przyjemność, odpoczynek.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania. Należy zwrócić uwagę uczniom na szeroki wachlarz
efektów arteterapeutycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym arteterapii,
2) przeprowadzić analizę efektów działań arteterapeutycznych,
3) wybrać 10 najważniejszych efektów,
4) porównać własny wybór z wyborami kolegów z grupy oraz wskazać efekty powtarzające
się,
5) podjąć dyskusję na forum zespołu.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- papier formatu A4, przybory do pisania,
- literatura, zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Oddziaływanie barw i podstawy kompozycji plastycznej
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Namaluj koło barw posługując się farbami akwarelowymi lub plakatowymi przy
założeniu, że:
- z czerwieni wybierz na kolor podstawowy  karmin,
- z niebieskich wybierz na kolor podstawowy  ultramarynę,
- z żółcieni wybierz na kolor podstawowy  ciemną zółcień.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania. Należy zwrócić uwagę uczniom na znaczenie barw
podstawowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) narysować cyrklem na arkuszu A4 okrąg o dowolnych wymiarach,
2) podzielić okrąg na 6 równych części,
3) wypełnić co drugą cząstkę odpowiednim kolorem podstawowym,
4) wymieszać ze sobą farby z pary barw kontrastowych: pierwszą z trzecią, trzecią z piątą,
piątą z pierwszą,
5) wypełnić uzyskanymi barwami pochodnymi odpowiednie cząstki koła barw,
6) obrysować kontury okręgu i poszczególnych cząstek.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
 blok techniczny w formacie A4,
 cyrkiel,
 linijka,
 narzędzia cienko rysujące: ołówek, flamaster, cienkopis,
 gumka,
 farby akwarelowe,
 farby plakatowe,
 literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Określ, do jakiego rodzaju kompozycji można zakwalifikować kompozycje na
rysunkach:
A  kompozycja dynamiczna otwarta
B  kompozycja statyczna otwarta
D  kompozycja rytmiczna, wieloosiowa, otwarta
C  kompozycja centralna o układzie zamkniętym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wstaw litery A, B, C, D w odpowiednie pola.
Rys. do ćwiczenia 2. Rodzaje kompozycji
1. 2. 3. 4.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania. Należy zwrócić uwagę uczniom na przestrzeganie zasad
kompozycji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym kompozycji,
2) uzupełnić wiedzę o kompozycji korzystając z literatury uzupełniającej,
3) odszukać przykłady kompozycji dostępne w różnych z
ródłach (również w zasobach
Internetu),
4) przyjrzeć się dokładnie rysunkom załączonym do ćwiczenia,
5) dokonać wyboru i wpisać odpowiednie litery pod każdą z ilustracji,
6) przedstawić wynik ćwiczenia na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenie,
 dyskusja.
Środki dydaktyczne:
- literatura dotycząca kompozycji plastycznych,
- przykłady ilustracji odpowiadające poszczególnym rodzajom kompozycji,
- zestaw komputerowy z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.4. Stosowanie podstawowych technik plastycznych
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj kreślenie ołówkiem (o różnej twardości) na kartce papieru A4 podstawowych
linii, zgodnie z załączonym rysunkiem 1A, traktując to jako trening przed rozpoczęciem pracy
nad rysunkiem właściwym. Trening ten pozwoli Ci wyćwiczyć rękę oraz pomoże zdobyć
lekkość w rysowaniu poszczególnych elementów.
Następnie na kartce papieru A4 kilka razy narysuj odręcznie każdą figur przedstawionych
na rysunku B. Ten sam trening przećwicz na papierze formatu, np. B2.
A
B
Rys. 1. do ćwiczenia 1
Kolejny trening dotyczy rysowania nieregularnych kształtów (rysunek 2) na kartce
papieru A4 i w dużym formacie B2. Bardzo często rysując martwą naturę bądz
człowieka
musimy rysować linie nieregularnych kształtów, które też dobrze jest potrenować przed
rozpoczęciem pracy. Chcąc dobrze rysować należy uzyskać sprawność ręki i pełną nad nią
kontrolę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 2. do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania oraz literaturą rekomendowaną. Należy zwrócić uwagę
uczniom ma potrzebę wykonywania ćwiczeń doskonalących umiejętności rysowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z materiałem nauczania oraz pozycjami literatury dotyczącymi technik
rysowania,
2) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia oraz zgromadzić niezbędne materiały
i narzędzia rysunkowe,
3) wykonać ćwiczenie zgodnie z rysunkiem 1A przez (ok. 10 min),
4) wykonać ćwiczenie zgodnie z rysunkiem 1B przez (ok. 20 min),
5) wykonać ćwiczenie zgodnie z rysunkiem 2C przez (ok. 15 min),
6) zaprezentować rezultaty ćwiczenia na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenie praktyczne,
Środki dydaktyczne:
 deska rysunkowa lub sztaluga,
 zestaw ołówków o różnej twardości,
 blok rysunkowy w formacie A4,
 arkusz papieru w formacie B2,
 gumka,
 literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Ćwiczenie 2
Wykonaj kolorystyczne studium martwej natury, składającej się z 3 4 przedmiotów
o prostych kształtach, bez ozdób i dwóch gładkich materiałów (jeden, jako podłoże, drugi
jako tło dla przedmiotów). Zastosuj wybraną technikę malarską z wykorzystaniem koła barw
(mieszania barw na palecie).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania oraz literaturą rekomendowaną. Należy zwrócić uwagę
uczniom na potrzebę ciągłego obserwowania malowanych obiektów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wykonać ołówkiem szkic obserwowanych przedmiotów na kartce papieru A3 z bloku
technicznego,
2) zadbać o dobre rozmieszczenie (zakomponowanie) rysowanych przedmiotów na podłożu
(nie mogą być za małe i za duże),
3) zadbać o właściwe proporcje wewnętrzne przedmiotów,
4) zadbać o odpowiednie relacje wzajemnych wielkości poszczególnych przedmiotów
i odległości między nimi,
5) przystąpić do malowania, mieszając barwy na palecie, w celu uzyskania podobnych
odcieni kolorystycznych do tych, które występują w elementach martwej natury,
6) obserwować i zaznaczyć pędzlem światłocień i jego barwę, a także wzajemne wpływy
barw na siebie,
7) zadbać o pokazanie gradacji ważności przedmiotów podczas malowania (pokazać, które
przedmioty są ważniejsze, a które zlewają się z tłem),
8) poddać ocenie (korekcie) nauczyciela rezultat wykonania ćwiczenia,
9) uwzględnić rezultat korekty w ostatecznej wersji studium martwej natury.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 ćwiczenie praktyczne,
Środki dydaktyczne:
 sztaluga,
 blok techniczny A3,
 ołówek,
 gumka,
 farby do wyboru: akwarele, tempery, plakatówki,
 pędzle, cienki i grubszy (płaskie lub okrągłe do wyboru),
 naczynie na wodę,
 paleta (plastikowa tacka lub gruba tektura),
 literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.5. Organizacja pracowni plastycznej
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj regulamin pracowni plastycznej funkcjonującej w ramach warsztatów terapii
zajęciowej (WTZ) z uwzględnieniem następujących elementów:
 cele, zadania, struktura organizacyjna pracowni,
 prawa podopiecznych,
 obowiązki podopiecznych,
 organizacja życia codziennego,
 rewalidacja indywidualna i usprawnianie,
 współżycie społeczne i troskę o wspólne dobro,
 kompetencje, uprawnienia i zasady funkcjonowania samorządności
 instrukcje dotyczące przestrzegania higieny i porządku,
 instrukcje dotyczące przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
 instrukcje dotyczące przestrzegania przepisów przeciwpożarowych,
 instrukcje dotyczące przestrzegania przepisów ochrony środowiska,
 inne postanowienia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania. Należy zwrócić uwagę uczniom na wagę regulaminu
w prawidłowym funkcjonowaniu pracowni plastycznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w dostępnych materiałach informacje dotyczące regulaminów pracowni terapii
zajęciowej,
2) przeanalizować rozporządzenie w sprawie warsztatów terapii zajęciowej i odszukać
w nim zapisy dotyczące wymaganych regulaminów,
3) zidentyfikować w zasobach Internetu przykłady regulaminów dla warsztatów terapii
zajęciowej i przeprowadzić ich analizę krytyczną,
4) sporządzić własny projekt regulaminu dla pracowni plastycznej w ramach WTZ,
z uwzględnieniem przeprowadzonych analiz i elementów zapinanych w poleceniu
ćwiczenia,
5) zapisać projekt w edytorze tekstu i wydrukować w kilku egzemplarzach,
6) zaprezentować regulamin kolegom z grupy i uzyskać informacje zwrotną o jego jakości,
7) przedstawić projekt regulaminu pracowni plastycznej do oceny nauczyciela.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 dyskusja,
 ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- rozporządzenie w sprawie warsztatów terapii zajęciowej,
- zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
- przybory do pisania i notowania,
- literatura zgodna z materiałem 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Zidentyfikuj minimum 20 pracowni o profilu plastycznym z obszaru całego kraju
i wyodrębnij ich wspólne oraz specyficzne obszary zainteresowań.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Uczniowie powinni zapoznać się ze wskazanymi przez nauczyciela
fragmentami materiału nauczania. Należy zwrócić uwagę uczniom na potrzebę analizowania
przykładów dobrych praktyk dla doskonalenia funkcjonowania pracowni terapii zajęciowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) skorzystać z wyszukiwarki internetowych (np. www.google.pl) w celu pozyskania
odpowiednich informacji,
2) przeprowadzić selekcję uzyskanych informacji z uwzględnieniem kryterium
umiejscowienia pracowni w każdym z województw,
3) dokonać analizy wyselekcjonowanych informacji,
4) określić wspólne obszary zainteresowań analizowanych pracowni,
5) wyodrębnić specyficzne obszary zainteresowań analizowanych pracowni,
6) sporządzić notatkę z realizacji ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 analiza przypadków,
 ćwiczenie.
Środki dydaktyczne
- poradnik dla ucznia oraz literatura zgodna z rozdziałem 7 poradnika dla nauczyciela,
- zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie prac
plastyczno-technicznych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1, 2, 3, 4, 5, 9, 10, 11, 12, 14, 16, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
 zadania 9, 13, 14, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każda prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne z zajęć praktycznych:
 dopuszczająca  za rozwiązanie, co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczna  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dobra  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobra  za rozwiązanie, 18 zadań w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. d, 4. a, 5. c, 6. a, 7. d, 8. b, 9. c, 10. b, 11. a,
12. d, 13. c, 14. b, 15. d, 16. a, 17. b, 18. c, 19. a, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Rozróżnić funkcje sztuki plastycznej B P b
2 Wymienić działy sztuki plastycznej A P c
Rozróżniać dyscypliny zaliczane do sztuk
3 B P d
plastycznych
4 Opisać podstawowe techniki malarskie B P a
5 Scharakteryzować, czym jest grafika B P c
Zinterpretować wyniki badań nad twórczością
6 B P a
osób niepełnosprawnych
7 Określić efekty działań arteterapeutycznych B P d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
8 Rozróżnić barwy podstawowe A P b
Zinterpretować mechanizm powstawania barw
9 C PP c
pochodnych
10 Scharakteryzować cechy barw B P b
Wyjaśnić, w jaki sposób barwy oddziałują na
11 B P a
człowieka
12 Zdefiniować kompozycję w plastyce B P d
Rozróżnić i scharakteryzować rodzaje
13 C PP c
kompozycji
Zidentyfikować układy kompozycji na
14 C PP b
podstawie analizy dział
Rozróżnić narzędzia do rysowania i sporządzać
15 B P d
proste szkice i rysunki
Zastosować odpowiednie technik malarskie do
16 B P a
zajęć terapeutycznych
17 Określić cele i zadania dla pracowni plastyczne B P b
Dobrać rodzaje prac plastycznych do
18 C PP c
predyspozycji uczestników zajęć
Promować i eksponować wytwory prac
19 C PP a
plastycznych uczestników terapii zajęciowej
Utworzyć i przestrzegać zapisów regulaminu
20 B P d
pracowni plastycznej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcje dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udziel odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znaki X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie określić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeżeli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Materiał nauczania:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 kata odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Dla sztuki plastycznej jedną z podstawowych funkcji jest
a) funkcja filozoficzna.
b) funkcja terapeutyczna.
c) funkcja informacyjna.
d) funkcja empiryczna.
2. Podstawowe działy sztuki plastycznej obejmują
a) formy wizualne.
b) formy wielowymiarowe.
c) formy płaszczyznowe (kreowanie obrazu).
d) formy nieregularne.
3. Jedną z dyscyplin zaliczanych do sztuk plastycznych jest
a) estetyka.
b) linoryt.
c) werniks.
d) rysunek.
4. Do technik malarskich nie można zaliczyć
a) szrafirunku.
b) akwareli.
c) graffiti.
d) al secco.
5. Grafikę w zależności od funkcji można podzielić na
a) aplikacyjną.
b) komputerową.
c) warsztatową.
d) manualną.
6. Wyniki badań nad twórczością osób niepełnosprawnych wykazały, że
a) rysunek jest środkiem porozumiewania się z dzieckiem niepełnosprawnym.
b) są one niewyuczalne.
c) sztuki plastyczne nie pobudzają do aktywności.
d) deficyty biologiczne i rozwojowe nie pobudzają do twórczości.
7. Efektem działań arteterapeutycznych nie jest
a) rozwój osobowości.
b) pozawerbalne porozumiewanie się.
c) pobudzenie sensoryczne.
d) zwiększenie napięcia nerwowego.
8. Do barwy zasadniczej nie można zaliczyć koloru
a) koloru czerwonego.
b) koloru czarnego.
c) koloru niebieskiego.
d) koloru żółtego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
9. Barwy pochodne powstają przez zmieszanie
a) koloru żółtego z niebieskim, co daje kolor zielony.
b) koloru niebieskiego z czerwonym, co daje kolor fioletowy.
c) koloru czerwonego z czarnym, co daje kolor brązowy.
d) żółtego z czerwonym, co daje kolor pomarańczowy.
10. Cechą barwy nie jest
a) ton.
b) przenikliwość.
c) walor.
d) nasycenie.
11. Z psychologicznego punku widzenia barwy oddziałują na człowieka, bowiem
a) barwy zgaszone rozweselają.
b) barwy ciemne wprowadzają nastrój powagi.
c) barwy jasne oddziałują pogodnie.
d) barwy nasycone ożywiają.
12. Kompozycja w plastyce to
a) tworzenie specyficznego bezładu w przestrzeni obrazu,
b) ułożenie wielu różnych brył i figur zgodnie z zasadami kompozycji przestrzennej,
c) zespół przypadkowo dobranych i celowo ułożonych elementów graficznych.
d) uporządkowany układ konkretnych elementów płaszczyzny tworzący spójną
logiczną całość, składający się z brył, figur, plam i linii.
13. Kompozycją płaską nazywamy
a) organizację kompozycyjną form, które składają się z elementów trójwymiarowych
i które umieszczone są na płaszczyz
nie.
b) organizację kompozycyjną form, które składają się z elementów bryłowych i które
umieszczone są na płaskiej powierzchni.
c) organizację kompozycyjną form, które składają się z elementów płaskich i które
umieszczone są na płaszczyz
nie.
d) organizację kompozycyjną form, które składają się z elementów przestrzennych i
które umieszczone są na twardym podłożu.
14. Do typowych rodzajów kompozycji płaskich i przestrzennych nie można zaliczyć
a) układu centralnego.
b) układy osiowego.
c) układu dynamicznego.
d) układu symetrycznego.
15. W technice rysowania jako podstawowe narzędzia stosowane są
a) sztaluga i kredki pastelowe.
b) stół kreślarski i komputer.
c) flamastry i mazaki.
d) ołówek i kredka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
16. W terapii zajęciowej nie można stosować m.in. technik malarskich takich jak
a) polichromia.
b) technika malowania na tkaninie.
c) technika malowania na szkle i ceramice.
d) technika akwarelowa.
17. Cel warsztatów terapii zajęciowej, który nie jest możliwy do zrealizowania w pracowni
plastycznej to
a) kształcenie umiejętności obserwacji przez podopiecznych.
b) kształtowanie specjalistycznych umiejętności zawodowych.
c) kształtowanie śmiałości wypowiedzi plastycznej.
d) rozwijanie zainteresowań plastycznych oraz przygotowywanie do odbioru sztuki.
18. W pracowni plastycznej, w związku ze sposobem prowadzenia zajęć, można wyróżnić
następujące kategorie prac wykonywanych przez podopiecznych
a) prace ekonomicznie opłacalne.
b) prace systematycznie powtarzane.
c) prace na określony temat.
d) prace zaplanowane przez sponsorów.
19. Rezultaty prac plastycznych wykonane prze podopiecznych powinny być promowane
zwłaszcza poprzez
a) organizację wystaw i konkursów.
b) publikacje w mediach.
c) ustawicznie prowadzoną sprzedaż prac.
d) instytucje współfinansujące warsztaty terapii zajęciowej.
20. W regulaminie funkcjonowania pracowni plastycznej, w ramach warsztatów terapii
zajęciowej, należy m.in. określić
a) zasady postępowania na wypadek kataklizmów.
b) zakresy czynności terapeuty.
c) zasady udzielania pomocy przedlekarskiej.
d) prawa i obowiązki podopiecznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Wykonywanie prac plastyczno-technicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Test 2
ZADANIE TYPU  PRÓBA PRACY
Instrukcja dla nauczyciela
W badaniu osiągnięć ucznia w jednostce modułowej:  Wykonywanie prac plastyczno-
technicznych przewiduje się zastosowanie zadania typu  próba pracy , gdyż pozwoli ono
sprawdzić poziom ukształtowanych u uczniów umiejętności praktycznych.
Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków dla ucznia, umożliwiających
w określonym czasie wykonanie zadania. Uczeń powinien mieć udostępnione niezbędne
wyposażenie, tj.:
przedmioty do martwej natury o prostych kształtach, pozbawione ozdób:
przedmiot skonstruowany na zasadzie bryły obrotowej (wazonik, garnek, kubek,
itp.),
przedmiot o cechach prostopadłościennych (pudełko, kubik, skrzyneczka),
przedmiot w kształcie kulistym (piłeczka, jabłko, pomarańcza),
2 draperie gładkie bez wzorów o stonowanych odcieniach, jedna jaśniejsza w walorze od
drugiej, mogą różnić się temperaturą,
papier techniczny o formacie A4, A3 i B2,
zestaw przyborów malarsko-rysunkowych (ołówki, gumka, farby malarskie oraz inne
akcesoria),
sztaluga,
paleta.
Szacuje się, iż na wykonanie poniższego zadania wystarczy 4 godziny dydaktyczne.
Instrukcja i zadanie dla ucznia
Przygotuj studium kolorystyczne martwej natury (według układu zaproponowanego
przez nauczyciela) z wykorzystaniem technik rysunku, wybranych technik malarskich oraz
z uwzględnieniem zasad kompozycji.
Umiejętności podlegające ocenie
Maksymalna
Uzyskany
Lp. Czynność wykonana przez ucznia liczba
wynik
punktów
1 Planowanie i organizowanie stanowiska pracy 10
Dobieranie odpowiednich narzędzi rysunkowo-
2 10
-malarskich
Rozmieszczenie na papierze przy pomocy ołówka,
3 przedmiotów składających się kompozycję martwej 10
natury
Szkicowanie ołówkiem poszczególnych przedmiotów
4 10
z zachowaniem wewnętrznych proporcji
Szkicowanie ołówkiem poszczególnych przedmiotów
starając się zadbać o odpowiednie relacje wzajemnych
5 wielkości poszczególnych przedmiotów i odległości 10
między nimi
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Mieszanie farb na palecie, w celu uzyskania odcieni
6 kolorystycznych występujących w zaproponowanej 10
martwej naturze
7 Określenie kierunku światła 10
Zaznaczenie pędzlem światłocienia, jego barwy, a
8 także wzajemnego wpływu sąsiadujących barw na 10
siebie
Ukazanie, które przedmioty są w określonym otoczeniu
9 ważniejsze, wyraz
niejsze, mocniej się eksponują, a 10
które bardziej zespalają się z danym tłem
Zakończenie zadania, podpisanie pracy i
10 10
uporządkowanie stanowiska
Klucz oceniania
10 pkt  czynność wykonana bezbłędnie z pełnym umotywowaniem dokonanych
wyborów.
9 pkt  czynność wykonana bezbłędnie, drobne nieprawidłowości w umotywowaniu
dokonywanych działań.
8 pkt  przy wykonaniu czynności wystąpiły drobne, nieistotne dla całego procesu
błędy.
7 pkt  przy wykonaniu czynności wystąpiło kilka błędów, które w wyniku
przeprowadzonej korekty naprawiono.
5 pkt  najważniejsze elementy danej czynności zostały wykonane, wykonanie
jednak całej czynności wymagało dokonania wielu poprawek.
0 pkt  czynność wykonana błędnie.
Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne:
Ocena Minimalna liczba
uzyskanych punktów
dopuszczający 60
dostateczny 72
dobry 85
bardzo dobry 95 i więcej
Sposób oceny
Nauczyciel ocenia indywidualnie ucznia podczas wykonywania zadania metodą
obserwacji. Ocenia poprawność wykonywanych, poszczególnych czynności przez ucznia,
jego postawę podczas pracy i po jej zakończeniu, technikę rysunku i malarstwa oraz efekt
końcowy  wrażenie estetyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
7. LITERATURA
1. Bogdanowicz M., Kisiel B. Przasnyska M.: Metoda Weroniki Sherborne w terapii
i wspomaganiu rozwoju dziecka. WSiP, Warszawa 1998
2. Bogdanowicz M: Terapia pedagogiczna. Przewodnik bibliograficzny. Harmonia 2005
3. Buchalter Susan I.: Terapia sztuką. Praktyczny poradnik. Zysk i S-ka, 2006
4. Fałkowska-Rękawek E.: Podstawy projektowania odzieży. WSiP, Warszawa 2000
5. Franczyk A., Krajeńska K.: Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym
z deficytami i zaburzeniami rozwoju. Oficyna wydawnicza Impuls, Kraków, 2003
6. Hoffman H., A
ukaszewski B., A. Olszewski: Podstawy kompozycji plastycznej 
wybrane zagadnienia. Wyd. Skrypt Politechnika Radomska, Radom 1998
7. Hohensee-Ciszewska H.: ABC wiedzy o plastyce. WSiP, Warszawa 1988
8. Hormon J., Smith R., Wright M.: Szkoła rysowania i malowania. Wydawnictwo Arkady,
Warszawa 2002
9. Hornowski B.: Badania nad rozwojem psychicznym dzieci i młodzieży na podstawie
rysunku postaci ludzkiej. Wrocław 1982
10. Hulek A.: Teoria i praktyka w rehabilitacji inwalidów. PZWL Warszawa 1969.
11. Jędrych D.: Twórczość plastyczna dzieci i młodzieży niepełnosprawnej 
http://www.publikacjeoswdnr.republika.pl/djedruchtworczosc.doc
12. Kadusan H., Schaefer Ch.: Techniki terapeutyczne, Zabawa w psychoterapii, GWP,
Gdańsk, 2002
13. Knapik M., Sacher W.A. (red): Sztuka w edukacji i terapii, Kraków, Oficyna
Wydawnicza Impuls 2005
14. Konieczna E. J.: Arteterapia w teorii i praktyce. Impuls, Kraków 2003
15. Kulczycki M.: Arteterapia i psychologia kliniczna. W: Artererapia (III), Zeszyt Naukowy
Akademii Muzycznej we Wrocławiu nr 57. Wrocław 1990
16. Larkowa H.: Człowiek niepełnosprawny. PWN, Warszawa 1987
17. Lipkowski O.: Pedagogika Specjalna. PWN, Warszawa 1981
18. Maas Violet F.: Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji
sensorycznej. WSiP 2005
19. Marek E. (2004), Arteterapia jako metoda wspomagająca pracę wychowawczą.
W: Sztuka w edukacji i terapii, (red) M. Knapik, W.A. Sacher. Kraków, Oficyna
Wydawnicza Impuls
20. Milanowska K.: Techniki terapii zajęciowej. PZWL, Warszawa 1987
21. Milanowska K.: Terapia zajęciowa. PZWL, Warszawa 1986
22. Olechnowicz H.: Metody aktywizowania głębiej upośledzonych umysłowo. WSiP,
Warszawa 1983
23. Oster G.D., Goud P.: Rysunek w psychoterapii. GWP, Gdańsk 2002
24. Parramón J. M., Galbó M.: Perspektywa w rysunku i malarstwie. WSiP, Warszawa 1993
25. Parramón J. M.: Jak malować. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1993
26. Pileccy S.J.: Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności
umysłowej. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków, 2003
27. Piszczek M.: Terapia zabawą. Terapia przez sztukę. Centrum Metodyczne Pomocy
Psychologiczno - Pedagogicznej MEN, Warszawa 1997
28. Rewalidacja przez sztukę osób niepełnosprawnych
http://www.tecza.org/art.php?dzial=osrodki&id=odm_rewalid
29. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca
2004 r. w sprawie warsztatów terapii zajęciowej (Dz. U.04.63.587 z póz
n. zm.)
30. Smith R.: Tajemnice warsztatu artysty. Muza S.A., Warszawa 1994
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
31. Specyficzne potrzeby osób z głębokim upośledzeniem umysłowym a arteterapia
http://www.scholaris.edu.pl/cms/index.php/news/show_art?id=GK13A5WT6U7WI8Q0
WP343I7I&cat_id=254
32. Sztuka  http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztuka#Sztuki_plastyczne.
33. Szulc W.: Sztuka i terapia. CMDNŚSzM, Warszawa 1993
34. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudniania osób niepełnosprawnych (dz. U. Nr 123, poz. 776, z póz
n. zm.).
35. Wallon Ph., Cambier A., Engelhart D.: Rysunek dziecka, Warszawa 1993.
36. Wendreńska I.: Świąteczne warsztaty Integracyjne jako jedna z form stymulacji osób
o specyficznych możliwościach edukacyjnych. W: Sztuka w edukacji i terapii, (red)
M. Knapik, W.A. Sacher. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2004
Strony internetowe:
http://www.publikacjeoswdnr.republika.pl/djedruchtworczosc.doc
http://www.tecza.org/art.php?dzial=osrodki&id=odm_rewalid
Artykuły w czasopismach:
1. Arciszewska-Binnebesel A.: Refleksje nauczyciela z pracy z dziećmi upośledzonymi
umysłowo uzdolnionymi plastycznie. Wychowanie na co Dzień  2002, nr 2 3, s. 32 33.
2. Bielska B.: Malowanie rękami jako niekonwencjonalna forma ekspresji. Szkoła
Specjalna  2001, nr 1, s. 31 35
3. Byszewski J.: Sztuka dla wszystkich. Warsztaty plastyczne z dziećmi młodzieżą
specjalnej troski. Plastyka w Szkole  1986, nr 3, s.178
4. Chęcińska M. : Plastyka leczy, uczy, wychowuje. Plastyka i Wychowanie  1996, nr 3,
s. 30 31
5. Citko Z.: Z doświadczeń warsztatów terapii plastycznej. Plastyka i Wychowanie  1993,
nr 5, s. 17 18
6. Dziamska D.: Origami w terapii i edukacji. Edukacja i Dialog  1995, nr 4, s. 58 59
7. Gajo Alicja B.: Dlaczego dziecko rysuje? Życie Szkoły.  2003, nr 1, s. 45 47
8. Głowacka E.: Formy aktywności przestrzeni w rysunku dziecka neurotycznego. Plastyka
i Wychowanie  1993, nr 5, s. 18 20
9. Jastrząb J.: Techniki plastyczne w terapii dzieci dyslektycznych. Życie Szkoły  1985,
nr 6, s. 317 322.
10. Karwowska-Struczyk M.: Autoekspresja plastyczna dziecka wyrazem jego rozwoju.
Wychowanie w Przedszkolu  1988, nr 9, s. 481 485.
11. Kukuła E.: Zajęcia plastyczne a zajęcia terapeutyczne. Plastyka i Wychowanie  1993, nr
3, s. 54 57.
12. Lech A: Terapia plastyką. Nowe w Szkole  2004, nr 4, s. 11 13
13. A
ukomska E.: Rola plastyki w rewalidacji dzieci lekko upośledzonych umysłowo. Szkoła
Specjalna  1999, nr 1, s. 32 39
14. Miller H.: Twórczość plastyczna dziecka lekko upośledzonego umysłowo, jako forma
rewalidacji. Szkoła Specjalna  2000, nr 2/3, s. 124 128
15. Minta D.: Terapeutyczne znaki w ekspresji plastycznej dziecka. Plastyka i Wychowanie 
1995, nr 1, s. 24 25
16. Mroziewicz M.: Rysunek dziecka upośledzonego umysłowo. Plastyka i Wychowanie 
1996, nr 3, s. 23 25
17. Muraszko B.: Arteterapia czyli psychorysunek. Edukacja i Dialog  1995, nr 10, s. 49 50
18. Tartas T: Ekspresja plastyczna dzieci. Wychowanie w Przedszkolu.  1993, nr 7, s. 410
 412, 421  423
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
19. Sikorski W.: Terapeutyczne walory twórczości plastycznej. Problemy Opiekuńczo-
-Wychowawcze  1997, nr 5, s.40 42
20. Stawecka A.: Twórczość plastyczna w kompensacji dzieci przewlekle chorych.
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne  2004, nr 3, s. 13 16
21. Stawecka A.: Kompensacyjna funkcja działalności plastycznej dzieci przewlekle chorych
 propozycja wprowadzenia elementów arteterapii. Edukacja  2003, nr 2, s. 102 109
22. Warchoł K.: Orgiami uczy i bawi (wykorzystanie technik orgiami do pracy z dziećmi
upośledzonymi w stopniu lekkim i umiarkowanym). Szkoła Specjalna  2000, nr 5,
s. 259 261
23. Wiśniewska L.: Terapia plastyką. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze  2003, nr 7,
s. 50 51
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34