MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Beata Figarska-Wysocka
SporzÄ…dzanie dokumentacji inwentaryzacyjnej terenu
321[07].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Małgorzata Kapusta
mgr inż. Sylwester Karbowiak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż . Beata Figarska-Wysocka
Konsultacja:
mgr inż. Lidia Staniszewska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[07].Z1.03,
"Sporządzanie dokumentacji inwentaryzacyjnej terenu", zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik architektury krajobrazu.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1.Mapy geodezyjne 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Pomiary i obliczenia geodezyjne 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.2.3. Ćwiczenia 14
4.2.4. Sprawdzian postępów 15
4.3. Inwentaryzacja terenu 16
4.3.1. Materiał nauczania 16
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.3.3. Ćwiczenia 17
4.3.4. Sprawdzian postępów 18
4.4. Inwentaryzacja elementów architektury krajobrazu 19
4.4.1. Materiał nauczania 19
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 19
4.4.3. Ćwiczenia 20
4.4.4. Sprawdzian postępów 21
4.5. Inwentaryzacja zieleni oraz inwentaryzacja i monitoring zadrzewień 22
4.5.1. Materiał nauczania 22
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.5.3. Ćwiczenia 23
4.5.4. Sprawdzian postępów 25
4.6. Analiza terenu 26
4.6.1. Materiał nauczania 26
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 27
4.6.3. Ćwiczenia 27
4.6.4. Sprawdzian postępów 28
4.7. Zasady sporządzania rysunków inwentaryzacyjnych 29
4.7.1. Materiał nauczania 29
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 31
4.7.3. Ćwiczenia 32
4.7.4. Sprawdzian postępów 33
4.8.Dokumentacja inwentaryzacyjna oraz programy komputerowe do wykonywania
rysunków inwentaryzacyjnych 34
4.8.1. Materiał nauczania 34
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 35
4.8.3. Ćwiczenia 35
4.8.4. Sprawdzian postępów 38
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.9. Bezpieczeństwo i higiena pracy związane z inwentaryzacją w terenie 39
4.9.1. Materiał nauczania 39
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 40
4.9.3. Ćwiczenia 40
4.9.4. Sprawdzian postępów 41
5. Sprawdzian osiągnięć 42
6. Literatura 48
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o sporządzaniu dokumentacji
inwentaryzacyjnej terenu, a także ułatwi Ci wykonanie dokumentacji terenu.
W poradniku zamieszczono:
Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się
do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętów potrzebnych do realizacji ćwiczeń.
Przed ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich
wykonania. Po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując
sprawdzian postępów, powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza,
że opanowałeś materiał albo nie.
Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została także karta odpowiedzi.
Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczącej tej jednostki modułowej,
która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną
czynność.
Jednostka modułowa: Sporządzanie dokumentacji inwentaryzacyjnej terenu, której treści
teraz poznasz, zawarta jest module 321[07].Z1 ,,Podstawy projektowania architektury
krajobrazu  i jest oznaczona na schemacie na stronie 5.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
321[07].Z1
Podstawy projektowania
architektury krajobrazu
321[07].Z1.02
321[07].Z1.01
Stosowanie technik plastycznych
Kształtowanie
architektury krajobrazu
w projektowaniu architektury krajobrazu
321[07].Z1.03
SporzÄ…dzanie dokumentacji
inwentaryzacyjnej terenu
321[07].Z1.04
Wykonywanie projektów
architektury krajobrazu
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,
- rozpoznawać podstawowe cechy techniczne materiałów,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,
- wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,
- posługiwać się podstawowymi przelicznikami miar,
- posługiwać się podstawowymi funkcjami trygonometrycznymi,
- posługiwać się podstawowym sprzętem mierniczym,
- stosować podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- określać zasady sporządzania dokumentacji inwentaryzacyjnej terenu,
- wykonać pomiary i obliczenia geodezyjne związane z urządzaniem terenów zieleni
i zakładania zadrzewień,
- odczytać i scharakteryzować elementy podkładu geodezyjnego,
- wykorzystać różne rodzaje map do sporządzania inwentaryzacji terenu,
- zebrać informacje na potrzeby wykonania analiz przyrodniczych, historycznych,
funkcjonalno  przestrzennych i kompozycyjnych,
- dokonać analizy różnych dokumentacji inwentaryzacyjnych,
- wykonać sensoryczną, historyczną, przyrodniczą, kompozycyjną i funkcjonalno 
przestrzennÄ… analizÄ™ terenu,
- wykonać inwentaryzację ogólną i szczegółową terenu oraz obiektów architektury
krajobrazu,
- wykonać inwentaryzację zieleni,
- wykonać inwentaryzację i monitoring zadrzewień,
- wykonać odręczne rysunki inwentaryzacji terenu oraz z wykorzystaniem programów
komputerowych,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prowadzenia pomiarów
geodezyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Mapy geodezyjne
4.1.1. Materiał nauczania
Mapą nazywamy zmniejszony, uogólniony i matematycznie określony obraz powierzchni
ziemi na płaszczyz
nie. Mapy ze względu na ich treść dzielimy na:
- tematyczne,
- ogólnogeograficzne,
Mapy tematyczne (zwane także specjalnymi lub specjalistycznymi) zawierają jedynie
ograniczoną treść ogólnogeograficzną (np. kształt kontynentów, granice państw, ważniejsze
rzeki) stanowiącą jedynie podkład niezbędny, aby ułatwić zorientowanie się, gdzie występują
zobrazowane na nich zagadnienia specjalistyczne. Są to najczęściej odwzorowania
małoskalowe. Do nich należą mapy społeczno  gospodarcze i przyrodniczo  geograficzne.
Mapy ogólnogeograficzne zawierają zwykle ogólne dane dotyczące wszystkich elementów
istniejących na powierzchni przedstawionego obszaru, np. rzeżba terenu, granice państw, linie
brzegowe mórz, bieg rzek, lasy, miasta, drogi, koleje, granice itp. Do nich należą mapy
topograficzne powstające na podstawie pomiarów geodezyjnych terenu i obrazujące
większość obiektów w ich geometrycznych zarysach oraz przeglądowe.
Spośród wszystkich rodzajów map szczególną uwagę warto zwrócić na mapę zasadniczą.
Jest to podstawowa mapa kraju.
Jednym z ważnych celów, dla których wykonywane są pomiary geodezyjne, jest dążenie
do uzyskania płaskiego odwzorowania pewnej części powierzchni ziemskiej, lub też całego
globu ziemskiego. Takie odwzorowanie w postaci rysunku na płaszczyz
nie (arkuszu papieru)
nazywamy mapą lub planem danego terenu. Mapa jest to płaskie odwzorowanie dużego
obszaru (np. województwa lub państwa), natomiast plan jest to odwzorowanie małego terenu
(np. terenu budowy lub placu wokół stacji kolejowej). Zarówno mapa, jak też plan stanowią
zawsze odwzorowanie określonego obszaru położonego na powierzchni ziemi w pewnym
zmniejszeniu, czyli tzw. skali.
Skala mapy wyraża stosunek długości linii na mapie do długości odpowiadającej jej linii
w terenie w tabeli podano przykładowe przeliczenie długości rzeczywistej odcinka 1 cm.
Tabela 1. Skale stosowane przy sporzÄ…dzaniu map.
Długość rzeczywista odcinka
Skala
1 cm
1 : 25 000 250 m
1 : 10 000 100 m
1 : 5000 50 m
1 : 2000 20 m
1 : 1000 10 m
1 : 500 5 m
Skalę można przedstawić również matematycznie jako ułamek 1/m. Licznik tego ułamka
jest jednostką miary (zawsze równą jedności), natomiast mianownik jest stopniem
zmniejszenia liniowego rzutu odcinka na mapie w stosunku do długości tego odcinka
w terenie. Długość L odcinka w terenie jest równa iloczynowi długości l tego odcinka
na mapie i mianownika skali tzn. L = l x m. Na przykład 1  centymetrowy odcinek na mapie
o skali 1 : 3000 jest obrazem odcinka o długości 3000 cm (30 m) w terenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
 Graficzne przedstawienie skali polega na wykonaniu odpowiednio wycechowanej
podziałki liniowej lub podziałki transwersalnej (poprzecznej).
Konstrukcję podziałki liniowej, jeśli mapa ma np.. skalę 1 : 3000, należy wykonać
w następujący sposób:
- obrać odcinek terenowy o długości np. L = 30 m, który będzie miarą terenową podstawy
podziałki,
- obliczyć długość l tego odcinka na mapie ( ponieważ l/L = 1/m, więc l = L/m =
3000/3000 = 1),
- wykreślić linię prostą i nanieść na niej odcinki o długości 1 cm,
- opisać naniesione odcinki.
Chcąc uzyskać większą dokładność odczytu, stosuje się podziałkę transwersalną, zwaną
także poprzeczną.
Rzez
ba terenu może być na mapie oznaczona kolorami (na mapach
ogólnogeograficznych) lub za pomocą warstwic (mapy topograficzne i zasadnicza).
Warstwice to linie łączące punkty o jednakowych wysokościach.
Na mapach topograficznych niektóre obiekty przedstawia się za pomocą figur podobnych
do rzeczywistej formy rzutu danego obiektu albo znaków umownych, których wielkość nie
odpowiada wielkości obiektów w danej skali. Stosuje się także oznaczenia literowe.
Mapy przygotowuje siÄ™ w postaci analogicznej lub cyfrowej.
Mapy analogiczne są przygotowane w tradycyjny, ręczny sposób, wykonane na planszy
aluminiowej (pierworys), folii przez
roczystej (matryca) lub na papierze (kopia)
i wydrukowane na papierze lub folii.
Mapy numeryczne (inaczej: cyfrowe) opracowuje się przy użyciu komputerów oraz
specjalnego oprogramowania. Są to zbiory danych, które umożliwiają wykonanie
różnorodnych (pod względem skali i treści) opracowań graficznych.
Istotną różnicą pomiędzy mapą i planem (poza skalą), wynikającą z tego, że są one
odwzorowaniem dużych lub małych części powierzchni Ziemi, jest to, że mapa stanowi
płaskie odwzorowanie, przy wykonywaniu którego uwzględniona jest kulistość Ziemi,
natomiast plan jest odwzorowaniem, które kulistości Ziemi nie uwzględnia.
Geodezyjne prace pomiarowe obejmujÄ… swym zakresem dwie zasadnicze grupy
pomiarów. Jedną stanowią pomiary, których celem jest ustalenie wzajemnego rozmieszczenia
względem siebie różnych obiektów, jak np. budynków, dróg itp. znajdujących się na danym
terenie. Takie pomiary należą do grupy pomiarów tzw. poziomych, nazywanych inaczej
pomiarami sytuacyjnymi. W wyniku pomiaru sytuacyjnego otrzymujemy płaskie
odwzorowanie danego obszaru w postaci mapy lub planu sytuacyjnego.
Drugą grupę stanowią takie pomiary, które mają na celu określenie tzw. rzez
by terenu
oraz wysokościowego położenia różnych obiektów. Noszą one nazwę pomiarów pionowych,
zwanych także pomiarami wysokościowymi. Wynikiem pomiaru wysokościowego jest plan
wysokościowy danego terenu. Na planie tym w pewien umowny sposób przedstawione jest
ukształtowanie (tzw. rzez
ba) powierzchni terenu.
Po wykonaniu na danym terenie zarówno pomiaru sytuacyjnego, jak też wysokościowego
otrzymujemy odwzorowanie w postaci tzw. planu sytuacyjno  wysokościowego.
Taki właśnie plan sytuacyjno  wysokościowy stanowi podkład geodezyjny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest mapy?
2. CO to jest planu?
3. Jakie znasz różnice między planem a mapą?
4. Jakie znasz rodzaje pomiarów geodezyjnych?
5. Co to jest skala?
6. Jak na mapie oznacza siÄ™ rzez
bÄ™ terenu?
7. W jakiej postaci przygotowuje siÄ™ mapy?
8. Jakie znasz elementy podkładu geodezyjnego?
9. W jakim celu wykonujemy mapy geodezyjne?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanych 5 różnych próbek map, wybrać podkład geodezyjny i w notatniku
opisać ogólne cechy takiej mapy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
2) przeanalizować podstawowe wiadomości z rozdziału 6 na temat map,
3) wybrać z przygotowanych próbek mapę geodezyjną,
4) wkleić mapę do notatnika,
5) zapisać cechy ogólne mapy geodezyjnej w notatniku,
6) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pięć próbek różnych map,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 2
Z przygotowanego podkładu geodezyjnego, odczytać i scharakteryzować poszczególne
elementy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podstawowe wiadomości z rozdziału 6 na temat podkładów
geodezyjnych,
2) odczytać poszczególne elementy z podkładu geodezyjnego,
3) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
4) scharakteryzować wybrane elementy z podkładu geodezyjnego,
5) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
6) zaprezentować efekty pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Wyposażenie stanowiska pracy:
- podkład geodezyjny,
- notatnik,
- ołówek lub długopis,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 3
Z przygotowanego podkładu geodezyjnego odmierz 2 różne odległości i oblicz ile wynosi
ich wartość w rzeczywistości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podstawowe wiadomości z rozdziału 6 na temat skali,
2) odczytać z podkładu w jakiej skali został wykonany,
3) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
4) odmierzyć pierwszą odległość linijką z podkładu geodezyjnego,
5) zapisać wymiar w notatniku,
6) obliczyć, jaka jest jego wartość w rzeczywistości,
7) odmierzyć drugą odległość linijką z podkładu geodezyjnego,
8) zapisać wymiar w notatniku,
9) obliczyć, jaka jest jego wartość w rzeczywistości,
10) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- podkład geodezyjny,
- ołówek lub długopis,
- linijka,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) odróżnić mapę od planu?
2) rozpoznać rodzaje map?
3) rozpoznać cechy mapy geodezyjnej?
4) odczytać elementy podkładu geodezyjnego?
5) scharakteryzować elementy podkładu geodezyjnego?
6) określić zasady przygotowania map geodezyjnych?
7) odczytać skalę map?
8) obliczać wymiary w skali?
9) posługiwać się znakami umownymi na mapie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Pomiary i obliczenia geodezyjne
4.2.1. Materiał nauczania
Sporządzając mapę terenu, musimy znać rzeczywiste wymiary obiektów. W tym celu
należy wykonać niezbędne pomiary liniowe.
Ważną czynnością przy wykonywaniu prac pomiarowych w terenie jest oznaczenie
i utrwalenie na gruncie położenia różnych punktów (np. punktów osnowy geodezyjnej lub
pomiarowej, końce odcinka itp.). Rozróżniamy dwojaki sposób utrwalania, czyli tzw.
stabilizacji punktów  stabilizację: chwilową i trwałą.
Chwilowe oznaczenie położenia pewnego punktu na gruncie wykonuje się za pomocą
tyczek mierniczych.
Trwałe oznaczenie położenia pewnego punktu na gruncie wykonuje się za pomocą tzw.
znaków pomiarowych. Znaki pomiarowe bywają różnego rodzaju, w zależności od ważności
utrwalanego punktu, a ich rodzaj, kształt i wymiary ustalają odpowiednie normy.
Przystępując do pomiaru długości pewnego odcinka, należy go odpowiednio do tego
pomiaru przygotować. Przygotowanie to polega na mechanicznym oczyszczeniu terenu przez
usunięcie różnych przeszkód w postaci kamieni, krzewów, gałęzi itp., a następnie na
wyznaczeniu na linii danego odcinka szeregu punktów pośrednich. Czynność wyznaczania
punktów pośrednich nazywa się tyczeniem danego odcinka.
Tyczenie wykonują dwie osoby. Gdy chcemy wytyczyć odcinek, którego początek
i koniec są dobrze widoczne wówczas stosuje się metodę tyczenia na siebie. Polega ona
na wyznaczeniu punktów pośrednich dalszych, a póz
niej bliższych. Nie zasłania się w ten
sposób kolejnych tyczek.
Nie zawsze teren jest ukształtowany tak dogodnie, że z początku wytyczonego odcinka
widać jego koniec. W takiej sytuacji tyczenie trzeba wykonać metodą kolejnych przybliżeń.
Pomiary długości odcinka w terenie wykonuje się za pomocą taśm stalowych, szpilek,
ruletek, Å‚at mierniczych i dalmierzy.
Taśma miernicza to stalowa wstęga szerokości 10  30 mm, grubości 0,4 mm i długości
20, 25, 30 lub 50 m. Co 0,5 m jest umieszczony nit, natomiast co 1 m na taśmie znajdują się
blaszki z opisem liczby metrów.
Szpilki to stalowe pręty o średnicy ok. 5 mm i długości 30 cm. Wbija się je w ziemię,
oznaczając kolejne położenia końców taśmy.
Ruletka może być wykonana z taśmy stalowej o szerokości ok. 1 cm i długości 10  50
m. Taśma w ruletce jest nawijana na oś za pomocą korbki i całkowicie chowa się wewnątrz
okrągłego futerału.
A
ata miernicza to listwa wykonana z drewna lub tworzywa sztucznego, na której
oznaczony podziałkę długości.
Co jakiś czas każdą taśmę geodezyjną trzeba sprawdzić. Sprawdzenie takie, czyli
komparacja, polega no porównaniu rzeczywistej długości taśmy ze wzorcem, którego długość
jest dokładnie określona i całkowicie pewna.
Najprostsze pomiary wykonuje się taśmą mierniczą, którą układa się na powierzchni
terenu. Długość mierzonego odcinka AB będzie równa:
AB = l x n + r
gdzie:
l  długość taśmy,
n - liczba przyłożeń taśmy,
r  końcówka pomiaru mniejszego od długości całej taśmy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 Tak samo wykonujemy pomiary stosujÄ…c Å‚atÄ™ czy ruletkÄ™. Dalmierz jest to przyrzÄ…d
służący do pośredniego pomiaru odległości z jednego stanowiska.
W przypadku, gdy chcemy wyznaczyć kierunki prostopadłe do danej prostej lub
wytyczyć się na prostą, tzn. odnalez
ć punkt na prostej, wykorzystujemy przyrząd zwany
węgielnicą.
Pomiar kąta nachylenia terenu wykonuje się za pomocą instrumentów wyposażonych
w pionowe koło pomiarowe, np. tachimetru lub pochylnika.
Pochylnik jest zbudowany z ramienia, na którym są umieszczone kątomierz i pion.
Tachimetry stosuje się do szybkiego wykonania pomiarów sytuacyjnych i sytuacyjno 
wysokościowych, umożliwiają bowiem równoczesne wyznaczenie położenia punktów
szczegółów terenowych i ich wysokości.
Pomiary wysokościowe wykonuje się w celu poznania ukształtowania powierzchni
terenu, czyli tzw. rzez
by terenu. Rzez
bę terenu określają wysokości, czyli rzędne
poszczególnych jego punktów. Rozróżniamy dwa rodzaje wysokości punktów terenu:
wysokości bezwzględne i wysokości względne.
Wysokością bezwzględną danego punktu nazywamy jego odległość od powierzchni tzw.
bezwzględnej zera, tj. od powierzchni średniego poziomu mórz. Wysokością bezwzględną
nazywamy wysokość danego punktu nad dowolnym punktem, przyjętym umownie jako
poziom odniesienia.
Pomiar wysokości, czyli rzędnych poszczególnych punktów położonych na powierzchni
ziemi, polega na mierzeniu różnic wysokości między poszczególnymi punktami. Pomiar
różnic wysokości nazywamy niwelacją.
Pomiary wysokościowe można wykonywać różnymi metodami, różniącymi się od siebie
stopniem uzyskiwanej dokładności pomiaru. Prowadzić je można metodą:
- niwelacji geometrycznej, w której rząd dokładności wyników to milimetry,
- niwelacji trygonometrycznej, w której dokładność wyników wynosi do kilku
centymetrów,
- niwelacji barometrycznej  dokładność pomiaru do 2 lub 3 m,
- niwelacji hydrostatycznej,
- niwelacji fotogrametrycznej.
Dwie pierwsze spośród wyżej wymienionych metod są najważniejsze w pracach
geodezyjnych i dlatego w podręcznikach omawiane są szczegółowo.
Do pomiarów wysokościowych metodą niwelacji geometrycznej potrzebny jest niwelator
i łaty niwelacyjne. Można zastosować metodę niwelacji ze środka lub niwelacji z końca,
zwanej także niwelacją w przód.
Do niwelacji trygonometrycznej używa się tachimetru.
Każdy pomiar geodezyjny sprowadza się w wykonawstwie pomiarowym do mierzenia
dwóch podstawowych elementów: długości pewnych elementów, oraz wielkości pewnych
kątów.
Ogólnie przyjętą i obowiązującą w geodezji jednostką miary liniowej jest metr.
1m = 100 cm = 1000 mm
1 km = 1000 m
Pochodne miary powierzchni są następujące:
1m2 = 100 dm2 = 10 000 cm2 = 1 000 000 mm2
1 hektar = 1 ha = 10 000 m2
W geodezyjnych pomiarach kÄ…towych stosowane sÄ… w zasadzie dwa rodzaje jednostek
miar. JednostkÄ… miary stopniowej jest stopieÅ„ (1°), czyli kÄ…t Å›rodkowy oparty na Å‚uku
o długości równej 1/360 obwodu koła. Jednostką miary gradowej jest grad (1g), czyli kąt
środkowy oparty na łuku o długości równej 1/400 obwodu koła.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakim sprzętem geodezyjnym można zmierzyć długość odcinka w terenie?
2. Jakie znasz metody tyczenia odcinka w terenie?
3. Do czego służy węgielnica?
4. Do czego służy dalmierz?
5. Jakim sprzętem geodezyjnym można mierzyć kąty?
6. Jakie znasz pomiary wysokościowe?
7. W jakich jednostkach podajemy długości?
8. W jakich jednostkach podajemy powierzchniÄ™?
9. W jaki sposób przeliczamy radiany na stopnie?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zmierz długość i szerokość trawnika przed szkołą używając różnego sprzętu
geodezyjnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie wiadomości z zajęć pt. ,,Prowadzenie prac mierniczych ,
2) wybrać z przygotowanego sprzętu geodezyjnego te, które służą do pomiaru odcinka,
3) zmierzyć długość i szerokość trawnika szkolnego łatą mierniczą,
4) zapisać wyniki w notatniku,
5) zmierzyć długość i szerokość trawnika szkolnego taśmą mierniczą,
6) zapisać wyniki w notatniku,
7) obliczyć długość i szerokość trawnika uzyskaną dwoma metodami,
8) porównać wyniki,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw różnego sprzętu geodezyjnego,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z zajęć pt. ,,Prowadzenie prac mierniczych .
Ćwiczenie 2
Zmierz różnice wysokości między dwoma dowolnymi punktami, używając niwelatora
i teodolitu. Wyjaśnij, który pomiar jest dokładniejszy i dlaczego?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie wiadomości z zajęć pt. ,,Prowadzenie prac mierniczych ,
2) wybrać dwa dowolne punkty,
3) zmierzyć wysokość jednego punktu za pomocą niwelatora,
4) zmierzyć wysokość drugiego punktu za pomocą niwelatora,
5) zapisać wyniki w notatniku,
6) zmierzyć wysokość jednego punktu za pomocą teodolitu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
7) zmierzyć wysokość drugiego punktu za pomocą teodolitu,
8) zapisać wyniki w notatniku,
9) wykonać obliczenia,
10) porównać wyniki,
11) wyjaśnić, który pomiar jest dokładniejszy,
12) zapisać w notatniku swoje spostrzeżenia,
13) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- niwelator,
- teodolit,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z zajęć pt. ,,Prowadzenie prac mierniczych .
Ćwiczenie 3
Wykonaj pomiary i obliczenia geodezyjne dla urzÄ…dzonego terenu zieleni wraz
z zadrzewieniem.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie wiadomości z zajęć pt. ,,Prowadzenie prac mierniczych ,
2) wybrać z przygotowanego sprzętu geodezyjnego te, które służą do pomiaru odcinka,
3) zmierzyć długość i szerokość terenu zieleni taśmą mierniczą,
4) zapisać wyniki w notatniku,
5) odmierzyć odległości między poszczególnym zaprojektowanym zadrzewieniem,
6) zapisać wyniki w notatniku,
7) odmierzyć odległości między poszczególnymi elementami zaprojektowanego terenu
zieleni,
8) sprawdzić obliczenia z projektem,
9) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw różnego sprzętu geodezyjnego,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z zajęć pt. ,,Prowadzenie prac mierniczych .
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zmierzyć długość odcinka różnym sprzętem geodezyjnym?
2) zmierzyć różnicę wysokości między dwoma dowolnymi punktami?
3) przeliczyć jednostki miar?
4) przeliczyć jednostki miary kątowej?
5) wykonać pomiary i obliczenia geodezyjne związane z urządzaniem
terenów zieleni i zakładaniem zadrzewień?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.3. Inwentaryzacja terenu
4.3.1. Materiał nauczania
Na podstawie przeprowadzonych oględzin i wykonanych badań sporządza się opis
techniczny, na podstawie zaś szczegółowych pomiarów wykonuje się rysunki przedstawiające
dany teren. Rysunki i opis stanowiÄ… dokumentacjÄ™ istniejÄ…cego stanu, zwanego
inwentaryzacją terenu. Projektowanie robót remontowych można rozpocząć dopiero
po wykonaniu inwentaryzacji.
Inwentaryzacja może obejmować cały teren, jego fragment lub jakiś detal. Zależnie
od zakresu, inwentaryzacja może być:
- całkowita,
- częściowa.
Inwentaryzacja całkowita, obejmująca cały teren, polega na wykonaniu opisu
i rysunków wszystkich elementów terenu. W skład elementów terenu wchodzą:
- drogi,
- ukształtowanie terenu,
- zieleń,
- drobne formy architektury,
- sieć uzbrojenia terenu.
Inwentaryzacja drogi obejmuje opis stanu nawierzchni, jej podbudowy i podłoża,
rozmieszczenie wpustów kanalizacyjnych. Powinny być również opisane określone przekroje
poprzeczne i podłużne, rzędne wysokościowe wyznaczające nachylenia i spadki.
Inwentaryzacja ukształtowania terenu zawiera siatkę rzędnych istniejących.
Inwentaryzacja zieleni obejmuje szczegółowe rozmieszczenie istniejących drzew,
krzewów, trawników, z podaniem gatunków i wieku.
Inwentaryzacja drobnych form architektury zawiera rysunki i opisy wszystkich elementów
zagospodarowania terenu trwale połączonych z terenem.
Inwentaryzacja sieci uzbrojenia terenu obejmuje trasy poszczególnych przewodów
z wymiarowaniem umożliwiającym ich odszukanie w terenie oraz z takimi informacjami jak:
przekroje, zagłębienia w terenie, studzienki, zawory pod poziomem terenu i ich kierunki oraz
nachylenia spadków.
W opisie podajemy wyczerpujące wiadomości o całym terenie np. zieleni (jej stanie, czy
pomnikach przyrody), budynkach (ich konstrukcji oraz stanie technicznym) oraz wszystkie
te istotne okoliczności, których nie można przedstawić na rysunku.
Podczas sporządzania inwentaryzacji terenu coraz większą rolę odgrywają:
- zdjęcia fotograficzne,
- fotogrametria.
Na zdjęciach fotograficznych można zarejestrować łatwo i szybko wygląd stanu
faktycznego terenu i jego elementy. Ze względu na skróty występujące na zdjęciach
fotograficznych, uzupełniają one tylko rysunki inwentaryzacyjne i opis techniczny.
Fotogrametria pozwala na wyznaczanie prawdziwej wielkości oraz rozmiarów terenu
przez pomiar ich obrazu fotograficznego. Jest to metoda wymagajÄ…ca przygotowania
geodezyjnego i nowoczesnego sprzętu, lecz umożliwiająca wykonanie prac
inwentaryzacyjnych w czasie wielokrotnie krótszym niż podczas wykonywania ich metodą
tradycyjnÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie dokumenty stanowiÄ… inwentaryzacjÄ™ terenu?
2. Jakie rozróżniamy inwentaryzacje terenu?
3. Z jakich elementów składa się inwentaryzacja terenu?
4. Co obejmuje inwentaryzacja drogi?
5. Co zawiera inwentaryzacja sieci uzbrojenia terenu?
6. Jakie mamy nowoczesne metody inwentaryzacji terenu?
7. W jaki sposób przeprowadza się inwentaryzację terenu nowoczesnymi metodami?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanej dokumentacji, wybierz tę, która jest potrzebna do wykonania
inwentaryzacji terenu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wiadomości z rozdziału 6 dotyczące inwentaryzacji terenu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przeanalizować wszystkie przygotowane dokumenty,
4) wybrać dokumentację, która spełnia warunki zadania,
5) wkleić wybrane dokumenty do notatnika,
6) opisać poszczególne, wybrane dokumenty w notatniku,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 różne dokumenty związane z projektowaniem, kosztorysowaniem i inwentaryzacją terenu
również metodami nowoczesnymi,
 klej,
 notatnik,
 długopis lub ołówek,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 2
Na podstawie obejrzanego filmu dydaktycznego pt. ,,Inwentaryzacja terenu , wykonaj
opis techniczny do inwentaryzacji ogólnej i szczegółowej wybranego terenu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego pt. ,,Inwentaryzacja terenu
2) wypisać na kartce dokumenty, które zostały tam opracowane,
3) wybrać teren, który ma być zinwentaryzowany,
4) wykonać opis techniczny danego terenu,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) zapisać wnioski w notatniku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Wyposażenie stanowiska pracy:
 film dydaktyczny pt. ,,Inwentaryzacja terenu
 arkusze papieru,
 notatnik,
 długopis,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie inwentaryzacja terenu?
2) wymienić dokumenty wchodzące w skład inwentaryzacji terenu?
3) określić warunki, jakie muszą być spełnione, aby to była inwentaryzacja
całkowita?
4) omówić nowoczesne metody inwentaryzacji terenu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.4. Inwentaryzacja elementów architektury krajobrazu
4.4.1. Materiał nauczania
Małą architekturą nazywa się stałe elementy zagospodarowania działki lub terenu
otaczającego budynek (np. domku jednorodzinnego) albo budynków (np. w osiedlu
mieszkaniowym). Stałymi elementami małej architektury są:
 chodniki, schody i drogi dojazdowe,
 ogrodzenia, skarpy i mury oporowe, tarasy terenowe,
 placyki gospodarcze,
 placyki dla dzieci,
 śmietniki, trzepaki, itp.
Elementy te mają za zadanie stworzenie odpowiednich warunków do zabaw dzieci,
wypoczynku dorosłych, a także stanowią fragmenty ukształtowania terenu.
Inwentaryzacja elementów architektury krajobrazu polega na przeprowadzeniu oględzin
i wykonaniu badań. Na tej podstawie sporządza się opis techniczny, na podstawie zaś
szczegółowych pomiarów wykonuje się rysunki przedstawiające dany element architektury
krajobrazu. Rysunki i opis stanowiÄ… dokumentacjÄ™ istniejÄ…cego stanu, zwanego
inwentaryzacją elementów architektury krajobrazu.
W opisie chodników, dróg, schodów powinien zawierać się ich wygląd, stan i rodzaj
materiału, z którego są wykonane.
Opis ogrodzenia, muru oporowego zawiera oprócz stanu technicznego, rodzaju
materiału, z którego jest wykonane, również stan fundamentów, rodzaj szczelin, przechyleń
i stan tynków.
W zależności od materiału, z którego wykonano śmietnik i trzepak, należy opisać zawsze
stan techniczny, rodzaj fundamentów oraz czy dany element nie zagraża bezpieczeństwu
ludzi.
Podczas sporządzania inwentaryzacji coraz większą rolę odgrywa metoda termowizyjna.
Jest ona pomocna w pracach badawczych do nieniszczącego określenia wewnętrznej struktury
elementów budowlanych, np. murów. Zastępuje ona wykonywanie odkrywek tynków,
ukazując na monitorze układ cegieł, zamurowane belki, kamienie, dawne portale.
Wykorzystuje się kamerę termowizyjną oczywiście do badań zabytkowych elementów
architektury krajobrazu.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie formy zaliczamy do elementów architektury krajobrazu?
2. Jakie zadania spełniają elementy małej architektury?
3. Jakie dokumenty są potrzebne do wykonania inwentaryzacji elementów architektury
krajobrazu?
4. Co zawiera opis techniczny drogi?
5. Co zawiera opis techniczny muru oporowego?
6. Na jakiej podstawie wykonuje siÄ™ rysunki inwentaryzacyjne?
7. W jaki sposób możemy sprawdzić stan murów zabytkowych elementów architektury
krajobrazu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z przygotowanych siedmiu zdjęć obiektów architektury krajobrazu, wybierz 4 i wykonaj
dla nich krótki opis techniczny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wiadomości z rozdziału 6 dotyczące inwentaryzacji elementów
architektury krajobrazu,
2) wybrać 4 zdjęcia,
3) nadać nazwy wybranym zdjęciom,
4) wykonać opis techniczny dla każdego wybranego obiektu,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) zapisać wnioski w notatniku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 siedem zdjęć obiektów architektury krajobrazu,
 kartka papieru,
 ołówek lub długopis,
 notatnik,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 2
Na podstawie obejrzanego filmu dydaktycznego pt. ,,Metoda termowizyjna , wykonaj
opis techniczny dla prezentowanych obiektów architektury krajobrazu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego pt. ,,Metoda termowizyjna ,
2) wypisać w notatniku nazwy obiektów architektury krajobrazu pokazanych na filmie,
3) wykonać krótki opis dla poszczególnych obiektów,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy,
5) zapisać spostrzeżenia w notatniku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 długopis lub ołówek,
 film dydaktyczny pt. ,,Metoda termowizyjna .
Ćwiczenie 3
Wykonaj inwentaryzację ogólną i szczegółową wybranego obiektu architektury
krajobrazu z wykorzystaniem sprzętu i przyrządów pomiarowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wiadomości z rozdziału 6 dotyczące inwentaryzacji ogólnej
i szczegółowej elementów architektury krajobrazu,
2) wybrać obiekt architektury krajobrazu wspólnie z nauczycielem,
3) przeprowadzić inwentaryzację ogólną i szczegółową z wykorzystaniem sprzętu
i przyrządów pomiarowych,
4) zapisać w notatniku wszystkie obliczenia i spostrzeżenia,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 notatnik,
 długopis lub ołówek,
 sprzęt i przyrządy pomiarowe,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozróżnić mapy potrzebne do inwentaryzacji elementów architektury
krajobrazu?
2) scharakteryzować obiekty architektury krajobrazu?
3) określić, co zawiera i opis inwentaryzowanej drogi?
4) określić, co zawiera opis inwentaryzowanego ogrodzenia?
5) określić, jakie elementy powinien zawierać opis techniczny?
6) określić, jakie rysunki należy wykonać do inwentaryzacji elementów
architektury krajobrazu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.5. Inwentaryzacja zieleni oraz inwentaryzacja i monitoring
zadrzewień
4.5.1. Materiał nauczania
Inwentaryzacja, to spis z natury w celu sprawdzenia (i ewentualnie skorygowania),
ewidencji składników stanu zadrzewienia na danym terenie.
Polega na przeprowadzeniu oględzin i wykonaniu badań. Na tej podstawie sporządza się
opis techniczny. Na podstawie zaś szczegółowych pomiarów wykonuje się rysunki
przedstawiajÄ…ce dany stan zieleni. Rysunki i opis stanowiÄ… dokumentacjÄ™ istniejÄ…cego stanu,
zwanego inwentaryzacjÄ… zieleni.
Opracowanie obejmuje:
- określenie gatunku i odmiany inwentaryzowanych drzew i krzewów,
- rozmieszczenie trawników,
 podstawowe parametry inwentaryzowanego obiektu  obwód pnia na wysokości 130 cm
nad powierzchnią gruntu, zajmowaną powierzchnię przez krzewy, zasięg korony
i wysokość drzewa lub krzewu,
 uwagi dotyczÄ…ce stanu fitosanitarnego i technicznego,
 część graficzną  rysunki w odpowiedniej skali z naniesionymi zinwentaryzowanymi
drzewami i krzewami.
Inwentaryzację szaty roślinnej należy wykonać ze zwróceniem szczególnej uwagi
na występowanie form roślinnych czy odmian charakterystycznych dla danej epoki.
W inwentaryzacji zieleni nie można zapomnieć o opisie rozmieszczenia istniejącego
stanu drzew, krzewów i trawników z podaniem wieku i przypuszczalnej pory posadzenia.
W przypadku inwentaryzacji zieleni dobrze jest sprawdzić w odpowiednim wydziale
ochrony zieleni urzędu miasta (gminy lub dzielnicy), czy na danym terenie w najbliższym
czasie nie jest zatwierdzona już wycinka drzew lub krzewów.
Monitoring jest to system obserwacji i kontroli danego stanu zadrzewienia
oraz określenia zmian w układach ekologicznych zachodzących pod wpływem czynników
niszczących środowisko.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak można wyjaśnić pojęcie inwentaryzacji?
2. Z jakich elementów składa się dokumentacja inwentaryzacyjna?
3. Jakie sÄ… podstawowe parametry inwentaryzowanego drzewa?
4. Jak przeprowadzamy inwentaryzacjÄ™ zieleni?
5. Gdzie mieści się wydział ochrony zieleni w pobliżu twojego miejsca zamieszkania?
6. Jaka jest procedura pozwolenia na wycięcie drzewa?
7. W jaki sposób można wyjaśnić pojęcie monitoringu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na wybranym terenie, policz drzewa oraz określ ich gatunek, podaj wysokość i zasięg
korony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) wypisać na kartce poszczególne gatunki drzew,
3) podać liczbę drzewa każdego gatunku,
4) obliczyć wysokość poszczególnych drzew,
5) obliczyć zasięg korony poszczególnych drzew,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) zapisać wyniki i spostrzeżenia w notatniku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartka papieru,
- przyrządy i narzędzia do zmierzenia długości i zasięgu korony,
- notatnik,
- ołówek lub długopis,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 2
Na podstawie obejrzanego filmu dydaktycznego pt. ,,Inwentaryzacja i monitoring
zadrzewienia , wypisz w notatniku jak należy przeprowadzać inwentaryzację i monitoring
zadrzewienia. Podaj charakterystyczne cechy i dokumenty inwentaryzacji oraz monitoringu
zadrzewień.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) przeanalizować treść filmu dydaktycznego pt. ,,Inwentaryzacja i monitoring
zadrzewienia ,
3) omówić jak się przeprowadza inwentaryzację i monitoring zadrzewienia,
4) omówić cechy charakterystyczne przeprowadzonej na filmie inwentaryzacji
i monitoringu zadrzewienia,
5) podać, jakie dokumenty były opracowane na filmie,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
7) zapisać wnioski w notatniku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny pt. ,,Inwentaryzacja i monitoring zadrzewienia ,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Ćwiczenie 3
Wybierz wspólnie z nauczycielem teren, i na nim przeprowadz
inwentaryzacjÄ™
zadrzewienia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) wybrać wspólnie z nauczycielem teren do wykonania zadania,
3) przeanalizować, jakie drzewa i krzewy występują na wybranym terenie,
4) zapisać na kartkach samoprzylepnych ich gatunki, ilość i wielkości, potrzebne
do wykonania inwentaryzacji,
5) wykonać szkic odręczny wybranego terenu,
6) wykonać niezbędne pomiary,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) zapisać spostrzeżenia w notatniku.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wybrany teren,
- kartki samoprzylepne,
- kartki papieru,
- sprzęt do pomiarów geodezyjnych,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 4
Po wykonaniu inwentaryzacji na wybranym terenie z ćwiczenia poprzedniego,
przeprowadz
monitoring zadrzewienia w czasie określonym przez nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał z ćwiczenia poprzedniego i zapisać spostrzeżenia na kartce
lub w notatniku,
2) wybrać czas monitoringu wspólnie z nauczycielem,
3) założyć notatnik obserwacji zadrzewienia na wybranym terenie,
4) opisać w notatniku obserwacji poszczególne zadrzewienie,
5) opisać zmiany zachodzące w zadrzewieniu w czasie określonym przez nauczyciela,
6) zaproponować sposób pielęgnacji zadrzewienia na wybranym terenie,
7) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wybrany teren,
- materiały z poprzedniego ćwiczenia,
- kartka papieru,
- notatnik,
- notatnik obserwacji,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie inwentaryzacji?
2) określić, jakie dokumenty zawiera inwentaryzacja?
3) wyjaśnić pojęcie monitoringu?
4) wykonać inwentaryzację zieleni?
5) wykonać monitoring zadrzewienia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.6. Analiza terenu
4.6.1. Materiał nauczania
Współczesna postać ukształtowania terenu  czyli jego rzez
by  jest wynikiem działania
czynników rzez
botwórczych w tworzywie, jakim jest litosfera  najbardziej zewnętrzna,
twarda część skorupy ziemskiej. Czynniki kształtujące rzez
bę powierzchni litosfery podzielić
można na dwie wielkie grupy. Do pierwszej zaliczamy te, których przyczyną jest energia
tkwiąca we wnętrzu skorupy ziemskiej. Są to wielkie ruchy pionowe litosfery, procesy
górotwórcze, zjawiska wulkaniczne i trzęsienia ziemi. W drugiej natomiast grupie znajdują
się czynniki, których z
ródła leżą poza litosferą, a więc przede wszystkim w klimacie
(temperatura, wiatry, opady), w prawach ciążenia (grawitacji), w mechanicznym
i chemicznym oddziaływaniu wód (podziemnych, rzecznych i morskich) i lodowców. Do
grupy tej zaliczyć należy działalność człowieka.
Z tego względu wyróżniamy różne formy ukształtowania terenu.
W ujęciu architektoniczno  krajobrazowym, pod wpływem czynników z pierwszej
grupy, wyodrębnia się podstawowe formy ukształtowania terenu, dzieląc obszar np. na
krajobrazy:
- równiny i lekko sfalowany,
- falisty,
- pagórkowaty,
- górzysty,
- górski,
- wysokogórski.
Krajobraz równiny i lekko sfalowany obejmuje równiny morenowe i sandrowe oraz dna
dolin i kotlin śródgórskich.
Krajobraz falisty obejmuje tereny moreny dennej, faliste powierzchnie rzadko
ponacinane wąwozami i niskie spłaszczone garby.
Krajobraz pagórkowaty objął tereny wału i wzgórza moreny czołowej, pagórki i wzgórza
morenowe.
Krajobraz górzysty obejmuje tereny wyraz
nie wyodrębniające się w pasmach lub
pojedynczych wzgórzach.
Krajobraz górski o wzgórzach znacznej wysokości (powyżej 300 m) objął pasma starych
gór fałdowych, masywy i grzbiety o stromych stokach i zrównanej wierzchowinie,
rozgałęzione i wydłużone grzbiety górskie.
Krajobraz wysokogórski obejmuje głównie skaliste formy wysokogórskie o licznych
formach polodowcowych, urwistych ścianach skalnych, przeważnie ostrych wierzchołkach
i graniach.
Pod wpływem czynników z grupy drugiej, krajobraz możemy określić jako fragment
powierzchni ziemi zbudowany z oddziałujących na siebie wzajemnie ekosystemów
i wytworów człowieka.
Krajobraz pierwotny charakteryzuje się brakiem śladów działalności ludzkiej
i nienaruszoną równowagą przyrodniczą.
Krajobraz naturalny występuje na obszarach, gdzie nie prowadzi się działalności
gospodarczej, a stopień ingerencji człowieka jest stosunkowo mały, tak, że panuje w nim
niezakłócona równowaga przyrodnicza.
Krajobraz kulturowy jest przejawem działalności człowieka, który we współpracy
z przyrodą i często wbrew jej prawom wytworzył nowe, inne od stworzonych przez nią samą
typy krajobrazu. Krajobraz kulturowy może być:
- harmonijny  gdy działalność człowieka miała charakter przemyślany i celowy,
a przemiany wprowadzone w środowisku nie doprowadziły do niekorzystnych zmian,
naruszających równowagę biologiczną; przykładem mogą być krajobrazy ogrodowy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
czy historyczny, niosące wartości kulturowe, naukowe, dydaktyczne i estetyczne
związane z epoką, w której powstały,
- dysharmonijny  nazwany też zdegradowanym, ze względu na wiele niekorzystnych
zmian poczynionych przez człowieka, przekształcających środowisko w złym kierunku,
prowadzących do utraty jego wartości biologicznej; przykładami mogą być tereny
przemysłowe czy też wysypiska śmieci.
Innym kryterium podziału może być pokrycie terenu roślinnością:
- krajobraz pustynny,
- krajobraz stepowy,
- krajobraz leśny,
- krajobraz rolniczy.
Analizować teren możemy również pod względem historycznym; i tak mamy
do czynienia z krajobrazem zabytkowym i kulturowo  tradycyjnym oraz krajobrazem
współczesnym.
Krajobraz zabytkowy to krajobraz kulturowo  tradycyjny chroniony lub wskazany
do objęcia ochroną. To obszar o postaci historycznej powstały w wyniku działalności
człowieka, którego zewnętrzny wygląd stanowi świadectwo rozwoju cywilizacyjnego w skali
krajowej, regionalnej lub lokalnej.
Krajobraz współczesny, który jest kojarzony z nową tożsamością (mniej więcej datowany
od lat 60) blokowisk, ,,radosnej twórczości czy chaosu postmodernistycznego.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób można określić pojęcie terenu?
2. Jakie czynniki mają wpływ na ukształtowanie terenu?
3. Jak możemy podzielić teren ze względu na czynniki z pierwszej grupy?
4. Jak możemy podzielić teren ze względu na czynniki z drugiej grupy?
5. Co możesz powiedzieć o krajobrazie zdewastowanym?
6. Jaki teren jest objęty ochroną?
7. W jaki sposób dzielimy teren ze względu na analizę przyrodniczą?
8. W jaki sposób dzielimy teren ze względu na analizę sensoryczną?
9. W jaki sposób dzielimy teren ze względu na analizę kompozycyjną?
10. W jaki sposób dzielimy teren ze względu na analizę funkcjonalno  przestrzenną?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zbierz informacje do analizy przyrodniczej, historycznej, funkcjonalno  przestrzennej
i kompozycyjnej wybranego wspólnie z nauczycielem terenu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) przeanalizować wybrany teren i opisać jego poszczególne elementy na kartce papieru,
3) zebrać informacje do przeprowadzenia analizy przyrodniczej terenu,
4) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
5) zebrać informacje do przeprowadzenia analizy historycznej terenu,
6) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
7) zebrać informacje do przeprowadzenia analizy funkcjonalno  przestrzennej terenu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
8) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
9) zebrać informacje do przeprowadzenia analizy kompozycyjnej terenu,
10) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
11) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wybrany teren,
- kartki papieru,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj sensorycznÄ…, historycznÄ…, przyrodniczÄ…, kompozycyjnÄ… i funkcjonalno 
przestrzenną analizę wybranego w poprzednim ćwiczeniu terenu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć zebrane informacje na temat wybranego terenu z poprzedniego ćwiczenia,
2) przeanalizować zebrane informacje na temat wybranego terenu z poprzedniego
ćwiczenia,
3) wykonać sensoryczną analizę wybranego terenu,
4) wykonać przyrodniczą analizę wybranego terenu,
5) wykonać historyczną analizę wybranego terenu,
6) wykonać kompozycyjną analizę wybranego terenu,
7) wykonać funkcjonalno  przestrzenną analizę wybranego terenu,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- materiały i informacje z poprzedniego ćwiczenia na temat wybranego terenu,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować teren pod względem historycznym?
2) scharakteryzować teren pod względem sensorycznym?
3) opisać, teren pod względem kompozycyjnym?
4) określić wymagania, jakie powinien spełniać teren pod względem
funkcjonalno  przestrzennym?
5) wykonać sensoryczną analizę terenu?
6) wykonać historyczną analizę terenu?
7) wykonać przyrodniczą analizę terenu?
8) wykonać kompozycyjną analizę terenu?
9) wykonać funkcjonalno  przestrzenną analizę terenu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.7. Zasady sporządzania rysunków inwentaryzacyjnych
4.7.1. Materiał nauczania
Prace podczas wykonywania rysunkowej części inwentaryzacji dzielimy na następujące
etapy:
- wykonanie szkicu odręcznego terenu,
- dokonanie pomiarów,
- wykreślenie rysunków inwentaryzacyjnych na podstawie wykonanych uprzednio szkiców
i pomiarów.
Inwentaryzację rysunkową rozpoczynamy od odręcznych szkiców z natury
poszczególnych elementów terenu. Szkice staramy się wykonać z zachowaniem przybliżonej
skali i proporcji. Szkice powinny być na tyle duże, aby można było na nich dokonać zapisu
poszczególnych wymiarów w sposób przejrzysty. Wykonuje się je na arkuszu umieszczonym
na sztywnym podkładzie, z zachowaniem odpowiedniej perspektywy, czy przybliżonego
rzutu prostokÄ…tnego lub aksonometrycznego.
W celu sprawnego wykonania pomiarów potrzebna jest grupa trzyosobowa, taśma
stalowa, ewentualnie parciana oraz sztywny przymiar, np. dwumetrowy składany. Jedna
z osób przykłada taśmę i trzyma ją przez cały czas dokonywania kolejnych odczytów, druga
osoba rozwija taśmę, napina ją i dokonuje odczytów, trzecia osoba nanosi odczytywane
wartości na szkic inwentaryzacyjny. Pomiary należy wykonywać bardzo starannie.
Wyniki uzyskane z pomiarów wpisuje się na rysunku szkicowym wzdłuż jednej ciągłej
linii wymiarowej z zachowaniem kolejności odczytów na taśmie. Początek i kierunek
wzrastania liczb wymiarowych oznacza się zerem ze strzałką, zakończenie zaś krzyżykiem.
Na podstawie szkiców inwentaryzacyjnych przystępujemy do opracowania rysunków
inwentaryzacyjnych. Rysunki wykonujemy w skali podanej w tabeli na końcu rozdziału.
Zasady przeliczania skali podano w rozdziale dotyczÄ…cym map.
Grubość, rodzaje i zastosowanie linii w rysunkach inwentaryzacyjnych podane są
w tabelach na końcu rozdziału.
Oznaczenia graficzne na rysunkach inwentaryzacyjnych powinny być zgodne
z obowiÄ…zujÄ…cÄ… normÄ….
Oznaczenia stosowane do wymiarowania rysunków składają się z następujących
elementów:
- linii wymiarowych,
- linii wymiarowych pomocniczych,
- znaków ograniczających,
- liczb wymiarowych.
Linie wymiarowe rysuje się linią ciągłą, równolegle do wymiarowanej wielkości.
Umieszcza się je w miarę możliwości na zewnątrz konturów rysowanego obiektu
lub elementu.
Linie wymiarowe pomocnicze służą do odcinania wymiarów na linii wymiarowej. Kreśli
siÄ™ je pod kÄ…tem prostym do linii wymiarowej.
Jako znaki ograniczające stosuje się w dokumentacji krótkie kreski nachylone pod kątem
450 lub kropki.
Liczby wymiarowe umieszcza się w odległości około 1 mm nad linią wymiarową,
w pobliżu środka jej długości. Wysokość liczb wymiarowych powinna wynosić co najmniej
2 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
 Inwentaryzację detali architektonicznych wykonuje się najczęściej zakładając siatkę
pomocniczą lub ustalając pomocnicze piony i poziomy oraz wartości współrzędnych
punktów.
Rysunki inwentaryzacyjne terenu wykonuje się na ogół na podkładzie geodezyjnym,
zawierającym rzędne wysokościowe terenu i dokładne kąty. W przypadku terenu
niezabudowanego, na szkicu podajemy długości przekątnych.
Tabela 2. Skale podstawowe i ich zastosowanie
Skala Rodzaje opracowań
1 : 100 000 plany regionalne ogólne
1 : 50 000 plany regionalne szczegółowe
1 : 25 000
1 : 10 000 miejscowe plany ogólne,
1 : 5000 plany orientacyjne
1 : 2000 miejscowe plany szczegółowe,
1 : 1000 plany realizacyjne
1 : 500 plany realizacyjne,
plany sytuacyjne
1 : 200 projekty w I stopniu dokładności na etapie założeń techniczno 
ekonomicznych
1 : 100 projekty w II stopniu dokładności na etapie projektu technicznego,
1 : 50 rysunki robocze w II stopniu dokładności
1 : 20 rysunki robocze skomplikowanych konstrukcji w III stopniu dokładności
1 : 1 szczegóły architektoniczne,
szczegóły konstrukcyjne
Tabela 3. Grubość i zastosowanie linii
Odmiana linii Zastosowanie
Grupa
grubość linii s [mm] do formatów
linii w rysunkach
cienka gruba bardzo gruba arkuszy
o bardzo dużej liczbie
1 0,13 0,35 0,70 A4 i mniejsze
szczegółów
o dużej liczbie
2 0,18 0,50 1,00 A3 i A4
szczegółów
o niezbyt dużej liczbie
3 0,25 0,70 1,40 A1 i A2
szczegółów
o małej liczbie
4 0,35 1,00 2,00 A0 i większe
szczegółów
o charakterze
5 0,50 1,40 2,00 A0 i większe
podglÄ…dowym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Tabela 4. Rodzaje i podstawowe przeznaczenie linii
Rodzaj linii Linia Podstawowe przeznaczenie linii
 widoczne wyraz
ne zarysy i krawędzie na
widokach i przekrojach przedstawionych
obiektów budowlanych,
 linie przyjęte do wyrażenia podstawowych
Linia ciągła
danych (np. na rysunkach technicznych,
wykresach i mapach),
 linie wymiarowe, linie odniesienia, linie
wynoszÄ…ce
 niewidoczne rysy i krawędzie
przedstawionych przedmiotów, zakryte
Linia
innym przedmiotem lub jego częścią,
kreskowa
 linie przyjęte do wyrażenia drugorzędnych
danych
Linia  linie wyobrażalne, np. osie symetrii,
punktowa  płaszczyzny przekroju
 skrajne położenia części ruchomych,
Linia  zarysy części przyległych,
dwupunktowa  ograniczenie powierzchni niezbędnych do
obsługi urządzenia
Linia
.& & & & & & & &  zarysy przybliżone, np. na mapach
wielopunktowa
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na jakie etapy dzielimy wykonywanie rysunkowej części inwentaryzacyjnej?
2. Od czego zaczynamy inwentaryzacjÄ™ rysunkowÄ…?
3. Jak wykonujemy szkice odręczne?
4. Jakie zasady obowiązują przy wykonywaniu pomiarów?
5. Jakie znasz linie wymiarowe?
6. Jakie znasz grubości linii?
7. jakie znasz rodzaje linii?
8. Jak przeliczamy jednostki rzeczywiste na skalÄ™ rysunkowÄ…?
9. Czy na rysunkach inwentaryzacyjnych wykorzystujemy oznaczenia graficzne?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie obejrzanego filmu dydaktycznego pt. ,,SporzÄ…dzanie inwentaryzacji
rysunkowej , wypisz jakie są zasady wykonywania rysunków inwentaryzacyjnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego pt. ,,Sporządzanie inwentaryzacji
rysunkowej ,
2) wypisać w notatniku poszczególne etapy wykonywania rysunków inwentaryzacyjnych,
3) wypisać w notatniku skalę w jakiej wykonuje się rysunki,
4) wypisać w notatniku rodzaje linii wymiarowych potrzebnych do sporządzenia rysunku,
5) wypisać w notatniku oznaczenia graficzne charakterystyczne dla terenu pokazanego na
filmie,
6) zaprezentować efekt swojej pracy,
7) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny pt. ,,SporzÄ…dzanie inwentaryzacji rysunkowej ,
- przybory do pisania,
- notatnik.
Ćwiczenie 2
Do przygotowanych szkiców odręcznych inwentaryzowanego terenu, dobierz wykonane
pomiary.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) przeanalizować przygotowane szkice odręczne,
3) dopasować potrzebne pomiary do szkiców,
4) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- szkice odręczne wybranego terenu,
- kartki z zapisanymi pomiarami z 6 różnych terenów,
- przybory do pisania,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 3
Wykreśl rysunki inwentaryzacyjne na podstawie przygotowanych szkiców odręcznych
i pomiarów wykonanych w poprzednim ćwiczeniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) przeanalizować szkice odręczne,
3) przeanalizować wykonane pomiary,
4) wykreślić rysunki inwentaryzacyjne zgodnie z normą,
5) zaprezentować efekt swojej pracy,
6) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- szkice odręczne terenu,
- pomiary tego terenu,
- kalka,
- przybory piśmiennicze i kreślarskie,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić etapy realizacji inwentaryzacji rysunkowej?
2) określić zasady wykonania szkicu odręcznego?
3) określić zasady wykonywania pomiarów w terenie?
4) rozpoznać linie wymiarowe na rysunku?
5) rozpoznać oznaczenia graficzne na rysunku?
6) wykonać odręczne rysunki inwentaryzacyjne?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.8. Dokumentacja inwentaryzacyjna oraz programy
komputerowe do wykonania rysunków inwentaryzacyjnych
4.8.1. Materiał nauczania
Dokumentacja inwentaryzacyjna składa się z opisu technicznego i rysunków
inwentaryzacyjnych. Powinna być wykonana w formacie A4, co ułatwia przechowywanie
i przesyłanie dokumentacji. Większe rysunki należy składać do formatu A4. Rysunki
wykonuje się tuszem na kalce technicznej, a następnie kopiuje w niezbędnej liczbie
egzemplarzy. Opisy i obliczenia to maszynopisy lub wydruki komputerowe. Dokumentacja
inwentaryzacyjna powinna być opracowana w sposób czytelny, zwarty i oszczędny
pod względem zużycia papieru.
Opis techniczny to tekstowe informacje dotyczące projektu. Powinien być zwięzły
i przejrzysty, aby korzystający szybko zrozumiał ogólne koncepcje autora. Najczęściej
w opisie zawarta jest podstawa prawna, zakres opracowania oraz charakterystyka obiektu.
Przykładowy opis do projektu drogi wiejskiej zawiera:
- materiały do opracowania projektu, czyli plan szczegółowy zagospodarowania terenu,
dokumentację badań podłoża gruntowego, mapę sytuacyjno  wysokościową,
- lokalizację czyli miejsce usytuowania drogi, np. wieś Jabłonno,
- opis warunków gruntowo  wodnych, np. w części zachodniej występują gliny,
- rozwiązanie wysokościowe, np. niweleta projektowanej drogi w osi jezdni,
- rodzaj nawierzchni, np. z betonu na podbudowie z piasku.
Rysunki są niezbędne do wykonania inwentaryzacji poszczególnych elementów terenu,
zieleni lub architektury krajobrazu.
Inwentaryzacja rysunkowa zawiera odręczne szkice z natury poszczególnych elementów.
Na ich podstawie wykonuje siÄ™ rysunki inwentaryzacyjne.
Szkice odręczne wykonywane są bez przyborów kreślarskich, na arkuszu papieru,
zgodnie z zasadami perspektywy. Rysunki wykonywane są w ten sposób, że nie wymagają od
odbiorcy żadnego przygotowania ani studiów. Zastosowanie światłocienia na rysunku ma na
celu spotęgowanie wrażenia plastyczności bryły, dzięki czemu rysunek staje się bardziej
czytelny.
Do wykonania rysunków inwentaryzacyjnych coraz częściej używa się odpowiednich
programów komputerowych. Wybór danego programu zależy od wielu czynników, między
innymi bazy komputerowej, umiejętności posługiwania się komputerem czy wreszcie
możliwości finansowych zakupienia odpowiedniego programu.
Wykorzystując każdy z programów komputerowych do wykonywania rysunków
inwentaryzacyjnych, należy pamiętać o podstawowych zasadach:
- podczas tworzenia rysunku należy określić rodzaj używanych jednostek oraz inne
ustawienia, typu sposób zapisywania efektów pracy, łącznie z zapisywaniem plików
kopii zapasowych,
- dla nowego rysunku (dla danego projektu) należy wybrać odpowiednie jednostki miary
(kątów, długości i skali), ich format i inne konwencje.
Rysunki łatwiej jest interpretować, gdy zostaną ustalone standardy zapewniające
zgodność zawartości rysunków. Można ustalić standardy dla nazwy warstw stylów
wymiarowania i innych elementów, sprawdzić czy rysunki spełniają te standardy, a następnie
zmienić cechy, które nie spełniają założeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
 Arkusz jest odwzorowaniem arkusza papieru, na którym zostanie wydrukowany rysunek
zgodnie z wcześniej przygotowanymi parametrami wydruku. W arkuszu można utworzyć
rzutnie z widokami modelu, dodać blok ramki rysunkowej lub inną geometrię.
Po ukończeniu rysunku można wydrukować go na papierze lub utworzyć plik
do wykorzystania w innej aplikacji.
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Z jakich elementów składa się dokumentacja inwentaryzacyjna?
2. Jakie sÄ… zasady sporzÄ…dzania dokumentacji inwentaryzacyjnej?
3. Co zawiera i czego dotyczy opis techniczny?
4. Jak wykonujemy szkice odręczne?
5. W jakim celu stosujemy światłocień?
6. W jaki sposób wykonujemy rysunki inwentaryzacyjne?
7. Jakie parametry trzeba ustalić podczas tworzenia rysunku na komputerze?
8. Jak przechowujemy dokumentacjÄ™ inwentaryzacyjnÄ…?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie obejrzanego filmu dydaktycznego pt. ,,Dokumentacja inwentaryzacyjna ,
wypisz w notatniku wszystkie elementy tej dokumentacji oraz zasady jej sporzÄ…dzania
i przechowywania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować treść filmu dydaktycznego pt. ,,Dokumentacja inwentaryzacyjna ,
2) wypisać w notatniku wszystkie elementy, z których dokumentacja się składa,
3) wypisać w notatniku zasady sporządzania dokumentacji,
4) wypisać w notatniku zasady przechowywania dokumentacji,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- film dydaktyczny pt. ,,Dokumentacja inwentaryzacyjna ,
- notatnik,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Z przygotowanej dokumentacji technicznej elementów architektury krajobrazu, wybierz
tylko tę, która jest dokumentacją inwentaryzacyjną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) przeanalizować dokumentację techniczną,
3) wybrać dokumentację inwentaryzacyjną,
4) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna elementu architektury krajobrazu,
- notatnik,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 3
Dokumentację inwentaryzacyjną przygotuj do przesłania pocztą i faksem
oraz przechowywania w szkole.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) złożyć dokumentację do wymagań określonych normą,
3) przygotować dokumentację do przesłania pocztą i faksem,
4) przygotować dokumentację do przechowywania w szkole,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) zapisać wnioski w notatniku,
7) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja inwentaryzacyjna,
- koperty,
- faks,
- notatnik,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 4
Po zapoznaniu się z programem komputerowym do wykonywania rysunków, dostępnym
w szkole, wykreśl i opisz tabliczkę tytułową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować dostępny w szkole program komputerowy do wykonywania rysunków
inwentaryzacyjnych,
2) ustalić wszystkie parametry potrzebne do wykonania zadania,
3) wykreślić tabliczkę tytułową,
4) opisać tabliczkę tytułową,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- program komputerowy do wykonywania rysunków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Ćwiczenie 5
Korzystając z programu wspomagającego wykonywanie rysunków inwentaryzacyjnych,
wykreśl obrys zewnętrzny inwentaryzowanego terenu i dwóch obiektów, które się na nim
znajdujÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wykonany szkic odręczny inwentaryzowanego terenu,
2) przeanalizować pomiary potrzebne do wykonania rysunku,
3) ustalić dla danego rysunku jednakowe jednostki miary,
4) wykonać rysunek inwentaryzowanego terenu i dwóch wybranych obiektów,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) wydrukować lub utworzyć inny plik do wykorzystania w innej aplikacji,
7) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- program komputerowy do wykonywania rysunków inwentaryzacyjnych,
- szkic odręczny inwentaryzowanego terenu,
- pomiary danego terenu.
Ćwiczenie 6
Korzystając z programu wspomagającego wykonywanie rysunków inwentaryzacyjnych,
wykreśl rysunki inwentaryzacyjne na podstawie wykonanych uprzednio szkiców i pomiarów
wybranego przez nauczyciela terenu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wykonany szkic odręczny inwentaryzowanego terenu,
2) przeanalizować pomiary potrzebne do wykonania rysunku,
3) ustalić dla danego projektu jednakowe jednostki miary,
4) wykonać rysunki inwentaryzowanego terenu,
5) wykonać rysunki wszystkich elementów znajdujących się na tym terenie,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) wydrukować lub utworzyć inny plik do wykorzystania w innej aplikacji,
8) dokonać samooceny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- program komputerowy do wykonywania rysunków inwentaryzacyjnych,
- szkice odręczne inwentaryzowanego terenu,
- pomiary danego terenu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) opisać, z czego składa się dokumentacja inwentaryzacyjna?
2) określić zasady wykonywania dokumentacji inwentaryzacyjnej?
3) wyjaśnić, w jaki sposób składamy dokumentację inwentaryzacyjną?
4) wyjaśnić, w jaki sposób przechowujemy dokumentację
inwentaryzacyjnÄ…?
5) tworzyć nowe rysunki wykorzystując program komputerowy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.9. Bezpieczeństwo i higiena pracy związane z inwentaryzacją
w terenie
4.9.1. Materiał nauczania
Podczas wykonywania prac związanych z inwentaryzacją w terenie, można zatrudnić
wyłącznie pracowników przeszkolonych w tym zakresie. Do podstawowych obowiązków
pracowników należy także wykonywanie pracy w sposób zgodny z zasadami i przepisami bhp
oraz przestrzeganie wydawanych w tym zakresie zarządzeń i wskazówek przełożonych.
Wykonując pomiary geodezyjne w terenie, należy zawsze przestrzegać dwóch
podstawowych zasad, obowiązujących przy każdej czynności.
Pierwszą z nich jest zasada kontrolowania każdego pomiaru. Najprostszym sposobem
kontroli wyniku pomiaru pewnego pojedynczego elementu, jest co najmniej dwukrotne
powtórzenie tego pomiaru.
Drugą zasadą, która obowiązuje przy realizacji geodezyjnych pomiarów terenowych,
jest zasada przechodzenia przy pomiarze od ogółu do szczegółów. W związku z tym, mając
np. do pomierzenia pewien obszar, należy w pierwszej kolejności wyznaczyć na nim szereg
punktów głównych, tworzących niejako ogólne ramy danego terenu i drogą odpowiednich
pomiarów ustalić wzajemne ich położenie względem siebie. Natomiast wszelkie szczegóły
znajdujące się na danym terenie zdejmujemy mając za podstawę sieć punktów głównych:
odnosimy ich położenie do położenia punktów głównych ,,wtłaczając niejako szczegóły
w z góry nakreślony szkielet zdjęcia.
Stosowanie odzieży i ochron osobistych
Do prac inwentaryzacyjnych w terenie należy używać odzieży roboczej, która ułatwia
pracownikowi wykonywanie czynności zawodowych w warunkach zagrażających życiu
lub zdrowiu, chroni odzież własną pracownika przed zabrudzeniem lub zniszczeniem.
Wymagania dotyczące narzędzi i sprzętu
Narzędzia i sprzęt powinny spełniać określone wymagania, które zapewniają bezpieczną
pracę. Używane przez pracownika narzędzia muszą być w dobrym stanie technicznym
i czyste. Należy je używać zgodnie z przeznaczeniem. Nie wolno używać uszkodzonych
narzędzi, absolutnie próbować je samemu naprawić. Po zakończonej pracy należy oczyścić
narzędzia i sprawdzić ich stan techniczny.
Wymagania dotyczące elementów uzbrojenia terenu
Elementami uzbrojenia terenu nazywamy przewody i instalacje znajdujÄ…ce siÄ™
pod powierzchniÄ… gruntu. SÄ… to przewody wodociÄ…gowe, kanalizacyjne, elektryczne,
telekomunikacyjne, gazowe, ciepłownicze i melioracyjne. Niektóre z tych przewodów mogą
znajdować się na terenie, który chcemy zinwentaryzować. Przed wyjściem w teren powinno
się dokładnie przestudiować istniejącą dokumentację i wstępnie naszkicować przebieg każdej
instalacji. W terenie powinno się zachować szczególną ostrożność w pobliżu przewodów
elektrycznych. Nie wolno również wchodzić do rowów melioracyjnych. W przypadku
zauważenia jakichkolwiek nieprawidłowości należy, niezwłocznie zawiadomić odpowiednią
jednostkÄ™.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie wymagania musi spełniać pracownik zatrudniany do wykonywania robót
inwentaryzacyjnych w terenie?
2. Jakie istnieją podstawowe zasady wykonywania pomiarów geodezyjnych w terenie?
3. Jaką odzież roboczą używa się w robotach inwentaryzacyjnych w terenie?
4. Jakie podstawowe wymagania muszą spełniać narzędzia do robót pomiarowych
w terenie?
5. Jakie narzędzia może naprawiać każdy pracownik?
6. Co należy do elementów uzbrojenia terenu?
7. Jak należy się zachować w pobliżu przewodów elektrycznych?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz odzież roboczą i środki ochrony dla pracownika wykonującego prace
inwentaryzacyjne w terenie podmokłym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) narysować na papierze sylwetkę człowieka,
3) wypisać na kartkach samoprzylepnych nazwy odzieży roboczej,
4) przykleić na sylwetkę człowieka kartki z poszczególnymi częściami ubrania roboczego,
5) dobrać środki ochrony,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać samooceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 papier szary,
 kartki samoprzylepne,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj pomiary geodezyjne wybranego terenu, pamiętając o zasadach bhp.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować materiał nauczania z rozdziału 6 dotyczący ćwiczenia,
2) wypisać na kartce zasady bezpieczeństwa i higieny pracy dla pomiarów geodezyjnych,
3) wykonać pomiary geodezyjne zgodnie z zasadami,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) zapisać spostrzeżenia w notatniku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
 Wyposażenie stanowiska pracy:
- narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania pomiarów geodezyjnych na wybranym
terenie,
- długopis lub ołówek,
- notatnik,
- literatura z rozdziału 6 dotycząca ćwiczenia.
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić niebezpieczeństwa występujące podczas prac
inwentaryzacyjnych w terenie?
2) określić obowiązki pracownika wykonującego prace inwentaryzacyjne?
3) sformuować wymagania dotyczące narzędzi do wykonywania prac
inwentaryzacyjnych w terenie?
4) określić zasady doboru odzieży ochronnej używanej w robotach
inwentaryzacyjnych?
5) określić zasady napraw i czyszczenia narzędzi po skończonej pracy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane
są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna; zaznacz
jÄ… znakiem X.
7. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uważasz za poprawną.
8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,
natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań
o numerach od 20 do 25).
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
11. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
12. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Format rysunku A4 ma wymiary (w mm)
a) 841 x 1189.
b) 420 x 594.
c) 210 x 297.
d) 210 x 148.
2. Linia ciągła służy do rysowania
a) obrysu elementu.
b) przybliżonych zarysów.
c) niewidocznych zarysów.
d) przyległych części zarysów.
3. Grubość linii w normie podawana jest w
a) m.
b) dm.
c) cm.
d) mm.
4. Ze względu na działalność człowieka, teren można podzielić na:
a) naturalny i rolniczy.
b) naturalny, rolniczy i pierwotny.
c) pierwotny, naturalny, rolniczy, kulturowy.
d) pierwotny, naturalny, rolniczy, osiedleńczy, zdewastowany.
5. W ujęciu architektoniczno  krajobrazowym wyróżnia się formy terenu:
a) falisty i średniogórzysty.
b) sfalowany, falisty i górski.
c) równinny, pagórkowaty i falisty.
d) równinny, pagórkowaty, falisty i średniogórzysty.
6. Linie wymiarowe rysuje siÄ™
a) linią ciągłą.
b) linią ciągłą, równolegle do wymiarowanej wielkości.
c) linią przerywaną, równolegle do wymiarowanej wielkości.
d) linią przerywaną, prostopadle do wymiarowanej wielkości.
7. Ogólnie pomiary geodezyjne dzieli się na:
a) poziome, pionowe, wysokościowe.
b) poziome, sytuacyjne, wysokościowe.
c) sytuacyjne, wysokościowe, sytuacyjno  wysokościowe.
d) poziome, sytuacyjne, wysokościowe, sytuacyjno  wysokościowe.
8. Podczas wykonywania terenowych prac pomiarowych należy
a) skontrolować przyrządy.
b) stosować zasadę przechodzenia od szczegółu do ogółu.
c) kontrolować pomiary, stosować zasadę przechodzenia od ogółu do szczegółu.
d) kontrolować pomiary, stosować zasadę sprawdzania dwa razy tego samego pomiaru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
9. Podstawowy sprzęt do mierzenia długości to:
a) szpilki, ruletka.
b) węgielnica, szpilki, ruletka.
c) taśma miernicza, szpilki, ruletka, dalmierz.
d) taśma miernicza, szpilki, ruletka, niwelator.
10. Węgielnica to przyrząd służący do wyznaczania kierunków
a) równoległych.
b) dwóch równoległych.
c) prostopadłych do danej prostej.
d) prostopadłych lub równoległych do danej prostej.
11. Przyrządy służące do pomiaru kątów to:
a) teodolity, tachimetry.
b) tachimetry, taśmy miernicze.
c) tachimetry, taśmy, niwelatory.
d) teodolity, tachimetry, niwelatory, łaty, taśmy.
12. Dokumentacja istniejÄ…cego stanu obiektu, zwana inwentaryzacjÄ… to:
a) opis i rysunki.
b) rysunki i pomiary.
c) szkice i pomiary geodezyjne.
d) opis techniczny i pomiary oraz szkice.
13. Inwentaryzacja może być:
a) ogólna i całkowita.
b) ogólna i szczegółowa.
c) całkowita i indywidualna.
d) całkowita, szczegółowa i indywidualna.
14. Do małej architektury zalicza się:
a) latarnie i kwietniki.
b) alejki, fontanny i kwietniki.
c) latarnie, uliczki i kwietniki.
d) Å‚awki, latarnie, fontanny i kwietniki.
15. Metoda termowizyjna jest pomocna w pracach badawczych do nieniszczÄ…cego badania
wewnętrznej struktury
a) drzew.
b) murów.
c) krzewów.
d) murów i drzew.
16. Opracowanie inwentaryzacji zieleni obejmuje podstawowe parametry
inwentaryzowanego obwodu drzewa na wysokości
a) 110 cm.
b) 120 cm.
c) 130 cm.
d) 140 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
17. Do drzew liściastych nie należy
a) buk.
b) lipa.
c) sosna.
d) akacja.
18. Monitoring jest to system
a) kontroli stanu zadrzewienia.
b) obserwacji i kontroli stanu zadrzewienia.
c) inwentaryzacji i kontroli stanu zadrzewienia.
d) inwentaryzacji i obserwacji stanu zadrzewienia.
19. Krajobraz współczesny datuje się od lat
a) 40.
b) 50.
c) 60.
d) 90.
20. Za wykonane pomiary geodezyjne otrzymałeś 3200 złotych. Od tego musisz zapłacić
podatek 22% i składkę ubezpieczeniową 2,5%. Ile pieniędzy netto otrzymasz?
a) 3200 zł.
b) 3016 zł.
c) 2816 zł.
d) 2416 zł.
21. Jeśli na rysunku w skali 1: 100 odcinek ma wymiar 3 cm, to w rzeczywistości jego
wymiar wynosi
a) 3 cm.
b) 30 cm.
c) 300 cm.
d) 3000 cm.
22. Chcąc przedstawić w skali 1:50 rzut budynku o długości 10m i szerokości 5m, należy
narysować prostokąt o wymiarach
a) 50 cm x 10 cm.
b) 40 cm x 20 cm.
c) 20 cm x 10 cm.
d) 10 cm x 5 cm.
23. Rzeczywista długość dwudziestometrowej taśmy, jeśli poprawka komparacyjna ma
wartość + 5 mm, wynosi
a) 20,005 m.
b) 20,05 m.
c) 20,5 m.
d) 25 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
24. W mierze stopniowej 2Ä„ wynosi
a) 900.
b) 1800.
c) 2700.
d) 3600.
25. Wartość tg 450 wynosi
a) 0.25.
b) 0.50.
c) 0.75.
d) 1.00.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
SporzÄ…dzanie dokumentacji inwentaryzacyjnej terenu
Zgodnie z instrukcją zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
6. LITERATURA
1. Bogusz W.: Dokumentacja budowlana, cz.5. WSiP,Warszawa1992
2. Kietlińska Z.: Miernictwo w budownictwie lądowym i wodnym.WSiP, Warszawa 1997
3. A
uczyńska  Bruzda M.: Elementy naturalne środowiska. Skrypt PK, Kraków 1992
4. Popek M.: Planowanie elementów środowiska, cz.1. WSiP, Warszawa 2004
5. Wiśniewski H.: Ekologia z ochroną i kształtowaniem środowiska. AGMEN, Warszawa
1997
6. Wojciechowski L.: Dokumentacja techniczna, cz.1. WSiP, Warszawa 2003
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48