Synteza epoki baroku








 

Synteza epoki baroku

Troska poetów borokowych o losy człowieka i państwa na
podstawie wybranych utworów tej epoki. Troska o losy człowieka wynika już
z charakteru tej epoki, z jej metafizycznej, skierowanej ku pozaziemskiej
tematyce filozofii. Troska ta wyraża się w poszukiwaniu odpowiedzi na
odwieczne pytanie: czym jest człowiek?, Czy istnieje w doczesnym swiecie
cokolwiek trwałego? Jakie wartości śa prawdziwe? Te refleksje znajdujemy
już w twórczości prekursora baroku - Mikołaja Sępa Sarzyńskiego. Wedłu tego
twórcy życie człowieka jest heroiczną walką z szatanem - czyli z ciałem, z
pokusami ziemskimi. Wyraża to Sarzyński w sonetach: O wojnie naszej, którą
wiedziemy z szatanem, światem i ciałem i O nietrwałości miłości rzeczy
świata tego. Wartością w ujęciu Sarzyńskiego, czymś, co uspokaja
niepewność człowieka, jest zwycięstwo nad szatanem i prawdziwa miłość - miłość
do Boga. Innym poetą rozważającym ludzki los był Daniel Naborowski. POeta
ten godził sie na taki właśnie ustalony przez Boga proces i takie
postanowienia, że żywot ludzki między narodzinami a śmiercią jest tylko
mgnieniem. W różnych formach tę krótkotrwałość wykazywał. Pisał też, że
:"cnota - grunt wszystkiemu" i że "trzeba się bać Boga" - wówczas nawet śmierć
jest fraszką. Troska o losy ojczyzny uderza ze strof poezji Wacława
Potockiego. W eposie pt Transakcja wojny chocimskiej nawołuje ustami
Chodkiewicza do obrony kraju przed Turkami. Odwołuje się do mitu Sarmaty -
walecznego wojownika. W licznych wierszach ukazuje, iż Nierządem Polska
stoi, woła o równość wobec prawa, o tolerancję wyznaniową Kto
mocniejszy ten lepszy. Piętnuje lenistwo, opilstwo i ospalstwo szlachty, a
prorokuje zwycięstwo wroga Pospolite ruszenie. Ukazuje także wady
Polaków: np. ich dbałość o prywatę. Udowadnia potrzebę myślenia o Polsce np. w
wierszu Zbytki polskie.
Co barok wnosi do "technik poetyckich"? Celem
poezji barokowej jest zaszokować, zaskoczyć odbiorcę. Daltego twórcza praca
poetów skupia się na poszukiwaniu nowych form wyrazu, na orginalności pomysłu
- czyli konceptyźmie. Najpopularniejszą techniką baroku była metoda
twórcza Giambattisty Marina - czyli konceptyzm. Tę technike przejęli Jan
Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski. Zasadą był orginalny, zaskakujący pomysł
na ujęcie treści. Mogło byc to wprowadzenie do poezji brzydoty, opisu
rozkładających sie ciał, starości. Mógł to być kontrast lub oksymoron
(żywy trup). Lubili twórcy baroku anafory i hiperbole. Najbardziej
wykorzystywanym środkiem był paradoks - absurdalne twierdzenie, obnażające
nieoczekiwaną prawdę.
Tematy podejmowane w literaturze baroku.




człowiek i jego kondycja
we wszechświecie




próba poszukiwań
wartości trwałych i ocena wartości świata doczesnego


istota ludzka wobec
czasu i przemijalności (D.Naborowski)


życie jako
heroiczna walka z pokusami ziemskimi (M.Sęp Sarzyński)


Temat miłości




różne ujęcia i
sposoby opisu


miłość jako uczucie
trwalsze niż przemijanie (D.Naborowski: Do Anny)


miłość skierowana
do Boga jako jedyna prawdziwa wartość (M.S.Sarzyński: O nietrwałej
miłości rzeczy świata)


miłośc jako pożar
zmysłów i jako gra wojenna (J.A.Morsztyn : Do trupa;
Lutnia)


wyrazem miłości są
też listy Jana Sobieskiego do Marysieńki



Ojczyzna i troska o jej
los




Wacław Potocki(
Nierządem Polska stoi; Pospolite ruszenie; Zbytki polskie a także
w eposie Transakcja wojny chocimskiej)


Jan Sobieski: Listy
do Marysieńki


J.Ch.Pasek:
Pamiętniki


Nierównośc społeczna i
nietolerancja wyznaniowa




anonimowi twórcy
literatury plebejskiej (Lament chłopski na pany), Jan z Kijan (Co
ludzie robią na świecie)


Wacław Potocki (Kto
mocniejszy ten lepszy)



Temat wsi i ideału życia
ziemskiego




J.Ch.Pasek
"Pamiętniki"


Sz.Zimorowic
"Roksolanki"
Miłość i śmierć w literaturze baroku. J.A.Morsztyn
(Do trupa) - porównuje oba zjawiska: śmierć i miłość. Miłość bardzo śmierć
przypomina, że ktoś zakochany jest podobny do nieboszczyka. Ta sama bladość
twarzy, płomień (świec lub uczucia), ciemność żałoby lub zmysłów, niewola
nieruchomego ciała lub rozumu. Poeta wnioskuje: nieboszczyk w lepszej sytuacji
jest niż zakochany, bo nic nie czuje, a miłość jest ogromnym cierpieniem.
Miłość - może też być trwała wartością, silniejszą niż przemijanie
(D.Naborowski: Do Anny). Tu szczere uczucie zwycięża nawet czas. M.Sęp
Sarzyński:"I nie miłować ciężko i miłować ciężka pociecha". Jest jednak miłość
ponad inne uczucia - miłość do Boga - tam bowiem po śmierci wszystko jest do
zdobycia, a tu na ziemi wszystko do stracenia. Mówiąc o miłości - należy
przypomnieć - jak literatura baroku sławi urodę kobiecą. Często wdzięki
damskiego ciała znajdują materialną wykładnię: alabaster czoła, koral ust,
oczy jak pochodnie itp. Trzeba przyznać, że poetycka definicja śmierci w
barokowym ujęciu też znajduje cielesne obrazowanie. W kulcie dla brzydoty
i drastycznych opisów poeci barokowi nie unikają opisu rozkładających się
ciał. Śmierć w baroku miała również wymiar abstrakcyjny. Życie - to ciągłe
umieranie lub dążenie do śmierci. Lecz śmierć jest początkiem prawdziwego
żywota. Jest też największą sprawiedliwością, bowiem zrównuje stany, dosięga
każdego bez względu na stanowisko czy majątek.
Tematy            
Strona
główna