Didache 2011 02 05


"ąą Didache
Tytuł oryginalny:
"ąąt wż ąp  "}ą Ąży ż ą
(Didache Kyriou dia tMn DMdeka ApostolMn tois ethnesin)
W oparciu o tekst grecki:
Apostolic Fathers, (red.) Kirsopp Lake
Dostęp na: http://www.ccel.org/ccel/lake/fathers2.html
Wydanie 1.0 z 05.02.2011
Zezwala się na bezpłatne kopiowanie, drukowanie i rozpowszechnianie
niniejszego tekstu oraz opracowania w niezmienionej formie.
Wszelkie uwagi można zgłaszać na adres mailowy:
metargem.sefer [at] gmail.com
"ąą Didache
SKRÓTY
Skróty tytułów ksiąg biblijnych
Rdz., Wj., Kpł., Lb., Pwt., Joz., Sdz., Rut., 1-2Sam., 1-2Krl., 1-2Krn., Ezd., Neh.,
Est., Hi., Ps., Prz., Koh., Pnp., Iz., Jer., Lam., Ez., Dan., Oz., Jl., Am., Abd., Jon.,
Mich., Nah., Hab., Sof., Agg., Zach., Mal., Mat., Mk., Ak., Jan., Dz., Rz., 1-2Kor.,
Gal., Ef., Flp., Kol., 1-2Tes., 1-2Tym., Tyt., Flm., Heb., Jak., 1-2Ptr., 1-3J., Jud.,
Obj.
Wyjaśnienie odnośników do literatury pozabiblijnej
Syr.  Księga Syracha
Szabbat  Traktat Szabbat w Talmudzie Babilońskim
Tob.  Księga Tobiasza
Wyjaśnienie użytych w tekście oznaczeń
[ ]  W nawiasach kwadratowych umieszczono słowa, które nie znajdują
się w tekście oryginalnym, lecz wydają się być niezbędne dla zrozumie-
nia sensu tekstu lub dla zachowania poprawności stylistycznej przekładu
*  Gwiazdka odsyła do przypisów znajdujących się na dole strony. Za-
wierają one odnośniki do tekstów biblijnych i pozabiblijnych oraz wyja-
śnienia językowe.
ab  Kursywą oznaczono występujące w tekście cytaty.
W odnośnikach do wersetów biblijnych stosowany jest zapis X. 1:2, gdzie X
oznacza księgę, 1 - rozdział, a 2 werset(y). W odniesieniach do całych
rozdziałów stosowany jest zapis X. 1
"ąą Didache
NAUKA PANA PRZEKAZANA PRZEZ DWUNASTU WYSAANNIKÓW POGANOM
"ąąt wż ąp  "}ą Ąży ż ą
Jeśliby ktoś uderzył cię w prawy policzek,
I nadstaw mu i drugi,*
a będziesz bez żadnego braku.*
Dwie Drogi: Droga Życia
Jeśliby ktoś zarządał od ciebie, byś szedł
1
z nim jedną milę, idz z nim i dwie.*
Istnieją dwie drogi - jedna Życia i jedna
Jeśliby ktoś zabrał ci twój płaszcz,
Śmierci,* a między tymi dwiema drogami jest
daj mu nawet i tunikę.*
wielki rozdzwięk!
2
Jeśliby wziął ktoś od ciebie jakąś twoją własność,
A zatem droga Życia jest następująca:
nie domagaj się [od niego] zwrotu,*
po pierwsze - będziesz kochał Boga,* który cię
ponieważ nawet nie możesz [tego uczynić].
uczynił,
5
Każdemu, kto prosi cię [o coś], daj i nie domagaj
po drugie - [będziesz kochał] swojego blizniego
się zwrotu,*
tak, jak samego siebie,*
ponieważ Ojciec pragnie dać każdemu z wła-
natomiast wszystkiego, czego nie chciałbyś,
snych życzliwych darów.*
aby się stało tobie i ty drugiej osobie nie czyń.*
3
Szczęśliwy ten, kto daje zgodnie z nakazem,*
Słowa te mają następujące rozwinięcie:*
ponieważ [w ten sposób] jest niewinny!
mówcie dobrze o tych, którzy mówią o was zle
Marny los tego, kto bierze!
i módlcie się za ludzi wam wrogich,
Wprawdzie jeśli ktoś bierze, ponieważ ma po-
a pośćcie za waszych prześladowców.*
trzebę - jest niewinny.
Bo co to ma być za łaskawość,* jeśli kochacie [tyl-
Natomiast ten, kto nie ma potrzeby, zda spra-
ko] tych, którzy i was kochają?
wę z tego, dlaczego wziął i w jakim celu; będąc
Czyż nie i poganie postępują tak samo?*
w więzieniu, zostanie przesłuchany dokładnie
Ale wy kochajcie tych, którzy was nienawidzą,*
w sprawie tego, co uczynił i nie wyjdzie stamtąd,
a nie będziecie mieli wrogów!
4
dopóki nie zwróci ostatniego grosza.*
Trzymaj się z dala od cielesnych pożądliwo-
6
Ale i o tym z drugiej strony powiedziano:
ści wynikających z upadłej fizyczności.*
Niech [nawet] spoci się w twoich rękach twoja jał-
*1:1 Por. Pwt. 30:19; Ps. 1; Prz. 1-9; Mat. 7:13n.
mużna, dopóki nie dowiesz się, komu [ją] dajesz.*
*1:2  Boga  por. Pwt. 6:5, 11:1; Mat. 22:37n; Mk. 12:29n;
Ak. 10:25-28;  siebie  por. Kpł. 19:18; Mat. 22:39; Mk. 12:31-33; naturę ; drugie zaś od gr. źą   ciało, całe ciało, kształt ciała,
Ak. 10:25-28; Rz. 13:9n; Gal. 5:14; Jak. 2:8;  czyń  por. coś, co rzuca cień . Dla przykładu: ludzie i zwierzęta posiadają
Mat. 7:12; por. również Tob. 4:15; Szabbat 31a. to samo q, lecz różne źą. Por. 1Ptr. 2:11;  drugi 
*1:3  rozwinięcie  gr. ! ąąu  nauczanie, wykład, wyłoże- por. Mat. 5:39; Ak. 6:29;  bez żadnego braku  gr. sąż 
nie, wyjaśnienie, por. Mat. 7:28;  prześladowców  por.  doskonały, ukończony, dojrzały, bez braku ; por. Mat. 5:48;
Mat. 5:44;  łaskawość  por. Mat. 5:45; Ak. 6:32-34;  samo   dwie  por. Mat 5:41;  tunikę  por. Mat. 5:40; Ak. 6:29;
por. Mat. 5:46n;  nienawidzą  por. Mat. 5:44; Ak. 6:27.  zwrotu  por. Ak. 6:30.
*1:4  cielesnych pożądliwości, wynikających z upadłej fizyczno- *1:5  zwrotu  por. Pwt. 15:7; Mat. 5:42; Ak. 6:30;  z własnych
ści  gr.  ąą ąv źąą Ąąźą  dosł. życzliwych darów  gr.   0w ąąźq -  z wła-
 cielesnych i cielesnych pragnień . Występują tu dwa gr. okre- snych łask, łaskawych darów (charismata) ;  nakazem 
ślenia tłumaczone jako  cielesny : jedno pochodzące od por. Pwt. 15:7; Dz. 20:35;  grosza  por. Mat. 5:26; Ak. 12:59.
gr. q   mięso, tkanka, ciało; symbolizuje też upadłą ludzką *1:6 Por. Syr. 12:1,7.
II III
Drugie przykazanie Zagrożenia grzechu
1 1
*Natomiast oto druga zasada Nauki: Moje dziecko,* uciekaj od wszelkiego zła
2
Nie będziesz mordował, i od wszystkiego, co je przypomina:
2
nie będziesz cudzołożył, Nie gniewaj się, ponieważ gniew prowadzi
nie będziesz uwodził chłopców, do morderstwa;
nie będziesz oddawał się rozpuście, nie bądz zazdrosny,
nie będziesz kradł, ani kłótliwy,
nie będziesz zajmował się magią, ani łatwo wpadający w gniew,
nie będziesz zajmował się przyrządzaniem ponieważ to wszystko rodzi morderstwa.
3
mikstur, Moje dziecko, nie bądz pożądliwy, ponieważ
nie zamordujesz dziecka dokonując aborcji, żądza prowadzi do rozpusty;
ani nie zabijesz już narodzonego, nie bądz obrazliwy,
nie będziesz pożądał tego, co należy do bliz- ani wyniosły,
niego. ponieważ to wszystko rodzi cudzołóstwa.
3 4
Nie będziesz fałszywie przysięgał Moje dziecko, nie zajmuj się wróżbiarstwem,
nie będziesz fałszywie zeznawał, bo to prowadzi do bałwochwalstwa;
nie będziesz nikogo obmawiał, nie bądz zaklinaczem,
nie będziesz chował urazy. ani astrologiem,
4
Nie będziesz chwiejny w myśleniu, ani dokonującym rytualnych oczyszczeń,*
ani zwodniczy w mówieniu, ani nawet nie pragnij oglądać żadnej z tych
ponieważ zwodniczość jest pułapką śmierci. rzeczy,
5
[Krótko mówiąc] - niech twoje słowa nie ponieważ to wszystko rodzi bałwochwalstwo.
5
będą ani kłamliwe, ani puste, ale poparte czy- Moje dziecko, nie bądz kłamcą, ponieważ
nem. kłamstwo prowadzi do kradzieży;
6
Nie będziesz chciwy, nie kochaj pieniędzy,
ani zachłanny, ani nie szukaj próżnej chwały,
ani obłudny, ponieważ to wszystko rodzi kradzieże.
6
ani złośliwy, Moje dziecko, nie bądż plotkarzem, ponie-
ani zarozumiały. waż to prowadzi do pomówienia;
Nie powezmiesz żadnego złego zamiaru wo- nie bądz samowolny,
bec twojego blizniego. ani zle usposobiony,
7
Nie będziesz nienawidził żadnej osoby, ponieważ to wszystko rodzi pomówienia.
natomiast jednych będziesz ganił,
Aagodność i pokora
o innych będziesz się modlił,
7
Ale bądz łagodny, jako że to łagodni odziedzi-
a jeszcze innych będziesz kochał bardziej, niż
czą ziemię.*
własne życie.*
8
Bądz nieskłonny do gniewu
i miłosierny,
i nie złośliwy,
*2:1-7 Fragment rozszerza przykazania z Wj. 20:13-17, a także
być może Kpł. 19:11-18. *3:1 Por. 1J.
*2:7  życie  gr. t u   dusza, życie, jako coś osobiste- *3:4 Chodzi o pogańskie oczyszczenia rytualne stanowiące ele-
go, indywidualnego (uczucia, pragnienia, plany), ale również ment życia codziennego wyznawców pogańskich kultuów i reli-
indywidualny dar życia, tchnienie życia, jakie posiada czło- gii.
wiek. *3:7 Por. Ps. 37:11; Mat. 5:5.
i cichy, Jeśli bowiem macie wspólny udział w tym,
i dobry co nieśmiertelne,
oraz zawsze przejęty słowami, które usłysza- o ileż bardziej [powiniście mieć] w [rzeczach]
łeś.* śmiertelnych.*
9
Nie wynoś się, ani nie dopuszczaj do swojej
Wychowanie, panowie i niewolnicy
duszy zuchwalstwa.
9
Nie zaniedbasz swojego syna, ani swojej cór-
Nie wiąż swojej duszy z ludzmi wyniosłymi,
ki, ale od młodości będziesz uczył [ich] bojazni
ale obracaj się wśród ludzi prawych i uniżo-
w stosunku do Boga.
nych.
10
10
Nie będziesz ze złością wydawał poleceń
Rzeczy, które ci się przytrafiają, przyjmuj
swojemu niewolnikowi, ani swojej niewolnicy,
jako dobre, wiedząc, że nic się nie dzieje bez
którzy pokładają nadzieję w tym samym Bogu,
Boga.
[co ty], aby nie przestali bać się Boga, który jest
nad [wami] obojgiem, ponieważ nie przyszedł
IV
On powołać [ludzi] według ich pozycji, ale tych,
Życie wśród świętych których Duch przygotował.
11
Natomiast wy, niewolnicy, bądzcie podpo-
1
Moje dziecko, tego, kto przekazuje ci Słowo
rządkowani swoim panom, jak odwzorowaniu
Boga, wspominaj nocą i dniem,* darz go także
Boga. z szacunkiem i bojaznią.
szacunkiem tak, jak Pana, ponieważ tam, gdzie
mówi się o [Jego] panowaniu, tam też jest Pan. Wierność Słowu
2
Każdego dnia szukaj towarzystwa* świę- 12
Będziesz nienawidził wszelkiej obłudy
tych, abyś mógł odpocząć przy ich słowach.
i wszystkiego, co nie jest miłe Panu.
3
Nie powoduj rozłamu: 13
Nie porzucisz przykazań Pana, ale będziesz
pogódz skłóconych,
strzegł wszystkiego, co przejąłeś, ani nie dodając,
sądz sprawiedliwie,
ani nie usuwając [z tego niczego].*
nie bądz stronniczy przy ganieniu upadków. 14
Będziesz wyznawał swoje upadki pośród
4
Nie bądz chwiejny w osądzie tego, kto jest
społeczności* i nie przyjdziesz na modlitwę ma-
[winny], a kto nie.
jąc nieczyste sumienie.
5
Nie wyciągaj chętnie rąk, aby brać,
Taka jest droga Życia!
ani nie bądz powściągliwy przy dawaniu.
6
Jeślibyś miał coś [zarobionego] przez twoje
V
ręce,
będziesz dawał okup za twoje grzechy.
Droga Śmierci
7
Nie zawahasz się dać,
1
Droga Śmierci jest natomiast taka!
ani dając nie będziesz narzekał:
Przede wszystkim jest zła i pełna przekleń-
będziesz wiedział bowiem, kto jest Dobrym
stwa:
Odpłacicielem twojej zapłaty.
morderstwa, cudzołóstwa, pożądliwości, roz-
8
Nie odwrócisz się od potrzebującego,
pusty, kradzieże, akty bałwochwalstwa, magie,
ale wszystkim będziesz się dzielić ze swoim
czary, eliksiry, fałszywe zeznania, akty obłudy,
bratem, i nie powiesz, że te rzeczy są twoją wła-
nieszczerość, oszustwo, wyniosłość, złośliwość,
snością.*
samozadowolenie, chciwość, głupia mowa, bra-
*3:8 Por. Iz. 66:2. wura, chełpliwość, wielka pycha;
*4:1 Por. Heb. 13:7.
*4:2  towarzystwa  gr. p ĄyĄą - dosł.  twarze, oblicza,
obecności . *4:13 Por. Pwt. 4:2, 12:32.
*4:8  własnością  por. Dz. 4:32;  śmiertelnych  por. *4:14  społeczności  gr. wą   zgromadzenie, zebranie,
Rz. 15:27. społeczność, zwołanie .
2
prześladowcy dobrych, nienawidzący praw- w innej wodzie.
dy, kochający kłamstwo, nieznający sprawiedli- A jeśli nie możesz w zimnej, [zanurz] w cie-
wej zapłaty, nielgnący do dobra, ani słusznego płej.
3
osądu, gotowi nie do dobrego, ale do złego, bę- Jeśli też nie masz żadnej z nich, polej głowę
dący dalecy od łagodności i wytrwałości, rozmi- trzykrotnie wodą w imię Ojca i Syna i Świętego
łowani w próżnych rzeczach, goniący za zy- Ducha.*
4
skiem, nieokazujący miłosierdzia ubogim, drę- A przed zanurzeniem niech wcześniej po-
czący udręczonego, nieuznający Tego, kto ich szczą zanurzający i zanurzany, a także inni jeśli
uczynił, mordercy dzieci, niszczyciele dzieła mogą.
Boga, odwracający się od potrzebującego, za- Nakaż zaś pościć zanurzanemu wcześniej je-
dręczający uciskanego, wstawiennicy bogatych, den lub dwa [dni].
nieprawi sędziowie biednych, całkowicie
grzeszni! VIII
Strzeż się, dziecko, wszystkich ludzi tego ro-
Post i modlitwa
dzaju!
1
Wasze posty niech się nie zbiegają z postami
VI
obłudników.*
Ponieważ oni poszczą drugiego i piątego dnia
Wierność Nauce i jarzmo Pana
tygodnia,*
1
Uważaj, aby cię ktoś nie odwiódł od postę- wy pośćcie czwartego oraz w dzień przygoto-
powania według tej nauki, nauczając cię bez wania* [przed szabatem].
2
Boga. Nie módlcie się również jak obłudnicy,*
2
Jeśli bowiem jesteś w stanie wziąć na siebie ale tak jak nakazał Pan w swojej Dobrej Nowi-
jarzmo Pana,* będziesz doskonały. nie, mianowicie:
Jeśli zaś nie jesteś w stanie, czyń, to co tylko Nasz Ojcze, który [jesteś] w niebie,
możesz. niech Twoje imię będzie uświęcone,
niech nadejdzie Twoje królowanie,
Pokarmy
niech Twoja wola się stanie na ziemi
3
Natomiast co do pokarmu:
tak, jak w niebie.
Co tylko jesteś w stanie, wez na siebie,
Daj nam dzisiaj naszego codziennego chleba
ale od [pokarmu] złożonego w ofierze bó-
i odpuść nam dług,
stwom* zdecydowanie trzymaj się z daleka, po-
jak i my odpuszczamy naszym dłużnikom,
nieważ jest on służbą wobec martwych bogów.
i nie wprowadzaj nas w próbę,
ale uratuj nas od Złego,*
VII
jako że do Ciebie należą moc i chwała na wie-
ki.
Zanurzenie
3
Módlcie się w ten sposób trzy razy na dzień.
1
Natomiast co do zanurzenia, to zanurzajcie
w ten sposób: IX
Uprzednio powiedziawszy to wszystko [co
Dziękczynienie przy winie i chlebie
powyżej], zanurzajcie w imię Ojca i Syna i Świę-
1
tego Ducha* w bieżącej wodzie.
Co się z kolei tyczy dziękczynienia - dziękuj-
2
Jeśli zaś nie masz bieżącej wody, zanurz
*8:1  obłudników  por. Mat. 6:16;  tygodnia  por..
*6:2 Por. Mat. 11:29-30. Ak. 18:12;  dzień przygotowania  por. Mk. 15:42;
*6:3 Por. Dz. 15:29, 21:25; 1Kor.. 8, 10; Obj. 2:12-29 Jan. 19:14,31.
*7:1,3 Por. Mat. 28:19 *8:2  obłudnicy  por. Mat. 6:5;  Złego  por. Mat. 6:9-13.
cie w następujacy sposób. potężne działanie [względem nas].
2
Najpierw przy kielichu: Tobie chwała na wieki.
5
Dziękujemy Ci, nasz Ojcze, za świętą wino- Wspomnij, Panie, Twoją Społeczność, aby
rośl* Dawida, Twojego sługi. w Twojej miłości uratować ją i zgromadz ją
Tobie chwała na wieki. z czterech stron świata uświęconą do Twojego
3
Natomiast przy połamanym* [chlebie]: Królestwa, które przygotowałeś jej,
Dziękujemy Ci, nasz Ojcze, za życie i pozna- jako że do Ciebie należą moc i chwała na wie-
nie, które dałeś poznać nam przez Jezusa, Twe- ki.
6
go Sługę. Niechaj nadejdzie łaska,
Tobie chwała na wieki. a przeminie ten świat!
4
Tak jak ten połamany* [chleb] był rozproszo- Hosanna* Bogu Dawida!
ny na górach i zgromadzony, stał się jednym, Jeśli kto jest święty, niech przyjdzie!
tak niech zostanie zgromadzona Twoja Społecz- Jeśli ktoś nie jest, niech pokutuje!
ność* z krańców ziemi do Twego Królestwa, Maran atha!* Amen.
7
jako że do Ciebie należą chwała i moc A prorokom pozwólcie dziękować, ile ze-
przez Jezusa Pomazańca na wieki. chcą.
5
Niech nikt nie je, ani nie pije z dziękczynie-
nia waszego poza tymi, którzy zostali zanurzeni XI
w imię Pana, ponieważ i o tym powiedział Pan:
Wysłannicy i prorocy
Nie dawajcie świętości psom.*
1
*Jeśli zatem ktoś przychodzi [do was],
X
by uczyć was tego wszystkiego, co zostało
wcześniej powiedziane, przyjmijcie go.
Dziękczynienie
2
Jeśli zaś ów nauczający, zmieniwszy [swoje
1
A gdy się najecie, dziękujcie w ten sposób: nauczanie], nauczałby innej nauki, by znieść
2
Dziękujemy Ci, święty Ojcze, [to, co zostało powiedziane], nie słuchajcie go,
za Twoje święte Imię, które rozbiło namiot jednak [jeśli byłoby to] ku przedłożeniu spra-
w naszych sercach, wiedliwości i poznania Pana, przyjmijcie go jak
i za poznanie, wiarę oraz nieśmiertelność, Pana.
3
którą dałeś nam poznać przez Jezusa, Twego Co się zaś tyczy wysłanników i proroków,
Sługę. postąpcie zgodnie z zarządzeniem Dobrej No-
Tobie chwała na wieki. winy.
3 4
Ty, Władco Wszechmogący, stworzyłeś Każdy wysłannik, który do was przychodzi,
wszystko z powodu Twojego imienia, niech zostanie przyjęty jak Pan.*
5
dałeś ludziom pokarm i napój dla korzystania Nie zostanie zaś on dłużej, niż jeden dzień,
z niego z przyjemnością, aby Tobie dziękowali, jeśli zaś będzie potrzeba, to i drugi. Ale jeśli po-
nam z kolei łaskawie udzieliłeś duchowego zostanie trzy, jest fałszywym prorokiem.
6
pokarmu i napoju oraz życia wiecznego przez Odchodząc zaś, wysłannik niczego niech nie
Twego Sługę. bierze, poza chlebem, dopóki nie znajdzie
4
Przede wszystkim dziekujemy Ci za Twoje schronienia. Jeśli jednak poprosi o pieniądze,
jest fałszywym prorokiem.
7
*9:2  winorośl  por. Jer. 2:21, 6:9; Ez. 19:10-14; Mat. 26:29;
A żadnego proroka przemawiającego w du-
Mk. 14:25; Ak. 22:18; Jan. 15:1-17.
*9:3,4  połamanym [chlebie]  gr. qźą  dosł.  złamanie,
połamanie, połamaniec . *10:6  Hosanna  por. Ps. 118:25; Mat. 21:9,15; Mk. 11:9-10;
*9:4  Społeczność  gr. wą   zgromadzenie, zebranie, Jan. 12:13;  Maran atha!  por. 1Kor. 16:22.
społeczność, zwołanie . *11:1 Por. z mową Jezusa z Mat. 10.
*9:5 Por. Mat. 7:6. *11:4 Por. Mat. 10:40; Jan. 13:20.
5
chu nie poddawajcie próbie, ani nie rozsądzaj- Jeśli jednak nie chce on w ten sposób czynić,
cie, każdy bowiem grzech zostanie odpuszczo- jest [człowiekiem] kupczącym Pomazańcem* -
ny, ale ten grzech nie zostanie odpuszczony.* trzymajcie się z dala od takich!
8
Nie każdy zaś przemawiający w duchu jest
prorokiem, ale [jest nim] tylko, jeśli cechuje się XIII
zachowaniem Pana.
Utrzymanie proroków
Zatem po zachowaniu będzie rozpoznany fał-
1
szywy prorok i [prawdziwy] prorok.
A każdy prawdziwy prorok pragnący osiąść
9
Żaden prorok zastawiający stół w duchu, nie
u was jest wart swojego wyżywienia. 2 Tak
będzie jadł z niego, chyba że jest fałszywym
samo, jak prawdziwy nauczyciel jest wart,
prorokiem.
tak i on jest, zupełnie jak pracownik [jest wart]
10
Każdy zaś prorok nauczający prawdy, jeśli
swojego wyżywienia.
3
tego, czego naucza, nie czyni, jest fałszywym
Dlatego wziąwszy wszelkie pierwociny pło-
prorokiem.
dów tłoczni winnej i klepiska, bydła jak i owiec,
11
A każdy prorok wypróbowany [jako] praw-
dasz je prorokom, oni bowiem są arcykapłana-
dziwy, działający dla światowej tajemnicy Spo-
mi waszymi.* 4 Jeśli zaś nie macie proroka, daj-
łeczności, nie nauczający zaś czynić tego
cie ubogim. 5 Jeślibyś przygotowywał pieczywo,
wszystkiego, co sam czyni, nie będzie sądzony
biorąc pierwociny, daj zgodnie z przykazaniem.
6
przez was, ponieważ z Bogiem ma sąd, bo po-
Podobnie też dzban wina lub oliwy otworzyw-
dobnie działali też dawni prorocy.
szy, biorąc pierwociny, daj [je] prorokom.
12
7
Kto zaś by powiedział w duchu: Daj mi
Biorąc zaś srebrnika czy odzienie i wszystko
pieniądze albo inną rzecz, nie słuchajcie go. Je-
co posiadasz, jak tylko byś uważał, daj według
śli zaś w sprawie innych potrzebujących by po-
przykazania.
wiedział, aby dać, niech go nikt nie sądzi.
XIV
XII
Wspólne posiłki
Podróżujący uczniowie
1
Zgodnie zaś z Pańskim [przykazaniem]
1
A każdy przychodzący w imieniu Pana
Pana* zgromadziwszy się, łamcie chleb i dzię-
niech zostanie przyjęty, potem zaś wypróbo-
kujcie, przyznając się do waszych upadków tak,
wawszy go, rozeznacie się [co do niego], ponie-
aby czysta była wasza ofiara. 2 A nikt, kto jest
waż będziecie mieli rozeznanie co prawe, a co
poróżniony ze swoim towarzyszem, niech nie
lewe.
schodzi się z wami, dopóki się nie pogodzą, aby
2
Jeśli przychodzący jest w drodze, pomóżcie
nie została skalana wasza ofiara, 3 bo to o niej
mu, jak możecie. Jeśli chce zatrzymać się u was,
jest powiedziane przez Pana:
to nie więcej niż dwa lub trzy dni, jeśli to ko-
W każdym miejscu i czasie [macie] składać mi
nieczne.
3
Jeśli natomiast pragnie u was osiąść, a jest
*12:5  kupczącym Pomazańcem  gr. ąsźĄży   Poma-
zańcokupiec, handlujący Pomazańcem .
rzemieślnikiem, niech wykonuje pracę i niech je.
*13:3 Por. Pwt. 18:1-8.
4
Jeśli zaś nie posiada [żadnego] zawodu,
*14:1  Zgodnie zaś z Pańskim [przykazaniem] Pana 
zgodnie z waszym rozsądkiem pomyślcie wcze- gr. ąp ąąt r wż  tekst grecki nie zawiera rze-
czownika, który jest określony przymiotnikiem pański i
śniej, jak [sprawić], aby nie żył bezczynnie
rzeczownikiem Pana, pozostaje on w domyśle. Pewnym jest, ze
z wami zwolennik Pomazańca.*
powinien on byc rodzaju żeńskiego - tradycyjnie wstawia się tu-
taj słowo dzień (gr. !źsą), jednak wydaje się, że może bardziej
*11:7 Por. Mat. 12:31-32 prawdopodobnie jest słowo przykazanie (gr. żu) ze względu
*12:4  zwolennik Pomazańca  gr. żąąąy   pomazańco- na końcówkę 13:7, a także w nawiązaniu do Ak. 22:14-20;
wy, zwolennik, naśladowca Pomazańca . 1Kor. 11:17-34.
czystą ofiarę, jako że jestem Wielkim Królem, mówi rozmnożą się fałszywi prorocy i zwodziciele,
Pan, i imię moje cudowne [jest] pośród pogan.* i owce zmienią się w wilki,
a miłość zamieni się w nienawiść.
4
XV Ponieważ wzrośnie bezprawie,
nienawdzić się będą wzajemnie
Opiekunowie i sługi
oraz prześladować i wydawać,
1
i wtedy zostanie objawiony Zwodziciel Świa-
Wybierzcie sobie przez głosowanie* opieku-
ta jako Syn Boga,*
nów i sługi godnych Pana, mężczyzn łagod-
i będzie czynił znaki i cuda,
nych, nie kochających pieniędzy, wiarygodnych
i ziemia zostanie wydana w jego ręce,
i wypróbowanych, ponieważ dla was oni służą
i będzie czynił nieprawe [rzeczy],
także sami służbą proroków i nauczycieli. 2 Nie
jakich nigdy nie było od zawsze.
pogardzajcie zatem nimi, gdyż są oni uczynieni
5
Wtedy ludzkość wejdzie w pożar próby,
dla was [równie] cennymi wraz z prorokami
i potknie się wielu i zginą,
i nauczycielami.
ale trwający w swojej wierze będą ocaleni
Napominanie i inne
przez Niego od klątwy.*
3 6
Gańcie jedni drugich nie w gniewie, ale I wtedy objawią się znaki prawdy:
w pokoju, jak macie [wyłożone] w Dobrej No- najpierw - znak otwarcia w niebie,
winie i z kimś, kto jest zawiniony u towarzysza, potem - znak dzwięku trąby,
niech nikt nie rozmawia, ani od was niech [nikt i trzecie: powstanie umarłych.
7
o nim] nie słyszy, dopóki nie okaże skruchy. Nie wszystkich jednak, ale jak zostało po-
4
A wasze modlitwy i jałmużny oraz wszelkie wiedziane:
zajęcia, tak wykonujcie, jak macie [to wyłożone] Przyjdzie Pan i wszyscy święci z Nim.*
8
w Dobrej Nowinie naszego Pana. Wtedy świat zobaczy Pana przychodzącego
na obłokach nieba.*
XVI
Gotowość na przyjście Pana
1
Czuwajcie nad życiem waszym: niech wasze
lampy nie zgasną i biodra wasze niech nie bedą
nieprzepasane,* ale bądzcie gotowi, ponieważ
nie znacie godziny, w której nasz Pan przyj-
dzie.* 2 Jak najczęściej zbierajcie się zabiegając
o [rzeczy] niezbędne dla waszych dusz,
ponieważ nie przyda się wam cały czas waszej
wiary, jeśli w ostatniej chwili nie okażecie się
doskonali.*
3
*Ponieważ w tych ostatnich dniach
*14:3 Por. Mal. 1:11-14.
*15:1  Wybierzcie przez głosowanie  gr. ążżuą  *16:4 Por. 2Tes. 2:3-12.
 zagłosujcie, wybierzcie przez wyciągnięcie ręki , por. *16:5  będą ocaleni przez Niego od klątwy  gr. użąą
Dz. 14:23. QĄ ąPż żć ąąsźąż  lub równie uprawniony prze-
*16:1  nieprzepasane  por. Wj.12:11; Ak. 12:35;  przyjdzie  kład:  będą ocaleni pod samą klątwą . Drugi przekład można
por. Mat. 24:42, 25:13. rozumieć w taki sposób, że wierzący zostaną ocaleni w ostatnim
*16:2  doskonali  od gr. sąż   doskonały, ukończony, momencie.
dojrzały, bez braku . *16:7 Por. Iz. 66:15; Za. 14:5.
*16:3 Por. z mową Jezusa w Mat 24. *16:8 Por. Dan. 7:13-14; Mat. 26:64; Mk. 14:62.
DODATKI
TEKST ORYGINALNY
Za Apostolic Fathers, (red.) Kirsopp Lake
""ęż ń ""ę
ę źŁńź
"ąąt wż ąp  }ą Ąży ż ą.
I
1. Iżv {ż 0w, źwą Ć śĆ ąv źwą żć ąqż, ąąĆżp r
Ążt źąz  {ż A. 2. ) źr żV Ć śĆ ą ąU
Ąż łąĄą x x x Ążąuąq , {ż x
Ąwż ż a ąy Ąqą r Eą p u źt łwąw
żą, ąv z ó źt Ążwą. 3. ńż{ r  ył ! ąąu ą
ąU Pżł żz ąąźsż Qź ąv Ąż{ QĄr 
 Qź, { r QĄr  ąy Qźś Ążwą łp
qą, p łąĄś żz łąĄą Qźś~ żPv ąv p  x ąPx
Ążążćą~ Qź r łąĄś żz źążćą Qźś, ąv żP 
y. 4. Ąsż  ąą ąv źąą Ąąźą p w
żą  qĄąźą 0 t ąp ąąłyą, sż ąP ąv t ,
ąv  sąż p łłą{ s ą źwąż , UĄął ź ążć
{ż p  ą x 1źqąy ż, x ąPó ąv x ąą p q
ą Ąx żć x y, źt Ąąwą żPr łp {ąąą. 5. Ąąv 
ą0żćw  wż ąv źt Ąąwą Ąśą łp są wżąą A Ąąt
  0w ąąźq. źąqąż A ążz ąp t żu
ż łq ą. żPąv  ąźqżą 0 ź łp łp wą 
ąźqą ą, ż ąą A r źt wą  }ą w, 1ąw
ą ąv 0 w  ż r łyźż ąuąą Ąv g
Ąą, ąv żP {ąą , źsą żW Ąż x ąż
żq. 6. p ąv Ąv ż{ż r 4ąą 9q !
źż{ ż 0 p q ż, źsą  ł wą .
II
1. "są r żt Ć ąąĆ 2. żP Ćż{ą, żP źżą{ą, żP
ĄąążĆżuą, żP ż{ą, żP są, żP źął{ą, żP
Ćąźą{ą, żP Ćż{ą żż  Ćż, żPr łr
Ąż, żP Ąąźuą p żć Ąwż. 3. żP Ąążuą, żP
żźąuą, żP ążżłuą, żP źąąuą. 4. żP 
ął}ź żPr włż Ąąłv łp ąqż ! ąłwą. 5. żP
ąą A yłż ż u, żP y, p źźźsż Ąqą. 6.
żP  Ążs żPr Ąą żPr QĄżąt żPr ążu żPr
QĄuĆąż. żP u żt Ążp ąp żć Ąwż ż. 7. żP
źąuą Ąqą }Ąż, p żS źr słą, Ąv r g
Ąż{, żS r łąĄuą QĄr t u ż.
III
1. ńsż źż, Ććł Ąx Ąąx Ążżć ąv Ąx Ąąx Aźżwż
ąPż. 2. źt łwż @łwż, Ał łp ! @łt Ąx x Ćyż, źr
śt źr Ąąąx źr źąy  łp ż{ Ąq
Ćyżą łąą. 3. sż źż, źt łwż Ąąźu, Ał łp !
Ąąźwą Ąx t Ążwą, źr ą0żyłż źr
yĆąźż  łp ż{ Ąą źżąąą łąą. 4.
sż źż, źt łwż ż0żyĄż, Ąąt Ał 0 t
0żżąwą, źr Ąążąx źr źąźąąx źr
Ąąąąąw, źr s ąPp sĄą  łp ż{ Ąq
0żąwą łśąą. 5. sż źż, źt łwż {, Ąąt
Ał x ćźą 0 t żĄu, źr Ćąqłż źr yżż
 łp ż{ Ąq żĄąv łąą. 6. sż źż, źt łwż
łyłłż, Ąąt Ał 0 t ąĆźwą, źr ąPq źr
ĄżyĆ  łp ż{ Ąq ąĆźwąą łąą. 7.
4ą r Ąąć, Ąv ż1 Ąą żżźużą t łĆ. 8. łwż
źąyźż ąv uź ąv ąż ąv !{ąż ąv łąx ąv
sź żz yłż ąp Ąąy, żS $żą. 9. żP Q}ą
ąx żPr }ą   ż qż. żP żuąą ! u
ż źp Q, p źp ąąw ąv ąĄą ąąĆu.
10. p źąwżq żą łuźąą a łąp Ążs, 0| Eą
 żć żPr łwąą.
IV
1. ńsż źż, żć ążćy żą x yłż żć żć źu
x ąv !źsą, ąźuą r ąPx a {ąż E łp !
ąy ąąą,  {ąy ą. 2. śuą r ą !źsą p
ĄyĄą  łw, 5ą ĄąąĄą ż yłżą ąP. 3. żP
Ążuą wźą, 0{ą r źążźsż ą ąąw, żP
u ĄyĄż słąą Ąv ĄąąĄ}źąą. 4. żP ąuą,
Ąyż ąą " żT. 5. śt łwż Ąx źr x ą w p
ą, Ąx r x żćąą Ą. 6. p  ąp  ą ż,
}ą {ą źąą ż. 7. żP ąqą żćąą żPr ążz
łżłł{ą ł} łq, w ą A żć źążć ąx ąĄży. 8.
żP ĄżąĆu x yźż, łżąuą r Ąqą 
Ć żć ąv żP  4ąą 6ąą 0 łp   ąqó żążw
, Ąyó źśż  ż ż~ 9. źP  t ą ż Ąx
żć 1żć ż " Ąx Ć łąy ż, p Ąx yż ąqą
x Ćyż żć żć. 10. żP Ąąqą ż{ó ż " Ąąąw, ż Ąv
x ąPx x Ąwśżą,  Ąąwł ż, źuĄż żP źt
Ćżużąą x Ą źĆżsżą y żP łp ąą ąp
ĄyĄż ąsąą,  Ć żS x Ąćźą !żwźą. 11. Qź r
ż1 żćżą QĄżąłu ż wżą Qź a {Ąó żć 
ą0{ ąv Ćyó. 12. śąuą Ąśą QĄyąą ąv Ąś C źt
x  wó. 13. żP źt łąąwĄ żp wż, Ćqą
r  Ąąsą, źu Ążąv źu Ćąą. 14.  wł
żźżżłu p ĄąąĄ}źąq ż, ąv żP Ąż{ Ąv
Ążu ż  ąuą Ąż ąU v ! Ax Ć śĆ.
V
1. ) r żć ąqż Ay ą ąU Ąż Ąq Ążq ą
ąv ąqą źu Ćyżą, źżąąą, Ąąźwąą, Ążąą, żĄąw,
0żąwąą, źąłąą, Ćąźąwąą, Ąąłąw, żźąwąą,
QĄżwą, ąĄżąwą, yż, QĄĆąwą, ąwą, ąPqąą,
Ążwą, ą0żżłwą, śżĄwą, ą{, Uż, ąśżwą. 2.
ąąą łą, źążć uąą, łąĄ ćż, żP
łą}ż źąx ąąąż{, żP ż}źżą łą żPr wą
ąąwł łĄżć żP 0 x łąy,  0 x Ąży g
źąp Ąąć ąv QĄżźżu, źqąąą łąĄ, ą}ż
ąĄyżźą, żP żć Ąy, żP Ążżć Ąv
ąąĄżżźsó, żP łą}ż x Ążąuąą ąPż{, Ćż
s, Ćż Ąqźąż żć, ĄżĆyźżą x yźż,
ąąĄżżć x ąyźż, Ążw Ąąqżą, Ąu
żźżą ąąw, Ąąąźqżą w, są, Ąx ż{
Ąq.
VI
1. Mą, źt w  Ąąu Ąx ą{ Ć Ażć Ć ąąĆ, Ąv
Ąąx żć  ąqą. 2. 0 źr łp {ąąą ąqąą Eż x
śłx żć wż, sąż  0  żP {ąąą, C {, żćż Ążwą. 3.
Ąv r Ć }, C {ąąą qąż Ąx r żć 0ż{ż
wą Ąy ąwą łq ą  .
VII
1. v r żć ąĄwźąż, żU ąĄwą ąćą Ąqą
ĄżąĄy, ąĄwą 0 x Dżźą żć Ąąx ąv żć 1żć ąv
żć łwż Ą{źąż  Uąą śą. 2. p r źt  U ś, 0
ż U qĄąż 0  żP {ąąą  ,  ź. 3. p r
źĆyą źt , ż 0 t Ćąt v U 0 Dżźą
Ąąx ąv 1żć ąv łwż Ą{źąż. 4. Ąx r żć ąĄwźąż
Ążq A ąĄwś ąv A ąĄąśyźż ąv 4 ą żą
{ąąą {ą r ćąą x ąĄąśyźż Ąx źąś " {ż.
VIII
1. ę1 r ąą Qź źt ą źp  QĄżą. {żą
łp są ąq ąv ĄsźĄ Qź r {ą qą
ąv Ąąąu. 2. źr Ąż{ a ż1 QĄżąąw,  a
s A {ąż   Pąłłwó ąPżć, żU Ąż{
q !ź A   żPą, łąąu x Dżźq ż, s !
ąąwą ż, łu x sźq ż a  żPą ąv Ąv łĆ
x ż !ź x Ąąż{ąż x !ź uźż, ąv Ć !ź t
@Ćą a ąv !ź Ćwź ż żĆąsąą !ź, ąv źt
0sł !źś 0 Ąąąźy, p ćąą !źś Ąx żć Ążżć
Eą żć ą ! {ąźą ąv ! yą 0 żz ą0ą. 3. v Ć
!źsą żU Ąż{.
IX
1. v r Ć Pąąwą, żU Pąąuą 2. Ąż Ąv żć
Ążwż Pąążćź żą, Ąq !ź, QĄr Ć łwą źĄsż
"ąv żć Ąąąy ż żv ! yą 0 żz ą0ą. 3. Ąv r żć
qźąż Pąążćźs żą, Ąq !ź, QĄr Ć śĆ ąv
ł}, ' ł}ąą !ź ąp 8żć żć Ąąąy ż. żv ! yą
0 żz ą0ą. 4. eĄ & żćż x qźą ążĄąźsż
Ąq  @s ąv ąr łsż , żU ąu ż !
wą Ąx  Ąq Ć łĆ 0 t t ąąwą. Eą żć
ą ! yą ąv ! {ąźą ąp 8żć żążć 0 żz ą0ą. 5.
źv r Ćąłs źr Ąąs Ąx Ć Pąąwą Qź,  ż1
ąĄąs 0 Dżźą wż ąv łp Ąv ż{ż 4 A
{ąż śt  x łąż ż w.
X
1. śp r x źĄĆąą żW Pąąuą 2. Pąążćźs
żą, Ąq łą, QĄr żć łwż @yźąy ż, żW ąuą 
ą ąwąą !ź, ąv QĄr Ć ł} ąv Ąw ąv
ąąwą, % ł}ąą !ź ąp 8żć żć Ąąąy ż żv ! yą
0 żz ą0ą. 3. {, sĄżą Ąążqż, ąą p Ąqą
 żć @yźąy ż, żĆu  ąv Ążx ą ż
}Ążą 0 Ąyąą, 5ą żą Pąąuą, !ź r ąw
Ąźąąt żĆt ąv Ążx ąv śt ą0}ąż ąp żć Ąąąy
ż. 4. Ąx Ąq Pąążćźs żą, Eą ąx 6 żv ! yą 0
żz ą0ą. 5. źuą, {ą, Ć wą ż, żć {ąąą
ąPt   łqĄ ż, ąv {ąż ąPt Ąx  q
sź, t łąąą, 0 t t ąąwą, # !żwźąą
ąP Eą żć ą ! {ąźą ąv ! yą 0 żz ą0ą. 6. s
qą ąv Ąąs A yźż żWż. iąp   "ąw. 4 ą
łąy ą, s 4 ą żP ą, źążw źąp q źu.
7. ż r ĄżĆuąą ĄąsĄ Pąą Eą sżą.
XI
1. K  żV | ąq Qźś ąćą Ąqą p Ążąźsą,
są ąPy 2. p r ąPx A ąq ąĆv ąq 
ąąt 0 x ąąćąą, źt ąPżć ż{ 0 r x Ążąą
ąąż{ ąv łą wż, są ąPx a {ąż. 3. v r
| Ąży ąv ĄżĆ, ąp p yłźą żć Pąłłwż żU
Ążąuą. 4. Ąś r Ąyżż yźż Ąx Qźś u a
{ąż 5. żP ź r 0 źt !źsą źwą p r
 wą, ąv t
  r p źw, żĄżĆu w. 6. yźż r A
Ąyżż źr ąźąs 0 źt ż,  żW ąPą p r
łąż ą0, żĄżĆu w. 7. ąv Ąqą ĄżĆu
ążćą  Ą{źąą żP Ąąq żPr ąąą Ąśą łp
źąwą Ćuąą, ąU r ! źąwą żP Ćuąą. 8. żP Ąś
r A ą  Ą{źąą ĄżĆu w,  p  żz yĄż
wż. Ąx żV  yĄ łuąą A żĄżĆu ąv A
ĄżĆu. 9. ąv Ąś ĄżĆu Aąś qĄśą  Ą{źąą żP
Ćqłąą Ą ąPĆ, 0 r źuł żĄżĆu w. 10. Ąś r
ĄżĆu ąq t uąą, 0  ąqą żP Ążą,
żĄĆu w. 11. Ąś r ĄżĆu żąźąźsż, ąy,
Ążą 0 źuąż żźąx wą, źt ąq r Ążą,
Eą ąPx Ążą, żP ąuąą Ć Qź źp żć łp ą t
wą aą{ łp Ążwą ąv ż1 ążą ĄżĆĆąą. 12. C  
4Ą  Ą{źąą y źżą ł{ąą " q ąą, żP ż{
ąPżć p r Ąv  Qż{ 4Ą żćąą, źv ąPx
ąs.
XII
1. ś r A yźż  @yźąą wż u Ąąą r
żąźqą ąPx ł}, {ą łp  ąp ąv
ąq. 2. 0 źr Ąąyąy ą A yźż, ż ąP,
Eż {ą żP ź r Ąx Qźś 0 źt {ż "  !źsą, p

qł. 3. 0 r są Ąx Qźś ąĆąą, w d, łąśs
ąv Ćąłs. 4. 0 r żP ą s, ąp t {ą Qź
Ążżuą, Ą źt łx ź Qź śuąą żąąąy. 5. 0  żP
są żQ Ążą, ąsźĄży ą Ążs Ąx  żąż{.
XIII
1. ś r ĄżĆu ąx s ąĆąą Ąx Qźś ąy ą
Ć żĆĆ ąPżć. 2. aą{ ąqąż ąy ą ąż ąv
ąPx eĄ A łq Ć żĆĆ ąPżć. 3. Ąśą żV Ąąt
łźq żć ąv ż, ż  ąv Ążq ą|
}ą t Ąąt ż ĄżĆuąą ąPżv łq 0ą ż1 ą
Qź. 4. p r źt  ĄżĆu, y ż Ąż. 5. p ąwą
Ążą, t Ąąt ą| x ąp t żu. 6. aą{
qźąż ż4ż " ąwż żwą, t Ąąt ą| x ż
ĄżĆuąą 7. łwż r ąv 1źąąźżć ąv Ąąx uźąż
ą| t Ąąu, a  żą y, x ąp t żu.
XIV
1. ąp ąąt r wż ąs qą ż ąv
Pąąuą, Ążżźżżłqźżą p ĄąąĄ}źąą Qź,
EĄ ąąp ! wą Qź . 2. Ąś r  t źĆążwą źp
żć ąwż ąPżć źt s Qź,  żW ąąąłą, 5ą źt
żą ! wą Qź. 3. ąU łq ą ! ą QĄx wż 
Ąąv yĄó ąv yó ĄżĆsą źżą wą ąąq. Eą
ąąz źsłą 0źw, słą {ąż, ąv x Dżźq źż ąźąx 
ż ą.
XV
1. żążżuą żV ąż ĄąyĄż ąv ąąyż wż żć
wż, ą Ąą ąv Ćąął{ż ąv  ąv
żąźąźsż Qź łp ążłżćą ąv ąPżv t ążłwą
 ĄżĆ ąv ąąq. 2. źt żV PĄw ąPż{ ąPżv
łp 0ą ż1 ąźźsżą Qź źp  ĄżĆ ąv ąąq.
3. sł r uż źt  @ł,   0u a   
Pąłłwó ąv Ąąv żżćą ąp żć sż źv ąw
źr Ąą Qź żs,  żW źążu. 4. p r Pp Qź
ąv p źż{ą ąv Ąqą p Ąqą żU Ążąuą, a
   Pąłłwó żć wż !ź.
XVI
1. łż QĄr Ć śĆ Qź ż1 {żą Qź źt uą,
ąv ą1 @Ć{ Qź źt są, p łw żąźżą żP łp
ż4ą t eą,   A {ąż !ź ąą. 2. Ą r
ąu śżć p użą ą ą Qź żP łp
`Ćuą Qźś A Ąś yż Ć Ąw Qź, p źt  
qó ąą ąĆ. 3.  łp ą qąą !źsąą
Ąużąą ż1 żĄżĆĆąą ąv ż1 Ćż, ąv
ąĆużąą p Ąyąą 0 {ż, ąą ! łqĄ ąĆuąą 0
źż. 4. ąPąż{ łp Ć żźwą źąużą uż ąv
ą}żą ąv Ąąą}żą, ąv y Ćąuąą A żźżĄąt a
1x żć, ąv Ążąuą źą ąv sąą, ąv ! łĆ Ąąążuąą
0 ą ąPżć, ąv Ążąuą sźąą,  żPsĄż łsłż 
ą0ż. 5. y %ą ! wą  }Ą 0 t Ą{ą Ć
żąźąwą, ąv ąąąużąą Ążżv ąv Ążżćąą, ż1 r
QĄżźwą   Ąwą ąP użąą QĄ ąPż żć
ąąsźąż. 6. ąv y Ćąuąą p źą Ć wą
Ąż źż Ąq  żPą, 6ą źż ĆĆ
qĄąłłż, ąv x wż qąą . 7. żP Ąq s,  a
s -ą A {ąż ąv Ąq ż1 łążą ź ąPżć. 8. y Dąą
A yźż x {ąż yźż Ąq  Ć żć żPążć.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
TI 02 05 29 T B pl(1)
2011 02 21 WIL Wyklad 19id 523
TI 02 02 05 T pl
2011 02 26 klasa O
TI 02 05 08 T pl(1)
2011 02 21 WIL Wyklad 20(1)
TI 02 05 30 T B pl(1)
2011 02 26 IV liga
Amerykański wywiad rozpracowuje Smoleńsk Nasz Dziennik, 2011 03 05
02 05 Gherasoiu MOVPE modeling
TI 02 05 24 T pl(1)
PM1 02 05
02 05

więcej podobnych podstron