419
Krystyna Strumiłło*
ARCHITEKTURA  PI
KNA CZY ORYGINALNA?
ARCHITECTURE  BEAUTIFUL OR ORIGINAL?
Architecture belongs to the realm of everyday life. The question if architecture should be beautiful or original
is substantiated. The language of modern architecture suggest natural metaphors. Architectural form has
been related an external problem.
As well as aesthetic, beauty and originality are important, but we can t forget about fundamental aspects-
functional area. In the other words , the principle that form follows function might be restared.
Nasze widzenie świata uwarunkowane przez symetrię i odpowiedni stosunek elementów 
jest przez miejsce, jakie zajmujemy w czasie wysokości i szerokości. Uważał, że podobnie jest
i przestrzeni, a nie przez naszą osobowość, w rzez
bie, malarstwie i przyrodzie; tę teorię popierali
jak chcielibyśmy wierzyć. m.in. Leonardo da Vinci, Michał Anioł, św. Augustyn
Lawrence Durrell (Umiar, kształt i ład), Albrecht D�rer, Nicolas Poussin.
Immanuel Kant uważał, iż tylko uczucia człowie-
W odniesieniu do architektury, dominującego ka, jego wrażliwość estetyczna potrafią dostrzec pięk-
składnika środowiska życia człowieka, konieczność no. Zatem piękno nie zależy od przedmiotów, ale od
dokonywania ocen dotyczy każdego jej użytkownika naszej możliwości jego dostrzegania. Kant stwierdzał,
i odbiorcy, prawie każdego człowieka. że piękne jest to, co podoba się powszechnie, bez-
W ocenie obiektu częstym kryterium jest aspekt interesownie i bezpośrednio. I ta definicja pasuje
estetyczny. Zakres treściowy tych ocen jest bardzo najbardziej to ostatnich czasów, w których powstają
szeroki, a tematyka ocen z punktu widzenia ich ce- dzieła wzorowane częstokroć na przyrodzie czy de-
lów bardzo zróżnicowana i treściowo selektywna. konstruktywistyczne.
Wielokrotnie dotyczy to odwoływania się do intuicji, Architekt Roger K. Lewis napisał esej o maso-
do wyczucia harmonii i piękna. Rezultatem tego są wym odchodzeniu od kąta prostego. Przykładami
wybitne realizacje. mogą być prace Gehrego, Koolhaasa, Hadida. Nie
Kryterium estetyczne jest w przypadku architek- jest to konieczność związana z dopasowaniem się
tury próbą poszukiwania najwłaściwszego wyboru. do działki, lecz wola architekta.
To przecież Kant sugerował, że poczucie piękna jest Obecnie uważa się, że wzory piękna nie są stałe,
wyraz
ną autonomiczna cechą ludzkiego umysłu pozostają swoiste dla kręgów kulturowych oraz okre-
a każdy jednak umysł jest subiektywny. Prawdą jest, su w jakim powstały. Dzieje się tak m.in. dlatego, iż
że jeden budynek podoba nam się bardziej niż in- częstokroć artyści starali się dać własną definicję pięk-
ny,choć zdarza się, że inni tego nie podzielają. Hi- na, niezależną od wcześniejszych kanonów. Tym sa-
storia stylów pokazuje, jak bardzo świat piękna za- mym piękno widziane przez artystę postrzegane jest
barwiony jest subiektywnym sposobem widzenia, jako subiektywne i zależne od gustu czy upodobań.
każda epoka miała własną receptę na piękno. Niektórzy twórcy chcą zachwycać oryginalnością,
Witruwiusz w swoim dziele o architekturze pisał, która budzi wiele zdziwienia, jednak niekoniecznie
że wartość piękna zostanie osiągnięta w budowli po- pojmowana jest w zakresie piękna.
* Strumiłło Krystyna, dr inż. arch., Politechnika A
ódzka, Instytut Architektury i Urbanistyki.
420
Niejednokrotnie oryginalność formy i okoliczno- Nie wiadomo czy stosowana przez Gehry ego
ści kojarzące jej istnienie tylko z danym miejscem ekspresyjna manipulacja bryłami architektonicznymi
przypisuje jej rangę architektury znaku (symbolu). naprawdę odmieni oblicze architektury współczesnej
I tak na przykład opera w Sydney stała się symbo- czy też jak sam powiedział zapewni młodszym archi-
lem nie tylko miasta, ale i Australii, posiadając za- tektom większą swobodę przy tworzeniu nowych
równo walory dzieła sztuki, ale jak i na tamte czasy form.
kiedy powstawała walory formy odkrywczej. U. Eco podkreśla wartość  komunikatów nieja-
Słysząc nazwę miasta Bilbao w Hiszpanii na pew- snych jako wysoce informatywnych, ponieważ skła-
no pomyślimy o Muzeum Guggenheima, budowli niają człowieka do licznych wyborów interpretacyj-
o rzez
biarsko opracowanym, srebrzystym dachu, któ- nych. Środowisko przestrzenne, które byłoby zbyt
ry jest najbardziej widocznym elementem obiektu. Już precyzyjne i jednoznaczne hamowało by tę możli-
rok po otwarciu Muzeum dowiodło, iż tak spektaku- wość interpretacji.
larny gmach potrafi ożywić życie tego europejskiego Pytanie czy architektura powinna być piękna, czy
miasta oraz stać się pewnego rodzaju magnesem przy- oryginalna wydaje się bardzo zasadne. Piękno za-
ciągającym rzesze turystów z całego świata. chwyca, oryginalność zastanawia i zadziwia, wszyst-
W pejzażu innego miasta  Chicago dominuje ko to sprawia, że człowiek nie jest wobec takiej ar-
spektakularna budowla muszli koncertowej, tzw. Pa- chitektury obojętny. Więc może warto tworzyć rzeczy
wilon Jaya Pritzkera. Nie trzeba być specjalistą od zauważalne nie zapominając o wartościach, które
współczesnej architektury, żeby rozpoznać w niej każdy obiekt powinien posiadać: funkcjonalność oraz
dzieło Franka Gehry ego. Z daleka już, nawet z ulic właściwe wpisanie się architektury w miejsce. Ide-
Washington czy Monroe, widać charakterystyczne dla ałem byłoby połączenie tych cech.
stylu twórcy Muzeum Guggenheima w Bilbao  wstąż- Jedno jest pewne, iż inne jest spojrzenie na ar-
ki z lśniącego metalu. Układają się one tu w kształt chitekturę przeciętnego obserwatora i profesjonali-
monumentalnej wiązanki. Skojarzenie z fantastyczną sty, a koncepcja piękna zmienia się wraz z naszą
rybą z połyskującymi łuskami (tym bardziej, że jezio- psychiką kształtowaną przez cywilizację. Architektu-
ro jest w pobliżu) również wydaje się prawdziwe. Zło- ra potrzebuje piękna. Jednak sama wartość płynąca
śliwi mówią, że przypomina to im eksplodującą pusz- wyłącznie z piękna czy z oryginalności nie wystar-
kę z wodą sodową. Z chłodem metalu kontrastuje cza. Aby ocenić pełną wartość dzieła należałoby je
drewniany wystrój wnętrza muszli. Scena jest wyjąt- poddać analizie pod względem spełnienia kryteriów
kowo szeroka i dobrze widoczna nawet z oddalo- funkcjonalności. Ważne jest czy dany układ zapew-
nych siedzisk na trawniku. nia odbiorcy właściwą wygodę użytkowania obiektu.
BIBLIOGRAFIA
U. Eco, Pejzaż semiotyczny, PIW, Warszawa 1972.
I. Kant, Krytyka władzy sądzenia, Warszawa 1986.
V. Gregotti, Inside Architecture, MIT Press, 1996.
W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, 1988.
R. Ingarden, O budowie obrazu, [w:] Studia z estetyki, tom
W. Tatarkiewicz, O filozofii i sztuce, Warszawa 1986.
II, Warszawa 1966.
M. Witruwiusz, De architectura libri decem, oryginał z I w.p.n.e.,
P. Jodido, Nowe formy-Architektura lat dziewięćdziesiątych
wyd drukiem w Rzymie ok 1486; tłum. polskie: K. Kumaniecki,
XX wieku, Warszawa 1998.
O architekturze ksiąg dziesięć, PWN, Warszawa 1956.