POLITYKA EKONOMICZNA
Polityka  (z grec. politice) to sztuka rządzenia państwem, polityka państwa.
W kontekście podziału nauk na teoretyczną i praktyczną (stosowaną) polityka
ekonomiczna jest nauką stosowaną, gdyż wykorzystuje efekty nauk teoretycznych
oraz korzysta z wyników badań mikro- i makroekonomicznych. Jest to, więc polityka
zwiÄ…zana z teoriÄ…, z naukÄ… praktycznÄ….
Geneza polityki ekonomicznej.
W strukturze układów odniesienia, przedmiotów zainteresowania nas interesuje skala
makroekonomiczna  polityka sensu stricte  programy partii politycznych i polityka
wewnętrzna władz, instytucji państwowych, gospodarka narodowa.
Przedmiotem PE będzie gospodarka narodowa (GN).
Podmiotem PE będzie rząd, ale też organizacje społeczne, samorządy terytorialne.
Stosunki ekonomiczne  część stosunków społecznych zachodzących w procesie
gospodarowania między ludz
mi za pośrednictwem środków (czynników) produkcji,
które zawsze są określone własnościowo, np. ziemia, kapitał, informacja. Charakter
stosunków jest różny w zależności od formy tych własności (publiczna, prywatna).
Polityka Ekonomiczna  określona działalność Państwa w zakresie następujących
5 punktów:
1) określanie długoterminowych celów gospod
2) Kreowanie mechanizmów gospodarczych
3) Powstawanie i rozwój struktur gospod
4) Kształtowanie reakcji podmiotów gospod
5) Obserwacja efektów i ich konfrontacja z celami
DEFINICJE.
1. wg prof.Seweryna Kruszczyńskiego: Polityka ekonomiczna jest w szerokim
znaczeniu bezpośrednim kierowaniem GN przez państwo lub/i pośrednim jego
oddziaływaniem na funkcjonowanie i rozwój tej gospodarki. (oddziaływanie
przy wykorzystaniu instrumentów ekonomicznych, np. polityka celna, kredyty).
Definicja ta jest stara (pochodzi z lat 60-tych). Zwraca uwagę na to, że:
·ð głównym podmiotem GN podejmujÄ…cy decyzje jest paÅ„stwo, (organy
władzy i administracji centralnej), to władze państwowe sterują gospodarką
narodowÄ…
·ð przedmiotem oddziaÅ‚ywania jest GN,
·ð sposób, forma oddziaÅ‚ywania bezpoÅ›rednia lub/i poÅ›rednia.
Bezpośrednia forma oddziaływania państwa to forma nakazowa, hierarchicznie
podporządkowany układ podmiotów gospodarczych, decyzje podejmowane są z góry
do dołu, samodzielność podmiotów gospodarczych jest niewielka, dysponentem
środków jest państwo, wysoki poziom centralizacji.
Pośrednia  to oddziaływanie, wykorzystanie przez państwo instrumentów
ekonomicznych (środki, parametry, bodz
ce). Pośrednie oddziaływanie państwa
1
reprezentuje system gospodarki rynkowej. Zakłada się, że przedsiębiorstwa są
wolne, robią  co chcą , ale w warunkach konkurencji mamy do czynienia z siłą
oddziaływania pewnych okoliczności.
2. wg O. Langego: Polityka ekonomiczna polega na wykorzystaniu znajomości
praw ekonomicznych do osiągnięcia zamierzonych celów. Sposób działania
polityki ekonomicznej polega na wprowadzaniu do rzeczywistości przyczyn,
które wywołują skutki zgodne z prawami ekonomicznymi stanowiące cele
polityki ekonomicznej.
Polityka ekonomiczna to proces podejmowania racjonalnych decyzji, które muszą
uwzględniać dobrą wiedzę ekonomistów. W obrębie polityki ekonomicznej
wykorzystuje się gotowe prawa ekonomiczne, które się weryfikuje. Prawa
ekonomiczne zawsze wyrażają pewne relacje w gospodarce o charakterze
powtarzającym się. Prawo powinno być obiektywne, jest ono zawsze historyczne tj.
odnosi się do uwarunkowań, które w danej chwili są obiektywne. Każde prawo
ekonomiczne ma charakter przyczynowo-skutkowy. Na bazie prawa możemy poznać
skutek zastosowania prawa. Definicja tama charakter uniwersalistyczny, ma swoje
zastosowanie mikro- i makroekonomiczne.
3. wg B. Winiarskiego: Polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie władz
państwowych na gospodarkę narodową, jej dynamikę i strukturę, na stosunki
ekonomiczne w państwie, na jego relacje gospodarcze z zagranicą. Na kształt
stosunków ekonomicznych ma wpływ dominująca forma własności środków
produkcji.
Mówi ona o podmiocie oddziałującym na GN. Wyszczególnia najważniejsze
dziedziny polityki ekonomicznej państwa:
·ð oddziaÅ‚ywuje na dynamikÄ™ GN i jej strukturÄ™ (polityka wzrostu i rozwoju
gospodarczego, polityka strukturalna),
·ð oddziaÅ‚ywania na ksztaÅ‚towanie stosunków ekonomicznych w paÅ„stwie,
·ð oddziaÅ‚ywanie paÅ„stwa na stosunki gospodarcze z zagranicÄ….
4. wg Baumoll  Chandler: Polityka ekonomiczna stanowi wyraz wyboru
spośród alternatywnych rozwiązań. Sytuacja, z którą mamy do czynienia jest
sytuacjÄ… wyboru (alternatywne dobory danego rozwiÄ…zania).
Pragmatyczne podejście do polityki ekonomicznej  na poziomie państwa, ale też na
poziomie firmy, gospodarstwa domowego. Polityka gospodarcza to sztuka
dokonywania racjonalnych wyborów spośród alternatywnych, najkorzystniejszych w
danych warunkach.
STRUKTURA PODZIAA
U POLITYKI EKONOMICZNEJ.
Klasyfikacja polityki ekonomicznej wg :
1. Kryterium skali (albo układu odniesienia albo zasięgu geografii):
2
·ð makroekonomiczna (paÅ„stwa, instytucji ponadkrajowych) dotyczy
przestrzeni gospodarki państwa, przedmiotem oddziaływania władz
państwowych jest gospodarka, ale polityka ta obejmuje również
gospodarkÄ™ ponadnarodowÄ…
·ð mikroekonomiczna (gospodarstwa domowe, firmy, jednostek spoÅ‚eczno 
gospodarcze, instytucje, samorzÄ…dy)
2. Kryterium instrumentalizacji (z punktu widzenia stosowanych instrumentów,
narzędzi w procesie oddziaływania państwa na gospodarkę):
·ð polityka pieniężna (kredytowa)
·ð polityka budżetowa (w tym podatkowa),
·ð polityka inwestycyjna
·ð polityka zatrudnienia
·ð polityka cenowo - dochodowa
·ð polityka naukowa i innowacyjna
·ð może również polityka handlu zagranicznego i celna, polityka otwartego
rynku polityka rezerw obowiÄ…zkowych
3. Kryterium czasu:
·ð krótkookresowa (do 1 roku; bieżąca) polityka bieżąca mieÅ›ci siÄ™ w skali
czasowej do 1 roku (dzień, tydzień, miesiąc, kwartał,...), mamy tu do
czynienia z politykÄ… stabilizacyjna gospodarki
·ð Å›redniookresowa (zazwyczaj 5  letnia; 3  7 lat) z jednej strony uwzglÄ™dnia
działania stabilizacyjne z drugiej działania dynamiczne co do wzrostu i
rozwoju gospodarczego
·ð dÅ‚ugookresowa (powyżej 10 lat; w zakresie strategicznym) perspektywiczna
(10  15 lat)  dotyczy projekcji i założeń rozwojowych o charakterze
strategicznym, perspektywicznym
4. Kryterium organizacyjne:
·ð polityka wÅ‚adz centralnych
·ð polityka wÅ‚adz terytorialnych
·ð firm
Polityka gospodarcza to nie tylko polityka gospodarcza państwa, nie jest realizowana
tylko w zakresie ustaw władz państwa, także powstaje przez podmioty prowadzące
firmy czy inne organizacje, także gospodarstwa domowe.
5. Kryterium przedmiotowe (rodzajowe):
·ð polityka wzrostu i rozwoju gospodarczego (dynamizacji gospodarki)
·ð polityka strukturalna (np. celna).: rolnictwa, przemysÅ‚u, inwestycyjna, handlu
zagranicznego, współpracy gospodarczej z zagranicą
DOKTRYNY POLITYKI EKONOMICZNEJ.
Przed wyborami pojawiajÄ… siÄ™ propozycje, np. wyeliminowanie polityki sensu stricte
na politykę gospodarczą. Jest to nie do zrealizowania. Kształt polityki, którą kreuje
władza determinuje kształt polityki gospodarczej.
3
Doktryna  zbiór uporządkowanych założeń, twierdzeń i poglądów na temat
określonej dziedziny wiedzy, działalności. Doktryny reprezentują zazwyczaj w sposób
całościowy poglądy i koncepcje grup społecznych reprezentowane przez partie i
ugrupowania polityczne i społeczne o charakterze religijnym i inne grupy społeczne;
reprezentowane doktryny, których celem jest inna płaszczyzna życia społecznego,
np. nie polityczni, ale zainteresowani ochroną środowiska, ugrupowania o strukturze
seksualnej. Na doktrynę może składać się szereg założeń i dorobek nauki. np.
doktryna kościoła.
Trzy kryteria pozwalające na dokonanie analizy porównawczej istniejących doktryn:
1) Stosunek do własności
2) Stosunek do interwencjonalizmu państwowego
3) Stosunek do rozwiązywania problemów typu socjalnego (zabezpieczenia
socjalnego społeczeństwa
Najczęściej wyraz stosunku danej partii do tych trzech kryteriów znajduje się w ich
programie.
Rodzaje doktryn:
1. doktryna socjaldemokratyczna  (SLD, Supl, Unia Pracy); jest doktrynÄ…,
która stanowi doktrynę dominującą w układzie europejskim, co ma
odzwierciedlenie we wspólnej polityce UE, co wynika z charakteru i struktury
układu politycznego. Przeciętny stosunek do własności, tj. równorzędne
traktowanie sektora prywatnego. Nie traktuje ona, określa uprzywilejowania do
określonego typu własności. Zauważa się prawidłowość, że skłaniają się do tej
własności, która jest lepsza z punktu widzenia interesu społecznego. Ujęcie
krótkookresowe i doraz
ne. Dominacja partii socjaldemokratycznych.
Pozytywny stosunek do interwencjonalizmu państwowego  istotna rola państwa w
życiu społeczno-gospodarczym. Poparcie dla aktywnej roli państwa, zwłaszcza
dziedzin o charakterze strategicznym. W rozwiązaniach występuje kreacja istotnej
roli państwa. To aktywna, niezastąpiona rola państwa w pewnych dziedzinach stricte
ekonomicznych czy społecznych.
Rozwiązanie problemu socjalno społecznego - traktowanie instytucji państwowych
jako organu opiekuńczego w stosunku do problemów typu społecznego. Partia
powinna zabezpieczyć potrzeby społeczne.
2. doktryna liberalna  (PO) są to partie bardzo zróżnicowane, wiążą się z silna
pozycją państwa. Liberaliści w ujęciu monetarystycznym -  lepszy stosunek
państwa w stosunku do gospodarki mówi, że państwo powinno mieć
ograniczoną, słabnącą rolę z pkt. widzenia długookresowego punktu
celowego.
Stosunek do własności  z pkt. widzenia efektywna własność prywatna powinna być
własnością dominującą.
4
Stosunek do interwencjonalizmu państwowego  są liberałowie, którzy reprezentują
teorie Keynsa, która zakłada aktywną działalność państwa na rzecz stabilizacji
koniunktury; mamy do czynienia z koniecznÄ… aktywnÄ… formÄ….
Stosunek do spraw socjalnych  ostrożne podejście, które nie jest jednoznaczne. Z
jednej strony  ograniczenie roli państwa i szukanie rozwiązań na innej płaszczyz
nie
(np. sponsoring grup religijnych), zdobywanie wiedzy prowadzÄ…cej do rozwiÄ…zywania
problemów socjalnych na własną rękę, np. formy sponsoringu społecznego.
3. doktryna konserwatywna - utożsamiana ze skrajnym konserwatywnym
ujęciem. Gloryfikacja własności prywatnej  własność prywatna, to
podstawowa forma municypalna, zaś własność państwowa jest
neutralizowana. Ich zdaniem gospodarka powinna bazować na
autonomicznych stabilizatorach.
Stosunek do interwencjonalizmu państwowego  państwo pełni skrajną funkcję
eliminacji podatków, opiekę mają sprawować grupy społeczne, kościelne.
Stosunek do zabezpieczeń społecznych  ważny jest tu sponsoring prywatny
(różnych firm), nie zależnie od państwa, brak pomocy państwowej.
4. doktryna społeczna, nauka kościoła katolickiego  (wyrażona w 2
encyklikach papieskich Jana Pawła II)  jest to doktryna idealistyczna.
Założeniem jest upodmiotowienie pracownika najemnego (pracownik będzie w pracy
godziwie traktowany). Drugim założeniem jest to, że pracownik najemny w ujęciu
dochodowym powinien być traktowany w taki sposób, aby zapewnić jemu godny
poziom życia. Ta doktryna jest kombinacją rozwiązań socjaldemokratycznych i
konserwatywnych.
Stosunek do własności  apoteoza własności prywatnej jako własności naturalnej,
przy uznaniu jednocześnie własności państwowej, pozytywny stosunek do roli
państwa. Własność prywatna to własność nadrzędna.
Stosunek do zabezpieczeń społecznych  zawsze zabezpieczane są potrzeby
najbardziej potrzebujÄ…cych.
5. doktryna komunistyczna (Korea pn., kraje afrykańskie, Chiny, Kuba,
Wietnam)  jest ona istotna w ujęciu historycznym.
Stosunek do własności  apoteoza własności państwowej.
Stosunek do instytucji państwa  dominująca rola państwa w gospodarce, ale nie
można jej utożsamiać z interwencjonalizmem państwa. Państwo kształtuje wszystko,
całokształt stosunków społeczno  gospodarczych.
Zabezpieczenie potrzeb socjalnych  próbowano wprowadzić pewne elementy
odpłatności, częściowej odpłatności, ale nie zdało to egzaminu. Aktywny stosunek
państwa, lecz człowieka traktowano przedmiotowo.
5
 Socjaldemokratyczna Liberalna Konserwatywna Kościół katolicki Komunistyczna
Prywatna i publiczna Prywatna Prywatna Prywatna- Apoteoza wł.
Własność dominuje dominuje naturalna + Państwowej
państwowa
Interwencja Aktywna rola państwa Keynsiści - Negowanie Naturalna gospod. Państwo kieruje
(dziedziny strategiczne) aktywna interwencji tylko w rynkowa wszystkim
Monetaryści niektórych
 słabnąca dziedzinach
rola
państwa
Opieka Państwo - opiekun Sponsoring Każdy jest Upodmiotowienie Aktywny
społeczna społeczny kowalem swojego człowieka stosunek
grup losu państwa
religijnych
Kształt polityki ekonomicznej każdego państwa (niezależnie od ustroju) jest
uzależniony od okoliczności, które umożliwiają taki lub inny kształt funkcjonowania
gospodarki.
UWARUNKOWANIA POLITYKI EKONOMICZNEJ W MAKROEKONOMICZNYM
WYDANIU.
1. Uwarunkowania ustrojowo-systemowe: odnotowywane sÄ… w
najważniejszych aktach decyzyjnych państwa(konstytucja, ustawy, uchwały,
dekrety). Konstytucja zawiera podstawowe informacje dotyczÄ…ce ustroju w
państwie. W Polsce mamy społeczną gospodarkę rynkową, której towarzyszy
interwencja państwa w zakresie zabezpieczania potrzeb społecznych;
państwo spełnia rolę opiekuna. Rozwiązania ustrojowe to zapisy dotyczące
trójwładzy i podziału władzy na ustawodawczą, wykonawcza i sądowniczą
oraz wyodrębnienie czwartej władzy jaką są informacje medialne. Znajduje się
tutaj pluralizm państwowy, podział na partie. Podział władzy na konkretne
instytucje rzÄ…du, parlamentu, ministerstw jest to kwestia kompetencji instytucji
centralnych. To kwestia powiązań instytucji państwowych, podział
wykonywania zadań, stopień niskiej lub wysokiej centralizacji. To struktura
przestrzenna, administracyjna gospodarki narodowej. Poszczególne jednostki
administracyjne są zapisane w ustawach w danym czasie i ma to wpływ na
decentralizację, na panujący ustrój, podział i strukturę władzy, kompetencje
władzy, za demokratyzację stosunków w państwie.
a. Funkcjonujący ustrój polityczno-społeczny  uwarunkowany w sposób
podstawowy poprzez przyjętą dominację wartości i obowiązującą
doktrynÄ™ polityki
b. Istniejące struktury państwowo administracyjne i społeczne
c. RozwiÄ…zania instytucjonalno systemowe w gospodarce  dokonujÄ…ce
siÄ™ zmiany na poziomie gospodarki narodowej; wzrost poziomu
decentralizacji państwa
2. Uwarunkowania zewnętrzne: każde państwo jest systemem otwartym i może
być traktowane jako swoisty system, choć system gospodarki narodowej jest
podsystemem gospodarki światowej. Wyjaśnić i podać przypadki na rzecz
autarkii (odizolowania danego państwa od systemów zewnętrznych;
samoistna, własna izolacja lub izolacja narzucona, np. Kuba).
6
a. Międzynarodowa sytuacja polityczna, stosunki z sąsiadami  analiza ta
może być dokonywana tylko na podstawie sytuacji obecnej.
Uwarunkowanie to jest bardzo zmienne, występują ciążenia, trendy
polityczne. Posługując się analizą SWOT sytuacja międzynarodowa ma
słabe i mocne strony, daje szanse, ale również stwarza zagrożenia. Do
negatywnych kwestii należy ciągłe zagrożenie świata terroryzmem oraz
podział świata na północ i południe (czyli bogatych i biednych). Do
mocnych stron można zaliczyć łączenie się pozytywów globalizmu, co
daje możliwość uzyskania szybko informacji, co przyspiesza reakcje,
występuje dużo instytucji zabezpieczających system gospodarczy
świata, także sytuację polityczną. Stosunki z sąsiadami  sytuacje
związane z transgranicznością mają swoją miarę, można je oceniać
wielkością ogrodów handlowych, ale jest wiele czynników
niemierzalnych, np. kontaktów międzyludzkich, stosunków między
danymi narodowościami, stosunków między ludz
mi z różnych regionów.
Stosunki te są pozytywne, choć zróżnicowane (Polityka z 03.III.2004 r.
 Stosunki Polaków i Rosjan). Stosunki te mogą być oficjalnie
pozytywne, ale w perspektywie czasu mogą mieć charakter wzajemnej
niechęci. Występuje konkurencja między danymi państwami, np.
problem Konstytucji Europejskiej (Nicea), problem uczestnictwa Polski
w konflikcie irackim.
b. Przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych,
militarnych, gospodarczych  odkąd Polska została członkiem
stowarzyszenia z EWG państw kandydujących w 1993 r. (podpisała
dokument o charakterze akcesyjnym) musiała uwzględniać zmiany
zawarte w warunkach akcesji. Przynależność do ugrupowań militarnych
(patrz OFFSET), wiąże się to np. z zakupem samolotów bądz
innych
materiałów zbrojeniowych.
c. Międzynarodowe sytuacje gospodarcze  w jaki sposób odnosimy się w
stosunku do zjawisk gospodarczych całego świata, do występującego
etapu koniunktury w gospodarce światowej. Uwarunkowania te ciągle
się zmieniają, jest natłok informacji coraz to nowszych. Od końca lat 70-
tych obserwujemy spłaszczenie cyklu koniunkturalnego do dwóch faz
(rozkwitu i kryzysu) bez występowania faz pośrednich, które pozwalają
w łagodny sposób przejść z jednej fazy w drugą. Międzynarodowa
sytuacja gospodarcza ma bezpośredni wpływ na stosunki gospodarcze
małych państwa w odniesieniu do tych wielkich, gospodarczo
rozwiniętych. Relacje te mają wpływ na kształt polityki ekonomicznej.
d. Warunki wymiany (terms of trade)  to bardzo ważny wskaz
nik
ilustrujący relacje pomiędzy cenami towarów importowanych bądz

eksportowanych (korzystnie gdy wzrost cen towarów importowanych
jest > od wzrostu cen towarów eksportowanych). Analiza taka wskazuje
organom właściwy kierunek działań, np. zwiększenie eksportu poprzez
dofinansowanie danej dziedziny, bÄ…dz
też, np. obniżenie podatków. W
warunkach polskich zadanie podniesienia konkurencyjności gospodarki
polskiej jest głównym celem polityki strukturalnej państwa.
7
3. Uwarunkowania wewnętrzne: składa się na nie wiedza z wielu przedmiotów.
Podstawowym rodzajem okoliczności oddziaływania na stan polskiej
gospodarki jest stan i struktura zasobów.
P`=ð f (N, M, L)
gdzie:
P` - potencjalne możliwości gospodarki narodowej,
N - zasoby przyrodnicze, naturalne,
M - zasoby majÄ…tkowe,
L - zasoby ludnościowe.
a. Stan i struktura zasobów
·ð przyrodniczych  należy traktować je w sposób bardzo szeroki, gdyż
nie są to tylko zasoby surowców mineralnych (miedz
, żelazo, siarka
ropa). Zasoby przyrodnicze to m.in. obszar kraju (duży, mały),
urozmaiconość przestrzeni geograficzno-gospodarczej (kraj
równinny, górzysty, dostęp do morza, cieki wodne, woda o wysokich
parametrach jakościowych i ilościowych, zasoby wód głębinowych),
położenie danego obszaru w kontekście położenia geopolitycznego
oraz tranzytowego (Polska jest klasycznym tranzytowym krajem,
znajduje siÄ™ w centrum Europy Åšrodkowo-Wschodniej, w okresie
wojennym przez Polskę przechodziły liczne szlaki handlowe).
Szeroko pojęte zasoby naturalne stanowią istotny składnik
bogactwa narodowego.
·ð ludzkich  z punktu widzenia iloÅ›ci i struktury (aspektjakoÅ›ciowy);
obecnie w Polsce występuje korzystna struktura demograficzna ze
względu na wiek ludności oraz liczbę osób wchodzących w wiek
produkcyjny. Rozpatrując w długim okresie zauważamy, że ludność
Polski się zmniejsza, a społeczeństwo się starzeje. Niż
demograficzny ma związek z migracją ludności, można powiedzieć,
że w Polsce będą występować procesy wyrównawcze wynikające z
migracji ludzi z zagranicy do Polski.
·ð majÄ…tkowych  to stan i struktura majÄ…tku trwaÅ‚ego funkcjonujÄ…cego
w postaci zakładów pracy, charakter infrastruktury dróg i autostrad,
ciągów kanalizacyjnych), a także majątek trwały przedsiębiorstwa.
Występuje duże zróżnicowanie co do jego nowoczesności, jakości
oraz czy odpowiada on światowym standardom. Pozytywnym
miernikiem nowoczesności gospodarczej jest udział sektora usług w
tworzeniu PKB i w zatrudnieniu, im wyższy tym wyższy poziom
nowoczesności. W zależności od dziedziny, sektora, sekcji EKD
występuje duże zróżnicowanie co do poziomu nowoczesności,
nawet występuje przestrzenne zróżnicowanie poziomu majątku
trwałego.
b. Zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów  cały kształt
wspólnej polityki regionalnej UE w stosunku do regionów ma na celu
łagodzenie nierówności w rozwoju poszczególnych regionów. W UE
8
mamy do czynienia z krajami biednymi i bogatymi, a w skali kraju
występują regiony bogatsze i biedniejsze. W każdym państwie działanie
polityki regionalnej skupia się na zrównoważeniu określonych regionów,
ma to wpływ na politykę gospodarczą danego kraju.
c. Wewnętrzna sytuacja polityczna  ma wpływ na kształtowanie polityki
gospodarczej całego kraju. Wraz ze zmianą sytuacji politycznej
następuje najczęściej zmiana polityki gospodarczej kraju.
d. Stosunki narodowościowe  w Polsce nie prowadzi to do większych
perturbacji. W Polsce mniejszości narodowych nie jest stosunkowo
dużo. Jedyne konflikty wiążą się z polskimi Romami (tj. w Czechach, na
SÅ‚owacji).
e. Stosunek społeczeństwa do władzy  obserwujemy zróżnicowany
stosunek do władzy w zależności od tego pod jakim zaborem dany
region się znajdował. Wielkopolanie mają pozytywny stosunek (zabór
pruski)). Stosunkowo luz
ny, brak jednoznacznego popierania w zaborze
austriackim. Najbardziej negatywne nastawienie do władzy w byłym
zaborze rosyjskim. W zależności od środowiska, które znajduje się w
opozycji, władza zachowuje się różnie.
f. Układ sił politycznych w kraju.
CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ.
Poziom ingerencji państwa w gospodarkę narodową można wyznaczyć za pomocą
celów oraz natężenia tych celów. Jedną z przyczyn ingerencji państwa był
maltuzjanizm (likwidacja nadwyżek żywnościowych zbóż, np. w oceanach), co
wiązało się z marnotrawstwem, a ze strony marksistów konieczna była interwencja
państwa. Innymi przyczynami są nierówności społeczne.
Cele polityki gospodarczej:
I. Generalne:
·ð suwerenność narodowa
·ð sprawiedliwość
·ð postÄ™p spoÅ‚eczeÅ„stwa
·ð gwarantowanie praw czÅ‚owieka
·ð podziaÅ‚ wÅ‚adzy
II. Ustrojowo  systemowe i polityczne sÄ… uwarunkowane zapisami ustaw o
charakterze ustrojowym, umacnianie istniejącego ustroju społeczno 
gospodarczego i zapewnienie jego dalszej ewolucji.
III. Ekonomiczne  oddziaływanie państwa na gospodarkę państwa.
Są one ważne, ale równorzędne w stosunku do pozostałych (cele te warunkują się) :
·ð pomnażanie bogactwa kraju
·ð powiÄ™kszanie dobrobytu spoÅ‚ecznego
·ð efektywne wykorzystanie zasobów, wzrost gospodarczy
·ð przemiany strukturalne
9
·ð wzrost przedsiÄ™biorczoÅ›ci
·ð równowaga gospodarcza
·ð wzrost udziaÅ‚u w miÄ™dzynarodowym podziale pracy
IV. Społeczne (kontrowersyjne):
·ð sprawiedliwy podziaÅ‚ dochodu,
·ð gwarantowane zatrudnienie (peÅ‚ne),
·ð wyrównane szanse awansu,
·ð dostÄ™p do dóbr kultury i oÅ›wiaty,
·ð zapewnienie ochrony zdrowia,
·ð zabezpieczenie spoÅ‚eczne.
W warunkach gospodarki rynkowej zakłada się zróżnicowanie dochodów w
poszczególnych grupach zawodowych. Jednak należy dążyć do takiej struktury
dochodów, która jest powszechnie akceptowana  cel główny. Pełne zatrudnienie w
warunkach gospodarki rynkowej zawiera siÄ™ w tzw. naturalnym bezrobociu
sięgającym 4-5%.
V. Ekologiczne  należą do grupy współczesnych celów polityki gospodarczej
(początek lat 80). Cele te w krajach UE zostały włączone do celów polityki
strukturalnej, regionalnej. Pojawił się tu rozwój zrównoważony, ekorozwój.
·ð ochrona i rekultywacja Å›rodowiska naturalnego
·ð regulacja
VI. Obronno  militarne  pozostajÄ… w zwiÄ…zku z celami generalnymi w
odniesieniu do suwerenności narodowej. Obserwuje się tendencje rozbrojenia
narodowego w okresie długim. W warunkach polskiej gospodarki wymogi
koniecznej restrukturyzacji armi wynikają z dostosowań jej do wymogów
NATO.
·ð powiÄ™kszanie potencjaÅ‚u gaÅ‚Ä™zi o znaczeniu obronnym,
·ð zapewnienie rezerw w zakresie obronnoÅ›ci kraju.
Druga grupa celów stanowi uzupełnienie do pierwszego podziału:
I. Konkurencyjne  relacje konkurencyjne:
Zawierające się pomiędzy:
1. pełnym zatrudnieniem, stabilizacją cen i równowagą bilansu płatniczego
(trójkąt),
2. pełnym zatrudnieniem, stabilizacją cen, równowagą bilansu płatniczego i
wzrostem gospodarczym (czworokÄ…t),
3. pełnym zatrudnieniem, stabilizacją cen, równowagą bilansu płatniczego
wzrostem gospodarczym i sprawiedliwością w podziale dochodów i
majątku (pięciokąt).
II. Neutralne  samoistnie dany cel nie wpływa na realizację pozostałych celów.
III. Komplementarne  wzajemne uzupełnianie celów, np. zmiany
restrukturyzacyjne doprowadzają do łagodzenia skutków bezrobocia.
10
Podział ten ma charakter umowny (porządkuje rolę celów polityki ekonomicznej).
Cele mogą być określane na poziomie krótkookresowym lub długookresowym o
charakterze strat, ale nie mogą być one uzależnione od cyklu koniunkturalnego oraz
zmian władz politycznych.
INSTRUMENTY POLITYKI EKONOMICZNEJ.
Jest wiele instrumentów, środków, mechanizmów, które państwo wykorzystuje do
kształtowani polityki ekonomicznej
W ramach mechanizmów występują dziedziny polityki gospodarczej z punktu
widzenia instrumentów. Poza pojęciem instrumentu występuje środek realizacji,
narzędzie. W ramach mechanizmu mamy do czynienia ze środkami.
Z punktu widzenia siły oddziaływania do najistotniejszych narzędzi należą:
·ð Polityka monetarystyczna (pieniężno-kredytowa)  instrumenty wchodzÄ…ce
w jej zakres dotyczą funkcji BC, roli i podstawowych celów Rady Polityki
Pieniężnej (od emisji pieniądza do operacji otwartego rynku), regulowanie
podaży pieniądza, stopy procentowej, kursu walutowego, polityka rezerw
obowiÄ…zkowych
·ð Polityka budżetowa pozostaje w oddziaÅ‚ywaniu rzÄ…du, finansowanie deficytu
= zaciąganie długu publicznego.
Instrumenty wykorzystywane w obrębie poszczególnych dziedzin polityki
ekonomicznej państwa:
·ð Polityka stosunków gospodarczych z zagranicÄ… obejmuje handel
zagraniczny, system ceł (subwencje, dotacje, opłaty wyrównawcze), limity w
zakresie struktury importu i eksportu,
·ð Polityka regionalna (przestrzenna)  plany zagospodarowania
przestrzennego w skali kraju, regionu, gmin,
·ð Polityka transportu  wysokoÅ›c obciążeÅ„ na osi pojazdów
·ð Polityka socjalna  wysokość zasiÅ‚ku socjalnego
·ð Planowanie indykatywne  planowanie w skali gospodarki narodowej
(makroekonomiczne), jest swego rodzaju odwrotność do planowania
dyrektywnego (scentralizowanego), planowanie indykatywne polega na
oddziaływaniu na procesy społeczno  gospodarcze w makroskali, to
planowanie informujÄ…ce, szacujÄ…ce, skierowane do wszystkich przez rzÄ…d
(Ministerstwo Finansów, wyspecjalizowane ministerstwo). Przykładem jest
ustawa budżetowa.
Instrumenty wynikające z ustaleń prawnych, mających charakter ustaw:
·ð Ustawodawstwo antymonopolowe
·ð Prawa broniÄ…ce konsumenta
Państwo wykorzystuje również jako instrument lobbing (grupy nacisku)
Można wyróżnić formułę państwa w ramach interwencjonizmu:
1. Lobbing związkowy  współdziałanie, współgranie rządu w stosunku do
silnych związków zawodowych, zapewnia spokój społeczny. Występuje to
wtedy, gdy u steru rządów występuje taki ustrój partyjny
11
(socjaldemokratyczny), który taką akceptację przyjmuje. Jest on bardzo często
spotykany, np. w Niemczech.
2. Lobbing zawodowy  wiąże się z siłą oddziaływania wielkich podmiotów
gospodarczych, z wielkimi firmami, np. budowy przedsiębiorstw realizujących
rządowe zamówienia na broń. Ma on miejsce głównie w Ameryce Północnej,
Japonii.
3. Oddziaływanie państwa na procesy ekonomiczne, ale wywołujące określone
reakcje społeczeństwa, które są zgodne z celami realizowanymi przez rząd,
np. zagrożenia militarne.
GOSPODARKA NARODOWA.
Gospodarka narodowa - na nią składają się zasoby majątkowe, naturalne, ludzkie,
istniejące i potencjalne. Jest podmiotem gospodarki światowej. Wbrew pozorom
reprezentuje poziom ogólności, ograniczona granicami, na której pracują
mieszkańcy, na tej powierzchni jest lokalizacja infrastruktury stanowiącej majątek
trwały kraju. Gospodarka narodowa jest kategorią bardzo złożoną, jest bardzo
złożony system społeczno  gospodarczy, jest kategorią abstrakcyjną.
Podejście systemowe GN polega na potraktowaniu jej jako systemu społeczno 
gospodarczego, który składa się z podsystemów określanych jako ogniwa, części
GN. Przyjmując założenie, że GN jest złożonym systemem, trzeba zauważyć, że
między podsystemami występują powiązania: jednostronne i dwustronne (układ
komponentów, między którymi występują zależności oraz układ elementów
składowych w stosunku do całości). Zależności te są kategorią struktury GN.
AUTARKIA  to co określane stanem gospodarki samowystarczalnej, samodzielnej,
jest odizolowana od reszty świata np. Korea.
Ujęcie syntetyczne gospodarki narodowej z punktu widzenia potencjału, jaki
reprezentuje
Gospodarka narodowa jako równanie bilansowe : P = f(N,L,M)
j=ðm
i=ðm
åðPij +ð Cij =ð åðPij +ð Cij
i=ðn j=ðn
wzór ten odpowiada gospodarce, która jest agregatem z n gałęzi w m regionów.
Gałęzie i regiony składają się z P  indywidualne i zespołowe gospodarstwa
zarobkowe i C  gospodarstwa konsumpcyjne.
Równanie to wykorzystywane było do obliczeń relacji w gospodarce (w skali makro i
nie tylko)
Mierniki stosowane do analizy GN i relacje miedzy nimi:
1. PKB - wzrost PKB wpływa na rozmiar majątku narodowego
2. MajÄ…tek narodowy - zasoby istniejÄ…cego zainwestowania reprezentowanego
przez zasoby infrastruktury technicznej i społecznej. Są to zasoby pozostające
materialnie w gospodarstwach domowych. SÄ… to zasoby wypracowane
historyczni i wzbogacone o przyrosty PKB
3. Bogactwo narodowe - kategoria najszersza wartościowo, obejmuje zasoby
majątku narodowego oraz zasoby naturalne (położenie geograficzne kraju)
12
4. Poziom płac realnych
5. Stopa inwestycji
6. Stopa konsumpcji
7. Społeczna wydajność pracy
8. Wskaz
nik pracochłonności
9. Współczynniki kapitałochłonności
PODSTAWOWE MIERNIKI GN
Budżet państwa  tam spotykamy się z miernikami
Do przypomnienia:
üð PKB, PKN, DN,
üð Inflacja,
üð Stopa bezrobocia,
üð Poziom pÅ‚acy realnej,
üð Poziom spoÅ‚ecznej wydajnoÅ›ci pracy,
üð Poziom pracochÅ‚onnoÅ›ci,
üð Stopa inwestycji,
üð Wielkość eksportu,
üð Poziom dÅ‚ugu publicznego,
üð Wskaz
nik kapitałochłonności.
Poziom inflacji, bezrobocia, wzrostu społecznej wydajności pracy, długu publicznego,
itd. SÄ… to wskaz
niki, które odnoszą się do skali makroekonomicznej.
Nowe kategorie ekonomiczne:
·ð PKB  podstawowe z
ródło za pomocą którego można rozwijać gospodarkę oraz
zapewnić konsumpcję, wartość dóbr i usług wytworzonych w ciągu roku, za
pomocą PKB oceniamy potencjał i trendy, które kojarzą się z daną gospodarką.
!!!(znać kształtowanie się - rok temu, teraz i przewidywane)
PKB
PKB
bogactwo
narodowe
MN
Mn (majÄ…tek narodowy)
BN
Dwie nowe kategorie :
MAJ
TEK NARODOWY  zasilany przez wzrost PKB
Kategoria historyczna
Historycznie ukształtowany zasób majątku trwałego funkcjonującego gospodarce,
zasoby infrastruktury technicznej, społecznej, zasoby majątku trwałego
funkcjonujÄ…cego w gospodarstwach domowych (ruiny zamku Chojnik  tak, ruiny nie
wykorzystywane gdzieś tam w polu  tak, bo jest to potencjał do wykorzystania)
13
BOGACTWO NARODOWE  kategoria wartościowa, szeroko pojęte zasoby
naturalne
m.in.: położenie geopolityczne, położenie o charakterze tranzytowym, ukształtowanie
powierzchni, surowce mineralne, dostęp do morza, ilość i czystość wód, czystość
powietrza, ochrona środowiska&
BN ma znaczenie poznawcze i praktyczne wykorzystanie
Struktura budowy gospodarki narodowej.
Przekształcenia strukturalne są to zmiany dokonujące się w układach
strukturalnych, są przejawem postępu, rozwoju.
Struktura jest to całość składająca się z elementów (komponentów), między którymi
zachodzą określone relacje o różnym charakterze oraz między nimi a całością,
całość ta może być systemem.
Proces przekształceń w obrębie danej struktury to restrukturyzacja.
Przekrój gospodarki narodowej:
Przekrój strukturalny (układ strukturalny) jest to zbiór elementów gospodarki
narodowej uporządkowany według określonych zasad ich wyodrębnienia i
grupowania oraz zespół relacji przedstawiających udziały tych elementów w całym
zbiorze (składowe, które wchodzą w obręb poszczególnych układów strukturalnych).
Zmiana struktury  restrukturyzacja, polityka strukturalna
Podstawowe układy:
·ð UkÅ‚ad rodzajowy (przedmiotowy) (co?)
Wyróżnia ujmowane rodzaje działalności gospodarczej i prezentuje relacje między
nimi a całością działalności gospodarczej w kraju.
·ð Historycznie, ale ciÄ…gle w praktyce pokutujÄ… taki kategorie jak gaÅ‚Ä™zie, branże,
działy. Jest to poziom strukturalny, który obowiązywał w ubiegłym systemie
(dwie sfery, następnie działy GN: produkcyjne lub nieprodukcyjne). Niektóre
działy składały się z gałęzi np. przemysł (około 27 gałęzi), niektóre gałęzie
dzieliły się na branże, np. gałąz
środków transportu dzieliła się na transport
rzeczny, lÄ…dowy. Obecnie obowiÄ…zuje klasyfikacja o charakterze europejskim.
Na szczycie znajduje się sektor działalności rodzajowej (nie wolno utożsamiać
go z sektorami własnościowymi).
·ð Jaki jest przedmiot dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarki w obrÄ™bie GN?
·ð Jakie rodzaje dziaÅ‚alnoÅ›ci wystÄ™pujÄ… w GN?
Podstawowymi sektorami sÄ…:
1. produkcja pierwotna (działalność pierwotna)  sektor i działalność
najbliższa przyrodzie, w stosunku, do której mamy do czynienia z bliskim
kontaktem z naturą, np. do sekcji zaliczamy: rybołówstwo, rolnictwo
produkcji zwierzęcej bez aspektu przetwórczego,
2. przetwórstwo  składa się z szeregu sekcji, np. rolnictwo przetwórcze,
budownictwo, transport,
3. usługi  sektor ten składa się z największej liczby sekcji, np. L 
administracja publiczna i obrona narodowa, M  edukacja, P 
gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, Q  organizacje i
zespoły międzynarodowe, I  pośrednictwo finansowe.
Obecnie dzielimy na sektory (3), sekcje (17) (wg EKD  europejska klasyfikacja
działalności gospodarczej), sekcje dzielą się na tysiące rodzajów działalności,
·ð Sektory (3):
I.  działalność pierwotna,
14
II.  działalność przetworzona,
III.  usługi
·ð sekcje (17):
a. rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo,
b. rybołówstwo i rybactwo,
m. edukacja,
q. organizacje i zespoły międzynarodowe
sekcji jest 17: od a do q i te sekcje dzielą się na konkretne rodzaje działalności.
Ostatnim elementem podziałowym w ramach sekcji są konkretne rodzaje działalności
gospodarczej, szczegółowe ujęcie różnych funkcji.
·ð UkÅ‚ad podmiotowo  instytucjonalno  wÅ‚asnoÅ›ciowy (kto?)
Występuje ogromna ilość podmiotów Gospodarki Narodowej, które reprezentują
różne funkcje, w systemie komunistycznym była ona kierowana odgórnie. Obecnie
podmiotów gospodarczych jest ok. 2 mln (w sektorze prywatnym). Na każdym
szczeblu występuje element własnościowy. Instytucje - kojarzone są ze sferą
infrastruktury politycznej, społecznej (ministerstwa, szkoły).
1. Podmioty o charakterze centralnym (instytucje)  zasięgiem oddziaływania
obejmują cały kraj, najczęściej są zlokalizowane w stolicy, np. Parlament,
Rada Ministrów (ministerstwo, centralne urzędy, centralne komitety), Bank
Centralny, GUS.
W starym systemie kategoria instytucji była nadrzędna nad podmiotami
podstawowymi.
2. Podmioty podstawowe  to jednostki gospodarcze dominujące ilościowo. Będą
to:
a. Jednostki gospodarcze reprezentujÄ…ce systemy organizacji i
umiejscowienia prawnego (mała spółka akcyjna i wielki koncern, mały
zakład rzemieślniczy i duże przedsiębiorstwo państwowe, zakład
spółdzielczy).
b. Urzędy (od wojewody do sołtysa).
c. Banki komercyjne.
3. Podmioty pomocniczo  uzupełniające  wypełniają luki, wiąże się ze
specyfiką grupy podmiotów, które warto wyselekcjonować z ogółu podmiotów.
a. Podmioty sÄ…downictwa gospodarczego (sady pracy)
b. Jednostki statystyczne ( od GUS-u do Regionalnych Urzędów
Statystycznych)
c. Nasz wydział.
·ð UkÅ‚ad przestrzenny (gdzie?) gdzie sÄ… rozmieszczone te instytucje?
Przestrzeń dzielimy na geograficzną i ekonomiczną. W ramach przestrzeni
funkcjonują różne jednostki. Dla różnych celów, według różnych kryteriów możemy
dzielić przestrzeń.
Podstawowym podziałem jest podział administracyjny (województwa, powiaty, gminy)
(podział 3-stopniowy).
Dzięki tym trzem układom możemy odpowiedni przedmiot zaklasyfikować do
konkretnych kategorii.
Przykład 1.
Wydział Gospodarki i Turystyki Regionalnej w Jeleniej Górze. Układ sektorów  III;
sekcja - m; układ podmiotowo-instytucjonalny. Jako uczelnia jest dofinansowywani z
budżetu centralnego, ale AE we Wrocławiu nie jest centralną, zatem jest podstawową
15
jednostką związaną z państwową formą własności; układ przestrzenny 
województwo dolnośląskie, gmina  Jelenia Góra.
PLANOWANIE makroekonomiczne (Planowanie GN)
Planowanie - jest pracą twórczą, koncepcyjną, jest pracą złożoną. Jest to proces
podejmowania decyzji, na który składa się zebranie informacji, przetworzenie ich w
decyzjÄ™ planistycznÄ….
Postępowanie racjonalne  takie, które wykorzystuje plany
Plan  decyzja na temat działania gospodarczego w bliższej lub dalszej przyszłości
Plan gospodarczy  zespół skwantyfikowanych (wielkości, liczby) decyzji
ostatecznych, zharmonizowanych ze sobÄ… i odnoszÄ…cych siÄ™ do pewnego odcinka
czasu. Wewnętrznie spójny  cele i środki na ich realizacje.
Plany gospodarcze powinny korespondować z planowaniem przestrzeni
gospodarczej  dualizm planowania.
Układem odniesienia dla planowania gospodarczego jest planowanie na poziomie
przedsiębiorstw, instytucji. Interesuje nas planowanie makroekonomiczne w sklai
krajowej.
Na poziomie planowania makroekonomicznego dominujÄ…cÄ… rolÄ™ odgrywa Centrum
Studiów Strategicznych (powstało z Centralnego Urzędu Planowania)  opracowuje
projekty, strategiczne rozwiÄ…zania.
Podmioty opracowujące plan : Minister Finansów, Minister gospodarki.
Na poziomie regionu/lokalnym różne instytucje opracowują plany: urzędy
wojewódzkie, urzędy miasta  wydziały rozwoju gospodarczego.
Horyzont czasowy - rok docelowy na osi czasu.
Okres planu - odcinek czasu zawarty między punktem wyjściowym a horyzontem
czasowym.
Każdy plan gospodarczy reprezentuje pewne cechy: pole, zakresy, intensywność.
Pole planu - zakres merytoryczny planu oraz jego zasięg przestrzenny (treść i czego
dotyczy przestrzeń): pole maksymalne - w zakresie gospodarki narodowej planem
maksymalnym jest budżet, pole minimalne.
Zakres planu - ilość zmiennych o różnym charakterze, które wchodzą w plan, jego
szczegółowość: zmienne objaśniające, zmienne objaśniane, zmienne planistyczne
itp.
Im większe pole planu tym zakres powinien być niższy - w praktyce tak nie jest. Im
dłuższy horyzont czasowy tym zakres powinien być niższy - tak nie jest. Zaskakują
nas okoliczności i plan nie jest dobry, np. ryzyko, niepewność.
Intensywność planu - możemy dokonywać analizy porównawczej podmiotów, które
są podobne. Intensywność: poziom ambitności planu, poziom zaangażowania
podmiotów, w aspekcie realizacji celów planu.
Typy planowania makroekonomicznego ze wzg. :
1. kryterium czasu
a. krótkookresowe
b. średniookresowe (kilkuletnie)
c. długookresowe (perspektywiczne)
16
2. kryterium szczebla decyzji i stopnia dyrektywności
a. imperatywne  scentralizowane
b. indykatywne - zdecentralizowane
3. kryterium pola plan
a. sektorowe (np. rodzajowy, usługowy, regionalne, narodowe,
pozanarodowe rozwiÄ…zania systemowe lub ustrojowe)
b. regionalne (lokalne)
c. narodowe (krajowe)
d. ponadnarodowe
4. kryterium rozwiÄ…zania ustrojowo-systemowego
a. charakterystyczne dla krajów kapitalistycznych rozwiniętych
b. charakterystyczne dla krajów kapitalistycznych
nierozwiniętych
c. charakterystyczne dla krajów komunistyczych
Każdy plan składa się ze stałych elementów struktury planu:
1. cel planu - zadanie, które mamy zrealizować,
2. środki realizacji planu,
3. metoda (sposób), technologia - polega na wykorzystaniu optymalnych
kombinacji posiadanych środków,
·ð dziaÅ‚anie ekstensywne - duża praca ludzka
·ð dziaÅ‚anie intensywne
4. określenie horyzontu czasowego i przestrzennego
5. okoliczności (warunki działania) - determinuje sposób związku ze środkami.
6. wykonawstwo planu
7. monitoring
Okoliczności -układ, związki, które w sposób jednoznaczny determinują sposób,
środki działania
1. sytuacja polityczna, ekonomiczne i inne: wykonawcy planu, określenie stopnia
ryzyka
2. liczby kontrolne - określenie poziomu realizacji planu, kryterium wyboru - opis
okoliczności układu planu. Część predyktywna planu odnosi się do celu planu.
Planowanie indykatywne = informacyjne = szacunkowe. Jest to oddziaływanie
państwa na funkcjonowanie Gospodarki Narodowej w warunkach gospodarki
wolnorynkowej. To pośrednie oddziaływanie państwa przez informacje stymulujące
zachowania obywateli kraju. Planowanie makroekonomiczne funkcjonuje w Azji, ma
pewne cechy dyrektywności.
Planowanie indykatywne przejawia siÄ™ w 3 formach:
1. planowanie koniunkturalne (1-2 lata) - koncentruje się na osiąganiu ogólnej
równowagi gospodarczej, spadku inflacji, spadku bezrobocia (polityka
stabilizacyjna). Jest związana z aktualną sytuacją (krótki okres). Uruchamia się
instrumenty polityki budżetowej i monetarnej.
2. planowanie częściowo strukturalne (5-7 lat) - ma charakter pośredni między
planowaniem koniunkturalnym a strukturalnym. Są to przedsięwzięcia
inwestycyjne (zamiar państwa w zakresie przedsięwzięć w sektorze
prywatnym). Planuje siÄ™ tu dynamizacjÄ™ gospodarki - wzrost gospodarczy.
3. planowanie strukturalne - długookresowe koncepcje wzrostu i rozwoju
17
gospodarczego obejmują zmiany strukturalne. Obejmują strukturę celów,
reprezentują plany strategiczne. Wyjątkowo mogą uwzględnić plany
krótkookresowe. Obserwuje się przechodzenie z planowania koniunkturalnego
do strukturalnego.
Zasady planowania.
1. Zasada selekcji = zasada wiodącego ogniwa. Wymaga konieczności
koncentrowania się na pewnych gałęziach Gospodarki Narodowej (np.
dziedziny reprezentacyjne, dziedziny rozwoju innych dziedzin, dziedziny
nierozwojowe). Wybór dotyczy planowania na poziomie wiodących ogniw, na
których trzeba się skoncentrować.
2. Zasada elastyczności - uwzględniając niepewność planowania nie możemy
twierdzić, czy to co zaplanowaliśmy spełni się. im dłuższy okres niepewności,
tym większe ryzyko. Powinno się to wyrażać w opracowaniu wariantów:
dokonywania optymalizacji wyboru, polityka rezerw - w przypadku zaistnienia
nieprzewidzianej sytuacji. Mają różny charakter: rezerwy strategiczne o
charakterze walutowym, rzeczowym, planowanie maksymalistyczne i
minimalistyczne - przedział kosztów.
3. Zasada ciągłości w okresie realizacji danego planu przygotowujemy projekt
następnego planu. W procesie przewidywania, w aspekcie realizacji celów
trzeba zaznaczyć, że poziom odpowiedzialności kategorii planistycznych jest
zróżnicowany.
Ryzyko - możliwe do obliczenia prawdopodobieństwo zajścia określonego zdarzenia,
przed którym można się zabezpieczyć przez działania kompensujące. Obliczenie
stopnia ryzyka sprowadza się do szacunku możliwych odchyleń od przewidywanej
równowagi w oparciu o zjawiska masowe.
Niepewność - nie dająca się ściśle oszacować możliwość odchylenia od
przewidywanej równowagi.
Niepewność podstawowa - akcent na czynniki obiektywnie wpływające na zmiany
planowanego wcześniej działania.
Niepewność wtórna - zdarzenia, które naruszają planowany przebieg działań,
wynikające z występujących problemów prawnych, niedopełnienia umów.
Stopień niepewności w planowaniu zależy od:
1. przyjętego horyzontu czasowego planu,
2. szczegółowości planu,
3. rodzaju planowanej działalności,
4. ilości celów,
5. umiejętności przewidywania.
Sposoby praktycznego zabezpieczania się przed skutkami niepewności w
planowaniu:
1. wzbogacanie swojej wiedzy,
2. łagodzenie skutków przez analizę dynamiczną zjawisk planowanych z
odniesieniem przedmiotu
3. planowania do przeszłości (ekstrapolacja),
4. wyznaczanie zadań planowanych w ramach tzw. widełek,
5. rezerwy pod kątem eliminacji niepewności.
18
WZROST GOSPODARCZY
Wzrost gospodarczy - proces tworzenia i powiększania realnych rozmiarów
produktu społecznego. Proces ilościowego wzrostu produktu krajowego na jednego
mieszkańca i równolegle zmiany jakościowe gospodarki narodowej. mierzy się go
ilościowo, dotyczy zmian ilościowych, jest to proces tworzenia i powiększania
realnych rozmiarów produktu społecznego, proces ilościowego wzrostu produktu
krajowego na jednego mieszkańca i równoległe zmiany jakościowe gospodarki
narodowej, które nie zawsze muszą posiadać jednoznacznie taki sam charakter.
Rozwój gospodarczy  to towarzyszące wzrostowi gospodarczemu przekształcenia
strukturalne gospodarki narodowej. Jest to więc pojęcie szersze od wzrostu o
pierwiastek jakościowy. Jest to ujecie dynamiczne. Nie musi on wcale reprezentować
pozytywnego rozumienia. Z założenia doskonalenia celu w rzeczywistości bywa
różnie: bywa wzrost zerowy, ujemny np. kształtowanie się PKB w stosunku do roku
poprzedniego, natomiast rozwój uwzględnia zawsze wzrost.
Wzrost wg K. Secomskiego
Wzrost to powiększenie się miary dochodu narodowego w przeliczeniu na 1
mieszkańca wraz z towarzyszącymi temu zmianami jakościowymi gospodarki.
Zróżnicowanie rozwoju i wzrostu
Czy to wzrost warunkuje rozwój, czy rozwój warunkuje wzrost?
Te zmiany ilościowe (wzrost) powodują powiększenie majątku narodowego, to
umożliwia przekształcenia strukturalne czyli rozwój. Doskonalenie tej struktury
powoduje możliwości większego wzrostu.
Podstawowe rodzaje wzrostu gospodarczego:
1. Wzrost ekstensywny - mamy do czynienia z przewagą parametrów
ilościowych dóbr, które zaspokajają nasze potrzeby. Występuje to zazwyczaj,
gdy aspekt jakościowy nie odgrywa roli (okres realnego socjalizmu), np. wzrost
produkcji roślinnej wynikający ze wzrostu areału, a nie z wzrostu wydajności z l
ha, bez zmian technologicznych. Realizowany był przez np. pełne zatrudnienie.
2. Wzrost intensywny - to działanie mające na celu spadek kosztów produkcji
przez wykorzystanie nowych środków produkcji, technologii. W określonych
uwarunkowaniach uzasadnienie może mieć stosowanie polityki ekstensywnej,
w innych intensywnej. Wzrost ekstensywny powinien przekształcać się we
wzrost intensywny. W tym przypadku występuje zmiana proporcji - mały wzrost
ilościowy, a duży wzrost jakościowy. Wzrost intensywny jest charakterystyczny
dla gospodarki wolnorynkowej, wynika to z konieczności ekonomicznej.
Mierniki wzrostu społeczno-gospodarczego:
·ð PKB
·ð PKN
·ð Dochód Narodowy
·ð Poziom pÅ‚acy realnej
·ð Stopa inwestycji
·ð Stopa konsumpcji
·ð Stopa oszczÄ™dnoÅ›ci
19
·ð Poziom spoÅ‚ecznej wydajnoÅ›ci pracy, pracochÅ‚onnoÅ›ci
·ð Stopa inflacji
·ð Stopa bezrobocia
Kryterium wzrostu gospodarczego
-ð =ð Dð
D D D
t+ð1 t
D
t+ð1
1. >ð 1
D
t
D L
t+ð1 t+ð1
2. >ð
D L
t t
K L
t+ð1 t+ð1
3. >ð
K L
t t
gdzie:
- dochód narodowy (produkt krajowy)
D
t
- stopa wzrostu ludności
L
t
- stopa wzrosty konsumpcji
K
t
Ad. 1
RosnÄ…ce rozmiary dochodu narodowego  stopa wzrostu dochodu narodowego;
wzrost ten mierzy się uwzględniając inflację; obiektywny wzrost; rozpatrujemy go w
skali kraju.
Ad. 2
Tempo wzrostu narodowego powinno być szybsze od tempa wzrostu przyrostu
ludności.
Ad. 3
Stopa wzrostu konsumpcji powinna być większa od przyrostu ludności.
Nawet wzrost poziomu realnych płac nie gwarantuje wzrostu wszystkim grupom
społecznym. Na poziomie rządu zapadają decyzje, dylematy stosowania środków dla
sektora prywatnego. Wzrost dynamiczny zakłada wzrost akumulacji kapitału, a nie
konsumpcji (polityka prooszczędnościowa). Wszystko wskazuje, że w takiej sytuacji
znajduje się właśnie Polska (plan Hausnera), tj. zapewnia poziom wzrostu
gospodarczego i nie przejmowanie wzrostu na rzecz utrzymania (polityka
oszczędnościowa). Kryteria te są istotne w procesach rozwojowych.
Błędne koło niedorozwoju i ubóstwa
20
NISKI POZIOM PRODUKCJI
NISKI POZIOM
NISKIE TEMPO AKUMULACJI
PRZECI
TNYCH
KAPITAA
U
DOCHODÓW
NISKIE INWESTYCJE I
OSZCZ
DNOÅšCI
Modele wzrostu społeczno - gospodarczego.
Mają znaczenie poznawcze w skali GN i uwzględniają wpływ czynników  praktyczne
znaczenie dla obliczania tempa wzrostu.
Jest ich dużo i mają różny charakter ze wzgl. na różne czynniki oddziałujące na
wzrost.
1. Model Korrada Domana - tempo wzrostu r jest uzależnione od stosunku stopy
oszczędności do współczynnika kapitałochłonności, przy założeniu, że
oszczędności są w całości inwestowane. Jest to model quasi inwestycyjny - ze
względu na szczególną rolę inwestowania w dynamizowaniu wzrostu dochodu
narodowego.
s
r =ð S =ð I (oszczÄ™dnoÅ›ci = inwestycje)
m
gdzie:
s  stopa oszczędności
m  współczynnik kapitałochłonności inwestycji
1. Metoda Kaleckiego (inwestycyjny) - r kształtuje się wprost proporcjonalnie do
stopy inwestycji i odwrotnie proporcjonalnie do marginalnego współczynnika
kapitałochłonności.
I 1
r= *ð +ð u -ð a
Dt k'
I 1
- stopa inwestycji, - efektywność inwestycji, k  marginalny (przyrostowy)
Dt k'
współczynnik kapitałochłonności inwestycji
u  usprawnienie techniczno-organizacyjne
a  element amortyzacji = zużycie produkcyjnych środków trwałych
Formuła Harolda - Domar a
s
r =ð
k'
s  oszczędność w gospodarce
2. Model oparty na tzw. bezpośrednich czynnikach wzrostu - r jest sumą
oddziaływania stopy wzrostu zatrudnienia oraz stopy wzrostu wydajności pracy.
Uwzględniają sektory GN. Oparte na czynnikach bezpośrednich wzrostu (wzrost
zatrudnienia - DðZ, wzrost wydajnoÅ›ci pracy DðW)
21
DðD DðZ DðW
=ð r =ð +ð
Dt Zt Wt
3. Model współczynnikowy - Model Cobba - Douglasa.
Czynniki wzrostu gospodarczego.
Czynniki wzrostu  pewne działania wspomagane pewnymi mechanizmami i
narzędziami do osiągnięcia wzrostu gospodarczego.
Przyrostowe kształtowanie się czynników produkcji obejmuje zasoby kapitału, pracy i
ziemi. SÄ… to klasyczne czynniki produkcji.
Współcześnie dużą rolę odgrywają inne czynniki, np. organizacja pracy, czynniki
informacji, wzrost przedsiębiorczości.
Wyróżniamy czynniki :
- pośrednie  nakłady inwestycyjne i postęp techniczny.
- bezpośrednie. wzrost zatrudnienia i wydajności pracy,
Po raz pierwszy te czynniki usystematyzował w połowie lat 70-tych Secomski i dodał
do formuły Kaleckiego.
t..... ×ð p gdzie: n- ilość tych przemian, p - waga, ranga zmiany
åðn
1) Ekstensywne  klasyczny wzrost zatrudnienia - inwestycje o charakterze
ekstensywnym
Ft+ð1 Zt +ð1
I =ð =ð
Ft Zt
F  majątek trwały
Z  zatrudnienie
Ft +ð1
- tempo, stopa wzrostu majątku trwałego,
Ft
Zt +ð1
- tempo, stopa wzrostu zatrudnienia
Zt
Charakter tych inwestycji charakteryzował się niskim.............i były one odpowiednie
dla krajów słabo rozwiniętych.
2) Intensywne  inwestycje o charakterze intensywnym
Ft+ð1 Zt +ð1
I =ð >ð
Ft Zt
Inwestycje te są dobre ze względów gospodarczych, ale nie ze względów
społecznych.
Czynniki dzielimy na:
1. Tradycyjne  tzw. klasyczne czynniki wzrostu: wzrost zatrudnienia i inwestycje
produkcyjne
22
2. Nowoczesne:
a) Oddziaływanie postępu technologicznego
b) Intensywne inwestycje
Nowoczesne czynniki wzrostu:
1. Efekty wynikające ze zmian techniczno - organizacyjnych, wzrostu postępu
cywilizacyjnego w gospodarce.
2. Efekty wynikające z pogłębiania się udziału państwa w międzynarodowym
podziale pracy.
3. Efekty wynikające z przekształceń struktury gospodarczej państwa.
4. Efekty wynikajÄ…ce z proporcjonalnego wzrostu gospodarczego.
5. Efekty wynikajÄ…ce z rytmicznego tempa wzrostu PKB.
Klasyczne czynniki wzrostu
·ð Ekstensywnego: przyrost zatrudnienia
·ð Intensywnego: postÄ™p techniczny, postÄ™p organizacyjny, korzyÅ›ci z podziaÅ‚u
pracy.
W określonych uwarunkowaniach uzasadnienie może mieć stosowanie polityki
ekstensywnej, w innych intensywnej. Wzrost ekstensywny powinien przekształcać się
we wzrost intensywny. W tym przypadku występuje zmiana proporcji  mały wzrost
ilościowy, a duży wzrost jakościowy. Wzrost intensywny jest charakterystyczny dla
gospodarki wolnorynkowej, wynika to z konieczności ekonomicznej.
Czy wzrost intensywny wyklucza realizację działań na poziomie
ekstensywnym?
Nie, ponieważ ma to swoje uzasadnienie  pewne rozwiązania należy realizować na
poziomie wzrostu ekstensywnego, gdyż niektóre czynności nie dają się zastąpić
pracą urządzeń mechanicznych.
Wybór określonej opcji wzrostu gospodarczego ma charakter wyboru
ekonomicznego, politycznego.
·ð Można mówić o wzroÅ›cie, gdy z roku na rok rozmiary dochodu narodowego
rosnÄ….
·ð Tempo wzrostu dochodu narodowego musi być wiÄ™ksze od tempa wzrostu
ludności, czyli gdy rozmiary dochodu narodowego w przeliczeniu na jednego
mieszkańca rosną z okresu na okres. To kryterium jest istotniejsze od
pierwszego.
·ð Warunek najważniejszy: stopa konsumpcji musi być wyższa od procentowej
stopy wzrostu ludności, czyli poziom konsumpcji na jednego mieszkańca musi
być wyższy z okresu na okres.
BARIERY WZROSTU:
Są przeciwieństwem czynników wzrostu.
1. Ze względu na przedmiot bariery :
a. techniczno-ekonomiczne
23
·ð bariery wynikajÄ…ce z uksztaÅ‚towania struktury GN  oddaje
niedoskonałość struktury GN odzwierciedla istniejącą strukturę wytwarzania,
związaną z funkcjonującymi zasobami majątku trwałego.
·ð ograniczenia surowcowo-materiaÅ‚owe  wraz z nastÄ™pnÄ… barierÄ… należy
do klasycznych barier, coraz mniejsze znaczenie wytwarzania surowców w
miejscu ich posiadania. W Polsce występują bariery zasobów surowcowych
 zwłaszcza strategicznych. w warunkach gospodarki ekspansywnej mają
ogromne znaczenie.
·ð bariery siÅ‚y roboczej  w Polsce nie wystÄ™puje bariera iloÅ›ciowa siÅ‚y
roboczej. Nowe roczniki wchodzą na rynek pracy  jest nawet nadwyżka
podaży pracy nad popytem. Ale występuje też niedobór w pewnych
zawodach (informatycy) przy dużym bezrobociu nie ilość siły roboczej
decyduje o możliwościach rozwojowych gospodarki, ale struktura i
dostosowanie podaży do popytu na nią.
·ð bariery organizacyjno-instytucjonalne  w skali makro muszÄ…
diagnozować stan pod kątem struktury organizacyjnej wynikające z ustroju
państwa- Teraz najważniejsze są procesy administracyjne związane z
decentralizacjÄ… gospodarki.
·ð bariery handlu zagranicznego  bariera klasyczna, nieracjonalne struktury
eksportu i importu. Import nieprzetworzonych surowców, aby można było je
przetwarzać w kraju. wpływ jego na bilans budżetu państwa jest bardzo
duży. W Polsce jest deficyt handlu zagranicznego.
b. społeczne
·ð konsumpcji  ujawnia siÄ™, gdy zostaje naruszony historycznie
ukształtowany poziom płacy realnej, czyli akceptacji społecznej realnej
płacy; zły podział PKB. Zostają naruszane relacje podziałowe między stopą
konsumpcyjną a akumulacji. Zjawiska wpływające na zaistnienie tej bariery
to : spadek płacy realnej, zbyt długie utrzymywanie się jej na niezmienionym
poziomie.
·ð kondycji spoÅ‚ecznej  kiedy pogÅ‚Ä™bia siÄ™ bezrobocie - zobojÄ™tnienie,
marazm, apatia, wiąże się z sytuacją pozytywnej kondycji społeczeństwa
mierzonej poziomem akceptacji, niezadowolenia społeczeństwa.
·ð aktywnoÅ›ci wÅ‚adzy i sprawnoÅ›ci oddziaÅ‚ywania na funkcjonowanie
gospodarki  na poziomie centralnym, regionalnym, lokalnym
·ð bariera zwiÄ…zana z akceptacjÄ… spoÅ‚ecznÄ… wÅ‚adzy
c. Bariery przestrzenne (ze względu na zasięg terytorialny).
·ð lokalne
·ð krajowe
·ð regionalne
·ð gminne
·ð ponadkrajowe
·ð Å›wiatowe
d. Bariery  skala
·ð mikroekonomiczne
·ð makroekonomiczne
24
e. Horyzont czasowy
·ð krótkookresowe
·ð Å›redniookresowe
·ð dÅ‚ugookresowe.
Bariery techniczno-ekonomiczne są łatwiejsze do przezwyciężenia w stosunku do
barier społecznych.
Bariera płacy realnej  gdy naruszony jest historyczny poziom płacy realnej (poziom
akceptowalności społecznej), może wystąpić, gdy poziom płacy realnej jest zbyt
długo na tym samym poziomie lub spadnie, ale aż do takiego poziomu, że jest
znacznie odczuwalny przez społeczeństwo.
Bariera kondycji społecznej  wystąpi gdy, np. jest wysokie i pogłębiające się
bezrobocie; jest podobna do poprzedniej; kwestie psychologiczne (samobójstwa,
aspiracje i dążenia do marzeń).
SÄ… to bariery techniczno  organizacyjne, inne:
·ð Bariery wynikajÄ…ce z uksztaÅ‚towanej, statycznej, staÅ‚ej struktury GN,
·ð Bariera ograniczonoÅ›ci,
·ð Bariera siÅ‚y roboczej.
Strategia - programowanie rozwoju działań, przyczyn w długim okresie czasu.
W ujęciu dynamicznym  dotyczy dłuższego horyzontu czasowego
W ujęciu dokumentacyjnym  strategie rozwojowe państwa, firmy, lokalnego gminy
Strategia rozwoju w skali makro wiąże się z koncepcjami teoretycznymi
realizowanymi przez programy polityczne, przyjmujÄ…ce nazwÄ™ strategii.
Rodzaje strategii:
1. Liberalna - kraj znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, głównym celem
jest dążenie do efektywniejszej alokacji zasobów według wskazań rynku,
polityka monetarna, budżetowa. Trochę dyskryminuje się ideę państwa, np.
plan Balcerowicza,
2. Gospodarki otwartej - bardzo rozpowszechniona. Zmierza do rozwiązań
globalizacyjnych, ułatwienia eksportu, racjonalizacji importu (import innowacyjny
i konsumpcyjny).
3. Rozwoju rolniczego - ma ograniczenia przestrzenne, upatruje siÄ™ w rolnictwie
siły rozwoju gospodarczego, stosuje się w krajach stosunkowo ubogich.
4. Industrializacji - ekspansja sektora przetwórczego, nastawiona jest na
zaopatrzenie rynku wewnętrznego i na potrzeby eksportu.
5. Redystrybucyjna (podziału) - właściwe kształtowanie dochodów.
W praktyce  pewna kompilacja szeregu strategii (PL  2, trochÄ™ 1)
1. Program Balcerowicza  1-sza strategia, opracowana koncepcja rozwojowa,
krótkookresowa polityka stabilizacyjna, długookresowy rozwój
2. Strategia Polska 2000  SLD, Kołodko  rozwiązania o charakterze
zdecydowania branżowym, dotyczyła części składowych gospodarki
3. Åšredniookresowa strategia finansowa  Balcerowicz
4. Strategia obecnego rzÄ…du  dotyczy okresu kadencji tego rzÄ…du (3P)
25
Jest to jedna z najważniejszych dziedzin w strukturze celów państw. Cel wzrostu
gospodarczego jest jednym z najważniejszych. Koegzystuje on ze stabilnym
pieniądzem; jest to odpowiednik inflacji; dodatni bilans płatniczy. Proces wzrostu
konsumpcji, polepszenie dobrobytu społecznego zapewniony jest dzięki wzrostowi
gospodarczemu. Wzrost gospodarczy funkcjonuje niekiedy w sprzeczności z innymi
celami gospodarczymi, często z ni występują zjawiska inflacyjne w stanie ich
wzrostu. Pojęcie rozwoju społeczno-gospodarczego oraz pojęcie wzrostu można
traktować zamiennie.
W państwie, w którym wzrost gospodarczy jest stały, powinna towarzyszyć:
- niewysoka inflacja,
- niewysokie bezrobocie,
- spadek długu publicznego.
INTERWENCJONIZM PAC
STWOWY
Interwencjonizm państwa  aktywne zmierzanie do realizacji zamierzonych celów.
Przedmiotem interwencji państwa są:
1. procesy gospodarcze i społeczne przy aktywnym oddziaływaniu
2. Funkcje, które z procesami ekonomicznymi nie mają nic wspólnego
Etapy interwencjonizmu:
1. Kapitalistyczny system produkcji i pierwotna akumulacja kapitału -
aktywna rola państwa. W miejsce cechów zaczęły pojawiać się manufaktury.
Poziom specjalizacji byl istotny. Dążyło się do maksymalizacji zysku. Właściciel
występował, ale dopiero w przedsiębiorstwach kapitalistycznych. Właściciel
zaczął przyjmować pracowników najemnych. Merkantylizm francuski -
etap funkcjonujący w czasach Ludwika XIV. Mówił on, że  państwo to ja -
wysoki poziom interwencjonizmu władz. Wystąpiło zjawisko tezauryzacji, czyli
bogacenia mieszczaństwa, rolnictwa. Odbywały się działania państwa
sprzyjające temu zjawisku. Próba zasilania skarbu państwa
2. Wolna konkurencja - w sposób jednoznaczny występują tutaj odmienne w
stosunku do etapu pierwszego zjawiska. Państwo pełni rolę, funkcję
zabezpieczyciela, a nie inwestuje w sposób bezpośredni. Wszystko zostawia
się mechanizmowi wolnorynkowemu. Jest dużo drobnych podmiotów
gospodarczych. W póz
niejszym czasie doszło do centralizacji, zaczęły
powstawać tzw. monopole, nastąpiła koncentracja kapitału. Skutki konkurencji:
monopoliści zaczęli dławić drobnych konkurentów, zaczęły pojawiać się
wybuchy spółek, co doprowadziło do kolejnego etapu.
·ð pojawienie siÄ™ cech ustrojowych Å‚Ä…czÄ…cych siÄ™ z funkcjÄ… przedsiÄ™biorstwa 
właściciel, najemnicy, celem jest max zysku, konkurencja;
·ð Å›rednia rola paÅ„stwa  wkracza w regulamin porzÄ…dku prawnego, okreÅ›la
ramy funkcjonowania przedsiębiorstwa;
·ð roÅ›nie poziom monopolizacji, wypieranie mniejszych posiadaczy kapitaÅ‚u,
rośnie bezrobocie, wzrasta konkurencja monopolistyczna.
3. Etap monopolistyczny - aktywna rola państwa. Obserwujemy zjawiska
międzynarodowego przepływu kapitału. Etap ten kojarzy się również z silną
interwencją państwa. Rola państwa scentralizowana po II Wojnie Światowej.
·ð walka z monopolem,
26
·ð wolna konkurencja z monopolistycznÄ…
·ð Wielki Kryzys USA,
·ð Wielki Kryzys staÅ‚ siÄ™ przesÅ‚ankÄ… do Keynsowskiego interwencjonizmu 
teoretycznych podstaw funkcjonowania politycznego państwa,
·ð rozpoczynajÄ… siÄ™ procesy integracyjne  EWG, UE,
·ð procesy globalizacji  Lenin.
Przyczyny interwencjonizmu (podejście marksistowskie):
1. podstawowe sprzeczności tego ustroju,
2. sprzeczność między produkcją a konsumpcją (nieracjonalność typu
społecznego),
3. zjednoczenie mahizjalizmu (niszczenie nadwyżek produkcyjnych,
niewykorzystanie zdolności wytwórczych),
4. walka z monopolizacjÄ….
POLITYKA STRUKTURALNA
Polityka strukturalna - polityka świadomego, aktywnego działania państwa na rzecz
polepszenia obecnej struktury (GN) państwa uzyskiwania proporcjonalności GN,
łagodzenia lub likwidacji dysproporcji GN. Działania na rzecz polityki strukturalnej w
ujęciu makroekonomicznym miały miejsce współcześnie. W strukturze celów
interwencjonizmu państwa traktowane są jako cele nowoczesne.. System można
uznać za proporcjonalny, gdy występują tam relacje o charakterze pozytywnym, przy
równoczesnym występowaniu relacji niepożądanych, ale o niewielkim natężeniu.
Proporcje  wg Bronisława Minsa - proporcja to stosunki wzajemne między
ogniwami, częściami i stanami gospodarki narodowej, zapewniająca możliwie
najbardziej pełne wykorzystanie zasobów i sprzyjające wzrostowi gospodarczemu.
Rodzaje proporcji:
1. z punktu widzenia skali odniesienia:
a) Makroproporcje - relacje zachodzÄ…ce w Gospodarce Narodowej, bÄ…dz
w skali
ponadnarodowej,
b) Mikropro porcje - rozwój firmy,
2. w ujęciu strukturalnym Gospodarki Narodowej: sektorowe, działowe, gałęziowe,
branżowe,
3. przestrzenne: makroekonomiczne, regionalne, lokalne.
4. proporcje w czasie: krótkookresowe, średniookresowe, długookresowe,
5. Proporcje:
a) tempa - proporcje w długim okresie czasu, zachodzące między procesami
gospodarczymi,
b) ładu - zachodzące między elementami jakiejś całości w stanie zatrzymanym
w dacie t.
Cele polityki strukturalnej:
1. Dążenie do podniesienia konkurencyjności krajowych wyrobów.
2. Przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu.
3. Dążenie do poprawy ekonomicznej efektywności gospodarki przez
przemieszczanie zasobów z dziedzin o niskiej efektywności do wysokiej.
4. Dążenie do unowocześnienia gospodarki poprzez szybki rozkwit dziedzin, które
27
spełniają rolę nośnikó postępu.
5. Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczenia wpływu barier
surowcowych, energetycznych.
Typy polityki strukturalnej:
1. Makrorestrukturyzacji - przekształcenia struktury gospodarki narodowej,
odnoszące się do calości skali gospodarki narodowej (polityka zmian
administracyjnych).
2. Mikrorestrukturyzacji - przekształcenia detaliczne skali podstawowych
jednostek gospodarczych. Formy PS (formy czyste nie występują w praktyce)
a) Polityka dostosowawcza - wymaga intensywnego oddziaływania państwa.
Kładzie nacisk na działania nowych, dynamicznych, przyszłościowych, z
drugiej strony stwarza ochronę upadających (polski przemysł węglowy).
b) Zapobiegawcza - wymaga aktywności państwa, stawia na regulacje typu
rynkowego. Rynek decyduje o określonych zmianach strukturalnych.
ZnaczÄ…cÄ… rolÄ™ odgrywa sektor prywatny, inicjatywa indywidualna.
c) Antycypacyjna - dostosowanie się przedsiębiorstw sektora prywatnego do
nowych warunków poprzez oddziaływanie państwa, na rzecz wchodzenia w
nowoczesne dziedziny produkcji i usług.
Strukturę GN rozpatruje się w układach strukturalnych.
Układ strukturalny - zbiór elementów GN uporządkowanych na określonych
zasadach ich wyodrębniania i grupowania oraz zespól relacji przedstawiających
udziały tych elementów w całym zbiorze.
1. Układ rodzajowy (przedmiotowy)  jakie rodzaje działalności występują w danej
gospodarce
2. Układ podmiotowo-instytucjonalny (własnościowy)  W obrębie jakich podmiotów i
instytucji ta działalność (z układu rodzajowego) się dokonuje, jaką formę
własności one reprezentują?
3. Układ przestrzenny gospodarki narodowej (strukturalny)  gdzie te podmioty i
instytucje sÄ… zlokalizowane?
Efekty wynikajÄ…ce z proporcjonalnego rozwoju sÄ… swoistym obrazem
proporcjonalności rozwoju gospodarczego. Nieproporcjonalny rozwój gospodarczy
jest strukturÄ… negatywnÄ….
POLITYKA REGIONALNA
Polityka regionalna  jest częścią polityki przestrzennej
Postawa aktywna (działania wspierające rozwój ekonomiczny w układzie
terytorialnym)-należy do sfery polityki pieniężnej.
Cele polityki regionalnej w przypadku polityki intraregionalnej:
1. działanie na rzecz racjonalizacji struktury przestrzennej gospodarki narodowej,
a więc prowadzenia harmonijnego rozwoju polityki regionalnej z
uwzględnieniem różnych przesłanek celów polityki regionalnej,
2. wyrównywanie poziomu życia różnych mieszkańców,
3. polityka ekonomiczna,
4. racjonalny rozwój gospodarki pod kątem wykorzystania zasobów, walorów
turystycznych,
28
5. przesłanki typu militarystycznego,
6. ochrona środowiska naturalnego.
Cel w ramach UE:
Eliminacja dysproporcji pomiędzy regionami krajów członkowskich (w ujęciu
współczesnym łagodzenie i eliminacja różnic oraz nie pogłębianie różnic oraz
regionów krajów członkowskich UE).
Podział polityki regionalnej:
1. polityka interregionalna
·ð jest politykÄ… regionalnÄ… paÅ„stwa,
·ð Å›wiadoma, aktywna polityka wÅ‚adz paÅ„stwowych na rzecz rozwoju regionów
kraju,
·ð skala gospodarki narodowej,
2. polityka intraregionalna:
·ð polityka regionalna wÅ‚adz regionalnych odnoszÄ…ca siÄ™ do przestrzeni
społeczno  gospodarczej danego regionu,
·ð polityka wewnÄ™trzna,
3. polityka ponadnarodowa - polityka regionalna UE, ważna dla nas jako państwa
stowarzyszonego, a także w aspekcie akcesu.
Zupełnie inny kształt polityki regionalnej reprezentują państwa unitarne i
federalne:
1. w państwach federalnych (Niemcy) poza wymienioną strukturą polityki
regionalnej można mówić o swoistej kompozycji polityki regionalnej, która
wynika z faktu, że w strukturze przestrzennej występują landy. Z punktu
widzenia uprawnień i kompetencji realizują one własną politykę regionalną,
która w niewielkim stopniu nawiązuje do polityki interregionalnej danego
państwa (wysoki poziom odrębności),
2. państwa unitarne - plany intraregionalne, czyli odnoszące się do polityki władz
(sejmiku samorzÄ…dowego, wojewody) sÄ… skoordynowane z planami
interregionalnymi. Występuje tu wysoki poziom zbilansowania tych dwóch
rodzajów planów.
Region  część przestrzeni geograficznej, gdzie występują wspólne cechy,
powiÄ…zania.
Region ekonomiczny  reprezentuje taki kształt wyodrębniony w przestrzeni, gdzie
występują powiązania ekonomiczne pomiędzy elementami (obiektami, osadami).
Zazwyczaj w tym układzie mamy do czynienia z węzłem centralnym, będącym w
stosunku do regionu nadrzędnym. Nie jest to zamknięta część, występują powiązania
z innymi regionami.
Region ekonomiczno-administracyjny  kształt wyodrębnionej przestrzeni, w
ramach której występują powiązania o charakterze ekonomicznym pomiędzy
mniejszymi jednostkami organizacyjnymi. Nie jest enklawą zamkniętą  występują
powiązania między nim, a elementami go otaczającymi.
Występują także:
29
1. makroregiony  zespół sąsiadujących ze sobą regionów, wykorzystywanych do
celów planowania (w Polsce jest ich 8), np. zachodnio-południowy, w skład
którego wchodzi region lubuski i dolnośląski,
2. mikroregiony  jednostki przestrzenne poziomu lokalnego, np. gmina, powiat,
3. subregiony  mogą reprezentować skalę większą od makroregionu albo pewną
część specyfiki mikro, np. miasta powiatowe byłego województwa
jeleniogórskiego to subregion jeleniogórski,
Rodzaje regionów ze względu na podstawę podziału:
1. region węzłowy  terytorium, obszar, na terenie którego występuje pewien
węzeł, czyli ośrodek centralny, który nosi także nazwę bieguna wzrostu.
Reprezentuje on centrum w stosunku do obszarów otaczających . Przestrzeń
wypełniona jest jednostkami na poziomie lokalnym. Ośrodek węzłowy spełnia
różne funkcje w stosunku do obszarów otaczających i jednostek (zróżnicowanie
tych funkcji zależy od ich odległości od węzła). Podział administracyjny
powinien być pewnym wyznacznikiem podziału na regiony, jednostki węzłowe.
Kategoria regionu węzłowego odnosi się do kategorii wojewódzkiej (czyli
podziału administracyjnego na poziomie województwa).
2. regiony strefowe  traktowane są jako część przestrzeni ekonomicznej kraju.
Jest to region, który charakteryzuje się swoistą jednorodnością. Klasycznymi
regionami strefowymi sÄ… np. regiony nadmorskie, regiony intensywnej uprawy
buraków, regiony przemysłu wydobywającego rudy miedzi. Mogą występować
różne płaszczyzny jednorodności, będące częścią regionu:
·ð regiony przygraniczne  majÄ… swoisty charakter jednorodnoÅ›ci 
województwo, które posiada przynajmniej jedną gminę zewnętrzną,
·ð regiony wewnÄ™trzne,
·ð regiony stykowe  albo regiony przygraniczne, albo wewnÄ™trzne
odróżniające się specyficznie od innych regionów wewnętrznych, np. region
opolski graniczÄ…cy z Czechami, ale historycznie powiÄ…zany z Niemcami,
·ð regiony transgraniczne  obszary powiÄ…zaÅ„ przestrzenno  gospodarczych i
innych wiążących regiony przygraniczne sąsiadujących i współpracujących
ze sobą krajów
Klasyczny podział regionów:
1. kryterium oceny stanu:
·ð regiony zacofane,
·ð sÅ‚abo rozwiniÄ™te,
·ð wysoko rozwiniÄ™te,
·ð problemowe,
2. kryterium tendencji rozwojowych:
·ð regiony rozwijajÄ…ce siÄ™,
·ð regiony recesji gospodarczej.
Podmioty gospodarki regionalnej :
=na poziomie polityki intraregionalnej :
- Ministerstwo Infrastruktury  planowanie przestrzenne
- Rządowe Centrum Studiów Strategicznych
=na poziomie województwa:
-wojewoda  przekaz
nik ustaleń rządu na poziomie województwa
-Sejmik Samorządu Wojewódzkiego  powstają koncepcje planu regionalnego
30
=na poziomie gminy:
-zagospodarowanie przestrzenne gminy
=plany przestrzennego zagospodarowania:
-makroregionów
-województw
-gmin
Euroregiony - obszary współpracy przygranicznej, transgranicznej, oparte na
porozumieniach jednostek samorzÄ…du terytorialnego (lokalnych i regionalnych). Celem
euroregionów jest rozwój współpracy gospodarczej, rozbudowa infrastruktury, ochrona
środowiska, turystyka i działalność kulturalno-edukacyjna.
Euroregiony
1. Bałtyk
2. Niemen
3. Bug
4. Karpaty
5. Tatry
6. Beskidy
7. Śląsk Cieszyński
8. Silesia
9. Pradziad
10. Glacensis
11. Dobrava
12. Nysa
13. Sprewa-Nysa-Bóbr
14. Viadrina
15. Pomerania
Euroregiony są to instytucje współpracy dwóch lub więcej państw, na którym istnieje
wspólna koordynacja działań gospodarczych w zakresie, sporządzaniu i uzgadnianiu
planów przygranicznych, ochrony przyrody, kultury, turystyki. itp.
Celem tworzenia euroregionów jest:
" poprawa warunków życia mieszkańców terenów przygranicznych.
" współpraca turystyczna, kulturalna itd.
" lepsze zrozumienie wzajemnych kontaktów i ich pogłębianie.
" przełamanie historycznych uprzedzeń.
Unormowania prawne
Konwencja Madrycka Rady Europy z 21 maja 1980r.
Europejska Karta SamorzÄ…du Terytorialnego z 15 paz
dziernik 1985r.
Na podstawie tych dwóch dokumentów są zawierane często najpierw odpowiednie
porozumienia międzypaństwowe o wsparciu współpracy transgranicznej,
regionalnych uzgodnieniach transgranicznych, czy też o współpracy transgranicznej
pomiędzy władzami lokalnymi. Polska podpisała te umowy w roku 1993 i rok póz
niej
w 1994. W euroregionie wyróżniamy następujące organy: zarząd, zgromadzenie
(członkowie zgromadzenia pochodzą z wyboru, bardzo często zgromadzenie ma
charakter parlamentarny, ) ,grupy robocze[eksperci z określonych dziedzin o różnych
poglądach(wymiana poglądów)],sekretariat.
31
W latach 1989 - 1991 w Europie Środkowej miały miejsce wydarzenia, które
zmieniły sytuację geopolityczną Polski i innych państw. Runął "mur berliński" ,
doszło do powstania wielu nowych
państw, zlikwidowany został Układ Warszawski (pakt wojskowy) i Rada Wzajemnej
Pomocy Gospodarczej. W nowych warunkach politycznych i gospodarczych wzrosło
zainteresowanie krajów
sąsiednich tworzeniem nowych ugrupowań - euroregionów.
Euroregion to obszar terytoriów co najmniej dwóch państw, na którym istnieje
wspólna koordynacja działań gospodarczych, działań w zakresie ochrony
środowiska, turystyki, i kultury, podejmowanych na terenach przygranicznych. Idea
euroregionów narodziła się w Europie Zachodniej, pierwszy euroregion utworzono na
granicy holendersko-niemieckiej w 1958. Pomyślny rozwój i korzyści uzyskiwane z tej
formy współpracy zadecydowały o jej rozwinięciu w Europie Zachodniej, a od lat 90.
także w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Służą temu programy Unii
Europejskiej, m.in. INTERREG, a na rzecz Europy Åšrodkowo-Wschodniej 
CROSSBORDER w ramach programu PHARE.Podstawy prawne współpracy
transgranicznej regulowane sÄ… przez takie dokumenty europejskie, jak: Europejska
Konwencja Ramowa o Współpracy Trans granicznej (tzw. Konwencja Madrycka
Rady Europy z 1980), Europejska Karta SamorzÄ…du Terytorialnego (1985),
32
Europejska Karta Regionów Granicznych i Trans granicznych (1995). Tworzeniu
euroregionów sprzyjają cele polityczne (sprawa nienaruszalności granic), społeczne
(wzajemne poznanie się i akceptacja), gospodarcze (lepszy i szybszy rozwój regionu,
szansa na wyższe zarobki).
Na obszarze polskiego pogranicz istniejÄ…:
Euroregion  Bałtyk , największy w Europie, powstał w 1998 roku. Obejmuje rejon
KÅ‚ajpedy (A
otwa), trzy prowincje Szwecji, Broncholm (Dania), Obwód Kaliningradzki
oraz nadmorskie tereny Polski.
Euroregion  Promerania (polski  niemiecki). Powstał 1995 roku, dąży do rozwoju i
wzajemnej współpracy obszarów przygranicznych.
Euroregion  Pro Europa Viadrina (polsko  niemiecki). Przykłady działalności to:
wspólny uniwersytet, rozwój turystyki, utworzenie lokalnych przejść granicznych.
Euroregion  Sprewa  Nysa  Bóbr (polsko  niemiecki). Obejmuje współpracę i
działania na rzecz rozwoju gospodarki i ekologii.
Euroregion  Nysa (czesko  polsko  niemiecki). Powstał jako pierwszy w 1991 roku.
Jest regionem wspólnej klęski ekologicznej więc jednym z głównych celów jest
zapobieganie degradacji środowiska. Dążą do poprawy poziomu życia mieszkańców
tych ziem i rozwoju gospodarki.
Euroregion  Glacensis (polsko  czeski), obejmuje KÅ‚odzko i ZiemiÄ™ KÅ‚odzkÄ….
Utworzony w 1996 roku. Przeważającą część Euroregion stanowią górskie i
podgórskie tereny uzdrowiskowe, dominującą więc rolę w działalności pełni
gospodarka turystyczna i uzdrowiskowa w powiązaniu z ochroną środowiska
naturalnego.
Euroregion  Pradziad utworzony został na granicy polsko  czeskiej w 1997 roku.
Głównymi celami Euroregionu są: poprawa środowiska naturalnego, rozwój
gospodarki i poprawy poziomu życia w obszarach przygranicznych (powiaty:
krapkowicki, nyski i prudnicki oraz trzy gminy po stronie czeskiej), współpraca przy
likwidacji pożarów i katastrof, wymiana kulturalna, pomoc społeczna i humanitarna.
Euroregion  Silesia ( Śląsk ). powstał w 1998 roku. W skład wchodzą gminy leżące
w powiatach: głubczyckim, raciborskim, rybnickim i wodzisławskim oraz 6 gmin z
powiatem Opawa po stronie czeskiej. Euroregion ten ma na celu działania na rzecz
równomiernego i zrównoważonego rozwoju oraz wzajemnego zbliżenia społeczności
lokalnej.
Euroregion  Śląsk Cieszyński (1998 rok)  należą tu gminy powiatu cieszyńskiego a
po stronie czeskiej okolice Karwiny. Euroregion będzie działać na rzecz rozwoju
polsko  czeskiej współpracy trans granicznej na terenach zamieszkałych przez
społeczności lokalne o mieszanej strukturze etnicznej, z dużym udziałem
mieszkańców narodowości polskiej. Rozwój ten dotyczy handlu, transportu i
komunikacji, ekologii, turystyki, rozbudowy przejść granicznych, współpracy służb
ratowniczych i górskich.
Euroregion  Tatry (1994) , (polsko  słowacki). Współpraca w razie awarii środków
transportu, budowa zbiorników wodnych, pomoc w gaszeniu wielkich pożarów,
śnieżyc, epidemii, a przede wszystkim w zakresie turystyki i sportu.
Euroregion :Karpaty (1993 r.), (polsko - słowacko  węgiersko  ukraiński). Planuje
się tu wspólną ochronę przyrody obszarów pogranicza, przedsięwzięcia
przemysłowe, pomoc w przypadku katastrof, rozwój turystyki oraz otworzenie nowych
przejść granicznych.
33
Euroregion  Bug (1995 r.), (polsko  ukraiński). Wspólne działania dotyczą
zagospodarowania przestrzennego, komunikacji, ochrony przyrody oraz kontaktów
ludności na obszarach pogranicza.
Euroregion  Niemen (1997 r.)  powstał jako obszar współpracy trans granicznej
Polski, Litwy i Białorusi. Należą tu gminy województw: podlaskiego i warmińsko 
mazurskiego, położone na terenie 16 powiatów oraz obwód grodzieński ze strony
białoruskiej oraz 2 powiaty przygraniczne na Litwie (Mariampol i Alytus). Euroregion
 Niemen ma na celu rozwój współpracy przygranicznej w zakresie oświaty, kultury,
sportu i turystyki, ochrony środowiska, likwidacji zagrożeń i klęsk żywiołowych.
Współpraca państw w ramach euroregionów jest jedną perspektyw zjednoczonej w
przyszłości Europy. Zmiana struktury naszego przemysłu, wywołania między innymi
stowarzyszeniem Polski z UniÄ… EuropejskÄ…, wymusza przystosowanie siÄ™
przedsiębiorstw do zmiennych potrzeb rynku oraz wymaga dużych nakładów na
inwestycje. Sprzyja temu tworzenie w tradycyjnych ośrodkach przemysłowych
specjalnych stref ekonomicznych. Przedsiębiorstwa usytuowane w specjalnych
strefach ekonomicznych są przez pewien czas zwolnione z różnych opłat, mają
swoje preferencje podatkowe itp. Takie strefy powstały w Mielcu, Katowicach,
Suwałkach. Ulgi podatkowe, które tu zastosowano, mają zachęcić kapitał
zagraniczny do inwestycji na tym obszarze, zakładania własnych firm, tworzenia
nowych miejsc pracy.
POLITYKA PIENI
ŻNA
Polityka pieniężna - polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniądza
krajowego w celu wspierania rozwoju gospodarczego oraz stabilizowania poziomu
produkcji i zatrudnienia. Państwo prowadzi politykę pieniężną za pośrednictwem BC.
Funkcje Banku Centralnego:
1. Bank Emisyjny  zajmuje się emisją pieniądza gotówkowego
2. Bank Banków  udziela bankom komercyjnym kredytu i sprawuje nad nimi pieczę
3. Bank Państwa  sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza, oraz zajmuje się
obsługą deficytu budżetu państwa
Cele Polityki pieniężnej mogą być osiągane przez regulacje 3 zmiennych:
1. Podaży pieniądza
2. Stopy procentowej
3. Kursu walutowego
Ad 1.
BC reguluje podaż pieniądza przez regulację:
1. Stopy dyskontowej
2. Stopy rezerw obowiÄ…zkowych
3. Operacji otwartego rynku
Równanie Fishera:
S * V = P * T
gdzie:
S  podaż
V  prędkość cyrkulacji pieniężnej
34
P  cena
T  wolumen transakcji
Ad 2.
Stopa procentowa może pełnić funkcje:
1. Wskaz
nika informacyjnego  informuje o intencjach BC, o prowadzeniu
restrykcyjnej bÄ…dz
ekspansywnej polityki pieniężnej
2. Bodz
cową  może wpływać na zachowanie przedsiębiorstw i gospodarstw
domowych
Ad 3.
Polityka kursowa  regulowanie ceny waluty krajowej za pomocą stóp procentowych
Instrumenty polityki pieniężnej:
1. Instrumenty wpływające na płynność bankową, czyli na podaż kredytów
2. Instrumenty typu administracyjnego
3. Pozostałe instrumenty
Podział polityki pieniężnej:
1. Aktywna  jej zwolennikami są keynsiści. Postulują oni, aby w czasie
dekoniunktury państwo zwiększało podaż pieniądza. To spowoduje obniżenie
stopy procentowej, zwiększy dostępność kredytu i doprowadzi do wzrostu
popytu.. Odwrotnie w przypadku wysokiej koniunktury.
2. Pasywna  jej zwolennicy kierują się równaniem Fishera. Wzrost podaży
pieniądza powinien być dostosowany do wzrostu gospodarczego. Gdy spada
wzrost gospodarczy należy obniżyć tempo wzrostu podaży pieniądza. Uważają
oni, żre mechanizm rynkowy ma zdolność do samodzielnego działania i nie trzeba
ingerować.
POLITYKA BUDŻETOWA
Polityka budżetowa  zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków
publicznych w celu realizacji zadań stojących przed państwem.
Budżet  roczny plan dochodów i wydatków państwa.
Funkcje polityki budżetowej:
1. Funkcja alokacyjna  kształtowanie podziału czynników wytwórczych między
sektor prywatny i publiczny, a następnie ich dalsza alokacja wewnątrz tych
sektorów.
2. Funkcja redystrybucyjna  polega na świadomym oddziaływaniu przez
państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Państwo przez
politykę redukowania (podatki) i uzupełniania (pieniężne transfery socjalne)
dochodów indywidualnych może wpływać na kształtowanie podziału dochodów
w ramach społeczeństwa. Wyróżniamy 3 płaszczyzny oddziaływania budżetu
na podziała dochodów:
·ð redystrybucja dochodów pieniężnych za pomocÄ… podatków i transferów
socjalnych,
·ð bezpÅ‚atne zaspokajanie okreÅ›lonych potrzeb w ramach usÅ‚ug spoÅ‚ecznych
(oświata, ochrona zdrowia)
35
·ð oddziaÅ‚ywanie na warunki, w jakich ksztaÅ‚tuje siÄ™ pierwotna dystrybucja
dochodów.
Podatek - instrument polityki gospodarczej,  dokonywane przez władzę publiczną
przymusowe pobranie, którego celem jest pokrycie obciążeń publicznych .
3. Funkcja stabilizacyjna  polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków
budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych:
wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego, stabilności cen, itd.
Podział polityki budżetowej:
1. Pasywna polityka budżetowa  jest oparta na założeniu, że określone elementy
dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego
reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwalania
kompensujących, impulsów wobec wahań koniunktury (automatyczne
stabilizatory koniunktury: gdy spadają dochody ludności, rośnie bezrobocie,
wpływy podatkowe maleją jeszcze szybciej. Dochód pozostający do dyspozycji
stanowiący podstawę wydatków zmniejsza się wolniej niż dochody - spadek
popytu globalnego jest mniejszy niż pierwotny spadek dochodów).
2. Aktywna polityka budżetowa  gdy rząd stosuje środki w celu przeciwdziałania
cyklicznym fluktuacjom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczenia bezrobocia.
Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć fiskalnych są:
1. zmiany stawek i struktury podatków
2. zmiany wypłat przelewów
3. zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne
Efekt wypychania - Wydatki budżetowe (deficyt) powodują wzrost zapotrzebowania
państwa na kredyty. Wzrost popytu na rynku kapitałowym prowadzi do wzrostu stopy
procentowej. Wysoka stopa procentowa zmniejsza zainteresowanie sektora
prywatnego inwestycjami.
POLITYKA ZATRUDNIENIA
Polityka zatrudnienia  czynne oddziaływania władz państwowych na rynek pracy
pod kątem potrzeb gospodarki kraju, oraz godzenia interesów pracodawców i
robotników. Pierwszą ustawę, która zapoczątkowała ingerencje państwa na rynku
pracy uchwalił w 1802 r. parlament angielski.. W 1919 powstała Międzynarodowa
Organizacja Pracy.
Funkcje polityki zatrudnienia:
1. funkcja społeczna - wyznaczana przez obecne i przyszłe warunki rozwoju
2. funkcja ekonomiczna- zwiÄ…zana z rozwojem gospodarczym
Zadania szczegółowe polityki zatrudniania:
1. redukcja bezrobocia
2. likwidacja ubóstwa
3. wypełnianie luki zatrudnieniowej
4. oddziaływanie na decyzje wyboru między bezrobociem a inflacją
5. reorientowanie instytucji rynku pracy
36
Bezrobotny  jest to osoba zdolna do pracy, poszukujÄ…ca jej i zarejestrowana w
Powiatowym Urzędzie Pracy
Rodzaje bezrobocia:
Bezrobocie frykcyjne  polega na równoległym występowaniu bezrobocia i wolnych
miejsc pracy; powstaje w wyniku terytorialnego lub zawodowego niedopasowania
podaży siły roboczej do popytu. Wiąże się ono z ruchliwością pracowniczą i nie może
być wyeliminowane całkowicie. Część tego bezrobocia powstaje w związku z
przekwalifikowaniem siÄ™ pracujÄ…cych.
Bezrobocie strukturalne  rezultat niedostosowania liczby osób poszukujących
pracy wolnych miejsc pracy w całej gospodarce; towarzyszy rozwojowi społeczno 
ekonomicznemu (innowacje techniczne)
Bezrobocie nieefektywnego popytu  przyczynÄ… jest niedostateczny popyt na
pewne dobra przez dane jednostki
Bezrobocie ukryte  utożsamiane z przyrostami zatrudnienia, nieracjonalne i
nadmierne zatrudnianie, przejawia siÄ™ w :
1. nieuzasadnionym ekonomicznie zatrudnianiu kobiet
2. sztucznym skracaniu czasu pracy
3. niewykorzystywaniu czasu pracy
4. przeludnieniu administracji państwowej
5. wydłużanie okresu kształcenia
Założenia modelu rynku pracy:
1. występuje pełna konkurencja i nie ma żadnych przeszkód w dostępie do niego.
2. oferowana praca ma homogeniczny charakter (jednakowa produktywność)
3. pełna informacja
4. siła robocza jest w pełni mobilna
PodstawÄ™ klasycznej koncepcji rynku pracy stanowiÄ… 3 hipotezy:
1. Podaż zawsze tworzy odpowiedni popyt
2. Krańcowa użyteczność określa podaż siły roboczej
3. Krańcowa produktywność determinuje popyt na siłę roboczą
Instrumenty polityki zatrudnienia:
1. Służące wywieraniu wpływu na wzrósł popytu na siłę roboczą:
·ð subwencjonowanie pÅ‚ac i zatrudnienia majÄ…ce na celu utrzymanie albo
zwiększenie jego dotychczasowego poziomu w przedsiębiorstw prywatnych
·ð tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze paÅ„stwowym w myÅ›l specjalnych
programów zatrudnienia
·ð popieranie-przedsiÄ™biorczoÅ›ci, tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze
prywatnym, przez popieranie małych i średnich przedsiębiorstw
·ð roboty publiczne
2. Zmniejszające podaż siły roboczej
·ð umożliwianie wczeÅ›niejszego przechodzenia na emeryturÄ™
·ð umożliwianie przedÅ‚użania okresu ksztaÅ‚cenia
·ð umożliwianie przedÅ‚użania obowiÄ…zkowej sÅ‚użby wojskowej
·ð skracanie czasu pracy
37
·ð wydÅ‚użanie urlopów
·ð zmniejszanie liczby godzin ponad wymiarowych
·ð zatrudnianie w nie peÅ‚nym wymiarze czasu pracy
3. Dotyczące porozumień międzynarodowych w sprawie transferu pracy
W krajach UE zniesiono ograniczenia w sprawach przepływów siły roboczej między
państwami członkowskimi, tam program przeciwdziałania bezrobociu obejmuje:
·ð popieranie rozwoju inwestycji przyczyniajÄ…cych siÄ™ do tworzenia nowych
miejsc pracy
·ð wdrażanie nowych technologii i wspieranie dziedzin przeżywajÄ…cych
trudności ekonomiczne
·ð popieranie lokalnych inicjatyw wzrostu zatrudnienia
·ð pomoc w zatrudnianiu mÅ‚odzieży
·ð skracanie i reorganizacja czasu pracy
POLITYKA DOCHODOWA
Polityka dochodowa  zespół różnorodnych działań polityki ekonomicznej, poprzez
które państwo dąży do zmniejszenia wzrostu dochodu nominalnego, wywierając
bezpośredni wpływ na płace i ceny; ma zasięg szerszy niż polityka płac, gdyż na
ogólną sumę dochodów składają się nie tylko wynagrodzenia pracowników, lecz
również:
·ð dochody z tytuÅ‚u wÅ‚asnoÅ›ci kapitaÅ‚u i majÄ…tku
·ð transfery z zagranicy
·ð pieniężne Å›wiadczenia spoÅ‚eczne
Politykę dochodową wiąże się z polityką cen gdyż:
·ð wzrost cen powoduje nacisk pracowników na podwyżki, a także dziaÅ‚ania
właścicieli zmierzające do powiększania masy zysku w celu stabilizacji
poziomu swych dochodów.
·ð wzrost pÅ‚ac powoduje wzrost kosztów, co prowadzi do wzrostu cen.
Cele polityki dochodowej:
1. Przeciwdziałanie inflacji
2. Zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów
3. Poprawa systemu plac w celu zwiększenia wydajności
4. Przeciwdziałanie bezrobociu
5. Zmniejszanie dysproporcji między dochodami.
Sposoby realizacji polityki dochodowej:
1. Śledzenie przez państwo decyzji dotyczących płac i cen
2. Rekomendacje nieobowiązkowe w stosunku do cen i płac (ustala się normy z
góry)
3. Państwo stosuje ulgi podatkowe i umożliwia korzystanie z programów
społecznych podmiotom utrzymującym wzrost plac i cen na określonym
poziomie, pewnej normy
4. Władze publiczne nakładają sankcje na podmioty zwiększające płace i ceny
ponad określoną normę
5. Obowiązkowa kontrola dochodów.
POLITYKA PRZEMYSA
OWA
Polityka przemysłowa  to działalność interwencyjna państwa prowadzona w
38
stosunku do przemysłu, polegająca na modyfikacji alokacji zasobów dokonywanej
przez rynek. Oddziałuje na decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw państwowych i
prywatnych, zmierzając do osiągnięcia celów takich jak: obniżenie stopy bezrobocia,
poprawa bilansu płatniczego i ogólnej efektywności produkcji przemysłowej. Celem
polityki przemysłowej jest ułatwienie przenikania innowacji technologicznych do
innych gałęzi.
Podział Polityki przemysłowej:
1. Aktywna polityka przemysłowa  ma za zadanie pobudzenie zmian
strukturalnych w przemyśle, innowacyjności oraz podnoszenie efektywności oraz
konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw przemysłowych.
2. Ochronna polityka przemysłowa  jej celem jest utrzymanie poziomu
zatrudnienia w gałęziach przemysłu, zapewnienie bezpieczeństwa
ekonomicznego kraju oraz utrzymanie zdolności produkcyjnych. Ten typ działań
polityki przemysłowej ma charakter defensywny. Polityka przemysłowa
wywierając wpływ na alokację zasobów między poszczególne sektory i gałęzie
gospodarki, selektywnie faworyzuje jedne kosztem drugich wpływając na
konkurencyjność na rynkach światowych.
Uważa się, że należy popierać:
1. Gałęzie osiągające dużą wartość dodaną na jednego zatrudnionego - prowadzi
to do dynamizacji przyrostu wartości dodanej w skali całego przemysłu, a w
efekcie do powiększenia dochodu narodowego.
2. Gałęzie stanowiące podporę rozwoju innych gałęzi przemysłu - popieranie
gałęzi produkujących produkty pośrednie prowadzi do obniżenia ich cen, co
powoduje rozwój innych gałęzi.
3. Gałęzie posiadające potencjalne rezerwy przyszłego rozwoju
4. Gałęzie wymagające osłony - w celu przeciwdziałania zagranicznym subsydiom
5. Gałęzie przemysłu o wysokiej technologii
Instrumenty polityki przemysłowej
1. Ulgi podatkowe
2. Subwencje
3. Kredyty
4. Pożyczki
5. Gwarancje
6. Przyspieszona amortyzacja
7. CÅ‚a
8. Kontyngenty
9. Standaryzacja
Wybór instrumentów musi być dostosowany do 3 typów oddziaływania:
1. Stosowania bodz
ców - bodz
cami są subsydia oddziaływujące na ceny. Mogą
przyjmować wiele różnych form takich jak: ulgi podatkowe, celne, dostęp do
tanich kredytów, zakup od władz po niższych cenach niż rynkowe, transfer
bezpośredni.
2. Regulacji  oddziaływanie regulacyjne polega na nakładaniu przez państwo na
podmioty gospodarcze określone ograniczenia, ustalaniu reguł zachowania i
kontroli ich przestrzegania. Właściwa regulacja w przemyśle powinna pomagać
w zmniejszeniu kosztów produkcji, obniżać bariery rozwoju przedsiębiorczości,
39
zmniejszać zniekształcenia systemu cen, które powodują nieefektywną alokację
zasobów, sprzyjać zmianom w technologii
3. Oddziaływania bezpośredniego  wiąże się z przyjmowaniem przez władze
państwowe roli klienta i roli właściciela. Zakupy rządowe często oprócz celów
ekonomicznych służą osiąganiu celów społecznych oraz politycznych
POLITYKA MI
DZYNARODOWA
Polityka współpracy gospodarczej z zagranicą - to świadoma działalność państwa
w kształtowaniu stosunków gospodarki narodowej z jej otoczeniem. Na stosunki
ekonomiczne każdego kraju składają się:
1. Wymiana towarowa
2. Wymiana usług
3. Obroty kapitałowe
Typy polityki współpracy gospodarczej
1. Polityka autonomiczna - polega na tym, że rząd danego kraju sam bez
uzgodnień z rządami innych, prowadzi działania w dziedzinie stosunków
ekonomicznych z zagranicÄ…
2. Polityka konwencyina (umowna)  polega na regulowaniu stosunków
ekonomicznych z zagranicą na podstawie umów międzynarodowych
dwustronnych lub wielostronnych. W polityce współpracy gospodarczej państwo
może stosować założenia:
·ð polityki wolnego handlu - paÅ„stwo nie oddziaÅ‚uje bezpoÅ›rednio na wymianÄ™ i
zapewnia swobodny dostęp do rynków zagranicznych przedsiębiorstwom i
towarom krajowym, do rynku krajowego towarom zagranicznym. Koncepcja
wolnego handlu opiera siÄ™ na doktrynie liberalizmu gospodarczego - oparta
na klasycznej teorii kosztów komparatywnych D. Ricarda.
·ð polityka protekcjonizmu - polegajÄ…ca na szerokim wykorzystaniu roli paÅ„stwa
w popieraniu eksportu oraz ochronie rynku wewnętrznego i rodzimej
produkcji przed konkurencjÄ… zagranicznÄ…. Celem polityki protekcyjnej jest
zapewnienie danemu krajowi jak największych korzyści ekonomicznych z
wymiany międzynarodowej. Podstawą tej koncepcji jest założenie, że gdy w
wymianie biorą udział państwa o różnym poziomie rozwoju, wówczas pełna
swoboda handlowa nie zapewnia krajom słabszym osiągnięcia korzyści
ekonomicznych - te kraje stosujÄ… politykÄ™ protekcyjnÄ…
Wprowadzenie ograniczeń w wymianie międzynarodowej mogą uzasadnić
następujące motywy:
1. Zapewnienie ochrony nowo powstającemu przemysłowi
2. Wymagania bilansu płatniczego
3. Dążenie do polepszenia wykorzystania krajowego potencjału gospodarczego
4. Względy fiskalne
Cło i polityka celna - cło to oplata nakładana przez państwo na towar w chwili
przekroczenia przez niego granicy danego kraju,
Rodzaje cła:
1. CÅ‚o importowe - stosowane w celu ochrony produkcji krajowej, poziomu cen
wewnętrznych, a także w celach fiskalnych na potrzeby zwiększenia dochodów
40
państwa. Mogą też być środkiem odwetu za utrudnienia handlowe.
2. CÅ‚o eksportowe - stosowane wyjÄ…tkowo np. gdy kraj jest monopolistÄ… w danej
dziedzinie i liczy na zbyt towarów niezależnie od ich ceny, czasem też w celu
ochrony interesów konsumentów krajowych. Te cła powodują wzrost cen
produktów krajowych za granicą, mogą ograniczyć eksport danego kraju,
3. Cło tranzytowe - były to opłaty nakładane na obcych kupców przejeżdżających
przez dany kraj.
Z punktu widzenia określania wysokości ceł:
1. Cło ad valorem  określane w % w stosunku do wartości towaru
2. Cło specyficzne  ustalane w stosunku do ilości towarów
3. Cło kombinowane  ustalane w zależności od wartości i ilości
Z punktu widzenia charakteru ekonomicznego cła:
1. Fiskalne - w celu zapewnienia państwu określonych dochodów
2. Ochronne - ochrona produkcji krajowej przed konkurencjÄ… zagranicznÄ…
3. Ekspansywne - odmiana ochronnych, ochrona utrzymania wysokich cen na
rynku wewnętrznym.
Wg podmiotu ustalania cła:
1. Autonomiczne - wprowadzone decyzjÄ… danego kraju
2. Umowne - określone w umowie z partnerami zagranicznymi.
Wg rodzaju taryfy celnej:
1. Maksymalne
2. Minimalne
Wg zróżnicowanego traktowania:
1. Dyskryminacyjne - ustalone na poziomie wyższym od ogólnie obowiązującego
2. Preferencyjne - stosowane wobec krajów, którym chce się zapewnić
szczególnie korzystne warunki wymiany,
MI
DZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE
Międzynarodowy Fundusz Walutowy - rozpoczął swoją działalność w 1946r. Jego
zadaniem jest udzielania pomocy finansowej krajom członkowskim w celu likwidacji
ich trudności płatniczych. Członkowie MFW są zobowiązani do udzielania informacji
o stanie gospodarczym i finansowym swych krajów i do przestrzegania zasad ujętych
w regulaminie. ZobowiÄ…zuje to owe kraje do prowadzenia ustalonej przez MFW
polityki kursów walutowych. Kraje ubiegające się o pomoc muszą najpierw
udowodnić że ich polityka istotnie zmierza do likwidacji deficytu bilansu płatniczego.
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - Bank Światowy - rozpoczął swą
działalność w 1946r. Ma wspólną z Międzynarodowym Funduszem Walutowym kadrę
Gubernatorów. Celem jego jest udzielanie pomocy krajom członkowskim w
odbudowie i rozwoju gospodarczym oraz popieranie zrównoważonego wzrostu.
Kapitał banku powstał z wkładów członkowskich, na jego zasoby finansowe składają
się również fundusze pożyczone oraz środki powstałe ze sprzedaży obligacji kraju,
który uprzednio zaciągnął zobowiązania. Bank ten udziela pożyczek na konkretne
cele inwestycyjne
41
Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu - GATT - zawarty w Genewie w 1947r.
Celem GATT jest działanie zmierzające do obniżenia ceł i znoszenia innych barier i
ograniczeń w rozwoju handlu międzynarodowego, opiera się na założeniach
liberalnej doktryny handlu międzynarodowego. Wszystkich członków traktuje równo
(zakaz dyskryminacji). Polska jest członkiem GATT od 1967r. Następczynią GATT
ma być Światowa Organizacja handlu od 1995r.
Unia Europejska - w wyniku traktatu podpisanego w Rzymie(1957r.) między 6
państwami (Francja, Włochy, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburgi została
utworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza. Obecni członkowie to: Francja,
WÅ‚ochy, Niemcy, Luksemburg, Belgia, Holandia, Dania, Irlandia, Grecja, Hiszpania,
Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja i Wielka Brytania. Celem Unii jest działanie w
celu harmonijnego rozwoju ekonomicznego całej wspólnoty, osiągnięcia wysokiego
poziomu życia ludności, zacieśnienie stosunków między krajami członkowskimi.
Mają temu służyć:
1. Zniesienie cel
2. Ustalenie wspólnej polityki handlowej
3. Wspólna polityka rolna
4. Zapewnianie wolnej konkurencji we wspólnym rynku
5. Wspólna polityka transportowa
6. Współpraca w dziedzinie polityki fiskalnej
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA)  powstało w 1959r.
Krajami założycielskimi były: Wielka Brytania, Dania, Norwegia, Szwecja, Austria,
Szwajcaria, Portugalia. Ta organizacja to porozumienie krajów dążących do
stopniowej liberalizacji polityki handlowej oraz do zniesienia ceł i innych ograniczeń
we wzajemnych obrotach. Polska zawarta umowę w 1992r. Od 1994 r. 6 państw
EFTA tworzy z krajami Unii Europejskiej tzw. Europejski Obszar Gospodarczy.
FORMY PRZEKSZTAA
CEC
WA
ASNOÅšCIOWYCH
Przekształcenia struktury własnościowej są realizowane wielokierunkowo i na wielu
płaszczyznach. Na całokształt tych procesów składają się następujące formy
przeobrażeń:
1. Prywatyzacja kapitałowa - polega na przekształcaniu przedsiębiorstwa
państwowego w jednoosobową spółkę skarbu państwa, w celu umożliwienia
indywidualnej sprzedaży akcji, dotyczy dużych przedsiębiorstw.
2. Prywatyzacja likwidacyjna - likwidacja przedsiębiorstwa budżetowego w celu
sprzedaży jego majątku, wniesienia go do powstającej spółki lub oddania w
leasing (przedsiębiorstwa małe i średnie);
3. Likwidacja przedsiębiorstw państwowych gospodarki rolnej - przejęcie ich
majątku przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu
restrukturyzacji i prywatyzacji w trybie sprzedaży, wniesienia do spółki lub
oddania w leasing.
4. Program Powszechnej Prywatyzacji - realizowany od grudnia 1994 r.; to
kompleksowy program prywatyzacji kilkuset dużych przedsiębiorstw
przemysłowych. Celem PPP jest ich dostosowanie do zasad gospodarki
rynkowej poprzez wzrost konkurencyjności i efektywności ich działania, dostępu
42
do rynku zbytu, kapitału, nowoczesnych technologii. Program opiera się na
koncepcji NFI tworzonych w celu gromadzenia i obrotu akcjami
prywatyzowanych przedsiębiorstw, oraz odpłatnego przekazywania świadectw
udziałowych wszystkim pełnoletnim obywatelom, z możliwością ich wymiany na
akcje. Podstawowe punkty realizacji programu to:
·ð wybór przedsiÄ™biorstw - 444
·ð wybór firm i konsorcjów majÄ…cych zarzÄ…dzać majÄ…tkiem NFI
·ð wybór czÅ‚onków rad nadzorczych NFI
·ð druk i dystrybucja Å›wiadectw udziaÅ‚owych
·ð organizacja obrotu papierami wartoÅ›ciowymi
·ð uporzÄ…dkowanie przepisów prawnych zwiÄ…zanych z prywatyzacjÄ…
5. Komercjalizacja przedsiębiorstw - celem jest zapewnienie równych szans i
jednakowych warunków działania wszystkim podmiotom gospodarki narodowej.
Komercjalizacja, czyli przekształcenie w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa
powoduje zmiany:
·ð pobudzenia do pro rynkowej restrukturyzacji przedsiÄ™biorstw
·ð odchodzenia od branżowego modelu gospodarki paÅ„stwowej
·ð wzmacniania nadzoru nad paÅ„stwowymi jednostkami gospodarczymi
·ð usprawnienie systemu zarzÄ…dzania i kontroli w tych jednostkach
Za realizację tego programu (95-98) odpowiedzialny jest Minister Przekształceń
Własnościowych oraz organy założycielskie.
6. Program  Stabilizacja. Restrukturyzacja. Prywatyzacja (SRP)  dotyczy
przedsiębiorstw o złej kondycji finansowej, które nie rokują nadziei. Stabilizacja
oznacza wsparcie finansowe, restrukturyzacja to zmiany w zarzÄ…dzaniu i
finansach. Realizacją tego programu mają zająć się spółki inwestycyjne
tworzone przez EBOiR, wraz z polskimi bankami.
7. Prywatyzacja założycielska  polega na tworzeniu nowych prywatnych
podmiotów gospodarczych, głównie w formie spółek. Proces ten zaczął się już
w latach 80-tych na podstawie ustawy o przedsiębiorczości. Obejmuje głównie
sektory handlu, usług i drobnej wytwórczości.
8. Reprywatyzacja  to ostatni element całości procesów przekształcania
struktury własnościowej. Istnieje tu spore opóz
nienie, brak uregulowań
prawnych.
43