WYDZIAA
INśYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI
WYDZIAA
INśYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI
WYDZIAA
INśYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI
KIERUNEK STUDIÓW  ENERGETYKA
KIERUNEK STUDIÓW  ENERGETYKA
KIERUNEK STUDIÓW  ENERGETYKA
PRZESYA
ANIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ
PRZESYA
ANIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ
WYKA
AD 9
JAKOŚĆ NAPI
CIA (ENERGII ELEKTRYCZNEJ)
REGULACJA NAPI
CIA
KOMPENSACJA MOCY BIERNEJ
TARYFY DLA ENERGII ELEKTRYCZNEJ
Dr in\
. Roman KORAB
[e-mail]
Politechnika ÅšlÄ…ska, IEiSU
JAKOŚĆ ENERGII ELEKTRYCZNEJ  PODSTAWOWE
DEFINICJE I PARAMETRY CHARAKTERYZUJ
CE JAKOŚĆ
Energia elektryczna jest towarem rynkowym i jako taka powinna charakteryzować się
odpowiednią jakością. Standardy jakościowe energii w publicznych sieciach określa norma:
PN-EN-50160  Parametry napięcia zasilającego w publicznych sieciach rozdzielczych .
Jakość energii elektrycznej to zbiór parametrów opisujących właściwości procesu dostarczania
energii do użytkownika w normalnych warunkach pracy. Parametry te charakteryzują napięcie
zasilające (częstotliwość, wartość, niesymetrię, kształt przebiegu czasowego) oraz określają
ciągłość zasilania (długie i krótkie przerwy w zasilaniu).
Parametry charakteryzujące jakość energii elektrycznej:
a) częstotliwość sieciowa,
b) wartość napięcia zasilającego,
c) zmiany napięcia zasilającego,
d) szybkie zmiany napięcia:
- wartość szybkich zmian napięcia,
- uciążliwość migotania światła,
e) zapady napięcia zasilającego,
f) krótkie przerwy w zasilaniu,
g) długie przerwy w zasilaniu,
h) dorywcze przepięcia o częstotliwości sieciowej między przewodami pod napięciem a ziemią,
i) przejściowe przepięcia między przewodami pod napięciem a ziemią,
j) niesymetria napięcia zasilającego,
k) harmoniczne napięcia,
l) interharmoniczne napięcia (harmoniczne nie będące wielokrotnością 50 Hz),
m) sygnał napięciowy do transmisji informacji nałożony na napięcie zasilające (tylko w sieciach nN,
od 1 do 9 V w zależności od częstotliwości sygnału).
2
JAKOŚĆ ENERGII ELEKTRYCZNEJ  PODSTAWOWE
PARAMETRY CHARAKTERYZUJ
CE JAKOŚĆ (1)
Częstotliwość sieciowa jest określona jako liczba powtórzeń w przebiegu czasowym
składowej podstawowej napięcia zasilającego zmierzona w czasie 1 s.
W sieciach pracujących synchronicznie z systemem elektroenergetycznym częstotliwość
powinna być zawarta w przedziale:
50 Hz Ä… 1 % (49,5 ÷ 50,5 Hz) przez 95 % roku,
50 Hz + 4 % / - 6 % (47 ÷ 52 Hz) przez 100 % roku.
Dla pozostałych sieci przedział 95-procentowy wynosi ą 2 %, zaś przedział 100-procentowy
Ä… 15 %.
Wartość napięcia zasilającego jest interpretowana jako jego wartość skuteczna.
Znormalizowane napięcie znamionowe w publicznych sieciach rozdzielczych niskiego napięcia
(nN) powinno wynosić 400/230 V. W sieciach nN, uśredniona w przedziałach 10-minutowych
wartość napięcia powinna spełniać dwa warunki:
95 % wartości średnich 10-minutowych powinno mieścić się w przedziale 400/230 V
ą 10 % (oznacza to, że 50 spośród 1008 wyników pomiarów tygodniowych może
wykraczać poza ten przedział),
wszystkie wartości średnie 10-minutowe powinny mieścić się w przedziale 400/230 V
+ 10 % / - 15 %.
W sieciach średniego napięcia (SN) wartość napięcia powinna spełniać warunek:
95 % wartości średnich 10-minutowych w okresie tygodniowych pomiarów powinno
mieścić się w przedziale Uc ą 10 %, gdzie Uc jest deklarowanym napięciem zasilania.
3
JAKOŚĆ ENERGII ELEKTRYCZNEJ  PODSTAWOWE
PARAMETRY CHARAKTERYZUJ
CE JAKOŚĆ (2)
Szybkie zmiany napięcia (wahania napięcia) powodują migotanie światła. Szybkie zmiany napięcia
zachodzą z szybkością większą niż 0,02 Un/sek. W normalnych warunkach nie powinny one przekraczać
5 % Un. Szybkie zmiany napięcia charakteryzują dwa wskaz
niki uciążliwości migotania światła:
krótkookresowy Pst,
długookresowy Plt.
Wskaz
nik Pst wyznacza się pomiarowo w przedziałach 10-minutowych, zaś wskaz
nik Plt oblicza siÄ™ z
sekwencji 12 kolejnych wartości Pst, występujących w okresie dwóch godzin zgodnie z zależnością:
3
12
Psti
3
Plt =
"
12
i=1
Przez 95 % czasu wartość Plt nie powinna przekraczać poziomu dopuszczalnego wynoszącego 1
(zarówno w sieciach nN, jak i SN). Oznacza to, że w okresie tygodniowych pomiarów spośród 84
wyznaczonych wartości wskaz
nika Plt cztery wyniki mogą przekraczać poziom dopuszczalny.
Zapad napięcia definiuje się jako nagłe zmniejszenie się
wartości napięcia zasilającego do wartości zawartej w
przedziale od 90 % do 1 % napięcia znamionowego, po
którym, w krótkim czasie, następuje wzrost napięcia do
poprzedniej wartości. Umownie czas trwania zapadu wynosi
od 10 ms do 1 min. W normalnych warunkach pracy zapady
napięcia przekraczające 10 % Un mogą występować od
kilkudziesięciu do tysiąca razy w roku; większość zapadów
charakteryzuje się czasem trwania krótszym niż 1s i
4
głębokością mniejszą niż 60 %.
JAKOŚĆ ENERGII ELEKTRYCZNEJ  PODSTAWOWE
PARAMETRY CHARAKTERYZUJ
CE JAKOŚĆ (3)
Przerwa w zasilaniu to stan, w którym wartość napięcia jest mniejsza od 1 % napięcia
znamionowego. Przerwy mogą być klasyfikowane jako planowe, gdy odbiorcy są wcześniej
poinformowani, oraz przypadkowe spowodowane głównie zdarzeniami zewnętrznymi, uszkodzeniami
urządzeń lub zakłóceniami w ich pracy. Przerwy przypadkowe mogą być:
długie  trwające ponad trzy minuty (są spowodowane trwałymi uszkodzeniami),
krótkie  trwające do trzech minut (są spowodowane uszkodzeniami przemijającymi).
Przypadkowe przerwy w zasilaniu są zwykle spowodowane przez zdarzenia zewnętrzne, którym
dostawca nie może zapobiec. Nie jest możliwe wskazanie typowej wartości rocznej częstości i czasu
trwania przerw (zwłaszcza dla długich przerw w zasilaniu). Parametry te są zwykle określane
indywidualnie w zależności od konfiguracji i struktury sieci. W normalnych warunkach pracy roczna
liczba krótkich przerw w zasilaniu zwykle mieści się w przedziale od kilkudziesięciu do kilkuset. Czas
trwania ok. 70 % krótkich przerw może być mniejszy niż 1 s. Liczba przerw w zasilaniu trwających
dłużej niż 3 minuty może dochodzić do 50 w ciągu roku (nie dotyczy to wyłączeń planowych).
Przepięcie dorywcze jest określane jako przepięcie o częstotliwości sieciowej o relatywnie długim
czasie trwania. Przepięcie te występują głównie w czasie trwania zwarć z ziemią w sieci lub instalacji
odbiorcy (na skutek przesunięcia punktu neutralnego, napięcia faz nieuszkodzonych względem
przewodu neutralnego mogą osiągać do 1,73 razy wyższe wartości niż podczas normalnej pracy).
Niektóre uszkodzenia po stronie pierwotnej transformatora SN/nN, głównie zwarcia, mogą
powodować przepięcia po stronie niskiego napięcia, nie przekraczające z reguły 1500 V.
Przepięcie przejściowe jest to krótkotrwałe oscylacyjne lub nieoscylacyjne przepięcie, zwykle silnie
tłumione, spowodowane wyładowaniami atmosferycznymi, operacjami łączeniowymi lub działaniem
bezpieczników. Czas trwania przepięcia nie przekracza kilku milisekund. W sieciach niskiego napięcia
właściwie chronionych, przepięcia przejściowe z reguły nie przekraczają 6 kV.
5
JAKOŚĆ ENERGII ELEKTRYCZNEJ  PODSTAWOWE
PARAMETRY CHARAKTERYZUJ
CE JAKOŚĆ (4)
Niesymetria napięcia w sieciach trójfazowych to stan, w którym wartości skuteczne napięć
fazowych lub kąty fazowe między kolejnymi fazami nie są jednakowe. Wyraża ją napięcie składowej
symetrycznej kolejności przeciwnej (U2) i napięcie składowej symetrycznej kolejności zerowej (U0) .
Znacznie bardziej istotna z punktu widzenia oddziaływania na pracę urządzeń przyłączonych do sieci
(np. silników) jest składowa przeciwna napięcia (U2). Średnie wartości skuteczne składowej
symetrycznej przeciwnej mierzone w czasie 10 min., w normalnych warunkach pracy, w okresie
każdego tygodnia, w 95 % pomiarów nie powinny przekraczać 2 % składowej zgodnej. W instalacjach
odbiorców zasilanych jednofazowo lub międzyfazowo dopuszcza się niesymetrię w sieci trójfazowej do
3 %. W sieciach nN niesymetria jest powodowana głównie nierównomiernym rozkładem odbiorników
jednofazowych między poszczególne fazy oraz niejednoczesną pracą tych odbiorników.
Harmoniczne napięcia to napięcia sinusoidalne o częstotliwości równej całkowitej wielokrotności
częstotliwości podstawowej napięcia zasilającego.
Rozkład odkształconego przebiegu napięcia na harmoniczne
400
1 harmoniczna
300
3 harmoniczna
5 harmoniczna
200
przebieg odkształcony
100
0
0 120 240 360
-100
-200
-300
-400
t
6
U [V]
JAKOŚĆ ENERGII ELEKTRYCZNEJ  PODSTAWOWE
PARAMETRY CHARAKTERYZUJ
CE JAKOŚĆ (5)
Zawartość harmonicznych w przebiegu napięcia zasilającego charakteryzowana jest w dwojaki sposób:
indywidualnie  jako względna wartość napięcia danej harmonicznej, określona stosunkiem wartości
skutecznej napięcia Uh harmonicznej rzędu h do napięcia składowej podstawowej (pierwszej
harmonicznej) U1 lub napięcia znamionowego Un. Średnie wartości skuteczne poszczególnych
harmonicznych mierzone w czasie 10 min., w normalnych warunkach pracy, w okresie każdego
tygodnia, w 95% pomiarów nie powinny przekraczać wartości podanych w tablicy.
łącznie  jako całkowity współczynnik odkształcenia harmonicznymi THD (total harmonic distortion),
określony stosunkiem wartości skutecznej Uh wszystkich harmonicznych (do 40 rzędu) do wartości
skutecznej harmonicznej podstawowej U1, obliczany na podstawie wzoru:
40
2
"U
h
h=2
THD =
U1
Wartość wsp. THD nie powinna przekraczać 8 %. Niekiedy zawartość wyższych harmonicznych
odnoszona jest do napięcia Un, co nie daje istotnych różnić w porównaniu z powyższym wzorem.
7
PRACA ODBIORNIKÓW PRZY OBNIśONEJ JAKOŚCI
NAPI
CIA ZASILANIA (1)
Wartość napięcia zasilającego
zmiana strumienia świetlnego i trwałości z
ródeł światła
trudności z rozruchem silników indukcyjnych
Szybkie zmiany napięcia zasilającego
szybkie zmiany strumienia świetlnego, co powoduje migotanie światła; przy pewnej częstości
zmian i amplitudzie zmian wywołuje to u ludzi zdenerwowanie przeradzające się z czasem w
niemożliwość wykonywania prac wymagających spostrzegania przedmiotów o małych
wymiarach nie kontrastujących z tłem
Niesymetria napięcia zasilającego
występowanie składowej przeciwnej napięcia powoduje powstanie w silnikach przeciwnie
skierowanego momentu pomniejszającego moment użyteczny; ponieważ impedancja silników
dla składowej przeciwnej prądu jest nawet kilkakrotnie mniejsza od impedancji dla składowej
symetrycznej zgodnej, to nawet niewielka zawartość składowej przeciwnej powoduje
kilkakrotnie większy przyrost prądu składowej przeciwnej, co wywołuje dodatkowy przyrost
temperatury, a przez to nawet bardzo znaczne skrócenie czasu pracy maszyny.
8
PRACA ODBIORNIKÓW PRZY OBNIśONEJ JAKOŚCI
NAPI
CIA ZASILANIA (2)
Wyższe harmoniczne
w silnikach powodują powstanie momentów pasożytniczych nakładających się na moment
podstawowy (pierwszej harmonicznej), przez co może być utrudniony lub niemożliwy rozruch
maszyny, jeżeli moment obciążenia Mm jest większy od wypadkowego momentu
elektromagnetycznego Mw; w takich przypadkach silnik może nie ruszyć lub osiągnie jedynie
niewielką prędkość kątową i przy tej prędkości pozostanie; momenty pasożytnicze mogą
powodować silne drgania i przez to przyśpieszone zużywanie się maszyny
dodatkowe straty mocy czynnej oraz straty dielektryczne powodujÄ…ce nadmierne nagrzewanie
się przewodów i urządzeń (na przykład kondensatorów)
migotanie światła w lampach wyładowczych i skrócenie czasu ich eksploatacji
nieselektywne działanie niektórych zabezpieczeń
9
METODY POPRAWY JAKOÅšCI NAPI
CIA ZASILANIA 
REGULACJA POZIOMÓW NAPI
Ć (1)
Największy wpływ na poziom napięcia u odbiorcy mają spadki napięć "U występujące na
poszczególnych elementach sieci (liniach i transformatorach) od punktu zasilania sieci do miejsca
odbioru energii. Spadki te zmieniają się w czasie na skutek zmian obciążenia. W celu
skompensowania tych spadków (a więc utrzymania napięcia u odbiorcy na odpowiednim poziomie)
stosuje się regulację napięć.
Stosuje się następujące sposoby regulacji poziomów napięć w sieci:
regulacja napięć w węzłach elektrownianych (węzłach z generatorami synchronicznymi),
wprowadzenie napięć dodawczych przez zmianę przekładni transformatorów,
zmianę rozpływu mocy biernej (kompensację mocy biernej).
Regulacja napięć w węzłach elektrownianych jest realizowana przez:
" zmianÄ™ prÄ…du wzbudzenia generatora,
" zmianę prądu wzbudzenia generatora i zmianę przekładni (pod obciążeniem) transformatora
blokowego.
W KSE generatory o mocy od 200 MW współpracują z siecią za pośrednictwem transformatora
blokowego o stałej przekładni. Regulacja napięcia w węzłach elektrownianych powinna spełniać cel:
techniczny  utrzymanie napięcia we wszystkich węzłach sieci w dopuszczalnym przedziale,
ekonomiczny  minimalizacjÄ™ kosztu strat mocy czynnej.
Realizacja tych celów wymaga zwykle, aby napięcia w węzłach elektrownianych były utrzymywane w
pobliżu najwyższego dopuszczalnego roboczego napięcia sieci wynoszącego:
dla sieci 400 kV  420 kV,
dla sieci 220 kV  245 kV,
dla sieci 110 kV  123 kV.
10
METODY POPRAWY JAKOÅšCI NAPI
CIA ZASILANIA 
REGULACJA POZIOMÓW NAPI
Ć (2)
Regulacja napięć przez zmianę przekładni transformatora
UGN NGN
Przekładnia transformatora:
n = =
UDN NDN
N  liczba zwojów danego uzwojenia
Cel regulacji: przy zadanym napięciu strony GN uzyskać odpowiednią wartość napięcia strony DN
NDN
UDN = UGN
NGN
Regulacja napięcia polega na zmianie liczby czynnych zwojów w jednym z uzwojeń
transformatora, a więc na zmianie jego przekładni. Urządzenie umożliwiające wykonanie tej
czynności, tzw. przełącznik zaczepów, znajduje się po stronie GN (ze względu na mniejszą
wartość prądu niż po stronie DN). Zmniejszanie liczby czynnych zwojów uzwojenia GN powoduje
wzrost napięcia strony DN, zaś zwiększanie liczby czynnych zwojów jego spadek.
11
METODY POPRAWY JAKOÅšCI NAPI
CIA ZASILANIA 
REGULACJA POZIOMÓW NAPI
Ć (3)
Regulacja napięć przez zmianę przekładni transformatora może odbywać się:
w stanie beznapięciowym (po odłączeniu transformatora od sieci)
Taki sposób regulacji stosuje się w transformatorach SN/nN.
Jego celem jest skompensowanie spadków napięć w sieci SN.
Spotyka się następujące układy zaczepów regulacyjnych (w
% napięcia znamionowego strony GN):
(Ä… 5; Ä… 2,5; 0), (Ä… 5; 0), (- 7,5; - 5; Ä… 2,5; 0), (-10; Ä… 5; 0),
przy czym zaczep 0 odpowiada przekładni znamionowej.
Regulację prowadzi się w taki sposób, że w transformatorach
znajdujÄ…cych siÄ™ blisko stacji 110 kV/SN ustawia siÄ™ zaczepy
obniżające napięcie (dodatnie), a w transformatorach
umieszczonych w głębi sieci SN  zaczepy podwyższające
napięcie (ujemne).
pod obciążeniem (podczas normalnej pracy transformatora)
Ten sposób regulacji przeprowadza się za pomocą transformatorów 110 kV/SN. Jego celem
jest utrzymanie poziomu napięcia na szynach rozdzielni SN w zadanych granicach, przy
zmieniającym się obciążeniu (a więc i spadkach napięć) w sieci. Zakres regulacji jest
stosunkowo szeroki i na ogół symetryczny. Najczęściej spotykane zakresy regulacji to:
Ä… 9 x 1,11 %, Ä… 12 x 1,33 %, Ä… 6 x 1,67 %. Odpowiada to zakresowi regulacji Ä… 10 %,
Ä… 16 %, Ä… 10 %.
12
METODY POPRAWY JAKOÅšCI NAPI
CIA ZASILANIA 
REGULACJA POZIOMÓW NAPI
Ć (4)
110 kV 20 kV 20 kV 0,4 kV
a)
Spadki napięć w sieci w szczycie
b)
obciążenia bez regulacji (zerowe zaczepy
5 %
transformatorów 110 kV/SN i SN/nN
5 %
20 %
4 %
6 %
Spadki napięć w sieci w szczycie obciążenia
-10 %
c)
z regulacją (zaczepy transformatorów:
6 %
5 % 4 % -5 %
5 %
-10 % - 110 kV/SN; - 5 % - SN/nN)
Wzrost napięć w sieci nieobciążonej z
5 %
regulacją (zaczepy transformatorów:
-15 %
-10 %
-10 % - 110 kV/SN; - 5 % - SN/nN)
d)
Wzrost napięć w sieci nieobciążonej z
-5 %
e) regulacją (zaczepy transformatorów:
0 % - 110 kV/SN; - 5 % - SN/nN)
13
METODY POPRAWY JAKOÅšCI NAPI
CIA ZASILANIA 
REGULACJA POZIOMÓW NAPI
Ć (5)
Spadek napięcia jest określony zależnością:
PR + QX
"U =
Un
z której wynika, że jeżeli zmniejszy się wartość mocy biernej przesyłanej siecią, to spadek
napięcia również się zmniejszy. Regulacja napięć poprzez zmianę rozpływu mocy biernej (tzw.
kompensacja mocy biernej) polega właśnie na zmianie spadków napięć na skutek zmiany
wartości mocy biernej przesyłanej siecią.
Do kompensacji mocy biernej stosuje siÄ™:
baterie kondensatorów,
silniki i kompensatory synchroniczne.
14
TARYFY DLA ENERGII ELEKTRYCZNEJ (1)
Energia elektryczna jest towarem podlegajÄ…cym obrotowi rynkowemu. Zakupiona energia jest
dostarczana do odbiorcy za pomocÄ… sieci elektroenergetycznej. Dostawa energii nazywana jest
usługą przesyłową.
Taryfa to zbiór cen (energii) i stawek opłat (m.in. za usługi przesyłowe) oraz warunków ich
stosowania dla określonej grupy odbiorców.
Taryfa zawiera rodzaje, wysokość oraz warunki stosowania:
stawek opłat za przyłączenie do sieci,
stawek opłat za usługi przesyłowe,
cen za energiÄ™ elektrycznÄ…,
stawek opłat abonamentowych,
opłat za zwiększony pobór energii biernej,
bonifikat i upustów za niedotrzymanie jakości energii elektrycznej oraz za przekroczenie
dopuszczalnych przerw w zasilaniu,
opłat za nielegalny pobór energii,
opłat za dodatkowe czynności wykonywane na zlecenie odbiorcy (np. sprawdzenie
poprawności wskazań licznika).
15
TARYFY DLA ENERGII ELEKTRYCZNEJ (2)
Podział odbiorców na grupy taryfowe jest dokonywany ze względu na:
napięcie sieci, z której odbiorca pobiera energię:
A - 110 kV,
B - SN,
C - 0,4 kV (drobny przemysł, handel, usługi, budynki użyteczności publicznej),
G - 0,4 kV (gospodarstwa domowe, domy studenckie, domy letniskowe, garaże),
rodzaj układu pomiarowo-rozliczeniowego (licznika energii):
B1X, C1X, G1X - gdy układ pomiarowy umożliwia tylko pomiar pobranej energii,
A2X, B2X, C2X - gdy układ pomiarowy umożliwia pomiar mocy i pobranej energii,
liczbę stref czasowych, w których wykonywane jest rozliczenie energii w ciągu doby:
AX1, BX1, CX1, GX1 - rozliczenie jednostrefowe (jednakowe ceny energii i stawki opłat
przesyłowych w każdej godzinie doby),
AX2, BX2, CX2, GX2 - rozliczenie dwustrefowe (różne ceny energii i stawki opłat
przesyłowych w szczycie i poza szczytem,
AX3, BX3, CX3 - rozliczenie trójstrefowe (różne ceny energii i stawki opłat przesyłowych
w szczycie wieczornym, szczycie przedpołudniowym i w pozostałych godzinach doby),
16
TARYFY DLA ENERGII ELEKTRYCZNEJ (3)
Opłatę za energię elektryczną oblicza się jako iloczyn pobranej ilości energii w
poszczególnych strefach i cen energii.
Cena energii nie zależy praktycznie od miejsca przyłączenia odbiorcy do sieci, bowiem koszty
związane z siecią są uwzględnione w opłacie przesyłowej.
Ceny energii w GZE SA (bez VAT) w roku 2006:
- 0,1853 zł/kWh,
szczyt wieczorny
szczyt przedpołudniowy - 0,1593 zł/kWh,
pozostałe godziny doby - 0,1099 zł/kWh.
Dla odbiorców komunalno-bytowych rozliczających się w taryfie G11 całodobowa cena energii
(bez VAT) wynosi 0,1360 zł/kWh.
Opłata za usługę przesyłową jest obliczana ze wzoru:
Op = Spst P + Spzm A
gdzie:
Spst  stawka stała za usługę przesyłową, wyrażona w zł/kW*miesiąc,
P  moc umowna, wyrażona w kW*miesiąc,
Spzm  stawka zmienna za usługę przesyłową, wyrażona w zł/kWh,
A  ilość pobranej energii, wyrażona w kWh.
17
TARYFY DLA ENERGII ELEKTRYCZNEJ (4)
Stawka stała za usługę przesyłową (tzw. składnik stały stawki sieciowej) jest kalkulowana na
podstawie części uzasadnionych kosztów stałych eksploatacji i rozwoju sieci (przenosi część kosztów
infrastruktury sieciowej, bez kosztów strat). Dla odbiorców zaliczonych do grupy G stawka ta jest
uzależniona od rodzaju licznika (jedno lub trójfazowy). W GZE SA w 2006 roku wynosi ona 4,52 zł/miesiąc
dla licznika jednofazowego i 6,97 zł/miesiąc dla licznika trójfazowego (plus VAT).
Stawka zmienna za usługę przesyłową uwzględnia zwykle dwa składniki:
składnik sieciowy (tzw. składnik zmienny stawki sieciowej)  jest on kalkulowany na podstawie
uzasadnionych kosztów związanych ze stratami przesyłowymi oraz części kosztów infrastruktury
sieciowej, nie uwzględnionych przy kalkulacji składnika stałego stawki sieciowej; wartość składnika
zmiennego stawki sieciowej jest zróżnicowana w strefach czasowych; w GZE SA w 2006 roku wynosi
on 0,0769 zł/kWh dla odbiorcy z grupy G11 (bez VAT).
składnik systemowy  przenoszący:
" koszty rezerw mocy i innych usług systemowych obejmujących wszystkie działania mające na
celu utrzymanie wymaganych standardów jakości i niezawodności dostaw,
" koszty wynikające z zawartych kontraktów długoterminowych,
" koszty wynikające z konieczności likwidacji ograniczeń systemowych (są to koszty zakupu
energii w jednostkach droższych, ale zlokalizowanych w takich miejscach, że ich praca jest
wymagana ze względu na ograniczenia w przesyle energii),
" koszty wynikające z rozliczeń za energię wytworzoną w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (w
elektrociepłowniach).
Stawka systemowa jest jednakowa w ciągu doby i w 2006 roku wynosi 0,0442 zł/kWh (plus VAT).
Całkowity rachunek odbiorcy z grupy G11 z licznikiem 1-fazowym:
R = [0,1360 zł/kWh * A + 4,52 zł/miesiąc + (0,0769 + 0,0442) zł/kWh * A ] + 22% VAT
18