MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Alicja Jędrzejczyk
Przygotowanie aparatury oraz instrumentów
stomatologicznych 322[01].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr n. med. Małgorzata Figurska
mgr Katarzyna Zarębska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Alicja Jędrzejczyk
Konsultacja:
mgr in\
. Halina Śledziona
Poradnik stanowi podstawę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[01]Z1.03
 Przygotowanie aparatury oraz instrumentów stomatologicznych , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Wyposa\
enie podstawowe 11
4.1.1. Materiał nauczania 11
4.1.2. Pytania sprawdzające 13
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Wyposa\
enie specjalistyczne i pomocnicze 16
4.2.1. Materiał nauczania 16
4.2.2. Pytania sprawdzające 22
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 24
5. Sprawdzian osiągnięć 25
6. Literatura 29
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności dotyczącej
przygotowania i zastosowania aparatury i instrumentów stomatologicznych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinieneś posiadać
przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,
- cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności opanujesz po przeprowadzeniu procesu
kształcenia,
- materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby umo\
liwić
wykonanie ich w praktyce,
- pytania sprawdzające, które umo\
liwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń
potwierdzających nabycie umiejętności,
- ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierają: polecenie, sposób wykonania oraz
wykaz materiałów do wykonania ćwiczenia, pomogą ukształtować umiejętności
praktyczne i zweryfikować nabytą wiedzę teoretyczną,
- sprawdzian postępów pomo\
e ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,
- sprawdzian osiągnięć, po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej
pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia,
- wykaz literatury.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
 322[01]Z1
Organizacja pracy
w gabinecie
stomatologicznym
322[01]Z1.01
Przygotowanie gabinetu
stomatologicznego do pracy
322[01]Z1.03
322[01]Z1.02
Przygotowanie aparatury
Przygotowanie materiałów
oraz instrumentów
stomatologicznych
stomatologicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej i ochrony
środowiska,
- stosować podstawy dezynfekcji i sterylizacji w gabinecie stomatologicznym,
- stosować leki u\
ywane w leczeniu chorób jamy ustnej,
- stosować klasyfikację materiałów stomatologicznych,
- planować wyposa\
enie gabinetu zgodnie z przepisami i zasadami ergonomii,
- pracować w zespole stomatologicznym,
- nawiązywać i utrzymywać kontakty międzyludzkie,
- stosować przepisy prawa i zasady ekonomiki w ochronie zdrowia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić zakres czynności i zabiegów związanych z konserwacją sprzętu
stomatologicznego, wykonywanych przez asystentkę stomatologiczną,
- określić zasady u\
ytkowania fotela stomatologicznego,
- określić zasady u\
ytkowania oraz bie\
ącej konserwacji unitu stomatologicznego,
- określić zasady u\
ytkowania i konserwacji urządzeń ssących oraz spluwaczki,
- scharakteryzować aparaty strumieniowo-ścierne,
- określić zasady u\
ytkowania oraz bie\
ącej konserwacji reflektora,
- scharakteryzować zasady postępowania ze skalerem ultradz
więkowym po wykonaniu
zabiegu,
- określić zastosowanie lamp polimeryzacyjnych oraz zasad ich konserwacji,
- określić zasady u\
ytkowania i konserwacji mieszalników do amalgamatu,
 wykonać czynności związane z przygotowaniem aparatury oraz instrumentarium
stomatologicznego do pracy,
- przeprowadzić konserwację sprzętu stosowanego w gabinecie stomatologicznym,
- określić zasady konserwacji i przechowywania narzędzi stomatologicznych,
- przeprowadzić konserwację instrumentów stomatologicznych,
- wykonać czynności związane z obsługą autoklawu,
- określić zasady u\
ytkowania lampy bakteriobójczej,
- wykonać czynności związane z obsługą myjki ultradz
więkowej,
- określić zasady postępowania z aparatami rentgenowskimi stosowanymi w gabinecie
stomatologicznym,
- zinterpretować przepisy dotyczące ochrony przed promieniowaniem jonizującym,
- scharakteryzować sposoby ochrony pacjenta i personelu przed promieniowaniem
jonizującym,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Wyposa\
enie podstawowe
4.1.1. Materiał nauczania
Wyposa\
enie i urządzenie gabinetu jest związane z rodzajem działalności i musi
uwzględniać zasady ergonomii oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Prawidłowe
funkcjonowanie poradni stomatologicznej zale\
y od jej wyposa\
enia w sprzęt, instrumenty,
materiały i leki oraz od takiego ich ustawienia (rozmieszczenia), aby urządzenia były
w zasięgu rąk lekarza i asystentki.
Asystentka musi dbać o to, aby sprzęt był sprawny, instrumenty właściwie odka\
one,
wyjałowione i konserwowane. Sprzątanie stanowisk pracy przez asystentkę stomatologiczną
powinno odbywać się raz w tygodniu i polegać na dokładnym sprzątaniu, odka\
aniu
i konserwowaniu urządzeń wchodzących w skład wyposa\
enia gabinetu.
Unity, wiertarki, reflektory, aparaty diagnostyczno-lecznicze nale\
y odka\
ać
i konserwować odpowiednimi preparatami, zgodnie z instrukcją ich obsługi i aktualnymi
przepisami [2]
Wyposa\
enie
gabinetu
podstawowe specjalistyczne pomocnicze
Rys. 1. Schemat wyposa\
enia gabinetu [rysunek własny]
Do wyposa\
enia podstawowego zaliczamy:
- fotel stomatologiczny,
- wiertarkę wolnoobrotową i turbinę,
- spluwaczkę,
- ślinociąg i ssak,
- reflektor,
- asystor.
Unit
Unit stomatologiczny składa się z zespołu urządzeń stomatologicznych.
Oprócz w/w zawiera:
- podstawkę na kubek,
- dmuchawkę powietrzną i wodną,
- negatoskop,
- skaler,
- kamerę wewnątrzustną wraz z monitorem,
- piaskarkę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
W skład unitu wchodzą te\
elementy, dzięki którym reguluje się działanie tych
wszystkich urządzeń. Rodzaj unitu znajdującego się w gabinecie zale\
y od urządzenia
gabinetu i upodobań lekarza.
Większość unitów jest wyposa\
ona w stolik materiałowo-narzędziowy, na którym
kładzie się narzędzia, lub tackę przymocowaną do ruchomego, przegubowego ramienia unitu,
dzięki któremu mogą być przysuwane w pobli\
e pola zabiegowego.
Ka\
dy unit ma główny włącznik. Nale\
y go codziennie wyłączać i codziennie włączać.
Zaniedbanie tej czynności mo\
e spowodować spięcie w instalacji.
Większość unitów ma końcówki napędzane przez miniaturowe silniki pneumatyczne lub
elektryczne (mikrosilniki), połączone z unitem za pomocą giętkich przewodów zasilających.
Zalecenia producenta dotyczące ich mycia i konserwacji muszą być dokładnie
przestrzegane, poniewa\
mogą być łatwo zniszczone, je\
eli nie będą odpowiednio naoliwiane.
Nale\
y równie\
uwa\
ać, aby nie uszkodzić rękawów łączących końcówki z unitem.
Cała obudowa unitu powinna być codziennie:
- odkurzana i dezynfekowana
- rękawy do wiertarek elektrycznych i turbinowych muszą być oczyszczane,
- kątnice, prostnice  dezynfekowane i sterylizowane,
- ło\
yska głowicy oliwione po przyjęciu ka\
dego pacjenta.
Po zakończonej pracy nale\
y usunąć zalegające powietrze i wodę z przewodów
wyprowadzających.
Podczas konserwacji okresowej, przeprowadzanej przez konserwatora, prostnice i kątnice
są rozkładane na części składowe, dokładnie czyszczone i oliwione. Wszystkie urządzenia
wchodzące w skład unitu (uchwyty, lusterka diafanoskopu, kautera, skalera, aparatu do
badania elektropobudliwości miazgi), które miały bezpośredni kontakt z pacjentem, nale\
y
ka\
dorazowo odka\
ać i sterylizować.
Unit zawiera równie\
przewody doprowadzające wodę do końcówek i strzykawko-
dmuchawki. Wa\
ne jest, aby wewnątrz tych przewodów nie dochodziło do kolonizacji
i namna\
ania drobnoustrojów.
Większość unitów stomatologicznych jest zaopatrzonych w pojemniki na wodę
destylowaną, która przepływa przez przewody wodne do końcówek. Aby zminimalizować
ryzyko wprowadzenia do obiegu ska\
onej wody, nale\
y po ka\
dym u\
yciu włączyć końcówki
jeszcze na 30 sekund.
Wszystkie zalecenia producenta dotyczące czyszczenia i konserwacji unitu powinny być
ściśle przestrzegane. Przewody wodne powinny być przemywane przez kilkanaście minut na
początku i końcu ka\
dego dnia pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 2. Unit z fotelem stomatologicznym [2, s.21]
Fotel stomatologiczny
Składa się z:
- podgłóweka,
- oparcia pleców,
- siedziska,
- podłokietników.
Najnowsze typy foteli są wyprofilowane do budowy ciała pacjenta. Powinny być stabilne
i wygodne Umo\
liwia to przyjmowanie pacjenta w pozycji le\
ącej lub siedzącej.
Większość nowych foteli stomatologicznych jest komputerowo sterowana. Przez
naciśnięcie odpowiednich przycisków uzyskuje się odpowiednią pozycję fotela:
- podniesiony,
- opuszczony,
- oparcie odchylone do tyłu,
- na boki,
- niektóre mo\
na programować na ustalone pozycje.
Oprócz tego ruchomy jest sam podgłówek.
Trzeba nauczyć się szybkiego i efektywnego dostosowywania pozycji fotela. Je\
eli
siedzisko fotela mo\
na zdejmować, nale\
y je raz w tygodniu zdjąć i wyczyścić.
Po wizycie ka\
dego pacjenta trzeba wytrzeć podpórki pod łokcie i zagłówek. Je\
eli
u\
ywane są jednorazowe pokrowce na zagłówek, nale\
y je zmieniać po wizycie ka\
dego
pacjenta.
Przełączniki i przyciski na fotelu, nale\
y przecierać pomiędzy wizytami kolejnych
pacjentów, podobnie jak resztę fotela. Zaleca się stosowanie obojętnego detergentu, chyba, \
e
producent poleca inny środek.
U\
ywanie nieodpowiedniego środka do mycia fotela mo\
e spowodować wygaśnięcie
gwarancji producenta.. Nale\
y uwa\
ać, aby detergent nie ściekał do ruchomych części fotela
ani złączeń, poniewa\
mo\
e to spowodować rozwój korozji oraz awarię. Nie nale\
y
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
rozpryskiwać środka bezpośrednio na fotel, lecz przecierać go nawil\
oną detergentem
szmatką lub ręcznikiem papierowym.
Sterowniki no\
ne powinny być czyste. Podczas pracy pedały powinny znajdować się
w pobli\
u stopy operatora. Nale\
y uwa\
ać, aby kable nie skręcały się i nie le\
ały w pobli\
u
fotelika asysty ani operatora.
Wiertarki stomatologiczne
Ze względu na rodzaj napędu rozró\
nia się wiertarki elektryczne i turbinowe.
Ze względu na szybkość obrotów:
- wolnoobrotowe,
- szybkoobrotowe,
- mikrosilnik
- turbinowe.
Prędkość obrotów danej wiertarki mo\
na odczytać z tabliczki umieszczonej na silniku.
Informacja ta jest potrzebna do wyboru odpowiedniej prostnicy lub kątnicy.
Mikrosilniki mogą być pneumatyczne lub elektryczne.
Końcówkami roboczymi są prostnice lub kątnice, które umocowuje się przez dociśnięcie
na mikrosilnik. Wiertła osadzone w kątnicy lub prostnicy mikrosilnika są chłodzone wodą
i powietrzem. Mikrosilnik uruchamia się przez naciśnięcie pedału rozrusznika.
W wszystkie końcówki po zakończonej pracy nale\
y zdezynfekować, oczyścić
i zakonserwować oraz wysterylizować według zaleceń producenta.
Obecnie mamy do dyspozycji urządzenia, które w sposób automatyczny czyszczą
i konserwują a niektóre równie\
sterylizują końcówki ró\
nych producentów (posiadają
ró\
norodne adaptery).
Piaskarka
W skład końcówek unitu mo\
e wchodzić piaskarka. Jest to urządzenie strumieniowo-
ścierne słu\
ące do usuwania osadu nazębnego. Efekt czyszczący osiągany jest przez działanie
mieszaniny wody, specjalnego piasku i powietrza. Końcówka piaskarki powinna być
wymieniana po ka\
dym u\
yciu a pojemnik na proszek bardzo dokładnie oczyszczony.
Skaler ultradz
więkowy
Słu\
y do usuwania złogów nazębnych naddziąsłowych. Składa się z uchwytu
i wymiennych końcówek. Skalery mogą być wolnostojące, bądz
podłączane do rękawa unitu.
Skalery ultradz
więkowe, podobnie jak końcówki, powinny być włączane jeszcze
na 20 sekund po ka\
dym u\
yciu. Następnie nale\
y zdjąć metalową, roboczą końcówkę,
dokładnie ją wymyć i wysterylizować w autoklawie. Końcówkę, je\
eli nie nadaje się do
sterylizacji w autoklawie nale\
y dokładnie odka\
ać. Skalery często są u\
ywane do krwawych
zabiegów, łatwo, więc mogą zostać ska\
one.
Skalerów ultradz
więkowych nie nale\
y myć w myjkach ultradz
więkowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rys. 3. Skaler ultradz
więkowy [2, s.22]
Lampy polimeryzacyjne
Są stosowane do utwardzania niektórych materiałów kompozytowych i \
ywic łączących
(bondów). Lampa musi pracować wydajnie i z pełną mocą, tak, aby materiały były
utwardzane prawidłowo. Podczas czyszczenia i testowania lampy nale\
y postępować
dokładnie według zaleceń producenta.
Lampy polimeryzacyjne są szkodliwe dla oczu. Kiedy lampa jest włączona, nale\
y
u\
ywać filtrów ochronnych przeciw promieniom fioletowym.
Są one równie\
potencjalnym z
ródłem przenoszenia zaka\
enia. Nawet, je\
eli są
zabezpieczane folią, powinny być odka\
ane razem z pozostałym wyposa\
eniem. Dostępne są
wymienne światłowody, które mo\
na poddawać sterylizacji.
Reflektor
Reflektor jest przeznaczony do oświetlenia pola operacyjnego podczas wykonywania
zabiegu. Światło reflektora musi skupiać się w polu zabiegu, nie mo\
e wywoływać
kontrastów. Stosowane są reflektory bezcieniowe, w których wykorzystywane jest światło
halogenowe. W niektórych typach reflektorów w zale\
ności od u\
ytych odbłyśników
uzyskuje się spektrum światła dziennego pozbawione podczerwieni, co praktycznie eliminuje
efekt cieplny. Natę\
enie oświetlenia w reflektorach powinno wynosić od 18 000 do 22 000
luksów.
Lampa musi znajdować się nad ciałem pacjenta, nieco bardziej z przodu ni\
jego głowa.
skutecznym sposobem zapobiegania przenoszeniu zaka\
eń jest odpowiednie ustawienie
lampy przez asystę, tak jak zalecił operator.
Niektóre lampy mają oddzielne wyłączniki, nale\
y się upewnić, \
e wszystkie lampy zostały
wyłączone po zakończeniu pracy. Szklana osłona lampy unitu i kopuła za nią powinny być
często myte, aby oczyścić ją z rozprysków. Zawsze nale\
y mieć w zapasie \
arówkę zapasową
i odblask do lampy.
W niektórych gabinetach do osłonięcia uchwytów lamp u\
ywa się folii samoprzylepnej
lub foliowych torebek, albo specjalnych foliowych osłon. Folia taka zawsze powinna być
wymieniana po wizycie ka\
dego pacjenta, je\
eli ma odpowiednio spełniać swoje zadanie.
Dostępne są równie\
uchwyty, które nadają się do sterylizacji w autoklawie, ale to byłoby
zbyt kosztowne, je\
eli do gabinetu w ciągu dnia zgłasza się wielu pacjentów. Przecieranie
uchwytu lampy oraz włącznika obojętnym detergentem między wizytami pacjentów powinno
być wystarczające.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Lampa powinna być myta dopiero po ostygnięciu. Podczas pracy lampa mo\
e
rozgrzewać się do bardzo wysokiej temperatury i wtedy mo\
na łatwo stłuc \
arówkę.
Odblasku nigdy nie mo\
na dotykać rękoma.
Miska spluwaczki
Spluwaczki. Mogą być wolno stojące (tumby) lub skanalizowane. Na obudowie znajduje
się podstawka na kubek. Spluwaczki są automatycznie spłukiwane wodą.
Odka\
anie miski spluwaczki po wizycie ka\
dego pacjenta zaczyna się od przepłukania jej
wodą. Obrze\
e miski nale\
y przetrzeć papierowym ręcznikiem nasączonym detergentem. Filtr
powinien być czyszczony, co najmniej raz dziennie.
Urządzenia ssące
W gabinecie powinny być stosowane urządzenia ssące.
Ślinociąg
Jest to urządzenie ssące o małym przekroju ssawki, u\
ywane do odsysania niewielkich
ilości płynu umieszczane w jamie ustnej pacjenta, pod językiem. Końcówki do ślinociągu są
przedmiotami jednorazowego u\
ytku i muszą być wyrzucane po ka\
dym przyjętym pacjencie.
Ssak
Jest to urządzenie ssące o du\
ym przekroju ssawki zazwyczaj u\
ywane przez asystę
stomatologiczną, podczas rutynowych zabiegów w jamie ustnej. Usuwa ono resztki, krew,
ślinę i wodę.
Większość z takich ssaków ma końcówki jednorazowego u\
ytku.
Końcówki wielokrotnego u\
ytku muszą być sterylizowane po ka\
dym u\
yciu. Przed
sterylizacją nale\
y je wyszorować szczotką do czyszczenia butelek.
Czyszczenie urządzeń ssących
Poniewa\
na tych częściach unitu istnieje mo\
liwość przenoszenia drobnoustrojów, a co
za tym idzie wysokie ryzyko zaka\
eń krzy\
owych, nale\
y poświęcić szczególną uwagę ich
czyszczeniu. Zawsze trzeba postępować zgodnie z zaleceniami producenta.
Podczas czyszczenia nale\
y:
- między wizytami pacjentów przepłukać przewód co najmniej kubkiem wody,
- codziennie przepłukiwać przewody zalecanym środkiem dezynfekcyjnym, aby
zapobiegać gromadzeniu się w nich resztek,
- codziennie po zakończeniu pracy oczyścić filtry zatrzymujące resztki, np. kawałki
amalgamatu  odpady powinny być utylizowane zgodnie z zaleceniami, a filtry myte
wodą za pomocą szczotki na długim trzonku.
Podczas wykonywania tych czynności nale\
y stosować środki ochrony osobistej.
Mechaniczne części systemu odprowadzającego (sprę\
arka i inne) powinny być
poddawane odpowiednim zabiegom konserwacyjnym zgodnie z zaleceniami producenta.
Mieszalniki do amalgamatu
Są to urządzenia elektryczne, w których zachodzi intensywne mieszanie odpowiednich
ilości rtęci sproszkowanych metali, cementów glassjonomerowych i innych materiałów
kapsułkowanych.
Nie mo\
na zapominać o tym, \
e pary rtęci są trujące, więc pokrywa mieszalnika powinna być
zawsze zamknięta, kiedy jest on włączony. Mieszalnik powinien być zawsze czysty i nale\
y
unikać rozlania rtęci.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Składniki amalgamatu umieszczane są w małych metalowych lub plastikowych
kapsułkach fabrycznie przygotowanych. Kapsułki są wkładane do urządzenia i następuje ich
zmieszanie. Je\
eli u\
ywane są kapsułki wielokrotnego u\
ytku, nale\
y dokładnie usuwać
z nich resztki związanego amalgamatu. Często zbierają się one na dnie kapsułek. Najbardziej
kłopotliwe jest u\
ywanie kapsułek plastikowych. Je\
eli będą one niedokładnie zamknięte,
mo\
e dojść do rozlania rtęci.
Większość amalgamatów dostępnych jest obecnie w postaci jednorazowych kapsułek
zawierających odpowiednie ilości składników oddzielonych przeponą. Tu\
przed u\
yciem,
kapsułkę trzeba zgnieść, dzięki czemu zostaje ona przedziurawiona, co umo\
liwia zmieszanie
rtęci z innymi metalami. Podobnie postępuje się z innymi materiałami przygotowywanymi
w mieszalniku.
Resztki amalgamatu nale\
y zbierać w specjalnie do tego celu przeznaczonych,
szczelnych pojemnikach. Powinny być odbierane przez specjalną firmę i poddawane
dalszemu przerobowi. Odpady ska\
one powinny być traktowane jak odpady niebezpieczne.
Narzędzia
Narzędzia, które są u\
ywane w gabinecie stomatologicznym, powinny być odpowiednio
konserwowane, co zapewni im dłu\
szy okres przydatności i czyni je bardziej trwałymi.
Konserwacja narzędzi stomatologicznych polega na prawidłowym czyszczeniu, oliwieniu
lub wazelinowaniu, ostrzeniu i przechowywaniu. Sprawdzamy czy nie są uszkodzone, czy nie
mają śladów korozji.
Czyszczenie
Nale\
y je przeprowadzać po ka\
dym zabiegu, po wstępnym odka\
eniu. Instrumenty
większe czyści się pod bie\
ącą wodą (najpierw letnią, potem gorącą) szczoteczką ze
sztucznego włosia. Instrumenty drobniejsze, typu wiertła, oczyszcza się szczoteczką
metalową, instrumenty endodontyczne  szczoteczką do mycia zębów.
Ostrzenie.
Czynność ostrzenia dotyczy głównie narzędzi o ostrych krawędziach tnących
(np. instrumentów do usuwania kamienia nazębnego). Do ostrzenia narzędzi słu\
ą kamienie
karborundowe lub arkanzasowe. Kamienie karborundowe powinny być zwil\
oną wodą,
a arkanzasowe  lekko naoliwione. Wszystkie instrumenty stomatologiczne o ostrych
częściach pracujących powinny być przechowywane w kasetach, tak aby ich ostrza nie
ulegały tępieniu, lub zafoliowane.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są zasady u\
ytkowania fotela stomatologicznego?
2. W jaki sposób konserwujemy unit?
3. Co to są aparaty strumieniowo-ścierne?
4. W jaki sposób u\
ywamy skalera?
5. Jak działają lampy polimeryzacyjne?
6. W jaki sposób konserwujemy utrząsarkę amalgamatową?
7. Jakie są zasady konserwacji narzędzi stomatologicznych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj unit do pracy. Wyjaśnij zasady konserwacji końcówek: turbiny, prostnicy,
piaskarki i skalera.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy  unit,
3) zaplanować tok postępowania,
4) wykonać tabelę,
5) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
6) dokonać podziału i sprawdzenia narzędzi,
7) zaprezentować otrzymane wyniki.
turbina prostnica piaskarka skaler
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zarządzenia, instrukcje, procedury
- przybory piśmienne,
- film dydaktyczny,
- odzie\
ochronna,
- unit z końcówkami,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
konserwację reflektora.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy  unit,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) przedstawić budowę reflektora,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zarządzenia, instrukcje, procedury
- przybory piśmienne,
- odzie\
ochronna,
- reflektor bądz
unit z reflektorem,
- poradnik dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić zasady u\
ytkowania fotela stomatologicznego?
1
1

2) wyjaśnić zasady konserwacji unitu?
1
1

3) scharakteryzować aparaty strumieniowo-ścierne?
1
1

4) scharakteryzować postępowanie ze skalerem?
1
1

5) wyjaśnić działanie lamp polimeryzacyjnych?
1
1

6) wyjaśnić działanie i konserwację utrząsarki amalgamatowej?
1
1

7) wyjaśnić zasady konserwacji narzędzi stomatologicznych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2. Wyposa\
enie specjalistyczne i pomocnicze
4.2.1. Materiał nauczania
W poszczególnych dziedzinach stomatologii u\
ywane są ró\
norodne urządzenia
i narzędzia.
Aparatura i sprzęt do sterylizacji i dezynfekcji oraz lampy bakteriobójcze, mimo i\
są
wyposa\
eniem pomocniczym muszą znajdować się w gabinetach stomatologicznych.
Wyposa\
eniem niestandardowym jest aparatura rentgenowska jednak coraz częściej znajduje
się w gabinetach.
Autoklawy
Są to urządzenia słu\
ące do sterylizacji parowej pod ciśnieniem.
Ze względu na mo\
liwość wyjaławiania ró\
nych wsadów dzielimy je na:
- klasę N z pró\
nią prostą do u\
ytku przy materiałach prostych, litych, nieopakowanych,
- klasę S z pró\
nią jednostopniową do materiałów konkretnie określonych przez
producenta,
- klasę B z pró\
nią frakcyjną do wszystkich rodzajów materiałów (opakowanych
i nieopakowanych, wgłębionych, porowatych).
Rys. 4. Autoklaw. [2, s. 24]
Nale\
y zawsze stosować się do instrukcji obsługi.
W wytycznych producenta jest ujęty sposób czyszczenia, konserwacji i testowania. Aby
sterylizacja przebiegła prawidłowo nale\
y narzędzia lub pakiety układać w pojedynczych
warstwach, tak, aby nie dotykały ścianek. Opakowania papierowo-foliowe układamy stroną
foliową ku górze, a papierem na dół. Opakowaną bieliznę ustawiamy pionowo, co ma
zapewnić całkowitą penetrację pary. Zasadą jest układanie materiałów lekkich na najwy\
szej
tacy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
W zale\
ności od jakości wsadu i zaleceń producenta parametry procesu ustawiamy
ręcznie lub elektroniczne. Nale\
y rygorystycznie przestrzegać stałej kontroli ciśnienia,
temperatury i czasu ekspozycji.
Wa\
na jest dokumentacja procesu sterylizacji. Przechowujemy ją 10 lat i powinna być
prowadzona dla ka\
dego urządzenia oddzielnie, (jeśli w gabinecie jest więcej jak jeden
autoklaw). Powinna obejmować:
- datę procesu,
- numer kolejny cyklu,
- parametry (temperatura, ciśnienie, czas),
- wyniki kontroli chemicznej,
- podpis,
- wynik okresowej kontroli biologicznej.
Jeśli autoklaw posiada drukarkę to przechowujemy podpisany wydruk.
Za pomocą ró\
nych testów musimy przeprowadzać monitoring działania urządzenia:
- test Bowie Dicka (sprawdza prawidłowe usuwanie powietrza z wnętrza autoklawu),
- test Vacum (sprawdza powstawanie pró\
ni),
- test Helix,
- test penetracji pary.
Działanie autoklawu klasy B.
1) Włączenie  przycisk główny.
2) Uruchomienie ON/OFF.
3) Zapełnienie komory materiałem do sterylizacji, zamknięcie.
4) Wybór cyklu lub ustawienie parametrów.
5) Start (uruchomienie cyklu):
- pró\
nia wstępna,
- pró\
nia frakcyjna,
- wzrost ciśnienia,
- faza sterylizacji,
- faza opró\
niania,
- faza suszenia.
7) Koniec cyklu.
Kontrola procesów wyjaławiania
Mo\
e być:
1) wewnętrzna (bie\
ąca i okresowa) nale\
y do u\
ytkownika i obejmuje kontrolę fizyczną,
chemiczną i biologiczną,
2) zewnętrzna nale\
y do Państwowej Inspekcji Sanitarnej i obejmuje kontrolę biologiczną.
Biologiczna  minimum raz na miesiąc polega na sprawdzeniu czy czynniki
sterylizacyjne są skuteczne i zabijają bardzo odporne drobnoustroje i spory bakterii. W Polsce
najczęściej stosowane są testy pod nazwą Sporal.
Fizyczna  są to wydruki i wskazania informujące tylko o działaniu urządzenia.
Chemiczna  polegająca na reakcji chemicznej substancji na wskaz
niku widoczna jako
zmiana barwy (u\
ywamy dla ka\
dego wsadu, pakietu). Mo\
emy je umieszczać w komorze
sterylizatora (mówią nam o ekspozycji na czynnik, ale nie informują o sterylności) lub
wewnątrz pakietu wtedy wiemy, \
e przebieg procesu był prawidłowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Myjki ultradz
więkowe
Rys. 5. Myjka ultradz
więkowa [2, s. 24]
W urządzeniach tych odbywa się mechaniczne oczyszczanie narzędzi. Myjki
ultradz
więkowe działają poprzez poddanie narzędzi fali dz
więkowej o wysokiej
częstotliwości i wysokiej energii. Ultradz
więkowych myjek nie nale\
y stosować do mycia:
- gumy, miękkiego plastiku lub drewna,
- narzędzi powlekanych,
- szkła,
- narzędzi lutowanych lub cementowanych,
- narzędzi z oświetleniem lub soczewkami.
Zmywarki
W stomatologii mogą być stosowane niewielkie zmywarki urządzenia do dezynfekcji.
Przypominają one zmywarki u\
ywane w gospodarstwie, domowym, ale osiągają du\
o wy\
sze
temperatury. Są w nich specjalne tace i pojemniki na narzędzia.
Narzędzia muszą być odpowiednio ustawione, aby ich powierzchnie były bez
przemieszczenia wystawione na działanie sprayu wodnego, a tak\
e by zapewnione było
odprowadzanie płynu. Kasety na narzędzia, je\
eli są one u\
ywane w gabinecie, mogą być
w całości, wraz z narzędziami, umieszczane w urządzeniu.
Wiele z zasad odnoszących się do myjek ultradz
więkowych odnosi się te\
do tych
urządzeń, np. muszą być one regularnie czyszczone i dobrze utrzymane, aby zapobiec
kolonizacji i rozwojowi biofilmu, który mógłby zanieczyścić narzędzia w trakcie czyszczenia.
Nale\
y dokładnie przestrzegać instrukcji obsługi i zasad konserwacji podanych przez
producenta.
Nale\
y bezwzględnie przestrzegać instrukcji producenta dotyczących u\
ytkowania
i konserwacji myjek ultradz
więkowych.
Testy skuteczności, takie jak test ołówka lub folii aluminiowej, powinny być
przeprowadzane codziennie i odpowiednio udokumentowane. Nale\
y postępować według
zaleceń producenta, wybierając długość cyklu czyszczenia czas czyszczenia zale\
y od ilości
narzędzi wkładanych do myjki, im jest ich więcej, tym dłu\
szy musi być cykl.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Przed włączeniem urządzenia trzeba się upewnić, \
e wszystkie pokrywy są na swoim
miejscu, poniewa\
wysoka częstotliwość dz
więku mo\
e spowodować uszkodzenia słuchu.
Pokrywa zapobiega równie\
rozpryskiwaniu aerozolu ze zbiornika. Narzędzia po zakończeniu
cyklu nale\
y zawsze płukać i sprawdzać czy krew i inne zanieczyszczenia zostały usunięte.
Lampy bakteriobójcze
Stosowanie ich jest skuteczną metodą dezynfekcji. Urządzenia te emitują
promieniowanie UV, które ma właściwości biobójcze.
Lampy te stosowane są wszędzie tam gdzie potrzebna jest sterylność, sterylność od
czystości mikrobiologicznej zale\
y jakość usług oraz bezpieczeństwo pacjentów pacjentów
i personelu. Szczegółowy opis sposobów i metod stosowania tych lamap zawierają instrukcje
u\
ytkowania. Dobór ilości i mocy lamp zale\
y między innymi od: wysokości i kształtu
pomieszczenia, temperatury czy wilgotności. Wielość parametrów, które nale\
y uwzględnić
w doborze uniemo\
liwia sformułowanie reguły precyzyjnie określającej ilość lamp
w pomieszczeniu.
Lampy włączamy na 2 do 8 godzin a w przypadku doraz
nym np. pomiędzy zabiegami na
15 20 minut. W pomieszczeniu, w którym włączona jest lampa nie powinni przebywać
ludzie.
Aparaty rentgenowskie
Gabinet rentgenowski jest to pomieszczenie, w którym znajduje się co najmniej jedno
stanowisko rentgenowskie.
Zestaw rentgenowski oznacza aparat lub zestaw aparatury składającej się z urządzeń
przeznaczonych do wytwarzania i wykorzystywania promieniowania rentgenowskiego,
w których z
ródłem promieniowania jonizującego jest lampa rentgenowska.  Stanowisko
rentgenowskie" jest to część zestawu rentgenowskiego, słu\
ąca do wykonywania określonego
rodzaju badań rentgenowskich lub do napromieniania.
Na rentgenowskie badanie diagnostyczne składają się:
1) radiografia  technika wykonywania badania, wytwarzania i utrwalania obrazu
rentgenowskiego,
2) radiologia  interpretacja obrazu rentgenowskiego,
3) ochrona przed szkodliwym działaniem promieni rentgenowskich na pacjentów i personel
pracowni rentgenowskiej.
Zasadnicze wyposa\
enie pracowni rentgenowskiej stanowią:
1) aparatura rentgenowska,
2) odbiorniki obrazu,
3) urządzenia do obróbki fotograficznej,
4) środki ochrony radiologicznej personelu i pacjentów.
Właściwością promieniowania rentgenowskiego  jak zresztą ka\
dego promieniowania
jonizującego  jest zdolność jonizacji materii \
ywej i w konsekwencji jej uszkadzanie.
Energia, jaką niesie ze sobą ka\
da postać promieniowania, jest zmierzalna na tyle, na ile
kontrolowane są z
ródła i emisja z tych z
ródeł określonego promieniowania
Główne metody minimalizacji dawek promieniowania podczas badań rentgenowskich:
1. Ochrona pacjentów:
a) ocena wskazań klinicznych do badania radiologicznego z uwzględnieniem
przeciwwskazań (wiek, cią\
a, choroby) kontrola i rejestracja częstotliwości badań
rentgenowskich,
b) wybór i dobór techniki wykonania badania, zdjęć, zmniejszającej czynniki ryzyka
napromieniowania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
c) aparatura rentgenowska  sprawność techniczna, niezawodność oraz wyposa\
enie
dodatkowe (kolimator, siatka przeciwrozproszeniowa),
d) wielkość pomieszczeń pracowni i jej zabezpieczenie (powierzchnia, kubatura,
wentylacja, izolacja),
e) stosowanie indywidualnych osłon ołowianych (gonady, tarczyca).
2. Ochrona personelu medycznego (lekarskiego, technicznego i pomocniczego) przed
napromieniowaniem dotyczy nara\
enia bezpośredniego oraz pośredniego i obejmuje:
a) znajomość i świadomość zagro\
eń i z
ródeł promieniowania w gabinecie
rentgenowskim,
b) przestrzeganie i egzekwowanie ustawowego czasu pracy przy urządzeniach
emitujących promieniowanie jonizujące.
Radiografia cyfrowa w praktyce stomatologicznej:
1) pozwala na natychmiastowe (kilka sekund) uzyskanie obrazu rentgenowskiego bez
konieczności stosowania procedur fotograficznych (w ciemni),
2) mo\
liwość szybkiego, śródzabiegowego obrazowania leczenia oraz pozabiegowej,
natychmiastowej kontroli, np. w endodoncji, w chirurgii,
3) mo\
liwość monitorowania procesu leczenia w przestrzeni i w czasie (dowolny obszar
i dowolny moment badania),
4) dokładność, wręcz precyzyjność obrazu, z dowolną mo\
liwością jego korygowania,
symulowania planowanych efektów leczenia, jak równie\
diagnozowania ognisk
chorobowych niewykrywalnych konwencjonalnym badaniem rtg,
5) mo\
liwość transmitowania obrazu drogą internetową,
6) mnogość systemów archiwizowania obrazów na ró\
nych nośnikach pamięci, np.
dyskietki, CD, dysk twardy, obraz fotograficzny i inne,
7) zbędność kosztownego wyposa\
enia, chocia\
by ciemni fotograficznej i tym samym
zbędność dodatkowych pomieszczeń (ciemnia),
8) minimalizacja kosztów jednostkowych badania rentgenowskiego ,
9) zwiększone bezpieczeństwo badania dla pacjenta i obsługi aparatury uzyskane
Nara\
enie i zagro\
enie promieniowaniem rentgenowskim zale\
y min. od odległości od
aparatu rentgenowskiego oraz parametrów pracy aparatury. Dlatego w pomieszczeniach
pracowni rentgenowskiej wyodrębnia się następujące obszary, strefy o ró\
nym stopniu
zagro\
enia:
1. Obszar kontrolowany  jest to strefa wokół pracującego aparatu rentgenowskiego, której
wielkość zale\
y od stosowanego w projekcji napięcia lampy (kV). W tej strefie podczas
projekcji mo\
e przebywać tylko pacjent. Średnia jej wielkość sięga promienia 1,5 m od
ogniska aparatu. Nara\
enie w strefie kontrolowanej sięgać mo\
e dawki powy\
ej 15 mSv
rocznie.
Musi ona być oznakowana znakami ostrzegającymi, np. znaki świetlne, napis 
 Promieniowanie  wstęp wzbroniony". Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia z dnia
11 września 2003 r. ka\
da pracownia, gabinet rentgenowski muszą być oznakowane
odpowiednimi tablicami.
2. Obszar nadzorowany  strefa nadzoru: graniczące ze strefą kontrolowaną pomieszczenia,
w których mogą przebywać pacjenci, personel, np. ciemnia, poczekalnia, rozbieralnia.
W tej strefie zagro\
enie napromieniowaniem sięgać mo\
e dawki powy\
ej 5 mSv rocznie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Grupy nara\
enia na promieniowanie
Pracownicy zawodowo nara\
eni na działanie promieniowania rentgenowskiego mogą być
poddawani czynnikom ryzyka bezpośredniego  na du\
e dawki w związku z wykonywanymi
badaniami.
Ochrona personelu obejmuje:
1) znajomość zagro\
eń,
2) przestrzeganie czasu pracy,
3) sprawność techniczna aparatury  badania atestowe co 3 lata lub po ka\
dej naprawie,
instalacji, awarii,
4) stosowanie ekranów i środków osłaniających w razie konieczności przebywania w strefie
kontrolowanej podczas wykonywania zdjęć,
5) rotacyjny system pracy zespołu pracowni rentgenowskiej (pracownia  ciemnia 
rejestracja  archiwum),
6) monitorowanie dawek promieniowania przez stosowanie:
- osobistych monitorów  plakietek z filmem (wywoływanie co 1 3 mies.),
- dozymetrów termoluminiscencyjnych (dawkomierz z fluorkiem litu pochłaniający
promieniowanie jonizujące, które daje efekt świecenia po jego podgrzaniu),
- stosowanie indywidualnych lub ogólnych, stacjonarnych, komór jonizacyjnych,
7) badania okresowe lekarskie, w tym laboratoryjne.
Radiografia cyfrowa
Na początku lat osiemdziesiątych minionego stulecia, na bazie rozwijającej się burzliwie
elektroniki komputerowej oraz techniki wytwarzania obrazu w systemie elektroniki cyfrowej,
opracowano i wdro\
ono pierwsze systemy diagnostyki rentgenowskiej oparte na tej właśnie
technologii, czyli radiografię cyfrową (RC). System elektroniki cyfrowej zrewolucjonizował
wszystkie dziedziny oparte na układach elektronicznych (telewizja, informatyka), w tym
interesującą nas dziedzinę, medycynę, a w niej diagnostykę wizualizacyjną, obrazową.
Radiografia cyfrowa (RC) polega na przetwarzaniu obrazu rentgenowskiego,
statycznego, otrzymywanego na klasycznej błonie filmowej, na obraz ekranu monitora wideo,
uzyskiwany dzięki technologii cyfrowej. Obraz ten jest efektem elektronicznego opracowania
przez specjalne oprogramowanie, stanowiące integralną część składową systemu RC,
np. program Digora for Windows.
Zasadniczymi elementami systemu RC są:
1) aparat rtg do projekcji stomatologicznych o podwy\
szonej częstotliwości prądu
generującego
2) promieniowanie rentgenowskie o fali krótkiej, bez lub ze znacznie ograniczonym
pasmem
3) promieniowania miękkiego, rozproszonego (bezu\
ytecznego diagnostycznie,
szkodliwego);
4) w radiografii cyfrowej stosuje się aparaty rentgenowskie klasy HF o częstotliwości 200
300 kHz z elektronicznym układem sterowniczym,
5) przetwornik wysokiej częstotliwości > 300 kHz,
6) czujnik, detektor spełniający funkcję tubusu lampy rentgenowskiej, którego rola polega
na ogniskowaniu wiązki promieniowania na badanym polu anatomicznym,
7) płytka obrazowa  odpowiednik błony fotograficznej, na powierzchni której jest
rejestrowany obraz.
Czujniki stosowane są najczęściej w dwu rozmiarach, grubości 4 7 mm.
Płytki obrazowe stanowią swoisty ekran generujący i rejestrujący obraz rentgenowski
w systemie cyfrowym. Istotną właściwością płytek obrazowych, bardzo wa\
ną dla jakości
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
uzyskanego obrazu, jest rozdzielczość obrazu, czyli najmniejsza liczba punktów, linii
mieszcząca się na jednostce powierzchni. Optymalna dla dobrego obrazu jest rozdzielczość
wynosząca 35 par linii na 1 mm.
Jednostką rozdzielczości stosowaną w RC jest piksel. Stosuje się płytki obrazowe
czterech rozmiarów: 0, 1, 2, 3.
Finalnym etapem badania RC jest wizualizacja obrazu rtg na ekranie monitora
(komputerowego) z mo\
liwością dynamicznej obróbki tego obrazu (powiększanie,
kadrowanie, ogniskowanie) oraz rejestracji tego obrazu w pamięci komputera (archiwizacja
obrazu). Zarchiwizowany obraz mo\
e być przetwarzany, skanowany, kopiowany, przesyłany
e mailem. Nowoczesne systemy RC pozwalają na wizualizację w kolorze, co niepomiernie
zwiększa zakres i efektywność diagnostyki rentgenowskiej.
Ka\
dy, kto obsługuje aparaturę RTG, bez względu na to, czy jest to lekarz, asysta, czy
jakakolwiek inna osoba, musi mieć wa\
ne uprawnienia upowa\
niające go do
przeprowadzania tego typu zabiegów.
Po odpowiednim przeszkoleniu asysta mo\
e zdobyć uprawnienia do wykonywania
radiogramów, ale tylko na polecenie i/lub pod nadzorem lekarza. Bez odbycia takiego
przeszkolenia asysta nie mo\
e ich wykonywać, ani nawet przyciskać guzika powodującego
wysłanie wiązki promieniowania z aparatu.
W zale\
ności od zwyczajów panujących w danej praktyce asysta mo\
e:
- zakładać pacjentowi ołowiany fartuch,
- nastawiać czas ekspozycji,
- naciskać przycisk powodujący wysłanie wiązki promieniowania,
- wyjaśnić przebieg zabiegu pacjentowi,
- wywołać naświetloną kliszę,
- sortować i rozdzielać radiogramy,
- zapisywać informacje na radiogramach,
- przestrzegać procedur zapobiegania rozprzestrzenianiu się zaka\
eń podczas
wykonywania radiogramów.
Jednym z najwa\
niejszych zadań asysty jest utrzymywanie warunków aseptycznych
podczas całej procedury oraz podczas wywoływania i suszenia radiogramu (tj. je\
eli nie jest
to metoda cyfrowa).
Odpowiednie akty prawne regulują standardy dotyczące bezpieczeństwa w miejscu
pracy, u\
ywania urządzeń elektrycznych i wytwarzających promieniowanie; pracownie RTG
powinny spełniać wszystkie te normy. Nowe urządzenia mogą być montowane tylko
w pomieszczeniach spełniających te normy Urządzenia RTG muszą być zarejestrowane
i mieć certyfikat zgodności i atest na dowód, \
e spełniają wszystkie normy.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega działanie autoklawu klasy B?
2. Na czym polega działanie myjki ultradz
więkowej?
3. Na czym polega działanie lampy bakteriobójczej?
4. Jakie są zasady postępowania z aparatami rentgenowskimi?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj tabelę i wykonaj schemat przeprowadzenia sterylizacji w autoklawie parowym
klasy B.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zgromadzić papier, linijkę, długopis,
3) zaplanować tok postępowania (w tabeli),
4) wykonać schemat,
5) zaprezentować otrzymane wyniki.
1 2. 3. 4. 5. 6.






Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zarządzenia, instrukcje obsługi autoklawu,
- film przedstawiający proces dekontaminacji narzędzi,
- autoklaw,
- arkusz papieru, linijka, długopis,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Zaprezentuj działanie lampy bakteriobójczej.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zaplanować tok postępowania,
3) wykonać ćwiczenie,
4) zaprezentować otrzymane wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- schemat, instrukcje obsługi,
- lampa bakteriobójcza,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) opisać działanie autoklawu klasy B?
1
1

2) opisać działanie myjki ultradz
więkowej?
1
1

3) opisać działanie lampy bakteriobójczej?
1
1

4) wyjaśnić zasady postępowania z aparatami rentgenowskimi?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zestaw zawiera 20 zadań.
5. Do ka\
dego zadania przyporządkowane są 4 mo\
liwości odpowiedzi, jedna odpowiedz

jest prawdziwa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak X. W przypadku
pomyłki zakreśl błędną odpowiedz
kółkiem i zaznacz X odpowiedz
prawidłową.
7. Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
otrzymujesz 1 punkt, za złą odpowiedz
lub jej brak
0 punktów.
8. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
9. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Test folii aluminiowej stosowany jest w
a) autoklawach.
b) unitach.
c) myjkach ultradz
więkowych.
d) rentgenach.
2. Zdjęcie rentgenowskie mo\
emy wykonać
a) tylko na kliszy RTG.
b) tylko na płytkach.
c) tylko posiadając komputer.
d) na kliszy RTG, płytkach fosforowych.
3. Obroty powy\
ej 250 000/min stosowane są w
a) wiertarkach wolnoobrotowych.
b) mikrosilnikach.
c) wiertarkach szybkoobrotowych.
d) turbinach.
4. Końcówki stomatologiczne
a) konserwujemy dowolnie.
b) zawsze czyścimy po rozebraniu.
c) nie wymagają sterylizacji.
d) konserwujemy zgodnie z zaleceniem producenta.
5. Sporal jest testem:
a) kontroli chemicznej.
b) działania autoklawu.
c) kontroli fizycznej.
d) kontroli biologicznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
6. Test Bowie-Dicka słu\
y do
a) oceny usuwania powietrza z wnętrza sterylizatora.
b) kontroli sterylizacji.
c) kontroli pró\
ni.
d) czystości narzędzi.
7. Skaler po zabiegu
a) zdejmujemy końcówkę do sterylizacji a urządzenie dezynfekujemy.
b) sterylizujemy.
c) tylko dezynfekujemy.
d) zostawiamy do ostygnięcia.
8. Wskaz
niki kontroli chemicznej informują nas o
a) ekspozycji na czynnik fizyczny.
b) stopniu sterylności.
c) stopniu dezynfekcji.
d) czasie ekspozycji.
9. Pokrywę w utrząsarce stosujemy
a) doraz
nie.
b) zawsze.
c) niestosujemy.
d) tylko w trakcie transportu.
10. Płytka obrazowa stosowana jest w
a) radiowizjografii.
b) w protetyce.
c) w unicie.
d) w reflektorze.
11. Do konserwacji narzędzi u\
ywamy
a) talku.
b) smaru uniwersalnego.
c) płynu dezynfekcyjnego.
d) oleju parafinowego.
12. Materiały wgłębione, porowate, opakowane mo\
emy sterylizować w autoklawach
a) klasy S.
b) klasy N.
c) klasy B.
d) wszystkich wymienionych.
13. Zabezpieczenie pacjenta przed promieniowaniem zapewniamy stosując
a) fartuch ołowiany.
b) okulary.
c) szklane przesłony.
d) fartuch ołowiany, specjalne okulary, przesłony.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
14. Urządzeniem niezaliczanym do wyposa\
enia podstawowego gabinetu jest
a) fotel stomatologiczny.
b) wiertarka.
c) spluwaczka.
d) radiowizjograf.
15. Końcówki stomatologiczne
a) po umyciu sterylizujemy.
b) nie muszą być sterylizowane.
c) dezynfekujemy przez zanurzenie w płynach.
d) tylko konserwujemy.
16. Parametry określające działanie autoklawu to
a) ciśnienie, temperatura i czas.
b) tylko ciśnienie.
c) tylko czas.
d) pojemność.
17. Do niezawodnego działania narzędzia potrzebują
a) konserwacji.
b) odpowiednich opakowań.
c) skutecznych płynów dezynfekcyjnych.
d) prądu.
18. Dezynfektor słu\
y do
a) ręcznego mycia narzędzi.
b) tylko do dezynfekcji.
c) sterylizacji.
d) maszynowego mycia i dezynfekcji narzędzi.
19. Pró\
nia frakcyjna występuje w autoklawach
a) typu S.
b) typu N.
c) typu B.
d) we wszystkich.
20. Promieniowanie UV jest wykorzystywane do
a) dezynfekcji chemicznej.
b) dezynfekcji fizycznej.
c) sterylizacji.
d) wyjaławiania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Przygotowanie aparatury oraz instrumentów stomatologicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
6. LITERATURA
1. Barnett L. V. (red):  Asystowanie w stomatologii . Urban & Partner, Wrocław 2006
2. Jańczuk Z.:  Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych . PZWL,
Warszawa 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29