[ pasożyty ]
Inwazje glist u bydła
Andrzej Połozowski Krzysztof Janeczko
dr Andrzej Połozowski Krzysztof Janeczko2
Andrzej Połozowski1, dr Krzysztof Janeczko
Andrzej Połozowski Krzysztof Janeczko
Andrzej Połozowski Krzysztof Janeczko
1
Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu,
2
Vet-Trade Polska sp. z o.o.
Stosunkowo dobrze poznane i często opisywane są inwazje pasożytniczych nicieni żołądkowo-
jelitowych u bydła należących do rodzin Trichostrongylidae (Trichostrongylus spp., Haemonchus
spp., Ostertagia spp., Cooperia spp.) oraz Molineidae (Nematodirus spp.). Rzadziej pisze się
o nicieniach płucnych z rodziny Dictyocaulidae i Protostrongylidae. Natomiast wyjątkowo mało
miejsca lub wcale poświęca się toksokarozie bydła, ponieważ powszechnie uważa się, że
występuje ona niezwykle rzadko w Europie Środkowej (także w Polsce).
W badaniach własnych autorom artykułu rzęcia do środowiska zewnętrznego. Siew- wazyjnych wewnątrz jaj oraz wydłużają
udało się stwierdzić kilka przypadków in- stwo jaj w kale obserwuje się u cieląt w czas ich przeżycia w środowisku zewnętrz-
wazji tego pasożyta u krów w okresie oko- wieku do 6 miesiąca życia oraz sporadycz- nym. Inwazyjne jaja T. vitulorum są w
łoporodowym i u cieląt w wieku do 6 mie- nie u dorosłych krów w okresie okołopo- stanie przeżyć w środowisku zewnętrz-
siąca życia. Badania są kontynuowane, a rodowym. W krajach o klimacie sub- i tro- nym nawet do 2 lat. Inwazyjne larwy (II
dotychczas zbadano metodą flotacji ponad stadium) w temperaturze 24-28oC wy-
1.500 próbek kału bydła w różnym wieku kształcają się w jajach po 11 dniach, na-
z terenu całej Polski. Prawdopodobnie, tomiast gdy temperatura waha się od 18
U starszych zwierząt glistnica
gdyby badaniami objęto wyłącznie krowy do 20oC ich rozwój wydłuża się do 30-40
przebiega bezobjawowo,
w okresie okołoporodowym i młode cielę- dni. U bydła w wieku powyżej 6 miesią-
natomiast u cieląt w wieku do
ta to mogłoby się okazać, że mamy do ca życia po połknięciu inwazyjnych jaj gli-
czynienia z kolejnym  ukrytym proble- sty dochodzi do zarażenia. W jelicie cien-
4-6 miesiąca życia, w przypadku
mem w hodowli bydła, który paradoksal- kim larwy wylęgają się z jaj i wwiercając
intensywnej inwazji, obserwuje
nie jest skutkiem inwazji największego się w ścianę jelita przedostają się do krą-
się zwykle biegunki (niekiedy
(najdłuższego) pasożytniczego nicienia, żenia wrotnego i do wątroby. W wątrobie
krwawe) lub zaparcia. Mogą
jaki występuje u dużych przeżuwaczy. przechodzą kolejne linienie. Dalej (jako
larwy III stadium) wędrują z krwią do
także pojawić się objawy
Skomplikowany serca i poprzez duży układ krążenia tra-
nerwowe (zatrucie metabolitami
cykl rozwojowy fiają do różnych narządów wewnętrznych,
przemiany materii glist) oraz
Glista Toxocara vitulorum (dawniej nazy- gdzie odbywają wędrówkę somatyczną i
wana Neoascaris vitulorum) jest pasoży- znaczne wychudzenie. zapadają w stan anabiozy. Nie dochodzi
tem jelita cienkiego bydła (głównie cieląt więc do zasiedlenia jelita cienkiego i osią-
w wieku do 4-6 miesiąca życia), bawo- gnięcia dojrzałości przez glisty. U krów w
łów oraz wyjątkowo owiec. Dojrzałe po- pikalnym intensywnie zarażone glistą cie- końcowym okresie ciąży larwy opuszczają
stacie nicienia są barwy bladoróżowej. lęta mogą wydalać dziennie od 3-8 milio- tkanki i drogą krwi docierają do macicy i
Długość ciała samca wynosi od 15 do 25 nów jaj w kale. Prewalencja inwazji T. vi- łożyska oraz do gruczołu mlekowego. Do
cm, natomiast samicy 20-32 cm. Samica tulorum u bydła w tych krajach jest także zarażenia cieląt dochodzi więc już w cza-
glisty składa charakterystyczne grubosko- znacznie wyższa niż w krajach o klima- sie życia płodowego (inwazja prenatalna),
rupkowe jaja, zawierające wewnątrz zy- cie umiarkowanym. Wyższa wilgotność i a także drogą laktogenną, (1-2 dnia po
gotę, wielkości 75-95 x 65-80 mikrome- średnie dzienne temperatury powietrza porodzie) larwami inwazyjnymi znajdu-
trów, które wydalane są z kałem zwie- sprzyjają szybszemu rozwojowi larw in- jącymi w siarze. Larwy w mleku stwier-
69
ecznica nr 3/2007
DUŻYCH ZWIERZĄT
[ pasożyty ]
dzano jeszcze w 30 dniu po porodzie. U żenia dochodzi na pastwisku, na którym
krów, które uległy jednokrotnemu zara- znajdują się inwazyjne jaja T. canis. Siew-
Spadek mleczności,
żeniu obserwowano wydalanie larw w cami tych jaj są nie tylko psy lecz także
przyspieszenie oddechów oraz
trakcie kolejnych 3 laktacji. Po zarażeniu lisy, u których, jak wykazały najnowsze
objawy duszności i kaszel
drogą laktogenną, bez wędrówek poza badania przeprowadzone na terenie na-
przewód pokarmowy, w jelicie cienkim szego kraju, prewalencja inwazji glisty obserwowano u krów mlecznych
wykształcają się dojrzałe postacie Toxo- psiej wynosi 20%. Biorąc pod uwagę fakt,
wypasanych na pastwiskach,
cara vitulorum. Okres prepatentny wyno- że na skutek przeprowadzanych maso-
które były nawożone gnojowicą
si u bydła około 4 tygodni, a u bawołów wych szczepień lisów przeciwko wściekliz
-
świńską. Badania laboratoryjne
jest o tydzień krótszy. Oczywiście najkrót- nie ich populacja wzrosła w ostatnich la-
szy okres prepatentny obserwuje się w tach w Polsce ponad trzykrotnie, należy krów wykazały eozynofilię i
przypadku inwazji prenatalnej  12 dni. liczyć się ze znacznym zanieczyszczeniem
wysokie miano przeciwciał
Szczyt wydalania jaj w kale u zarażonych środowiska naturalnego jajami T. canis.
przeciwko Ascaris suum w
cieląt obserwowano w 2 miesiącu życia. Po zarażeniu, w jelicie cienkim, larwa gli-
przeprowadzonych testach
Po nim następowało powolne wydalanie sty psiej wykluwa się z jaja i odbywa
dojrzałych postaci glist z przewodu pokar- wędrówkę z krwią przez wątrobę do róż- ELISA. Na jednej z ferm objawy
mowego. nych narządów. Często lokalizuje się w
kliniczne zniknęły po
U starszych zwierząt glistnica przebiega tkance mięśniowej. Lokalizacja w wątro-
zastosowaniu terapii
bezobjawowo, natomiast u cieląt w wie- bie i w mięśniach odgrywa istotną rolę
oksfendazolem, na innej ustąpiły
ku do 4-6 miesiąca życia, w przypadku zoonotyczną, ponieważ człowiek spoży-
intensywnej inwazji, obserwuje się zwy- wając te tkanki w stanie surowym lub
samoistnie z czasem.
kle biegunki (niekiedy krwawe) lub za- półsurowym może ulec zarażeniu glistą
parcia. Mogą także pojawić się objawy psią. W tym przypadku nie bez znacze-
nerwowe (zatrucie metabolitami prze- nia dla zdrowia ludzi są zwyczaje kulinar-
miany materii glist) oraz znaczne wy- ne oraz sposoby leczenia niektórych ob- zniknęły po zastosowaniu terapii oksfen-
chudzenie. jawów chorób, np. anemii w przypadku dazolem, na innej ustąpiły samoistnie z
Diagnostyka koproskopowa (flotacja z Fe- której zaleca się regularne konsumowa- czasem. Inwazja glisty świńskiej u krów
calyzerem) jest skuteczna w 14 dniu po nie surowej wątroby bydła. najczęściej przebiega z objawami atypo-
porodzie, gdy doszło do zarażenia prena- wego śródmiąższowego zapalenia płuc
talnego i u cieląt 4-5 tygodniowych, któ- (AIP), któremu towarzyszy kaszel, nasi-
re zaraziły się drogą laktogenną. Typowy lone objawy duszności, nadmierne ślinie-
Obserwowane w badaniu
jest też  maślany zapach wydychanego nie, atonia żwacza i pokrzywka. Inten-
przez zarażone zwierzęta powietrza. sywna inwazja może nawet spowodować
poubojowym u bydła  mleczne
W przypadku dodatniego wyniku badania śmierć zwierzęcia. Następuje ona zwykle
plamy na powierzchni wątrób
koproskopowego najlepiej jest zastosować w ciągu 2 dni od momentu pojawienia
są najczęściej objawem przebytej
preparaty z grupy makrocyklicznych lakto- się pierwszych objawów, czyli po 6-7
nów. Na przykład iwermektynę w dawce inwazji Toxocara canis. Inwazja dniach od chwili zarażenia. Pomiędzy 10
0,3 mg/kg m.c. lub eprinomektynę (pour a 13 dniem od momentu zarażenia na-
glisty psiej u bydła przebiega
on) w dawce 0,5 mg/kg m.c. stępuje największe nasilenie objawów.
najczęściej bezobjawowo.
Częstość oddechów wzrasta do 120/
Chociaż intensywnej inwazji
Nie tylko Toxocara vitulorum min., a puls osiąga 160 uderzeń/min.
Nie tylko Toxocara vitulorum
Nie tylko Toxocara vitulorum
Nie tylko Toxocara vitulorum
Nie tylko Toxocara vitulorum
Bydło jest żywicielem ostatecznym dla mogą towarzyszyć objawy Obserwuje się także znaczny wzrost tem-
glisty z gatunku Toxocara vitulorum. Może peratury ciała. Po tym następuje proces
zapalenia płuc oraz biegunka,
jednak zarażać się także innymi gatun- stopniowego powrotu do zdrowia, który
której nie obserwuje się w
kami glist, dla których staje się żywicie- średnio trwa 14 dni.
przebiegu zarażenia innymi
lem rezerwuarowym (paratenicznym), na Podobny przebieg miała eksperymentalna
przykład glistą świńską (Ascaris suum) i inwazja A. suum u człowieka (ochotnika).
gatunkami glist u bydła.
glistą psią (Toxocara canis) (ryc. 1). Ob- W 6 dniu po zarażeniu pojawił się kaszel,
serwowane w badaniu poubojowym u a w 12 dniu obserwowano szczyt nasile-
bydła  mleczne plamy na powierzchni Spadek mleczności, przyspieszenie odde- nia objawów (chroniczny kaszel, duszność,
wątrób są najczęściej objawem przebytej chów oraz objawy duszności i kaszel ob- ból głowy, pokrzywka). Eksperyment ten,
inwazji Toxocara canis. serwowano u krów mlecznych wypasa- jak i póz
niejsze badania nad przypadkami
Inwazja glisty psiej u bydła przebiega nych na pastwiskach, które były nawożo- glistnicy u ludzi, którzy zarazili się spoży-
najczęściej bezobjawowo. Chociaż inten- ne gnojowicą świńską. Badania laborato- wając warzywa z pól nawożonych gnojo-
sywnej inwazji mogą towarzyszyć obja- ryjne krów wykazały eozynofilię i wyso- wicą zanieczyszczoną jajami glisty świń-
wy zapalenia płuc oraz biegunka, której kie miano przeciwciał przeciwko Ascaris skiej ukazują zoonotyczny aspekt inwazji
nie obserwuje się w przebiegu zarażenia suum w przeprowadzonych testach ELI- glist. Zresztą dodatkowych badań wyma-
innymi gatunkami glist u bydła. Do zara- SA. Na jednej z ferm objawy kliniczne gają także obserwacje innych autorów,
70
nr 3/2007 ecznica
DUŻYCH ZWIERZĄT
[ pasożyty ]
ryc. 1 bydło może zarażać się nie tylko T. vitulorum lecz także glistą świńską
i psią, stając się dla nich żywicielem rezerwuarowym
Toxocara vitulorum
Ascaris suum
Toxocara canis
serum of buffalo calves and cows by Western 17. Neves M.F., Starke-Buzetti W.A., Castro
którzy zwracają uwagę w swoich pracach
blotting. Veterinaty Parasitology, 2005, 129, A.M.M.G.: Mast cell and eosinophils in the blo-
na zoonotyczne znaczenie inwazyjnych
119-124. od stream during Toxocara vitulorum infection
larw Toxocara vitulorum w niepasteryzo-
8. G�z Y., Altug N., Y�ksek N., �zkan C.: Pa- of the water buffalo calves (Bubalus bubalis).
wanym mleku krowim.
rasites detected in neonatal and young calves Veterinary Parasitology, 2003, 113, 59-72.
with diarrhea. Bull Vet Inst Pulawy, 2006, 50, 18. Robertson I.D., Thompson R.C.: Enteric
345-348. parasitic zoonoses of domesticated dogs and
Piśmiennictwo
9. Greenway J.A., McCraw B.M.: Ascaris suum cats. Microbes and Infection, 2002, 4, 867-
infection in calves I. Clinical signs. Can. J. 873.
1. Akao N., Ohta N.: Toxocariasis in Japan.
comp. Med., 1970, vol. 34, 227-237. 19. Slifko T.R., Smith H.V., Rose J.B.: Emer-
Parasitology International, 2007, 56, 87-93.
10. Gundłach J.L., Sadzikowski A. B.: Parazy- ging parasite zoonoses associated with water
2. Aragane K., Akao N., Matsuyama T., Sugi-
tologia i parazytozy zwierząt. 2004, PWRiL and food. International Journal for Parasitolo-
ta M., Natsuaki M., Kitada O.: Fever, cough,
Warszawa. gy, 2000, 30, 1379-1393.
and nodules on ankles. The Lancet, 1999, vol.
11. Kerr-Muir M.G.: Toxocara canis and hu- 20. de Souza E.M., Starke-Buzetti W.A., Fer-
354, 1872.
man health. BMJ, 1994, 309, 5-6. reira F.P., Neves M.F., Machado R.Z.: Humoral
3. Aydin A., G�z Y., Y�ksek N., Ayaz E.: Pre-
12. Kwon N.-H., Oh M.-J., Lee S.-P., Lee B.-J., immune response of water buffalo monitored
valence of Toxocara vitulorum in Hakkari
Choi D.-C.: The prevalence and diagnostic va- with three different antigens of Toxocara vitu-
eastern region of Turkey. Bull Vet Inst Pulawy,
lue of toxocariasis in unknown eosinophilia. lorum. Veterinary Parasitology, 2004, 122,
2006, 50, 51-54.
4. Banerjee P.S., Bhatia B.B., Garg S.K.: Com- Ann Hematol, 2006, 85, 233-238. 67-78.
parative evaluation of IHA and CIEP in the dia- 13. Lloyd S.: Seroprevalence of Toxocara ca- 21. Starke W.A., Machado R.Z., Bechara G.H.,
nis in sheep in Wales. Veterinary Parasitolo- Zocoller M.C.: Skin hypersensitivity tests in buf-
gnosis of Toxocara vitulorum in pregnant cows
and buffaloes. Tropical Animal Health and Pro- gy, 2006, 137, 269-272. faloes parasitized with Toxocara vitulorum. Ve-
14. Macpherson C.N.L.: Human behaviour and terinary Parasitology, 1996, 63, 283-290.
duction, 1998, 30 (4), 253-256.
the epidemiology of parasitic zoonoses. Inter- 22. Starke-Buzetti W.A., Machado R.Z., Zocol-
5. Borgsteede F.H., de Leeuw W.A., Dijkstra T.,
Alsma G., de Vries W.: Ascaris suum infection national Journal for Parasitology, 2005, 35, ler-Seno M.C.: An enzyme-linked immunosor-
as a cause of clinical problems in cattle?. Tijd- 1319-1331. bent assay (ELISA) for detection of antibodies
schr Diergeneeskd, 1992, 117 (10), 296-8. 15. Magnaval J.-F., Glickman L.T., Dorchies against Toxocara vitulorum in water buffaloes.
6. Dupouy-Camet J.: Recent advances in the P., Morassin B. : Highlights of human toxoca- Veterinary Parasitology, 2001, 97, 55-64.
knowledge of zoonotic parasitic nematodes riasis. The Korean Journal of Parasitology, 23. Taira K., Saeed I., Permin A., Kapel
in Europe but still a lot of questions!. Nema- 2001, vol. 39, No. 1, 1-11. C.M.O. : Zoonotic risk of Toxocara canis infec-
tode Symposium AFSSA, LERPAZ, JRU BIPAR, 16. Nejsum P. E., Parker D. Jr., Frydenberg J., tion through consumption of pig or poultry vi-
Maisons-Alfort, France, 2004. Roepstorff A., Boes J., Haque R., Astrup I., scera. Veterinary Parasitology, 2004, 121,
7. Ferreira F.P., Starke-Buzetti W.A.: Detection Prag J., Skov SY
rensen U. B.: Ascariasis Is a 115-124.
of antibody to Toxocara vitulorum perienete- Zoonosis in Denmark. J Clin Microbiol. 2005 24. Wells D.L.: Public understanding of toxo-
ric fluid antigens (Pe) in the colostrum and 43, 3, 1142 1148. cariasis. Public Health, 2007, 121, 187-188.
71
ecznica nr 3/2007
DUŻYCH ZWIERZĄT