MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Leszek Jaszczyk
Wykonywanie prac zwiÄ…zanych z pozyskiwaniem drewna
833[02].Z3.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Jan Komorowicz
mgr in\
. Jan Przygodzki
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Leszek Jaszczyk
Konsultacja:
mgr in\
. Marian Nowotnik
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[02].Z3.02
Wykonywanie prac zwiÄ…zanych z pozyskiwaniem drewna, zawartego w programie nauczania
dla zawodu 833[02] Operator maszyn leśnych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Klasyfikacja surowca drzewnego i wyróbka sortymentów drzewnych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian postępów 17
4.2. Pomiar, obliczanie miÄ…\
szości i cechowanie surowca drzewnego 18
4.2.1. Materiał nauczania 18
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 26
4.3. Organizacja prac na składnicach, korowanie i zrębkowanie drewna 27
4.3.1. Materiał nauczania 27
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.3.3. Ćwiczenia 31
4.3.4. Sprawdzian postępów 33
4.4. Transport leśny drewna 34
4.4.1. Materiał nauczania 34
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.4.3. Ćwiczenia 38
4.4.4. Sprawdzian postępów 39
4.5. Konserwacja i remonty dróg leśnych 40
4.5.1. Materiał nauczania 40
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 44
4.5.3. Ćwiczenia 44
4.5.4. Sprawdzian postępów 45
5. Sprawdzian osiągnięć 46
6. Literatura 50
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o klasyfikacji surowca drzewnego
i wyróbce sortymentów drzewnych, pomiarze, obliczaniu mią\
szości i cechowaniu surowca
drzewnego jak równie\
o organizacji prac na składnicach leśnych, korowaniu i zrębkowaniu
drewna oraz transporcie leśnym, w tym konserwacji i remontach dróg leśnych. W poradniku
znajdziesz:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań; zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
W czasie wykonywania ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminy i przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcje przeciwpo\
arowe, obowiÄ…zujÄ…ce podczas
poszczególnych rodzajów prac.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie wykonywania ćwiczeń musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, obowiÄ…zujÄ…cych podczas
poszczególnych rodzajów prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 833[02].Z3
U\
ytkowanie lasu
833[02].Z3.01
Określanie cech i właściwości
surowca drzewnego
833[02].Z3.02
Wykonywanie prac
zwiÄ…zanych
z pozyskiwaniem drewna
833[02].Z3.03
Pozyskiwanie produktów
ubocznych lasu oraz
prowadzenie gospodarki
Å‚owieckiej
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozpoznać podstawowe gatunki drewna iglastego i liściastego na podstawie
makroskopowej budowy drewna,
- rozpoznawać podstawowe gatunki drzew leśnych,
- rozpoznać wady drewna surowego nieobrobionego,
- rozpoznać wady budowy drewna,
- określić zastosowanie drewna w zale\
ności od jego wad,
- posługiwać się narzędziami warsztatowymi,
- określić budowę i zasady działania mechanizmów maszyn i urządzeń,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie,
- stosować narzędzia pomiarowe zgodnie z ich przeznaczeniem,
- posługiwać się normami,
- wykonywać i odczytywać szkice, schematy i rysunki,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
 organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posłu\
yć się przyrządami do pomiaru surowca drzewnego,
- dokonać pomiaru drzewa stojącego,
- rozró\
nić czynności związane wyróbką sortymentów drzewnych,
- dokonać pomiaru długości i średnicy drewna,
- obliczyć ilość i objętość wyrobionych sortymentów,
- obliczyć mią\
szość wyrobionych sortymentów,
- określić przeznaczenie drewna zgodnie z klasyfikacją jakościowo- wymiarową,
- wykonać czynności związane z sortowaniem drewna,
- wykonać czynności związane z obróbką drewna,
- określić czynności związane z odbiórką drewna,
- określić czynności związane z transportem drewna,
- wykonać prace pomocnicze przy obsłudze rębaków i korowarek mechanicznych,
- wykonać prace związane z naprawą i konserwacją dróg leśnych.
- posłu\
yć się mapą przeglądową drzewostanów,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Klasyfikacja surowca drzewnego i wyróbka sortymentów
drzewnych
4.1.1. Materiał nauczania
Polska starając się o uzyskanie członkostwa w Unii Europejskiej została zobowiązana na
mocy Układu Europejskiego do dostosowania swojego ustawodawstwa do systemu prawa
obowiązującego w Unii. Wejście Polski w struktury unijne wiązało się ze zobowiązaniem do
przyjęcia 80% przepisów prawnych Unii Europejskiej, co dotyczyło równie\
przepisów
związanych z normalizacją i samych norm. Wprowadzona w roku 1995 obligatoryjność
stosowania Polskich Norm dotyczÄ…cych surowca drzewnego, zmieniona w 1999 roku na
dobrowolność stosowania norm w handlu surowcem drzewnym, ostatecznie Ustawą z dnia
12 września 2002 roku uregulowała system wprowadzania norm do stosowania, w tym
równie\
norm Unii Europejskiej. ZasadniczÄ… zmianÄ… zawartÄ… w ustawie jest mo\
liwość
stosowania w krajowym obrocie handlowym równie\
innych norm ni\
tylko polskie.
Aktualnie zagadnienia dotyczÄ…ce zasad klasyfikacji i pomiaru surowca drzewnego
w Polsce zawarte sÄ… w:
 Ustawie z 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. nr 169, poz. 1386),
 Ustawie z 31 marca 2004 r. o klasyfikacji drewna surowego nieobrobionego (Dz. U. nr
93, poz. 886),
 Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 14 września 2004 r. w sprawie szczegółowego
sposobu dokonywania pomiarów drewna surowego nieobrobionego oraz niektórych jego
właściwości (Dz. U. nr 208, poz. 2126).
Ustawa z 12 września 2002 r. o normalizacji
Ustawa definiuje pojęcia m.in. normalizacji, dokumentu normalizacyjnego i normy.
Polska Norma mo\
e być wprowadzeniem normy europejskiej lub międzynarodowej.
Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.
Ustawa z 31 marca 2004 r. o klasyfikacji drewna surowego nieobrobionego
Ustawa reguluje zasady klasyfikacji drewna surowego nieobrobionego przeznaczonego
do obrotu handlowego jako  klasyfikowane EEC . Stosowanie przez dokonujÄ…cych obrotu
handlowego drewnem surowym nieobrobionym klasyfikacji z niniejszej normy jest
dobrowolne. W rozumieniu ustawy drewno surowe nieobrobione oznacza drzewo ścięte,
pozbawione wierzchołka i gałęzi, w korze lub bez kory, po przerzynce lub łupane. Drewno
surowe nieobrobione klasyfikuje się podając łącznie: gatunek ściętego drzewa, jego przyjętą
nazwę, wymiary i jakość.
Przedmiotem klasyfikacji według wymiarów jest:
- drewno surowe nieobrobione niezale\
nie od długości,
- drewno długie  drewno surowe nieobrobione, które jest mierzone w sztukach
pojedynczo i którego mią\
szość wyra\
a siÄ™ w m3,
- drewno długie w postaci \
erdzi i słupów,
- drewno w stosach.
Drewno surowe nieobrobione niezale\
nie od długości klasyfikuje się przy zastosowaniu
stopniowania średnicy bez kory co 10 cm:
- klasa L0  o średnicy do 10 cm,
- klasa L1  o średnicy od 10 do 19 cm,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- klasa L2  o średnicy od 20 do 29 cm,
- klasa L3  o średnicy od 30 do 39 cm,
- klasa L4  o średnicy od 40 do 49 cm,
- klasa L5  o średnicy od 50 do 59 cm,
- klasa L6  o średnicy co najmniej 60 cm.
Ponadto poszczególne klasy mogą być podzielone na podklasy A i B, gdzie
odstopniowanie na średnicy w ramach danej podklasy wynosi 5 cm.
Drewno surowe nieobrobione mierzone w sztukach pojedynczo klasyfikuje się według
następujących klas:
- klasa H1  o minimalnej długości 8 m i minimalnej średnicy górnej bez kory 10 cm,
- klasa H2  o minimalnej długości 10 m i minimalnej średnicy górnej bez kory 12 cm,
- klasa H3  o minimalnej długości 14 m i minimalnej średnicy górnej bez kory 14 cm,
- klasa H4  o minimalnej długości 16 m i minimalnej średnicy górnej bez kory 17 cm,
- klasa H5  o minimalnej długości 18 m i minimalnej średnicy górnej bez kory 22 cm,
- klasa H6  o minimalnej długości 18 m i minimalnej średnicy górnej bez kory 30 cm.
- Drewno długie w postaci \
erdzi i słupów klasyfikuje się następująco:
- klasa P1  o średnicy bez kory do 6 cm,
- klasa P2  o średnicy bez kory od 7 do 13 cm,
- klasa P3  o średnicy bez kory co najmniej 14 cm.
- Drewno surowe nieobrobione w stosach klasyfikuje się według klas:
- klasa S1  wałki i kłody o średnicy bez kory od 3 do 6 cm,
- klasa S2  wałki i kłody o średnicy bez kory od 7 do 13 cm,
- klasa S3  wałki i kłody o średnicy bez kory co najmniej 14 cm oraz szczapy.
Klasyfikując drewno surowe nieobrobione według jakości uwzględnia się następujące
właściwości:
- krzywiznÄ™,
- skręt włókien,
- zbie\
ystość,
- sęki otwarte zdrowe oraz zepsute,
- sęki zarośnięte,
- rdzeń mimośrodowy,
- drewno reakcyjne,
- drewno ciągliwe (gat. liściaste),
- twardzicÄ™ (gat. iglaste),
- nieregularny kształt (spłaszczenia),
- pęknięcia okrę\
ne, rdzeniowe, czołowo-boczne oraz pęknięcia mrozowe,
- pochodzenie z posuszu,
- zabarwienie.
Drewno surowe nieobrobione, klasyfikowane według jakości, dzieli się następująco:
- klasa A/EEC  do której zalicza się drewno zdrowe, posiadające najwy\
sze cechy
jakościowe, wolne od wad lub posiadające wady mało istotne, nieograniczające jego
wartości u\
ytkowej,
- klasa B/EEC  do której zalicza się drewno przeciętnej jakości, w tym drewno
pochodzące z posuszu, posiadające jedną lub kilka spośród następujących wad: niewielka
krzywizna i skręt włókien, niewielka zbie\
ystość, brak du\
ych sęków, nieliczne małe lub
średnie zdrowe sęki, mała liczba sęków zepsutych o niewielkich rozmiarach, lekko
mimośrodowy rdzeń, stosunkowo małe nieregularności kształtu lub inne pojedyncze
wady równowa\
one dobrą jakością ogólną,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- klasa C/EEC  do której zalicza się drewno, które ze względu na swoje wady nie mo\
e
być zaliczone ani do klasy A/EEC, ani do klasy B/EEC, ale posiada jakość pozwalającą
na jego wykorzystanie do celów przemysłowych.
Drewno długie klasy jakości A/EEC i C/EEC powinno posiadać nie dające się usunąć
oznaczenie swojej klasy. Umieszczenie oznaczenia klasy nie jest konieczne w przypadku
drewna długiego klasy jakości B/EEC. Oznaczenia klas umieszcza dokonujący obrotu
handlowego drewnem surowym nieobrobionym.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 września 2004 r.
Rozporządzenie określa szczegółowy sposób dokonywania pomiarów poszczególnych
parametrów drewna, o których traktuje rozdział 4.2.
Normy przydatne w praktyce, wyłączone z katalogu norm
Wycofanie normy ze względu na merytoryczną dezaktualizację jej treści oznacza
wyłączenie jej ze zbioru norm aktualnych. Wycofanie normy z katalogu norm nie mo\
na
uto\
samiać z jej uniewa\
nieniem. Obecnie stosowanie normy jest dobrowolne, a jej
dezaktualizacja nie wiÄ…\
e siÄ™ z prawnym zakazem stosowania normy wycofanej.
W tematyce związanej z klasyfikacją drewna aktualność zachowała dotychczas większość
norm dotyczÄ…cych klasyfikacji surowca drzewnego:
- norma PN-92/D-95017 Surowiec drzewny. Drewno wielkowymiarowe iglaste. Wspólne
wymagania i badania,
- norma PN-92/D-95008 Surowiec drzewny. Drewno wielkowymiarowe liściaste. Wspólne
wymagania i badania,
- norma PN-91/D-95018 Surowiec drzewny. Drewno średniowymiarowe. Wspólne
wymagania i badania,
- norma PN-91/D-95019 Surowiec drzewny. Drewno małowymiarowe,
- norma PN-91/D-95009 Surowiec drzewny. Zrębki leśne.
Normy te od lat wykorzystywane są przy podpisywaniu umów kupna-sprzeda\
y drewna.
Norma PN-92/D-95017 w PGL Lasy Państwowe została zastąpiona warunkami technicznymi
Zarządzenie nr 47 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 31 maja 2002 r.),
o podobnym zakresie tematycznym, jako warunkami wyjściowymi do negocjacji
z odbiorcami surowca drzewnego.
Norma PN-92/D-95017 ma zastosowanie do drewna wielkowymiarowego wszystkich
rodzimych gatunków drzew iglastych, co ró\
ni ją od norm PN-EN, gdzie klasyfikacji jakości
surowca drzewnego poświęcono zazwyczaj oddzielną normę dla ka\
dego gatunku drzewa.
W praktyce stosowana jest do klasyfikacji drewna tartacznego iglastego. Po opracowaniu
warunków technicznych w PGL Lasy Państwowe jej zastosowanie zmalało. Jakość surowca
drzewnego została podzielona na cztery klasy: A, B, C i D. Surowiec, który nie spełnia
wymagań najsłabszej klasy D jest przeznaczany na papierówkę (S2) lub opał (S4). Norma ta
przewiduje określenie jakości całej dłu\
ycy na podstawie cech i wad drewna na odcinku
czterech metrów począwszy od dolnego końca sztuki. Ró\
ni to tÄ™ normÄ™ od PN-EN, gdzie
jakość dłu\
ycy jest określana na całej długości sztuki.
Norma PN-92/D-95008 ma zastosowanie do drewna wielkowymiarowego krajowych
gatunków drzew liściastych. Jest powszechnie wykorzystywana do klasyfikacji surowca
tartacznego. Podobnie jak normy PN-EN zakłada konieczność określania jakości surowca na
podstawie cech i wad występujących na całej długości klasyfikowanej sztuki surowca. Jakość
surowca drzewnego została określona w podziale na cztery klasy: A, B, C i D. Surowiec nie
spełniający wymogów najni\
szej klasy jakości D przeznaczany jest na papierówkę (S2) i opał
(S4).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Tabela 1. Wymagania jakościowo-wymiarowe wielkowymiarowego drewna iglastego [7, s. 12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Tabela 2. Wymagania jakościowo-wymiarowe wielkowymiarowego drewna liściastego [7, s. 13]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Norma PN-91/D-95018 charakteryzuje się wyró\
nieniem w klasyfikacji surowca
średniowymiarowego grup i podgrup związanych z du\
ym zró\
nicowaniem sposobu
wykorzystania tego rodzaju surowca. W grupie S1 obowiązują największe wymagania
odnośnie średnicy i krzywizny surowca. W grupie tej występują sortymenty: S10  określane
mianem surowca kopalniakowego oraz S11  jako surowiec na słupy energetyczne i inne
wyrabiane na \
yczenie kupujÄ…cego. W wyjÄ…tkowych sytuacjach wyrabia siÄ™ sortyment S12
określany jako drewno średniowymiarowe do dalszej manipulacji. Z kolei w grupie S2,
określanej potocznie mianem papierówki, wyró\
nia siÄ™ dwie podgrupy: S2a  podstawowy
surowiec dla przemysłu celulozowo-papierniczego i płytowego, oraz S2b  papierówka
z wyborem o zwiększonej średnicy w górnym końcu. Zarówno sortymenty S2a jak równie\

S2b dzieli się na krótkie (do 1,5 m) i długie (powy\
ej 1,5 m).
Tabela 3. Wymagania jakościowo-wymiarowe na drewno średniowymiarowe [7, s. 14]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
W grupie S3 wyrabia siÄ™ tzw. \
erdzie w całych długościach, tj. po okrzesaniu gałęzi
i przycięciu końców, bez manipulacji na długości sztuki. W ramach grupy S3 wyró\
nia siÄ™
podgrupy: S3a  \
erdzie przeznaczone do przetworzenia na zrębki, tzw. \
erdzie przemysłowe,
oraz S3b  \
erdzie gospodarcze, ogólnego przeznaczenia. Grupa S4 to drewno opałowe. Ze
względu na cechy i wady surowiec zakwalifikowany do tej grupy nie mo\
e być zaliczony do
innych klas jakości i grup sortymentowych.
Norma PN-91/D-95019 obejmuje drobnicę, tj. surowiec o średnicy dolnej (w grubszym
końcu) do 7 cm w korze, lub 5 cm bez kory. Wyró\
nia siÄ™ dwie podgrupy: M1  drobnica
u\
ytkowa, tzw. tyczkowa, oraz M2  drobnica opałowa, tzw. gałęziówka.
Tabela 4. Wymagania jakościowo-wymiarowe na drewno małowymiarowe [7, s. 15]
Norma PN-91/D-95009 dotyczy surowca drzewnego przeznaczonego na zrębki.
W zale\
ności od dalszego ich przeznaczenia pozyskuje się następujące rodzaje zrębków: do
wyrobu płyt pilśniowych i wiórowych, u\
ywane w procesie produkcji \
elazostopów oraz
opałowe.
Tabela 5. Wymagania jakościowo-wymiarowe na zrębki leśne [13, s. 47]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Po odpowiednim sklasyfikowaniu drewna następuje jego rozdział na ró\
ne sortymenty.
Rozdział drewna ró\
niącego się jakością lub przeznaczeniem mo\
na wykonywać w drodze
przerzynki lub zaznaczenia ryszpakiem granic wyró\
nionych sortymentów czy klas
jakościowych. Za prawidłowy podział drewna odpowiedzialny jest przede wszystkim
leśniczy. Drewno wielkowymiarowe sprzedawane bezpośrednio do tartaków w dostawach
bezpośrednich jest wyrabiane przede wszystkim przy pniu lub na składnicach zrębowych,
drewno wyrabia się w długościach transportowych. Przy wyróbce w lesie obowiązuje przede
wszystkim manipulacja drewna od odziomka. Po zaznaczeniu i wycięciu kłód lub dłu\
yc
dalsze sortowanie prowadzi się od wierzchołka odcinając kolejne wałki drewna stosowego, a\

do momentu uzyskania średnicy minimalnej dla drewna mierzonego w pojedynczych
sztukach. W przypadku nadmiernych wad w środkowej części dłu\
ycy stosuje siÄ™ sortowanie
i manipulowanie drewna od środka. Przy wyróbce sortymentów z trzebie\
owego drewna
średniowymiarowego przeznaczonego na papierówkę wyróbka odbywa się najczęściej przy
pniu. Sposób i miejsce manipulacji, a co za tym idzie czynności z nią związane, zale\
ne sÄ… od
zastosowanej metody pozyskiwania drewna. Przyjmując jako kryterium podziału formę
transportu drewna oraz miejsce okrzesywania i wyróbki sortymentów, wyró\
nia siÄ™
następujące podstawowe metody pozyskiwania drewna:
- metoda całego drzewa polegająca na transporcie drzew z koroną oraz okrzesywaniu
i przerzynce drewna na składnicach manipulacyjno-spedycyjnych,
- metoda całej strzały polegająca na okrzesywaniu na powierzchni cięć, transporcie całych
strzał oraz przerzynce drewna na składnicach,
- metoda sortymentowa (drewna krótkiego), w której po okrzesaniu i przerzynce drewna na
powierzchni cięć na kłody, wyrzynki lub wałki są one następnie transportowane,
- metoda drewna sypkiego polegająca na rozdrabnianiu drewna w lesie na zrębki oraz ich
wywozie.
Zasadnicze czynności, jakie nale\
y wykonać przy wyróbce sortymentów drzewnych,
mo\
na zestawić następująco:
- przygotowanie stanowiska roboczego i ścinka pilarką,
- okrzesywanie pilarkÄ… lub siekierÄ…,
- przerzynka strzały pilarką na kłody, wyrzynki lub wałki,
- ewentualna wyróbka drobnicy gałęziowej,
- układanie grubizny stosowej w stosy,
- zrywka sortymentów drzewnych (ewentualnie podwóz) do składnic przyzrębowych,
składnic manipulacyjno-spedycyjnych lub dróg wywozowych,
- ewentualne korowanie i zrębkowanie drewna,
- wywóz sortymentów drzewnych zestawami samochodowymi lub spedycja kolejowa.
Szczegółowe zasady przygotowania stanowiska roboczego i ścinki drzew opisane zostały
w jednostce modułowej 833[02].Z1.05 U\
ytkowanie pilarki spalinowej i wykonywanie
czynności kontrolno obsługowych. Drewno okrągłe i łupane powinno być okrzesane z gałęzi
i wystających sęków. Jakość okrzesywania dzieli się na:
- bardzo dobrą  okrzesywanie równe z powierzchnią drewna,
- dobrą  mogą pozostawać sęki do 3 cm długości i sporadycznie dłu\
sze,
- dostateczną  pozostają sęki do 5 cm długości i sporadycznie dłu\
sze,
- okrzesywanie zgrubne  polegające na częściowym odcięciu cienkich części gałęzi.
Końce sztuki drewna powinny być przycięte prostopadle do jego osi podłu\
nej.
Dopuszcza się odchylenie nie większe ni\
1/10 średnicy przycięcia oraz próg po ścince,
z wyjątkiem drewna grupy S1. Dla drewna grupy S1 w górnym końcu oraz grup S3, M1 i M2
w obu końcach dopuszcza się dowolne przycięcia, np. wykonane siekierą. Surowiec tartaczny
dodatkowo powinien mieć wyrównane napływy korzeniowe.
Korowanie i zrębkowanie drewna opisane zostanie w rozdziale 4.3.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie aktualne unormowania obejmujÄ… zagadnienia dotyczÄ…ce zasad klasyfikacji
i pomiaru surowca drzewnego?
2. Co jest przedmiotem klasyfikacji drewna według wymiarów?
3. Jakie sÄ… zasady klasyfikowania drewna surowego nieobrobionego w zale\
ności od
średnicy?
4. Jakie sÄ… zasady klasyfikowania drewna surowego nieobrobionego w zale\
ności od
długości?
5. Jakie sÄ… zasady klasyfikowania drewna surowego nieobrobionego w zale\
ności od jego
cech jakościowych?
6. Czy znasz normy dotyczÄ…ce klasyfikowania surowca drzewnego wycofane z katalogu
norm, a stosowane w praktyce?
7. Jakie są wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna wielkowymiarowego iglastego?
8. Jakie są wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna wielkowymiarowego
liściastego?
9. Jakie są wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna średniowymiarowego?
10. Jakie są wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna małowymiarowego?
11. Jakie są wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna przeznaczonego na zrębki?
12. Jakie główne czynności nale\
y wykonać przy wyróbce sortymentów drzewnych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ podział na klasy przy klasyfikacji drewna surowego nieobrobionego w zale\
ności
od jego średnicy i długości w myśl zapisów Ustawy z dnia 31 marca 2004 r.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat klasyfikacji drewna
surowego nieobrobionego w zale\
ności od jego średnicy i długości,
2) określić klasy drewna w zale\
ności od jego średnicy,
3) określić klasy drewna w zale\
ności od jego długości,
4) określić występowanie podklas,
5) przedstawić powy\
sze w formie pisemnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- papier formatu A4,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna wielkowymiarowego
iglastego i liściastego w oparciu o normy PN.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna
wielkowymiarowego iglastego i liściastego,
2) określić wymagania dla drewna wielkowymiarowego iglastego,
3) określić wymagania dla drewna wielkowymiarowego liściastego,
4) przedstawić powy\
sze w formie pisemnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- papier formatu A4,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna średniowymiarowego
i małowymiarowego w oparciu o normy PN.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna
średniowymiarowego i małowymiarowego,
2) określić wymagania dla drewna średniowymiarowego,
3) określić wymagania dla drewna małowymiarowego,
4) przedstawić powy\
sze w formie pisemnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- papier formatu A4,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Scharakteryzuj zasadnicze czynności, jakie nale\
y wykonać przy wyróbce sortymentów
drzewnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat czynności, jakie nale\
y
wykonać przy wyróbce sortymentów drzewnych,
2) określić zasadnicze czynności przy wyróbce sortymentów drzewnych,
3) przedstawić powy\
sze w formie pisemnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- papier formatu A4,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić aktualne unormowania obejmujące zagadnienia dotyczące
1
1

zasad klasyfikacji i pomiaru surowca drzewnego?
2) określić przedmiot klasyfikacji drewna według wymiarów?
1
1

3) określić zasady klasyfikowania drewna surowego nieobrobionego
1
1

w zale\
ności od średnicy?
4) określić zasady klasyfikowania drewna surowego nieobrobionego
1
1

w zale\
ności od długości?
5) określić zasady klasyfikowania drewna surowego nieobrobionego
1
1

w zale\
ności od jego cech jakościowych?
6) scharakteryzować normy dotyczące klasyfikowania surowca
1
1

drzewnego wycofane z katalogu norm, a stosowane w praktyce?
7) scharakteryzować wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna
1
1

wielkowymiarowego iglastego?
8) scharakteryzować wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna
1
1

wielkowymiarowego liściastego?
9) scharakteryzować wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna
1
1

średniowymiarowego?
10) scharakteryzować wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna
1
1

małowymiarowego?
11) określić wymagania jakościowo-wymiarowe dla drewna
1
1

przeznaczonego na zrębki?
12) rozró\
nić czynności wykonywane przy wyróbce sortymentów
1
1

drzewnych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2. Pomiar, obliczanie miÄ…\
szości i cechowanie surowca
drzewnego
4.2.1. Materiał nauczania
Zasady pomiaru drewna ujęte zostały między innymi w Rozporządzeniu Ministra
Środowiska z 14 września 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu dokonywania pomiarów
drewna surowego nieobrobionego oraz niektórych jego właściwości (Dz. U. nr 208, poz.
2126). Rozporządzenie określa szczegółowy sposób dokonywania pomiarów:
 średnicy drewna surowego nieobrobionego niezale\
nie od długości,
 długości i średnicy górnej drewna długiego,
 średnicy drewna długiego w postaci \
erdzi i słupów,
 średnicy drewna w stosach,
 właściwości drewna surowego nieobrobionego (krzywizny, skrętu włókien, zbie\
ystości,
sęków otwartych zdrowych i zepsutych).
ÅšrednicÄ™ drewna surowego nieobrobionego niezale\
nie od długości mierzy się
w połowie długości drewna bez kory. Pomiar wykonuje się przy pomocy średnicomierza na
le\
ącym pniu. W przypadku pomiaru z korą wynik pomiaru zmniejsza się o grubość kory.
Wynik pomiaru średnicy zaokrągla się do pełnego centymetra w dół. Dla drewna surowego
nieobrobionego niezale\
nie od długości o średnicy do 19 cm włącznie bez kory, dokonuje się
jednokrotnego pomiaru średnicy. W przypadku średnic co najmniej 20 cm bez kory, dokonuje
się dwóch prostopadłych pomiarów w miejscu największej i najmniejszej średnicy,
a następnie z uzyskanych wyników wyciąga się średnią. Je\
eli miejsce pomiaru średnicy
drewna wypada w okółku gałęzi lub na innych zniekształceniach powierzchni drewna,
dokonuje się dwóch pomiarów po obydwu stronach zniekształcenia w jednakowej odległości
od niego, a następnie z uzyskanych wyników wyciąga się średnią.
Drewno długie mierzy się pojedynczo. Pomiar długości drewna długiego dokonuje się
wyznaczając najkrótszą odległość między jego górnym i dolnym końcem. Wynik pomiaru
długości drewna długiego zaokrągla się do jednej dziesiątej metra w dół. W przypadku
drewna długiego o średnicy w połowie długości pnia do 20 cm włącznie bez kory, wynik
pomiaru długości mo\
e być zaokrąglony do pełnego metra w dół. Pomiar średnicy drewna
długiego wykonuje się tak jak dla drewna surowego nieobrobionego (jak wy\
ej). ÅšrednicÄ™
drewna długiego w postaci \
erdzi i słupów mierzy się z korą, w odległości jednego metra od
dolnego końca. Zasady pomiaru średnicy stosuje się jak wy\
ej.
Drewno w stosach mierzy się dokonując pomiaru średnicy na końcu wałka lub kłody.
Średnice te mierzy się z korą, a w przypadku pomiaru bez kory uzyskany wynik zwiększa się
o jeden centymetr.
Pomiar krzywizny wykonuje się dzieląc wysokość całkowitą strzałki wygięcia wyra\
onÄ…
w centymetrach, z dokładnością do jednego centymetra, przez odległość pomiędzy krańcami
krzywizny wyra\
oną w metrach, z dokładnością do jednej dziesiątej metra. Krzywiznę wyra\
a
siÄ™ w centymetrach na metr.
Pomiar skrętu włókien wykonuje się określając odległość między kierunkiem włókien
i linią równoległą do osi drewna. Skręt włókien wyra\
a siÄ™ w centymetrach na metr,
z dokładnością do jednego centymetra.
Pomiar zbie\
ystości wykonuje się dzieląc ró\
nicę między średnicami drewna długiego
mierzonymi w odległości jednego metra od górnego i dolnego końca, przez odległość
pomiędzy miejscami pomiaru średnic, wyra\
oną w metrach, z dokładnością do jednej
dziesiÄ…tej metra. Zbie\
ystość wyra\
a się w centymetrach na metr, w zaokrągleniu do pełnego
centymetra w dół.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Pomiar sęków otwartych zdrowych oraz zepsutych dokonuje się określając najmniejszą
średnicę sęka. Średnicę tą wyra\
a siÄ™ w milimetrach.
W tematyce związanej z pomiarem drewna aktualność zachowała równie\
norma
PN-D-95000:2002 Surowiec drzewny. Pomiar, obliczanie miÄ…\
szości i cechowanie. W myśl
zapisów tej normy pomiaru surowca drzewnego dokonuje się:
- w sztukach pojedynczo: drewno klasy WA, WB, WC, WD i grupy S1,
- w sztukach grupowo: drewno grupy S3b,
- w stosach: drewno grupy S2a, S2b, S3a, S4, M1 i M2,
- według jego masy,
- w pojemnikach.
Drewno mierzone w sztukach pojedynczo mo\
e być wyrabiane w dłu\
ycach, kłodach
lub wyrzynkach i nie wymaga specjalnych zabiegów przygotowawczych przed pomiarem.
Drewno mierzone w sztukach grupowo powinno być uło\
one w stosy na podkładkach
końcami dolnymi w jednym kierunku. W stosie powinno znajdować się drewno jednej grupy,
jednego rodzaju oraz jednej klasy wymiarowej.
Tabela 6. MiÄ…\
szość drewna mierzonego w sztukach grupowo [13, s. 36]
W przypadku przygotowania do pomiaru w stosach regularnych wyrzynki, wałki
i szczapy powinny być uło\
one w stosy zwykłe, krzy\
owe lub kombinowane tak, aby
płaszczyzna górna i dolna stosu była pozioma, a czoła stosu równe i pionowe. Drewno
w stosach nale\
y układać na podkładkach między dwoma pionowymi kołkami. Ze środka
stosu nale\
y wysunąć jedną sztukę drewna na około 10 cm, w celu umieszczenia na jej czole
znaków i numeru stosu. Stosy układa się oddzielnie dla ka\
dej grupy i rodzaju.
Rys. 1. Stos zwykły: s  szerokość (wielokrotność 1m), h  wysokość, h1  nadmiar (5% wysokości stosu),
l  długość, l1  wysunięta sztuka drewna o ok. 10 cm (na czele umieszcza się znak i numer stosu)
[13, s. 37]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Przy układaniu stosów o nieregularnej wysokości nie nale\
y stosować stosów
krzy\
owych. Stosy układa się na podkładkach tak, aby czoło stosu było pionowe. Stos kłód
powinien zawierać drewno tylko jednego rodzaju i o jednakowej długości.
Rys. 2. Stos o nieregularnej wysokości: l  długość, l1  wysunięta sztuka drewna o ok. 10 cm
(na czele umieszcza się znak i numer stosu), h1, h2, h3  wysokość, s  szerokość [13, s. 37]
W pojemnikach mierzy się drewno rozdrobnione. Płaszczyzna górna ładunku powinna
być przed pomiarem wyrównana.
Pomiar długości drewna wykonuje się z dokładnością do 5 cm taśmą mierniczą. Pomiar
powinien być wykonany wzdłu\
najkrótszej linii łączącej dwa czoła lub rysy znacznika. Za
długość nominalną do obliczenia mią\
szości nale\
y przyjąć:
- długość znormalizowaną lub podaną w zamówieniu, je\
eli pomiar wyka\
e, \
e długość
rzeczywista jest zgodna z normą lub zamówieniem, a stwierdzone ró\
nice mieszczÄ… siÄ™
w granicach dopuszczalnych odchyłek;
- najbli\
szą, mniejszą długość znormalizowaną według przyjętego stopniowania, gdy
pomiar wyka\
e, \
e długość rzeczywista jest mniejsza ni\
długość przewidywana
stopniowaniem.
Średnicę środkową drewna, o regularnym kształcie, uzyskuje się na podstawie jednego
pomiaru średnicomierzem, prostopadle do osi podłu\
nej przechodzącej przez środek
geometryczny przekroju poprzecznego sztuki. Je\
eli miejsce pomiaru średnicy wypada na
zniekształceniach powierzchni drewna, wówczas nale\
y wykonać pomiary na drewnie
ukształtowanym regularnie  poni\
ej i powy\
ej zniekształcenia, w jednakowej odległości od
właściwego miejsca pomiaru. Za właściwą średnicę nale\
y przyjąć średnią arytmetyczną
dwóch pomiarów wykonanych w wy\
ej podany sposób. Je\
eli drewno jest wyraz
nie
spłaszczone nale\
y wykonać dwukrotnie pomiar po największej i najmniejszej średnicy
i obliczyć średnią arytmetyczną. Pomiar nale\
y wykonać z dokładnością do 1 mm. Wyniki
pomiarów oraz średnią arytmetyczną średnic nale\
y zaokrąglić do pełnych centymetrów
w górę, je\
eli ułamek centymetra przekroczy 5 mm, lub w dół gdy ułamek centymetra jest
mniejszy lub równy 5 mm. Dopuszcza się zdjęcie kory w miejscu wykonania pomiaru.
W przypadku pomiaru średnicy drewna w korze nale\
y stosować potrącenia na korę.
Pomiar średnicy znamionowej nale\
y wykonać średnicomierzem w odległości 1 m od
czoła dolnego końca sztuki drewna po najmniejszej średnicy. Wynik pomiaru nale\
y
zaokrąglić według zasady opisanej wy\
ej.
Pomiar średnicy górnej i dolnej nale\
y wykonać przy pomocy przymiaru liniowego lub
średnicomierza. Pomiar średnicy górnej wykonuje się bez kory, a średnicy dolnej w korze lub
bez kory.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Podczas pomiaru surowca drzewnego mierzonego w sztukach grupowo elementami
pomiaru są długość i średnica znamionowa oraz liczba sztuk. Dokładność poszczególnych
pomiarów oraz zaokrąglenia według zasad opisanych wy\
ej.
Podczas pomiaru drewna uło\
onego w stosach elementami pomiaru są długość stosu,
jego szerokość i wysokość. Za długość stosu przyjmuje się nominalną długość zawartych
w nim sztuk. Szerokość mierzy się poziomo między zewnętrznymi kołkami, a w przypadku
układania bez kołków zabezpieczających, nale\
y mierzyć szerokość uznaną za przeciętną.
Wysokość stosu nale\
y mierzyć od miejsca styku podkładki z pierwszą warstwa drewna do
górnej krawędzi stosu.
MiÄ…\
szość, czyli objętość drewna okrągłego mierzonego w sztukach pojedynczo, oblicza
się w metrach sześciennych, z dokładnością do drugiego znaku po przecinku (za zgodą stron
do jednego znaku). W przypadku drewna klasy S1 dopuszcza się określenie mią\
szości na
podstawie przeciętnej mią\
szości sztuki, przyjmując wyniki obliczeń jako średnią
arytmetycznÄ… miÄ…\
szości wszystkich sztuk wyrobionych na powierzchni próbnej (15 25%
całej powierzchni drzewostanu).
MiÄ…\
szość drewna okrągłego oblicza się na podstawie pomiarów średnicy środkowej
i długości według wzoru:
Ä„ ‡ d2
V = ‡ l
4 ‡ 10000
gdzie:
V  miÄ…\
szość sztuki w m3,
d  średnica środkowa drewna w cm,
l  długość sztuki drewna w m,
Ä„ = 3,14
MiÄ…\
szość drewna okrągłego w metodzie dłu\
ycowej odczytuje się z tablic objętości
walców, przyjmując średnicę środkową za średnicę walca, a długość jednej sztuki za
wysokość walca.
MiÄ…\
szość surowca drzewnego uło\
onego w stosy oblicza się w metrach sześciennych,
stosując odpowiednie współczynniki zamienne. Dla stosów regularnych na gruncie mią\
szość
oblicza się według wzorów:
- dla stosu zwykÅ‚ego: V = Vp ‡ x
- dla stosu krzy\
owego: V = Vp ‡ x ‡ 0,75
gdzie:
Vp = l ‡ s ‡ h  objÄ™tość stosu w m3,
x  współczynnik zamienny według tabel,
l  długość stosu w m,
s  szerokość stosu w m,
h  wysokość stosu w m.
Je\
eli drewno jest uło\
one w stosy krzy\
owe, to objętość stosu przelicza się uprzednio na
objętość stosów zwykłych według zasady, \
e 1 m3 objętości stosy krzy\
owego równa się 0,75
objętości stosu zwykłego.
Współczynniki zamienne dla drewna mierzonego w stosach znajdziesz w Polskiej
Normie oraz literaturze zamieszczonej w rozdziale 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Cechowanie surowca drzewnego mierzonego w pojedynczych sztukach obejmuje
sortymenty drewna okrągłego: wielkowymiarowe i średniowymiarowe klasy S1. Na czole
sztuki umieszcza siÄ™ znak jednostki administracyjnej oraz znacznik zawierajÄ…cy numer sztuki.
Obecnie w Lasach Państwowych, będących głównym producentem drewna w Polsce,
stosowanym sposobem znakowania pozyskanego i odebranego surowca drzewnego jest
umieszczanie przy pomocy specjalnego młotka plastikowej płytki (znacznika) zawierającej
kolejny numer sztuki oraz dane identyfikacyjne miejsca sprzeda\
y z dokładnością do numeru
leśnictwa. Znaczniki umieszczone są w specjalnym zasobniku, skąd pobierane są
bezpośrednio przed nabiciem na czoło sztuki. Na przeciwległej stronie młotka znajduje się
cecha Lasów Państwowych wytłaczana w drewnie po uderzeniu młotka.
Surowiec drzewny mierzony w stosach cechuje siÄ™ poprzez nabicie numeru i znaku
jednostki na jednej ze sztuk, wysuniętej nieco (około 10 cm) w stosunku do pozostałych sztuk
w stosie.
Pomiar miÄ…\
szości drzew stojących. Oprócz pomiaru ju\
wyrobionych sortymentów
drzewnych wykonuje się równie\
pomiary drzew stojÄ…cych (rosnÄ…cych). W ramach tych
pomiarów mierzy się tzw. pierśnicę oraz wysokość drzewa. Pierśnicą nazywa się średnicę
drzewa mierzoną na wysokości 1,30 m od ziemi, tj. praktycznie na wysokości piersi osoby
dokonującej pomiaru. Pierśnicę drzewa mierzy się wraz z korą. Na średnicomierzu (klupie)
odczytuje się pełne centymetry. Na terenach podmokłych i bagiennych, gdzie drzewa często
majÄ… obna\
one korzenie, pierśnicę nale\
y mierzyć na wysokości 1,30 m nie od ziemi, ale od
miejsca, od którego rozwidlają się korzenie boczne. Na terenach pochyłych, na stokach gór,
pomiaru pierśnicy nale\
y dokonywać od strony szczytu wzniesienia. Z kolei wysokość drzew
ustala się przy pomocy wysokościomierza z dokładnością do 1 m. W celu wykonania pomiaru
nale\
y ustawić się w określonej odległości od mierzonego drzewa i w zale\
ności od
ukształtowania terenu wykonuje się uchwycenie miejsca wierzchołka drzewa, jego styku
z ziemią oraz odniesienia do poziomu. Stosowne wskazania na podziałce wysokościomierza
są podstawą do określenia wysokości drzewa. Szczegółowe zasady pomiaru wysokości drzew
przy pomocy wysokościomierzy zawarte są w instrukcjach ich obsługi.
Rys. 3. Schematy pomiaru wysokości drzew w ró\
nych warunkach terenowych [12, s. 5]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Pomiar wysokości drzewa stojącego najczęściej oparty jest na zasadzie geometrycznej
lub trygonometrycznej. W zasadzie geometrycznej wykorzystywane są ró\
ne rozwiÄ…zania
teoretyczne. Na podstawie podobieństwa trójkątów powstałych w oparciu o punkt pomiaru,
wierzchołek drzewa, jego podstawę i rzut poziomy wzroku, ustala się odpowiednie proporcje.
Przy pomiarze opartym na zasadzie trygonometrycznej wysokość drzewa określa się na
podstawie znajomości odległości osoby wykonującej pomiar od drzewa i odpowiednich
kątów (między linią poziomą oka osoby mierzącej i liniami do wierzchołka oraz podstawy
drzewa).
Na podstawie znajomości pierśnicy i wysokości drzewa oraz pierśnicowej liczby kształtu
mo\
na określić mią\
szość drzewa stojącego. Pierśnicowa liczba kształtu jest stosunkiem
miÄ…\
szości drzewa do objętości walca, którego wysokość jest równa wysokości drzewa
i którego pole przekroju poprzecznego jest równe pierśnicowemu polu przekroju drzewa na
wysokości 1,3 m od podstawy. Problem określania pierśnicowej liczby kształtu lub wysokości
kształtu rozwiązują specjalne tablice liczb kształtu lub tablice wysokości kształtu dla drzew.
Tablice zawierają przeciętne wartości tych cech dla określonych wymiarów drzewa. Zwykle
jedną z tych cech, na których oparte są tablice liczb kształtu, jest wysokość drzewa.
Szersze informacje dotyczÄ…ce przygotowania drewna do pomiaru, metod pomiaru (w tym
na nasiębiernych środkach zrywkowych i środkach transportowych), stosowanych
przyrządów pomiarowych, określania jego mią\
szości i cechowania zawarte są w Polskiej
Normie jw. oraz normach PN-EN nr: 1310:2000, 1311:2000, 1315-1:1999, 1315-2:2001.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jakie rodzaje pomiarów drewna określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
14 września 2004 r.?
2) Jakie zakresy średnic charakteryzują poszczególne klasy wymiarowe drewna
wielkowymiarowego?
3) Jaki jest główny podział pomiaru surowca drzewnego?
4) Jakie sÄ… zasady przygotowania drewna do pomiaru?
5) Przy pomocy jakich narzędzi dokonuje się pomiaru drewna?
6) Z jaką dokładnością mierzy się długość drewna w pojedynczych sztukach?
7) Do jakiej wielkości zaokrągla się wyniki pomiaru średnic?
8) Według jakich wzorów określa się mią\
szość drewna w pojedynczych sztukach
i stosach?
9) Co to jest długość, szerokość i wysokość stosu drewna?
10) Przy pomocy jakich narzędzi dokonuje się cechowania drewna?
11) Jakie rozró\
niasz rodzaje pomiaru wysokości drzewa stojącego?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj na gruncie pomiar surowca drzewnego w pojedynczych sztukach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami pomiaru surowca w pojedynczych sztukach,
2) przygotować narzędzia pomiarowe,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
3) wykonać pomiar długości sztuki,
4) wykonać pomiar średnicy środkowej (w korze, bez kory),
5) wykonać pomiar średnicy znamionowej,
6) wykonać pomiar średnicy górnej,
7) zanotować wyniki pomiarów,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 taśma miernicza o dokładności pomiaru 1 cm,
 średnicomierz o dokładności pomiaru do 1 mm,
 przymiar liniowy,
 narzędzie do usunięcia kory (skrobak, siekiera, nó\
),
 notatnik,
 ołówek/długopis,
 dłu\
yce lub kłody drewna wielkowymiarowego lub średniowymiarowego klasy S1,
 tabela potrąceń na korę,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wykonaj na gruncie pomiar surowca drzewnego uło\
onego w stosach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować narzędzia pomiarowe,
2) zapoznać się z zasadami pomiaru surowca w stosach,
3) wykonać pomiar długości, szerokości i wysokości stosów,
4) zanotować wyniki pomiarów,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 taśma miernicza o dokładności pomiaru 1 cm,
 notatnik,
 ołówek/długopis,
 przygotowany w terenie do odbioru stos drewna średniowymiarowego klasy S2,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj na gruncie cechowanie drewna wielkowymiarowego w sztukach pojedynczo.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami cechowania drewna,
2) przygotować sprzęt do cechowania,
3) przygotować znaczniki wraz zasobnikiem,
4) nabić na czole sztuki znacznik z numerem sztuki,
5) nabić na czole sztuki znak jednostki,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 młotek do cechowania drewna,
 znaczniki,
 zasobnik znaczników,
 dłu\
yce drewna wielkowymiarowego,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Oblicz miÄ…\
szość drewna na podstawie danych uzyskanych z pomiarów terenowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami określania mią\
szości,
2) przygotować przyrządy i pomoce naukowe,
3) obliczyć mią\
szość na podstawie wzorów,
4) określić mią\
szość na podstawie tablic,
5) zanotować wyniki obliczeń,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 kalkulator,
 tablice miÄ…\
szości drewna okrągłego,
 tablice współczynników zamiennych,
 notatnik,
 ołówek/długopis,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 5
Wykonaj pomiar wysokości drzewa stojącego przy u\
yciu wysokościomierza.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami pomiaru wysokości drzewa stojącego przy u\
yciu
wysokościomierza,
2) przygotować narzędzia pomiarowe,
3) zmierzyć odległość od drzewa,
4) wycelować wysokościomierz na wierzchołek drzewa i zanotować odczyt na skali,
5) wycelować wysokościomierz na podstawę drzewa i zanotować odczyt na skali,
6) zanotować wyniki pomiarów,
7) wykonać zsumowanie wyników pomiarów,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 taśma miernicza o dokładności pomiaru 1 cm,
 wysokościomierz,
 notatnik,
 ołówek/długopis,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić rodzaje pomiarów drewna z Rozporządzenia Ministra
1
1

Środowiska z dnia 14 września 2004 r.?
2) określić zakresy średnic charakteryzujące poszczególne klasy
1
1

wymiarowe drewna wielkowymiarowego?
3) scharakteryzować główny podział pomiaru surowca drzewnego?
1
1

4) określić zasady przygotowania drewna do pomiaru?
1
1

5) określić narzędzia do pomiaru drewna?
1
1

6) określić dokładność pomiaru długości drewna w pojedynczych
1
1

sztukach?
7) określić do jakiej wielkości zaokrągla się wyniki pomiaru średnic?
1
1

8) zapisać wzory obliczeniowe mią\
szości drewna w pojedynczych
1
1

sztukach i stosach?
9) określić długość, szerokość i wysokość stosu drewna?
1
1

10) określić narzędzia do cechowania drewna?
1
1

11) scharakteryzować rodzaje pomiaru wysokości drzewa stojącego?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.3. Organizacja prac na składnicach, korowanie i zrębkowanie
drewna
4.3.1. Materiał nauczania
Składnice drewna
Składnicami nazywa się wydzielony obszar terenu, na którym prowadzona jest
koncentracja drewna pozyskanego w lesie. W zale\
ności od poło\
enia i rodzaju
prowadzonych prac wyró\
nia się składnice: przyzrębowe, manipulacyjne, spedycyjne,
manipulacyjno-spedycyjne.
Składnice przyzrębowe lokalizowane przy drogach publicznych muszą spełniać
następujące warunki:
- znajdować się poza pasem drogi publicznej,
- umo\
liwiać wjazd, załadunek drewna i wyjazd załadowanego pojazdu ze składnicy
przyzrębowej na drogę publiczną,
- wykluczać zrywkę i składowanie drewna na pasie drogowym drogi publicznej.
Składnice przyzrębowe lokalizowane przy drogach leśnych wewnętrznych nale\
y
projektować w zało\
eniu, \
e pojazd wywo\
ący drewno będzie ładowany na drodze leśnej
wewnętrznej. Z tego względu składnice te powinny mieć kształt prostokąta przylegającego
dłu\
szym bokiem do drogi, przy czym ich szerokość nie powinna być mniejsza ni\
12 m.
Składnice spedycyjne poło\
one są w bezpośrednim sąsiedztwie toru kolejowego, gdzie
istnieje mo\
liwość podstawienia wagonów i po załadowaniu ich drewnem spedycji do
konkretnych odbiorców. Składnice manipulacyjne jak nazwa wskazuje za podstawowe
zadanie majÄ… zgromadzenie surowca drzewnego po zrywce w celu dalszej jego manipulacji na
poszczególne sortymenty. Mogą być zlokalizowane przy wewnętrznych drogach leśnych lub
drogach publicznych. Składnice spedycyjne, na których prowadzi się wyróbkę sortymentów
drewna okrągłego, nazywa się składnicami manipulacyjno-spedycyjnymi.
Istnieje równie\
podział składnic na:
- składnice spedycyjne z minimalnymi funkcjami obróbczymi (leśne punkty
przeładunkowe, zbiorcze składnice spedycyjne),
- składnice (składy) obróbcze drewna okrągłego z minimalnymi funkcjami transportowymi
(centralne, zmechanizowane i zautomatyzowane składnice drewna z liniami obróbczymi),
- składnice związane z liniami kompleksowego wykorzystania arbomasy (całości biomasy
dowiezionego drewna).
Składnice leśne w warunkach polskich spełniają głównie funkcję punktów
przeładunkowych. Po usunięciu drzew i krzewów na powierzchni planowanej składnicy
układa się poprzecznie legary, tworząc tzw. stół manipulacyjny. Ścięte drzewa są zrywane na
składnicę i na jej początku są okrzesywane i odcinane wałki drewna stosowego. Pozostałe po
okrzesywaniu gałęzie mogą być rozdrobnione lub pozostają w lesie. Odcięte wałki układa się
na stanowisku pierwszym w stosy, bezpośrednio przy drodze wywozowej, a pozostałe drewno
długie przeciąga się na stanowisko drugie, na którym ewentualnie wymanipulowuje się
sortymenty cenne, które przeciąga się na stanowisko trzecie. Po mygłowaniu drewna
wielkowymiarowego ciÄ…gnik zrywkowy powraca na powierzchnie roboczÄ… w celu wykonania
zrywki kolejnej partii drewna w dłu\
ycy lub całego drzewa. Wyróbka sortymentów drewna
okrągłego odbywa się pod nadzorem uprawnionych i przeszkolonych pracowników, którzy
wykonują odbiórkę drewna: wielkowymiarowego na stole manipulacyjnym przed
mygłowaniem, stosowego po uło\
eniu stosu. Przy tej organizacji pracy mo\
liwe jest
zorganizowanie ciągłego wywozu drewna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Rys. 4. Składnica przyzrębowa z pętlą do zawracania samochodów wywozowych,
dostosowana do systemu szlaków zrywkowych w jodełkę [11, s. 620]
Przy pozyskiwaniu drewna w cięciach pielęgnacyjnych składnica zrębowa mo\
e być
wykorzystywana do dalszej obróbki nieco inaczej. Wycięte drzewa (okrzesane lub nie
okrzesane) zrywa się szlakami zrywkowymi do składnicy zlokalizowanej zwykle na linii
oddziałowej. Na składnicy le\
ące na legarach drzewa mogą być okrzesane zgrubnie grupowo
przy przeznaczeniu surowca do zrębkowania. Drzewa przeznaczone na sortymenty mierzone
w pojedynczych sztukach i stosowe okrzesuje siÄ™ pojedynczo pilarkÄ… lub maszynowo. Po
okrzesaniu drzewa przeznaczone na sortymenty stosowe wyrabiane w lesie mogą być
układane równo odziomkami, a następnie jednym cięciem pilarki poprzecznie do pni mo\
na
odcinać po kilka wałków. Wyrabiane sortymenty kopalniakowe zgrupowane na składnicy
ułatwiają przygotowanie tego sortymentu do dalszej obróbki (korowanie, wyrób kopalniaków,
papierówek, ewentualnie sortymentów wielkowymiarowych z części odziomkowych oraz
palisad i słupków).
Przy pozyskiwaniu drewna wielkowymiarowego preferuje się wyrób drewna przy pniu,
w tym równie\
z wykorzystaniem maszyn wielooperacyjnych. W takich przypadkach na
składnice zrywane są obrobione dłu\
yce lub kłody przeznaczone do wywozu. Składnica
przyzrębowa w takim przypadku jest wówczas wyłącznie punktem przeładunkowym.
Składnice obróbcze są typowym miejscem obróbki drewna średniowymiarowego.
Drewno to w postaci niekorowanych, lecz okrzesanych strzał, jest transportowane z lasu na
składnice i tu jest korowane zwykle za pomocą przejezdnych lub stacjonarnych korowarek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 5. Składnica przyzrębowa przy drodze leśnej wywozowej dostosowana do systemu szlaków
zrywkowych w jodełkę, załadunek na drodze (mijance) [11, s. 621]
W nowoczesnych składnicach manipulacyjnych drewno jest rozładowywane z środków
transportowych (samochodowych, kolejowych) bezpośrednio na podajnik, którym jest
transportowane do linii technologicznej, gdzie w pierwszej kolejności podlega
elektronicznemu pomiarowi poszczególnych parametrów (średnice, długość, krzywizna,
występowanie sęków, zanieczyszczenia), następnie przemieszczane jest w trybie ciągłym do
następnych stanowisk, gdzie następuje wykrywanie ciał obcych (głównie metali), przerzynka,
sortowanie, korowanie i składowanie lub przetransportowanie do dalszego przerobu.
Korowanie
Korowanie jest operacją technologiczną polegającą na całkowitym lub częściowym
usunięciu z drewna korowiny i łyka. Wykonuje się je ze względu na wymagania dalszego
przerobu sortymentów drzewnych lub ze względu na ochronę drewna przed szkodliwymi
owadami i grzybami. Wyró\
nia się następujące rodzaje korowania:
- na czerwono  zdjęcie z powierzchni drewna korowiny i częściowo łyka, dopuszcza się
pozostawienie fragmentów korowiny w rozmiarze nie przekraczającym 20% powierzchni
korowanego drewna,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
- na biało  zdjęcie z powierzchni drewna korowiny i łyka, dopuszcza się pozostawienie
pasemek łyka o szerokości 10 mm. A
Ä…czna powierzchnia drewna pokrytego Å‚ykiem nie
mo\
e być większa ni\
20% obwodowej powierzchni pnia,
- pośrednie  zdjęcie z powierzchni drewna korowiny i częściowo łyka, dopuszcza się
pozostawienie fragmentów korowiny w łącznym rozmiarze nie przekraczającym 5%
powierzchni korowanego drewna,
- łuszczenie  zdjęcie z powierzchni drewna całej korowiny wraz z łykiem na początku
okresu wegetacyjnego.
Koruje się przede wszystkim papierówkę, drewno kopalniakowe, \
erdzie papiernicze
oraz drewno tartaczne iglaste, które nie zostało wywiezione z lasu przed opanowaniem przez
szkodliwe owady. Korowanie w lesie wykonuje się przede wszystkim ręcznie. Drewno długie
koruje się ręcznie na ziemi na czerwono, za pomocą korowaczek (korowników). Do ręcznego
korowania drewna stosowego u\
ywa się ośników, przy czym drewno powinno znajdować się
na specjalnych stojakach. Przy korowaniu ręcznym jeden element korować mo\
e jeden
pracownik.
Rys. 6. Narzędzia do korowania ręcznego: a) korownik, b) ośnik [6, s. 37]
Korowanie mechaniczne stosowane jest głównie na składnicach manipulacyjnych
i manipulacyjno-spedycyjnych oraz w zakładach przemysłowych. Wykonuje się je
korowarkami, których l\
ejsze typy u\
ywane są równie\
na składnicach przyzrębowych.
Korowaniu mechanicznemu na składnicach podlega przede wszystkim drewno kopalniakowe,
papierówka i \
erdzie. Stosuje się do tego celu głównie korowarki przejezdne z napędem od
ciągników rolniczych, których elementem roboczym jest wirująca głowica wyposa\
ona w
specjalne no\
e korujące. Oprócz korowarek przejezdnych stosowane są równie\
korowarki
stacjonarne (skrawające lub bębnowe). Korowanie mechaniczne wykonuje się zespołowo.
Wszyscy członkowie obsługi korowarki muszą umieć włączyć i zatrzymać silnik
napędzający. Wskazane jest, aby obsługa posiadała uprawnienia operatora korowarki.
Surowiec do korowania nale\
y przemieszczać z mygły przystosowanymi do tego celu
narzędziami pomocniczymi.
Zrębkowanie
Zrębkowanie jest operacją technologiczną polegającą na mechanicznym rozdrabnianiu
drewna przez jego przecinanie w poprzek włókien. Efektem tej operacji są zrębki, czyli
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
cząstki drewna o wymiarach między 3 i 60 mm. Zrębki, zale\
nie od swych wymiarów
i właściwości, mogą być u\
ywane w przemyśle drzewnym, papierniczym, hutniczym, do
ekstrakcji oraz jako opał. W Polsce zrębki stosuje się głównie do produkcji płyt pilśniowych
i wiórowych oraz na opał. Zrębki mo\
na pozyskiwać rozdrabniając tyczki i \
erdzie w korze
oraz gałęzie i pozostałości zrębowe, przy czym do produkcji płyt bez igliwia.
Do pozyskiwania zrębków słu\
ą maszyny zwane rębarkami. Do zrębkowania w lesie
u\
ywa się rębarek samojezdnych lub przewoz
nych. Zrębki pozyskiwane są przede wszystkim
w cięciach pielęgnacyjnych młodszych drzewostanów, głównie sosnowych. Surowiec po
ścięciu, wyciągnięciu i zrywce grupowany jest na tymczasowych składnicach poło\
onych
przy drogach wywozowych, przy czym sposób grupowania zale\
y od wymagań stawianych
przez konstrukcję rębarki oraz kierunek wywozu zrębków. Głównie stosowane są rębarki
tarczowe zawieszane lub doczepiane do ciągników rolniczych. Powszechny jest sposób
ręcznego podawania drewna do gardzieli rębarki, są równie\
rozwiÄ…zania z mechanicznym
podawaniem przy pomocy \
urawia z chwytakiem. Przy ręcznym podawaniu surowca
zrębkować mo\
na wyłącznie okrzesane tyczki i \
erdzie. Przy podawaniu mechanicznym
mo\
na zrębkować surowiec zgrubnie okrzesany oraz całe drzewka z gałęziami i igliwiem lub
listowiem. W cięciach rębnych do pozyskiwania zrębków przemysłowych słu\
ą rębarki
samojezdne z całkowicie zmechanizowanym podawaniem surowca. Rozdrabnianiu podlegają
sortymenty najmniej cenne, korony drzew, gałęzie, mniejsze pozostałości zrębowe. Rębarki
zamontowane na samochodach ciÄ™\
arowych lub przyczepach stosowane mogą być wyłącznie
na składnicach przyzrębowych, do których korony nale\
y zrywać ciągnikami nasiębiernymi.
Rębarki zamontowane na podwoziach ciągników przegubowych typu forwarder mogą
poruszać się po zrębie, nie zachodzi więc konieczność zrywki surowca do zrębkowania.
Rębarki takie wyposa\
one są w pojemniki, które słu\
ą do gromadzenia i zrywki zrębków do
składnicy przyzrębowej w celu ich przeładunku na samochody wywozowe.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wyró\
nia się rodzaje składnic?
2. Jaką funkcję spełniają składnice?
3. Jaka jest ró\
nica między składnicą manipulacyjną a manipulacyjno-spedycyjną?
4. Jaką rolę pełnią składnice obróbcze?
5. Na czym polega korowanie drewna?
6. Jakie sÄ… rodzaje korowania drewna?
7. Czym ró\
ni się korowanie na czerwono od korowania na biało?
8. Jakimi narzędziami wykonuje się korowanie ręczne?
9. Co to są zrębki?
10. W jakim celu zrębkuje się drewno?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj prace pomocnicze przy obsłudze rębaka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat prac pomocniczych przy
obsłudze rębaka,
2) sprawdzić czy no\
e rębaka nie zaczepiają o przeciwnó\
lub obudowÄ™,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
3) sprawdzić zamknięcia i zamocowania pokrywy komory rąbania,
4) sprawdzić zamocowanie osłon wału przegubowego,
5) okrzesać nieobrobione sortymenty,
6) wykonać ręczne podawanie sortymentów,
7) oczyścić rębak po pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- rębak tarczowy,
- ciągnik rolniczy przystosowany do napędu rębaka,
- przygotowana partia \
erdzi lub tyczek,
- ubranie robocze i ochrony indywidualne,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Wykonaj prace pomocnicze przy obsłudze korowarki mechanicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat prac pomocniczych przy
obsłudze korowarki mechanicznej,
2) zabezpieczyć zgrupowany surowiec przed rozsunięciem,
3) sprawdzić stan osłon i zabezpieczeń części ruchomych,
4) sprawdzić stan zabezpieczeń sworzni mocujących stoły podawczy i odbiorczy,
5) podawać surowiec do korowania do urządzenia podawczego,
6) eliminować sortymenty nie odpowiadające rygorom korowania,
7) odbierać surowiec okorowany,
8) oczyścić korowarkę po pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- korowarka,
- ciągnik rolniczy przystosowany do napędu korowarki,
- przygotowana partia surowca drzewnego do korowania,
- ubranie robocze i ochrony indywidualne,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj poszczególne rodzaje korowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat rodzajów korowania,
2) wymienić rodzaje korowania,
3) scharakteryzować poszczególne rodzaje korowania,
4) przedstawić powy\
sze w formie opisowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru A4 w kratkÄ™,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić rodzaje składnic?
1
1

2) określić funkcje składnic?
1
1

3) określić ró\
nice między poszczególnymi rodzajami składnic?
1
1

4) scharakteryzować składnice obróbcze?
1
1

5) scharakteryzować korowanie drewna?
1
1

6) określić rodzaje korowania drewna?
1
1

7) określić ró\
nice między poszczególnymi rodzajami korowania?
1
1

8) określić narzędzia do korowania?
1
1

9) scharakteryzować zrębki drzewne?
1
1

10) określić cel zrębkowania?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4. Transport leśny drewna
4.4.1. Materiał nauczania
Surowiec drzewny pozyskuje się w procesie produkcyjnym, w ramach którego
nieodzowne jest wykonanie czynności przemieszczania - w zale\
ności od zastosowanego
cyklu technologicznego - całego drzewa po ścince, drewna w dłu\
ycach ju\
po okrzesaniu,
drewna kłodowanego lub wyrobionych sortymentów stosowych. Powy\
sze wykonuje siÄ™
w kolejnych fazach transportowych, tj.:
- zrywka i podwóz drewna do składnic przejściowych lub dróg wywozowych,
- wywóz drewna bezpośrednio do odbiorcy lub składnicy spedycyjnej,
- spedycja kolejowa ze składnicy spedycyjnej lub manipulacyjno-spedycyjnej.
W Polsce zdecydowanie przewa\
a transport kołowy, przy czym kolejki leśne
wykorzystywane są do tego celu w ułamku procenta w stosunku do transportowanych mas,
natomiast transport sprzÄ™\
ajem konnym, chocia\
w niektórych okolicznościach jeszcze
niezbędny, np. w warunkach górskich, oraz stosowany te\
w warunkach nizinnych z reguły
do zrywki drewna pozyskiwanego w ramach czyszczeń i i trzebie\
y, bÄ…dz
w miejscach
niedostępnych dla środków mechanicznych, nale\
y zaliczyć do ustępujących form zrywki
i wywozu surowca drzewnego. Z kolei rozwój motoryzacji i charakter korzystania ze
zbiorników i cieków wodnych spowodowały, \
e transport wodny w Polsce jest znikomy,
a spław praktycznie nie występuje.
Zrywka drewna
Zrywka drewna w procesie technologicznym pozyskania i transportu drewna stanowi
operację bardzo kosztochłonną i pracochłonną. Najszersze zastosowanie przy zrywce znalazły
ciÄ…gniki. W zale\
ności od sposobu rozró\
nia się zrywkę wleczoną, półpodwieszoną
i nasiębierną. Zrywka wleczona i półpodwieszona dotyczy transportu całego drzewa po ścince
lub drewna okrzesanego w całych długościach (drewno wielkowymiarowe, drewno
średniowymiarowe kopalniakowe), natomiast zrywka nasiębierna dotyczy drewna
średniowymiarowego klasy S2, S3, S4 oraz drewna wielkowymiarowego kłodowanego).
W zale\
ności od warunków terenowych, hodowlano-ochronnych, wielkości
pojedynczych ładunków i rodzaju sortymentu do zrywki drewna stosuje się ciągniki
klasyczne rolnicze, ciągniki kołowe specjalizowane, ciągniki samochodowe bez własnej
powierzchni Å‚adownej i ciÄ…gniki gÄ…sienicowe. W przypadku powszechnie stosowanych
w pracach zrywkowych ciągników rolniczych niezbędne jest ich wyposa\
enie w urzÄ…dzenia
umo\
liwiające zbieranie i przemieszczanie ładunku, a następnie jego uło\
enie. Jednym
z rozwiązań jest zamontowanie na tyle ciągnika wciągarki linowej, która pozwala na
wyciąganie pojedynczych sztuk drewna dłu\
ycowego lub wiÄ…zek drewna
średniowymiarowego z drzewostanu i przetransportowania tak podwieszonych do składnicy
przejściowej. Innym rozwiązaniem jest wyposa\
enie ciÄ…gnika rolniczego w chwytak
hydrauliczny na układzie zawieszenia trójpunktowego ciągnika, co umo\
liwia wykonanie
zrywki półpodwieszonej drewna długiego. Ciągniki rolnicze mo\
na agregatować równie\

z przyczepami kłonicowymi wyposa\
onymi w \
uraw hydrauliczny z chwytakiem, co
umo\
liwia zrywkę i podwóz drewna stosowego. W celu umo\
liwienia mygłowania ładunku,
na ciągnikach rolniczych w ich przedniej części montuje się myglarki. Słu\
ą one jednocześnie
jako dociÄ…\
enie przedniej osi ciągnika, co ma pozytywny wpływ na stateczność ciągnika przy
wykonywaniu zrywki.
Uzyskanie na podło\
u miękkim odpowiednich właściwości trakcyjnych pojazdu zale\
ne
jest od ciśnienia wywieranego na podło\
e przez mechanizmy jezdne. Ciśnienie to powinno
być z jednej strony niskie, a z drugiej zapewniające odpowiednią przyczepność,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
a mechanizmy jezdne powinny mieć mo\
liwie długą powierzchnię czynną nacisku na
podło\
e, co zapewnia uzyskanie wystarczającej siły napędowej, a jednocześnie powierzchnię
odpowiednio wąską, co zmniejsza opór toczenia. W celu spełnienia tych warunków powstała
koncepcja pojazdów przegubowych, które dzięki zastosowaniu specjalnych mechanizmów
sterowania, charakteryzują się wysoką sprawnością w pokonywaniu trudnego terenu. Mo\
na
wyró\
nić obecnie dwa podstawowe typy ciągników przystosowanych specjalnie do prac
zrywkowo-transportowych w gospodarstwie leśnym:
 ciągnik przegubowy typu skidder  przystosowany do półpodwieszonej zrywki drewna,
wyposa\
ony w jedno- lub dwubębnową wciągarkę linową oraz urządzenie pomocnicze
pozwalające na uniesienie nad ziemią przednich końców zrywanych dłu\
yc; ciÄ…gniki te
zaopatrzone są równie\
w lemiesz spycharki pozwalajÄ…cy na doraz
ne usuwanie przeszkód
napotkanych na trasie zrywki, a tak\
e słu\
ący do mygłowania drewna przy drodze
wywozowej lub na składnicy przyzrębowej,
Rys. 7. CiÄ…gnik zrywkowy typu skidder [Internet]
Rys. 8. CiÄ…gnik zrywkowy typu forwarder [Internet]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
 ciągnik przegubowy typu forwarder  przystosowany do zrywki nasiębiernej oraz
podwozu drewna stosowego lub kłód na niewielkie odległości; tylny człon ciągnika
stanowi przyczepa jedno- lub dwuosiowa, a zasadniczym wyposa\
eniem ciÄ…gnika jest
\
uraw hydrauliczny do załadunku i wyładunku drewna.
Oprócz powy\
szych ciągników specjalistycznych do zrywki drewna stosuje się równie\
,
choć w mniejszym zakresie, ciągniki przegubowe wyposa\
one w ławę skrętną i \
uraw, tzw.
klemmbank. Na tylnej części ramy tego ciągnika umieszczona jest ława skrętna
z hydraulicznie zamykanymi kleszczami. Ma ona mo\
liwość obrotu wokół osi poziomej.
A
adunek składający się z większej liczby drzew, strzał lub dłu\
yc umieszczany jest na Å‚awie
za pomocÄ… \
urawia stanowiÄ…cego wyposa\
enie ciÄ…gnika.
Z uwagi na ró\
norodność warunków terenowych i sprzętu technika przeprowadzania
zrywki ciągnikami nie jest stała. Przy zrywce nale\
y zwracać szczególną uwagę na wielkość
jednorazowego ładunku, który jest zale\
ny od siły uciągu danego ciągnika, rodzaju drewna
i warunków terenowych.
Do zrywki drewna w trudnych terenach (górskich, podmokłych) stosuje się systemy
linowe. Zrywka taka mo\
e odbywać się poprzez wleczenie, jako zrywka półpodwieszona oraz
podwieszona. System linowy składa się z liny głównej i liny powrotnej, lin pomocniczych
słu\
ących do podciągania surowca do liny głównej, wciągarki linowej dwu- lub więcej
bębnowych z napędem ciągnikowym lub silnika stacjonarnego, wózka nośnego, podpór
nastawczych, zespołu krą\
ków kierunkowych, a tak\
e masztu umo\
liwiajÄ…cego zrywkÄ™
zarówno w dół jak i w górę stoku. Maszt w górnej części zaopatrzony jest w specjalny
zderzak pozwalający na samoczynny rozładunek zrywanych sortymentów. Przy du\
ych
spadkach stosuje siÄ™ te\
zrywkę wleczoną w górę stoku do drogi wywozowej przy u\
yciu
wciągarki dwubębnowej zamontowanej na samochodzie, ciągniku typu skidder lub przy
u\
yciu ciÄ…gnika wyposa\
onego w \
uraw z chwytakiem i przeciÄ…garkÄ™, gdzie \
uraw spełnia
rolę masztu, przez który przechodzi lina przeciągarki. Przykładowy cykl pracy przy zrywce
drewna w systemie linowym z wykorzystaniem kolejki linowej składa się z następujących
etapów:
- podciąganie wózka do miejsca zrywki (zablokowanie wózka na linie nośnej, opuszczanie
liny ciÄ…gnÄ…cej z hakiem i linkami zaczepowymi),
- zapięcie ładunku,
- podciÄ…ganie Å‚adunku do trasy kolejki,
- podciąganie ładunku do wózka,
- opuszczanie grawitacyjne wózka z ładunkiem,
- zatrzymanie wózka w punkcie jego rozładunku,
- opuszczanie Å‚adunku,
- mygłowanie drewna i odpięcie linek zaczepowych od ładunku, podciąganie haka
z linkami do wózka,
- odblokowanie wózka i wciąganie go do punktu ponownej zrywki.
Wywóz drewna
Wywóz drewna, po dokonanej zrywce, do odbiorcy finalnego odbywa się w znacznej
mierze za pomocą samochodowych zestawów wywozowych. Za ich zastosowaniem
przemawia du\
a swoboda przemieszczania, du\
a wydajność oraz znaczne prędkości
przewozu. Pojazdy u\
ywane do wywozu drewna mo\
na podzielić na: samochody cię\
arowe,
ciągniki samochodowe i ciągniki siodłowe. Uzupełnieniem pojazdów są przyczepy,
półprzyczepy i naczepy. Zestawy samochodowe do wywozu drewna długiego, kłodowanego
i stosowego wyposa\
one sÄ… w \
urawie hydrauliczne do załadunku i wyładunku drewna, jak
równie\
w kłonice z regulowanym ich rozstawem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Rys. 9. Zestaw samochodowy do wywozu drewna stosowego z przyczepÄ… i \
urawiem [Internet]
Zestawy do wywozu drewna stosowego mogą posiadać część ładowną w postaci
platformy z kłonicami na bocznych lub czołowych skrajnych częściach, w zale\
ności od
metody załadunku surowca. Wykorzystywane są równie\
w tym celu samochody i przyczepy
skrzyniowe.
Oprócz zestawów do transportu drewna okrągłego u\
ywa się równie\
pojazdów do
przewozu zrębków drzewnych. Zarówno samochody jak i przyczepy są wówczas wywrotkami
z podwy\
szonymi burtami, ewentualnie pojazdy kontenerowe wyposa\
one we własne
urządzenia do załadunku i rozładunku kontenerów. Rozwiązanie takie pozwala na
wyeliminowanie czasu oczekiwania pojazdu na załadunek zrębkami, a postój w lesie
ogranicza się do pozostawienia pustych kontenerów i załadowania pełnych.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności transportowe składają się na przemieszczanie drewna?
2. Co to jest zrywka drewna?
3. Co to jest wywóz drewna?
4. Jakie występują rodzaje zrywki?
5. Jakie typy ciągników wykorzystywane są do zrywki drewna?
6. Czym ró\
ni siÄ™ ciÄ…gnik zrywkowy typu skidder od ciÄ…gnika typu forwarder?
7. Co to jest ciÄ…gnik typu klemmbank?
8. Jak powinien być wyposa\
ony zestaw samochodowy do wywozu drewna stosowego?
9. Jakie rozwiązania stosuje się do transportu zrębków drzewnych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj poszczególne rodzaje przemieszczania drewna.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat rodzajów przemieszczania
drewna,
2) określić rodzaje przemieszczania drewna,
3) scharakteryzować poszczególne rodzaje przemieszczania drewna,
4) przedstawić powy\
sze w formie opisowej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- papier formatu A4,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Dobierz urządzenia transportowe do przemieszczenia wybranych sortymentów drewna.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat przemieszczenia drewna,
2) sprecyzować rodzaj sortymentu do przemieszczenia,
3) określić rodzaj zrywki,
4) dobrać środek zrywkowy do przemieszczenia danego sortymentu,
5) określić wymagania dla wywozu określonych sortymentów,
6) dobrać środek wywozowy do przemieszczenia danego sortymentu,
7) przedstawić powy\
sze w formie opisowej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- papier formatu A4,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić czynności transportowe drewna?
1
1

2) scharakteryzować zrywkę i wywóz drewna?
1
1

3) określić rodzaje zrywki?
1
1

4) określić typy ciągników do zrywki drewna?
1
1

5) rozró\
nić ciągnik zrywkowy typu skidder od ciągnika typu
1
1

forwarder?
6) scharakteryzować ciągnik zrywkowy typu klemmbank?
1
1

7) scharakteryzować wyposa\
enie zestawu samochodowego do wywozu
1
1

drewna stosowego?
8) scharakteryzować transport zrębków drzewnych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.5. Konserwacja i remonty dróg leśnych
4.5.1. Materiał nauczania
Technologie remontów i przebudowy dróg leśnych gruntowych, gruntowych ulepszonych
oraz dróg o nawierzchni twardej nieulepszonej wykorzystuje się przy:
- planowaniu zakresu i rodzaju robót remontowych,
- określaniu zapotrzebowania na materiały do robót remontowych,
- nadzorze i odbiorach robót remontowych.
Remont drogi polega na przeprowadzeniu robót przywracających stan pierwotny drogi
tak\
e przy u\
yciu materiałów budowlanych innych ni\
u\
yte w stanie pierwotnym. Remont
dróg leśnych nie wymaga zgłoszenia robót do nadzoru budowlanego.
Przebudowa drogi polega na wykonaniu robót, w wyniku których następuje
podwy\
szenie parametrów technicznych i eksploatacyjnych istniejącej drogi
niewymagajÄ…cych zmiany granic pasa drogowego. Przebudowa drogi nie wymaga uzyskania
pozwolenia na budowę, a jedynie ewentualnego zgłoszenia robót.
Drogi gruntowe naturalne i ulepszone  zakres prac remontowych
Naprawa drogi polega na przywróceniu nawierzchni gruntowej prawidłowego profilu
poprzecznego i podłu\
nego, usunięciu nierówności i zapewnieniu właściwego odwodnienia.
Sporadycznie występujące wyboje i koleiny wyrównuje się gruntem rodzimym i ubija ręcznie
lub mechanicznie. Je\
eli uszkodzenia zajmujÄ… powy\
ej 15% powierzchni drogi, profiluje siÄ™
całą nawierzchnię przy pomocy równiarek przyczepnych lub samojezdnych. Gdy samo
profilowanie nie daje po\
ądanych efektów (droga w dalszym ciągu jest błotnista lub sypka)
ulepsza siÄ™ jÄ… \
wirem, mieszankÄ… optymalnÄ… lub stabilizuje wapnem (grunty gliniaste),
cementem (grunty piaszczyste). Drogi gruntowe o nienormatywnych Å‚ukach poziomych
i pionowych oraz wÄ…skim pasie drogowym wymagajÄ… przebudowy. Wykonuje siÄ™ wtedy
oprócz samego profilowania równie\
korektę niebezpiecznych łuków, zakłada się przepusty
pod drogÄ… i na zjazdach.
Przy remontach dróg gruntowych nale\
y pamiętać \
e:
- w wyniku remontu nale\
y wyeliminować przyczynę tworzenia się deformacji,
- przed remontem trzeba odprowadzić stagnującą wodę z zagłębień i osuszyć wybój przez
przekopanie rowków, wybranie i wyrzucenie plastycznego gruntu,
- remont nawierzchni gruntowej naturalnej nale\
y wykonać przy u\
yciu gruntu rodzimego,
- remont nawierzchni gruntowej ulepszonej wykonać takim materiałem, jaki występuje
w aktualnej nawierzchni,
- przed profilowaniem koniecznie nale\
y wyczesać grunt zrywarką i wybrać ręcznie
grubsze korzenie i kamienie,
- grunt profilowany i nawierzchnie gruntowe ulepszone zagęszczać przy wilgotności
optymalnej,
- przy ka\
dym remoncie oprócz jezdni nale\
y uprzątnąć i naprawić pobocza, rowy,
przepusty, znaki drogowe i urzÄ…dzenia zabezpieczajÄ…ce,
- przy kopaniu rowów ograniczyć do minimum ich głębokość.
Drogi twarde  zakres prac remontowych
Je\
eli zniszczenia nawierzchni są małe (do 15%), to naprawa dróg twardych polega na
wykonaniu remontów. Przebudowę nawierzchni wykonuje się wówczas, gdy trzeba
odtworzyć zniszczoną warstwę jezdną na powierzchni przekraczającej 15% powierzchni
ogólnej nawierzchni. Przebudowy obejmują oprócz nawierzchni dodatkowe roboty polegające
na :
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
- korekcie trasy w planie i profilu podłu\
nym,
- przebudowie odcinków przełomowych.
- Równocześnie z remontem nawierzchni drogi wykonuje się następujące prace:
- ścinkę zawy\
onych i dosypanie zani\
onych poboczy,
- oczyszczenie rowów, przepustów, studzienek ściekowych.
- Przy przeprowadzaniu remontów dróg twardych nale\
y pamiętać \
e:
- przed rozpoczęciem remontu nale\
y określić przyczynę powstania deformacji i tak
wykonać remont, aby ją usunąć,
- nale\
y u\
yć takiego materiału, z jakiego wykonana jest nawierzchnia,
- przy remontach cząstkowych uszkodzone miejsca wyoskardowuje się na głębokość
uszkodzenia nadając łacie regularne kształty prostokąta,
- stosowane materiały nie mogą zawierać cząstek większych od 2/3 głębokości
uszkodzenia lub grubości układanej warstwy,
- je\
eli nastąpi deformacja podło\
a , zrywa się całą nawierzchnię i układa nową,
wykonując wszystkie prace dodatkowe, które wyeliminują przyczyny deformacji, np.
wymiana podsypki, uło\
enie geowłókniny, dogęszczenie podło\
a, przebudowa urządzeń
odwadniajÄ…cych.
Technologie prac remontowych na drogach leśnych
Poszczególne technologie wykonania prac remontowych dróg leśnych określone są
w tzw. kartach technologicznych. W zale\
ności od objawów uszkodzeń i ustalonych przyczyn
ich powstania, sposoby naprawy stosuje się zgodnie z określoną kartą technologiczną.
Wyró\
nia się następujące karty technologiczne:
- karta technologiczna nr 1  remont sporadycznych wyboi, dróg gruntowych naturalnych
i ulepszonych,
- karta technologiczna nr 2  wyrównanie kolein i wyboi na drogach gruntowych
profilowanych oraz na drogach o nawierzchni \
wirowej i \
u\
la paleniskowego,
- karta technologiczna nr 3  profilowanie dróg gruntowych naturalnych,
- karta technologiczna nr 4  przebudowa nawierzchni \
wirowej lub z \
u\
la
paleniskowego,
- karta technologiczna nr 5  remont nawierzchni tłuczniowej,
- karta technologiczna nr 6  przebudowa nawierzchni tłuczniowej,
- karta technologiczna nr 7  powierzchniowe utrwalenie nawierzchni tłuczniowej,
- karta technologiczna nr 8  remont nawierzchni brukowcowej,
- karta technologiczna nr 9  przebudowa nawierzchni brukowcowej,
- karta technologiczna nr 10  remont odcinków nieprzejezdnych poprzez budowę
nawierzchni z wykorzystaniem geosyntetyków lub drewna.
Przykładowy remont drogi gruntowej według karty technologicznej nr 2.
Zakres stosowania
Remont stosuje się na drogach gruntowych profilowanych i ulepszonych, które uległy
deformacji (koleiny, wyboje).
Opis robót
Wyrównanie kolein i wyboi polega na:
- spulchnieniu, równaniu i profilowaniu drogi przy u\
yciu sprzętu mechanicznego,
- robotach ręcznych uzupełniających (usuwania z pasa drogi kamieni, grubych korzeni,
zanieczyszczeń),
- zwil\
eniu wodÄ… w miarÄ™ potrzeby,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
- zagęszczeniu drogi walcem,
- sprawdzeniu przekroju poprzecznego i profilu podłu\
nego szablonem i Å‚atÄ….
Grunt kategorii IV przyjmuje siÄ™ przy profilowaniu nawierzchni \
u\
lowych i \
wirowych.
Podczas profilowania nawierzchni z \
u\
la paleniskowego nale\
y na wierzchniÄ… warstwÄ™
o grubości min. 5 cm nawiez
ć pospółkę.
Sprzęt
Do profilowania dróg gruntowych u\
ywa się: włoków, równiarek przyczepnych,
równiarek samojezdnych, walców doczepnych drogowych, walców samobie\
nych (zalecane
gumowe), beczkowozów lub wozów asenizacyjnych.
Warunki techniczne odbioru robót
Droga wyprofilowana powinna mieć następujące spadki poprzeczne:
- grunty ciÄ™\
kie (glina, ił): 5%,
- grunty średnie piaszczysto gliniaste (glina piaszczysta, piasek gliniasty, pospółka): 4%,
- grunty lekkie (piasek, piasek pylasty): 3%,
- nawierzchnia \
wirowa i z \
u\
la paleniskowego: 2,5 3,5% w części środkowej i 6% na
poboczach.
Nawierzchnia musi być tak zagęszczona, aby przeje\
d\
ający pojazd nie zostawił
wyraz
nych śladów.
Okres wykonania
Cały rok za wyjątkiem okresu, kiedy grunt jest zmarznięty lub plastyczny (po
długotrwałych opadach). Najlepiej wiosną lub jesienią.
Rys. 10. Zale\
ność między głębokością kolein i wielkością osiadania materiałów
podczas profilowania [3, s. 118]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Normy
PN-B-04481 Grunty budowlane.
PN-B-11111 Kruszywa mineralne. Kruszywa naturalne do nawierzchni drogowych.
świr i mieszanka.
PN-B-11113 Kruszywa mineralne. Kruszywa naturalne do nawierzchni drogowych.
Piasek.
PN-S-02205:1998 Drogi samochodowe. Roboty ziemne. Wymagania i badania.
Tabela 7. Zestawienie napraw uszkodzeń na drogach [3, s. 112]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega remont drogi?
2. Na czym polega przebudowa drogi?
3. Jaki jest zakres prac remontowych dróg gruntowych?
4. Jaki jest zakres prac remontowych dróg twardych?
5. Jakie znasz technologie remontów dróg leśnych?
6. Czy na podstawie objawów uszkodzeń drogi potrafisz określić sposób jej naprawy?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj wykonanie remontu fragmentu nawierzchni drogi leśnej
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych zasady remontów nawierzchni dróg leśnych,
2) określić zakres remontu,
3) scharakteryzować poszczególne prace,
4) zaplanować niezbędny sprzęt,
5) określić warunki techniczne odbioru robót,
6) ustalić czas i okres wykonania,
7) podać podstawy prawne w postaci norm,
8) przedstawić powy\
sze w formie opisowej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru w kratkÄ™ format A4,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj poszczególne sposoby naprawy dróg leśnych w zale\
ności od objawów
uszkodzeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych zasady naprawy dróg leśnych,
2) scharakteryzować objawy uszkodzeń dróg,
3) określić przyczyny powstania uszkodzeń,
4) dobrać sposób naprawy drogi w zale\
ności od objawów uszkodzeń,
5) przedstawić powy\
sze w formie opisowej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusz papieru w kratkÄ™ format A4,
- długopis,
- Poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować remont drogi?
1
1

2) zdefiniować przebudowę drogi?
1
1

3) określić zakres prac remontowych dróg gruntowych?
1
1

4) określić zakres prac remontowych dróg twardych?
1
1

5) określić technologie remontów dróg leśnych?
1
1

6) określić sposób naprawy drogi na podstawie objawów jej uszkodzeń?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi w zadaniu będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Klasyfikacja drewna surowego nieobrobionego nie obejmuje
a) drewna długiego.
b) drewna w stosach.
c) tarcicy.
d) \
erdzi i słupów.
2. Klasa L3 w klasyfikacji drewna surowego nieobrobionego określa drewno o średnicy
a) 30 do 39 cm.
b) 40 do 49 cm.
c) 50 do 59 cm.
d) co najmniej 60 cm.
3. Drewno surowe nieobrobione mierzone w sztukach pojedynczo klasyfikuje się według
klas
a) F1 do F6.
b) H1 do H6.
c) J1 do J6.
d) M1 do M6.
4. śerdzie i słupy o średnicy 7 do 13 cm sklasyfikowane są w grupie
a) P1.
b) P2.
c) P3.
d) P4.
5. Klasy S1 do S3 wskazujÄ… na klasyfikacjÄ™
a) drewna długiego.
b) \
erdzi i słupów.
c) wałków i kłód.
d) zrębków drzewnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
6. Najmniejsza średnica w górnym końcu bez kory w klasach B, C i D dla drewna
wielkowymiarowego iglastego wynosi
a) 14 cm.
b) 18 cm.
c) 20 cm.
d) 22 cm.
7. Sinizna w klasie B drewna wielkowymiarowego iglastego jest
a) dopuszczalna bez względu na udział w powierzchni bielu.
b) dopuszczalna na przekrojach do 1/8 powierzchni bielu.
c) dopuszczalna na przekrojach do 1/4 powierzchni bielu.
d) niedopuszczalna.
8. Sęki zdrowe w klasie A drewna wielkowymiarowego liściastego są dopuszczalne
o średnicy do
a) 2 cm.
b) 5 cm.
c) 7 cm.
d) 10 cm.
9. Pęknięcia czołowe w drewnie wielkowymiarowym liściastym klasy B dopuszczalne są do
a) 1/8 średnicy czół.
b) 1/5 średnicy czół.
c) 1/3 średnicy czół.
d) 1/2 średnicy czół.
10. Zgnilizna w drewnie średniowymiarowym klasy S3 jest
a) dopuszczalna twarda.
b) dopuszczalna miękka do 50% powierzchni przekroju poprzecznego.
c) dopuszczalna miękka do 20% powierzchni przekroju poprzecznego.
d) niedopuszczalna.
11. Średnica dolna w korze drewna małowymiarowego klasy M2 wynosi
a) do 5 cm.
b) do 7 cm.
c) do 10 cm.
d) do 15 cm.
12. MiÄ…\
szość 100 sztuk drewna sosnowego grupy S3b w klasie 2 wynosi
a) 1,60 m3.
b) 2,20 m3.
c) 3,60 m3.
d) 4,40 m3.
13. Je\
eli miejsce pomiaru średnicy środkowej drewna wielkowymiarowego wypada
w miejscu zniekształcenia powierzchni, to pomiar nale\
y wykonać
a) 1 m od tego miejsca w stronÄ™ odziomka.
b) 0,5 m od tego miejsca w stronÄ™ odziomka.
c) 0,5 m od tego miejsca w stronę cieńszego końca.
d) w miejscach ukształtowanych regularnie poni\
ej i powy\
ej zniekształcenia
w jednakowej odległości od właściwego miejsca pomiaru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
14. Średnicę znamionową drewna mierzy się w odległości
a) 1 m od czoła dolnego końca sztuki drewna.
b) 1 m od czoła górnego końca sztuki drewna.
c) 0,5 m od czoła dolnego końca sztuki drewna.
d) w połowie długości sztuki drewna.
15. Spedycję drewna wykonuje się ze składnicy
a) przyzrębowej.
b) manipulacyjnej.
c) przejściowej.
d) spedycyjnej.
16. Przy korowaniu na czerwono dopuszcza się pozostawienie fragmentów korowiny
w rozmiarze nie przekraczajÄ…cym % powierzchni korowanego drewna
a) 5%.
b) 10%.
c) 20%.
d) 25%.
17. CiÄ…gnikiem typu forwarder wykonuje siÄ™ zrywkÄ™
a) wleczonÄ….
b) półpodwieszoną.
c) nasiębierną.
d) podwozowÄ….
18. Wywóz zrębków drewna wykonuje się
a) samochodami-wywrotkami lub kontenerami.
b) samochodami z kłonicami.
c) samochodami z platformami.
d) skidderami.
19. Całą nawierzchnię drogi nale\
y profilować, je\
eli jej uszkodzenia zajmujÄ… powy\
ej %
powierzchni drogi
a) 5%.
b) 10%.
c) 12%.
d) 15%.
20. Karta technologiczna nr 2 określa
a) remont sporadycznych wyboi na drogach gruntowych naturalnych.
b) wyrównanie kolein i wyboi na drogach gruntowych profilowanych.
c) profilowanie dróg gruntowych naturalnych.
d) remont nawierzchni tłuczniowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Wykonywanie prac zwiÄ…zanych z pozyskiwaniem drewna
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr zadania Odpowiedz
Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
6. LITERATURA
1. Borowski M.: Przyrost drzew i drzewostanów. Państwowe Wydawnictwa Rolnicze
i Leśne. Warszawa 1974
2. Buchwald A.: Dendrometria. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1999
3. Drogi Leśne. Poradnik techniczny. Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Warszawa
2006
4. Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
z zakresu gospodarki leśnej  Załącznik do zarządzenia Nr 19 Dyrektora Generalnego
Lasów Państwowych z dnia 14.07.97 r., Warszawa 1997
5. Kubiak M.: Transport leśny. Akademia Rolnicza w Poznaniu, Poznań 1990
6. Laurow Z.: Pozyskiwanie drewna. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1999
7. Moskalik T., Sadowski J.: Podstawowe wiadomości z zakresu sortymentacji oraz pomiaru
surowca drzewnego. Zarząd Główny Stowarzyszenia In\
ynierów i Techników Leśnictwa
i Drzewnictwa, Warszawa 1995
8. Normy PN-EN dotyczÄ…ce klasyfikacji i pomiaru surowca drzewnego
9. Nowakowska-Moryl J.: Budowa dróg leśnych  wybrane zagadnienia. Akademia
Rolnicza w Krakowie, Kraków 1994
10. Polskie Normy dotyczÄ…ce klasyfikacji i pomiaru surowca drzewnego
11. Poradnik leśniczego. Stowarzyszenie In\
ynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa,
Warszawa 1991
12. SUUNTO PM-5. User s Guide. SUUNTO, Finland 2006
13. Ślęzak G.: Klasyfikacja surowca drzewnego w Polsce. Państwowe Wydawnictwo
Rolnicze i Leśne, Warszawa 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50