Czas. Stomat., 2005, LVIII, 10
Żucie gumy bez cukru  nawyk czy element profilaktyki
przeciwpróchnicowej?
Chewing sugar-free gum  a habit or caries prevention?
Jacek Pypeć, Magdalena Stec, Maciej Mikołajczyk
Z Katedry i Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w A
odzi
Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. n. med. M. Wochna-Sobańska
Streszczenie Summary
Celem pracy było określenie z
ródeł i zakresu wiedzy The aim of the study was to assess the sources and
studentów stomatologii oraz innych kierunków studiów the level of students knowledge of sugar-free chewing
na temat bezcukrowej gumy do żucia i jej wykorzysta- gum and of its use in caries prevention.
nia w ramach profilaktyki przeciwpróchnicowej. The investigation was carried out on 150 students.
Badania ankietowe zostały wykonane wśród 150 Half of them were attending Dental Faculty of the
studentów, z których 75 studiowało na Wydziale Le- Medical University in Lodz, and the other half medi-
karsko  Dentystycznym UM w A
odzi, a 75 na innych cal and non-medical departments in the same city. The
kierunkach zarówno medycznych jak i niemedycznych answers to the questionnaire given by dental students
różnych uczelni łódzkich. Porównano odpowiedzi na (group 1) were compared with answers of non-dental
pytania ankietowe pomiędzy grupą studentów stoma- students (group 2). The results: 4% of dental students
tologii (grupa 1) i grupą studentów innych kierunków and 24% of other students gave incorrect answers to
studiów (grupa 2). Wyniki: 4% studentów grupy 1 i questions testing their knowledge of sugar-free gum.
24% studentów grupy 2 udzieliło nieprawidłowych od- 80% of all students admitted that TV commercials and
powiedzi na pytania testujące ogólną wiedzę o bezcu- ads are their main source of information on sugar-free
krowych gumach do żucia. Studenci obu grup wiedzę gum chewing.
o bezcukrowych gumach do żucia w 80% czerpią z re- Therefore, it has been concluded that students, par-
klam telewizyjnych i prasowych. ticularly those who do not study dentistry, have insuf-
Analiza badań ankietowych pozwoliła na wycią- ficient knowledge of the role sugar-free gum plays in
gnięcie wniosku, że studenci, zwłaszcza innych kierun- caries prevention. Most of the information comes from
ków studiów niż stomatologia posiadają niewystarcza- media advertisements, and rarely from dental profes-
jącą wiedzę na temat wykorzystania gum do żucia w sionals.
profilaktyce próchnicy. y
ródłem wiedzy są reklamy w
masmediach, a w niewielkim stopniu informacje prze-
kazane przez lekarzy stomatologów.
HASA
A INDEKSOWE: KEYWORDS:
ankieta, guma do żucia, profilaktyka próchnicy questionnaire, sugarfree gum, caries prophylaxis
Wstęp potwierdzają, że podczas żucia gum bezcukro-
wych dochodzi do wzrostu ilości produkowanej
Z danych opublikowanych w piśmiennictwie śliny nawet do 300%, a ślina ta jest bogatsza w
wynika, że bezcukrowe gumy do żucia są sku- sole mineralne, co neutralizuje działanie kwasów
tecznym dodatkowym elementem wspomagają- płytki nazębnej i podnosi pH środowiska jamy
cym profilaktykę próchnicy. Wykonane badania ustnej. Wydzielana podczas żucia gum ślina za-
714
2005, LVIII, 10 Żucie gumy bez cukru
pobiega demineralizacji szkliwa oraz przyspie- tań testowych. Możliwe było udzielenie więcej
sza jego remineralizację, ułatwia też mechanicz- niż jednej odpowiedzi na każde pytanie. Wyniki
ne oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych. opracowano statystycznie wykorzystując testy
Zawartość w bezcukrowych gumach do żucia niezależności: chi-kwadrat oraz chi-kwadrat z
substytutów cukru: ksylitolu i sorbitolu ogra- poprawką Yatesa. Pytania zawarte w ankiecie
nicza rozwój bakterii w płytce nazębnej i ślinie zostały uszeregowane w kilka określonych te-
oraz przeciwdziała próchnicy (1, 3, 4, 7, 8, 9, 10, matycznie grup: 1) pytania dotyczące wiedzy i
11, 12, 13). z
ródeł na temat gum do żucia, 2) pytania doty-
Żucie bezcukrowej gumy jest obecnie trak- czące okoliczności i sposobów żucia gumy, 3)
towane jako element profilaktyki próchnicy, z pytania dotyczące obserwowanych efektów żu-
uwagi na jej wpływ na ilość i skład śliny ludzkiej cia gumy.
(11, 12). Wymienione właściwości gum są wyko-
rzystywane przez ich producentów w reklamach
Wyniki i ich omówienie
tych produktów. Jednocześnie należy zwrócić
uwagę na to, że istnieje możliwość wywoła- Na pytanie odnośnie wpływu gumy do żu-
nia negatywnych dla układu stomatognatyczne- cia na stan jamy ustnej prawidłowej odpowiedzi
go skutków w przypadkach nieodpowiedniego udzieliło 96% studentów stomatologii i 80% stu-
używania gum do żucia (5, 6). Konsumenci, bę- dentów innych kierunków. Znacząco więcej pra-
dący pod wpływem reklam, nie są świadomi tych widłowych odpowiedzi dotyczących jej skład-
negatywnych skutków, gdyż informacje dociera- ników czynnych udzielili studenci stomatologii
jące do nich są niepełne i pochodzą tylko z jedne- (p<0,05). Średnio 37% studentów stomatologii i
go z
ródła. Nie ulega więc wątpliwości, że żucie tylko 16% studentów innych kierunków kojarzy
gumy bez cukru, czynność pozornie bardzo pro- określoną substancję czynną z rodzajem żutej
sta, aby było w pełni skuteczne, wymaga pełnej przez siebie gumy. Tylko 13% studentów stoma-
wiedzy dotyczącej jej stosowania, podobnie jak tologii i aż 61% studentów innych kierunków nie
np. mycie zębów. zwraca uwagi na rodzaj substancji czynnych w
gumie do żucia (ryc. 1).
Na pytania dotyczące z
ródeł wiedzy o gumie
Cel pracy
do żucia i sposobach jej używania studenci od-
Celem pracy było: powiadali podobnie: 78% studentów stomatolo-
1) określenie wiedzy oraz jej z
ródeł na temat gii i 82% studentów innych kierunków podało,
bezcukrowej gumy do żucia wśród studentów że wiedzę czerpie z reklam. 65% studentów sto-
stomatologii oraz studentów innych kierunków
studiów,
2) ocena wpływu posiadanej wiedzy na czyn-
ność żucia gumy badanych osób.
Materiał i metody
Badaniami objęto 150 osób, losowo wybra-
nych studentów różnych łódzkich uczelni, w tym
75 studentów stomatologii. Wiek studentów wa-
hał się od 19 do 27 lat. Wśród badanych było 92
kobiety i 58 mężczyzn. Narzędziem badawczym
Ryc. 1. Wiedza na temat zawartości w gumie do żucia
była anonimowa ankieta składająca się z 19 py- substancji aktywnych przeciwpróchnicowo.
715
J. Pypeć i in. Czas. Stomat.,
matologii uznało, że otrzymało istotne informa-
cje w ramach zajęć na studiach co odróżniło tę
grupę ankietowanych (p=0,00). Lekarz stoma-
tolog poruszał temat gum do żucia tylko z 17%
studentów stomatologii i 14% studentów innych
kierunków.
W grupie pytań na temat składu, okoliczności
i sposobu oraz częstości żucia gumy stwierdzo-
no przewagę konsumpcji gum bezcukrowych.
Ich żucie podało 87% studentów stomatologii
i 75% studentów innych kierunków, jednak dla
Ryc. 2. Okoliczności żucia gumy w zależności od po-
9% studentów stomatologii i 23% studentów in-
siłku.
nych kierunków nie miało znaczenia, czy guma
zawiera cukier. Wystąpiła tu największa staty-
stycznie różnica między odpowiedziami studen- innych kierunków. 35% studentów stomatologii
tów stomatologii, a studentami innych kierun- i aż 66% studentów innych kierunków deklaro-
ków (p< 0,05). wało, że nie zwraca uwagi na czas żucia gumy
Kilka razy dziennie żuło gumę 25% studentów (ryc. 3).
stomatologii i 30% studentów innych kierunków.
Raz dziennie 17% studentów stomatologii i 9%
studentów innych kierunków, zaś kilka razy w
tygodniu żucie gumy zgłosiło 40% studentów
stomatologii i 35% studentów innych kierun-
ków. Rzadsze, incydentalne żucie gumy podało
22% studentów stomatologii i 26% studentów
innych kierunków. Nie stwierdzono istotnych
różnic (p>0,05) w odpowiedziach w obu ankie-
towanych grupach.
Oceniając odstęp czasu pomiędzy żuciem
Ryc. 3. Czas każdorazowego żucia gumy.
gumy a posiłkiem odnotowano znaczne różnice
między obydwiema grupami badanych. Żucie
gumy bezpośrednio po posiłku rozpoczynało Na pytania dotyczące przyczyn kończenia
30% studentów stomatologii i 18% studentów czynności żucia gumy; dyskomfort mięśni twa-
innych kierunków (różnica istotne statystycz- rzy podało 26% studentów stomatologii i 40%
nie p<0,05). W ciągu 10 minut po posiłku żucie studentów innych kierunków, utratę smaku gumy
rozpoczęło 13% studentów stomatologii i 24%  74% studentów stomatologii i 70% studen-
studentów innych kierunków. Żucia gumy nie tów innych kierunków, zaś zmianę konsystencji
kojarzyło w żaden sposób z posiłkami 57% stu- gumy  43% studentów stomatologii i 23 studen-
dentów stomatologii i 55% studentów innych tów innych kierunków.
kierunków (ryc. 2). Negatywnym skutkiem żucia gumy odczuwa-
Czas poświęcony jednorazowo na żucie gumy nym najczęściej było zmęczenie mięśni twarzy 
był różny (p<0,05). Czas około 10 minut zgłosi- odczuwane przez 44% studentów stomatologii i
ło 48% studentów stomatologii i 24% studentów 52% studentów innych kierunków. Jednocześnie
innych kierunków. Około godziny żuło gumę 43% studentów z obu grup nie podało żadnych
13% studentów stomatologii i 24% studentów negatywnych skutków żucia gumy (ryc. 4). Nie
716
2005, LVIII, 10 Żucie gumy bez cukru
cia gumy powinna rozpoczynać się do 10 minut
po skończeniu posiłku i trwać nie dłużej niż 10-
-20 minut, a łączny czas żucia gumy w ciągu dnia
nie może być zbyt długi (5, 6). Nie powinno się
żuć gum zbyt często ze względu na zawartość w
nich ksylitolu, który może spowodować podraż-
nienie przewodu pokarmowego (7, 8, 9, 12).
Nieprzestrzeganie tych zasad eliminuje efekt
profilaktyczny żucia gumy bez cukru, a samą
czynność czyni po prostu szkodliwym nawy-
Ryc. 4. Odczuwany negatywny wpływ żucia gumy.
kiem, który może prowadzić do powstania pa-
rafunkcji zgryzowych, przerostu mięśni żucia
stwierdzono istotnych statystycznie różnic po- (zwłaszcza mięśni żwaczy), rozwoju bruksizmu
między obydwoma grupami w odpowiedzi na i patologicznego starcia zębów. Może także wy-
to pytanie (p>0,05). Studenci obu grup byli na- wołać nieodwracalne zmiany w obrębie stawów
tomiast wręcz zadziwiająco zgodni, twierdząc, skroniowo-żuchwowych oraz przyczynić się do
że główną przyczyną żucia gumy był po prostu rozwoju zaburzeń żołądkowo-jelitowych (6, 7).
jej dobry smak (dla 76% studentów) oraz reduk- Przy stosowaniu bezcukrowej gumy do żucia
cja ryzyka próchnicy dla 45%. Znacznie więcej jako środka w profilaktyce próchnicy istotną rolę
(p,0,05) studentów innych kierunków zaczyna- odgrywa częstość jej żucia.
ło żuć gumę, kiedy używały gumę osoby z ich Badania dotyczące częstości żucia gumy w
otoczenia (ryc. 5). Żucie gumy było akcepto- różnych populacjach (1, 2, 6) wykazały, że około
wane w każdej sytuacji przez 8% studentów. 40% ankietowanych żuje gumę jeden raz dzien-
Jednocześnie 90% studentów uważa za niewła- nie lub częściej, co znalazło potwierdzenie rów-
ściwe żucie gumy, np. na zajęciach, w pracy, w nież w naszych wynikach. Rozpatrując czas po-
teatrze lub nawet w kinie. święcany każdorazowej czynności żucia gumy
należy zauważyć, że studenci stomatologii prze-
strzegają prawidłowego czasu żucia gumy w
znacznie większym odsetku niż studenci innych
kierunków, czy uczniowie szkół średnich (2, 6).
Wyniki badań Bruzdy-Zwiech i wsp. (1) wskazu-
ją, że około 23% ankietowanych studentów sto-
matologii odczuwa dyskomfort w obrębie mięśni
twarzy związany z żuciem gumy i są zgodne z
naszymi obserwacjami. Jednocześnie, z naszych
Ryc. 5. Przyczyny żucia gumy.
badań wynika, że podobne odczucia podaje 40%
studentów innych kierunków studiów.
Aspekt działania przeciwpróchnicowego bez-
Dyskusja cukrowych gum do żucia był istotny dla ankie-
towanych w każdym przeprowadzonym bada-
Wielu autorów podkreśla, że korzystanie z wła- niu, jednakże w różnym stopniu (1, 6). Wśród
ściwości bezcukrowych gum do żucia wymaga osób uznanych przez nas za bardziej świadome,
od każdego konsumenta przestrzegania określo- co do zasad profilaktyki przeciwpróchnicowej
nych zasad. Przede wszystkim należy stosować (studenci stomatologii) zauważyliśmy częstsze
tylko gumy nie zawierające cukru. Czynność żu- przestrzeganie zasad prawidłowego żucia gumy,
717
J. Pypeć i in. Czas. Stomat.,
zbiorowego leczenia wybranych parafunkcji nie-
a przez to rzadsze występowanie możliwych ne-
zwarciowych u uczniów szkoły podstawowej. Prot.
gatywnych skutków.
Stom., 1989, XXXIX, 4-6, 184-188.  6. Krakowiak
K., Kleinrok M., Mielnik-Hus J., Doraczyńska-
Podsumowanie
Banach E.: Nawykowe żucie gumy a dysfunk-
cje układu ruchowego narządu żucia Prot. Stom.,
Studenci, zwłaszcza innych kierunków stu-
1996, XLVI, 6, 360-365.  7. Mielnik-Błaszczak M.,
diów niż stomatologia, mają niewystarczającą
Krawczyk D.: Guma do żucia w profilaktyce próch-
wiedzę na temat wykorzystania gum do żucia w
nicy zębów. Magazyn Stomat., 1995, V, 6, 17-18. 
profilaktyce próchnicy. y
ródłem wiedzy na ten
8. Mielnik-Błaszczak M., Piekarczyk B., Krawczyk
temat są reklamy w mediach oraz w niewielkim
D., Pels E.: Bezcukrowa guma do żucia dla dzieci
stopniu informacje przekazane przez lekarzy sto- jako dodatkowy środek w profilaktyce próchnicy zę-
bów. Czas. Stomat., 1999, LII, 1, 804-807.  9. Paul-
matologów.
Stalmaszczyk M.: Guma do żucia bez cukru  nowy
środek u profilaktyce próchnicy. Magazyn Stomat.,
Piśmiennictwo
1994, IV, 5, 14-17.  10. Radlińska J., Piskorski P.,
Wichowska-Dobosz M.: Remineralizacja szkliwa zę-
1. Bruzda-Zwiech A., Proc P., Wochna-Sobańska
bów dzieci podatnych na próchnicę po żuciu gumy z
M.: Ocena wpływu żucia gumy Orbit Berries na
fluorem. Czas. Stomat., 1999, LII, 6, 373-381.
zdolności buforowe śliny. Czas. Stomat., 2004,
LVII, 1, 19-24.  2. Chłapowska J., Lempe B.: Żucie
11. Spiechowicz E., Adamczyk-Sosińska E.:
gumy przez młodzież  badanie ankietowe zacho-
Wpływ zucia bezcukrowej gumy  Orbit na wydzie-
wań prozdrowotnych. Czas. Stomat., 2000, LII, 4,
lanie i właściwości śliny. Prot. Stom., 1995, XLV, 5,
225-230.  3. Giermakowska A., Gielniewska E.,
277-284.  12. Surdacka A., Napiontek-Kubanek H.,
Chraniuk Z., Ziemska A., Rucińska K., Okoński P.,
Stopa J.: Wpływ środków spożywczych oraz past do
Kawka P.: Żucie gum bezcukrowych jako uzupełnie-
zębów z zawartością ksylitolu na stan jamy ustnej.
nie profilaktyki próchnicy zębów. Magazyn Stomat.,
Magazyn Stomat., 1999, IX, 3, 16-18.  13. Ziętek
1995, V, 11, 52-54.  4. Isocangas P., Sodeling E.,
Pienihakkien K., Alanen P.: Occurence of dental de- M.: Wpływ żucia gumy orbit po zabiegach chirur-
cay in children of xylitol chewing gum, afollow up
gicznych na aktywność granulocytów obojętno-
from 0 to 5 years of age. J. Dent. Res., 2000, 79,
chłonnych. Mag. Stomat., 1999, IX, 1, 11-13.
11, 1885-1889.  5. Kleinrok M., Mielnik-Hus J.,
Otrzymano: dnia 15.VII.2004 r.
Skibińska M., Doraczyńska-Banach E., Żyśko D.:
Badania nad częstością występowania i możliwością Adres autorów: 51  811 A
ódz
ul. Pomorska 251.
718