RADIO RETRO Lata trzydzieste
Radiostacje wojskowe
Polska radiostacja polowa N2
BBWTA
ącz. odbiornik w układzie
W 1934 roku dwa niezależne zespoły konstrukcyjne z Biura Badań
z bezpośrednim wzmocnieniem.
Technicznych Wojsk A
ączności (BBTWA
ącz.) i Państwowych Zakładów
Warto nadmienić, iż w projektowa-
Tele- i Radiotechnicznych (PZTiR) podjęły się opracowania projektu
niu tej stacji uczestniczyli tak znani
radiostacji polowej o symbolu N2. W założeniu miała ona stanowić
konstruktorzy, jak inż. Henryk Ma-
podstawową radiostację niższego szczebla dowodzenia, służącą do gnuski i inż. Wilhelm Rotkiewicz.
Nowy model stacji oznaczo-
utrzymywania dwustronnej łączności pomiędzy dowództwem pułku
no symbolem N2, co było zgodne
a batalionem i podległymi jednostkami.
z obowiązującą wówczas w Woj-
sku Polskim nomenklaturą, według
Prace projektowe nad radiostacją cowania warunków technicznych której radiostacje dzielono na dwie
najniższego szczebla dowodzenia doskonalszej konstrukcji. grupy: radiostacje typu W dla wyż-
prowadzono w Polsce od końca lat W 1935 roku powstał prototyp szego szczebla i radiostacje typu N
dwudziestych ubiegłego wieku. kolejnej radiostacji batalionowej, na dla niższego szczebla. W obrębie
Na przełomie lat 1933/1934 wypro- którą składał się nadajnik konstruk- tych dwóch grup istniał jeszcze po-
dukowano próbną serię osiemna- cji BBTWA
ącz. i odbiornik PZTiR. dział na dwie kategorie. I tak stacje
stu egzemplarzy przenośnej radio- O wyborze modelu odbiornika przeznaczone do korespondencji
stacji fonicznej RKB (Radiostacja PZTiR zadecydował fakt, iż była między Naczelnym Wodzem i ar-
Korespondencyjna Batalionowa). to superheterodyna zapewniają- miami oraz korespondencji między
Doświadczenia zdobyte w trakcie ca bardziej korzystne właściwości armiami oznaczano jako W1, a sta-
jej eksploatacji posłużyły do opra- użytkowe niż proponowany przez cje do korespondencji pomiędzy
armiami i dywizjami (brygadami
kawalerii) nosiły oznaczenie W2.
Radiostacje do pracy w sieci od do-
wódcy dywizji (brygady) w górę
oznaczano symbolem N1, natomiast
do pracy w sieci od dowódcy bata-
lionu (dywizjonu) w górę  symbo-
lem N2.
Wykonana przez PZTiR informa-
cyjna seria radiostacji N2 przez cały
rok 1936 przechodziła intensywne
próby laboratoryjno-terenowe. Na
podstawie zebranych doświadczeń
opracowano finalną wersję, która
rok póz
niej została zatwierdzona
jako standardowy sprzęt wojskowy
i skierowana do produkcji seryjnej.
Ta niezwykle udana i jak na owe
czasy bardzo nowoczesna kon-
strukcja wytwarzana była w pięciu
odmianach: samochodowej (N2/S),
taczankowej (N2/T), biedkowej (N2/
B), samolotowej (N2L/M) i czołgo-
wej (N2/C). OdmianÄ™ N2/S insta-
lowano przede wszystkim w sa-
mochodach Polski FIAT 508/518.
Rys. 1. Nadajnik N2  wersja przystosowana do przewożenia na taczance (N2/T) Wersja samolotowa znalazła zasto-
sowanie w samolotach myśliwskich
PZL P-11, zaś wersja czołgowa tej
radiostacji była przewidziana dla
czołgów typu 7TP. Według rela-
cji pułkownika Heliodora Cepy,
przedwojennego dowódcy Wojsk
A
ączności, do wybuchu wojny 1400
radiostacji tego typu dostarczono
piechocie, artylerii i kawalerii, 230
 lotnictwu i 38  broni pancernej.
Ilości te znacznie odbiegały od po-
trzeb wojska, które oceniano na co
Rys. 2. Odbiornik N2 ze zdjętą pokrywą osłaniającą płytę czołową najmniej dziesięć tysięcy sztuk.
Åšwiat Radio Luty 2006
24
sterującej. Moc wyjściowa na CW
wynosiła 6W, a na AM  2W. Z my-
ślą o ułatwieniu obsługi zastoso-
wano: oświetlenie skali, sztuczną
antenÄ™ do  cichego strojenia oraz
wbudowany klucz telegraficzny.
PrÄ…dnica zasilajÄ…ca nadajnik do-
starczała stałe napięcie żarzenia
4,6V/1,2A, stałe napięcie anodowe
420V/65mA oraz napięcie zmienne
15V/150mA, które po przetransfor-
mowaniu na 150V i wyprostowaniu
służyło jako ujemne napięcie siatki
lampy wzmacniacza.
Odbiornik zaprojektowano jako
czterolampowÄ… superheterodynÄ™
w układzie: wzmacniacz w.cz. (KF
4), mieszacz z wewnętrzną hetero-
dynÄ… (KK 2), wzmacniacz z dodat-
nim sprzężeniem zwrotnym (KF
Rys. 3. Samochód Polski FIAT 508/518 z zainstalowaną radiostacją N2 4) i wzmacniacz m.cz. (KF 4). Jego
Radiostacja N2 umożliwiała
utrzymywanie łączności telegra-
ficznej (CW) i telefonicznej (AM) na
postoju i w ruchu (tylko nasłuch).
Zakres pracy zarówno nadajnika,
jak i odbiornika mieścił się w prze-
dziale od 2250 do 6750kHz i był
podzielony na 180 kanałów, każdy
o szerokości 25kHz.
Kompletny zestaw składał się
z nadajnika, prÄ…dnicy zasilajÄ…cej
nadajnik (w podstawowej wersji
o jednokorbowym napędzie ręcz-
nym) oraz zasilanego bateriami od-
biornika. Zestawy instalowane na
pojazdach były zwykle wyposażone
w dodatkowy odbiornik, który mógł
służyć np. do łączności z towarzy-
szącym lotnictwem. Obsługa wersji
taczankowej składała się z czterech
radiotelegrafistów i woz
nicy, wersji
biedkowej  z trzech radiotelegrafi-
stów i woz
nicy. Rys. 4. Schemat nadajnika. Zakres I pokrywał częstotliwości 2250...3900kHz, zakres II  3850...6750kHz
W razie konieczności zestaw
mógł być przenoszony przez trzech
ludzi. Taka wersja miała nadaj-
nik umieszczony wraz z prÄ…dni-
cÄ… w jednej skrzynce, odbiornik
przystosowany do powieszenia na
piersi radiotelegrafisty oraz oddziel-
nÄ… skrzynkÄ™ z bateriami odbiorni-
ka. Obudowy aparatury były me-
talowe, specjalnie zabezpieczone
przed wpływem wilgoci, natomiast
skrzynki do przenoszenia wykona-
no z drewna i zaopatrzono w szelki.
Ciężar skrzynki z prądnicą i nadaj-
nikiem wynosił ok. 24 kg, odbiorni-
ka  4 kg, skrzynki z bateriami  ok.
12 kg.
Nadajnik wykonano na dwóch
lampach w układzie dwustop-
niowym. Generator wzbudzajÄ…cy
pracował w układzie Hartleya na
lampie DET 9X, zaÅ› wzmacniacz
mocy na lampie PC 05/15. Modula-
cja odbywała się w obwodzie siatki Rys. 5. Schemat odbiornika. Zakresy podzielono tak samo jak w nadajniku
Åšwiat Radio Luty 2006
25
RADIO RETRO Lata trzydzieste
W każdym numerze
dwumiesięcznika
czułość przy nominal-
nych napięciach zasila-
jących nie była gorsza
niż 14µV.
Stosowanie regu-
lowanego sprzężenia
zwrotnego we wzmac-
Aktualności: tylko najciekawsze
niaczu p.cz. stanowiło
i starannie wyselekcjonowane nowości z branży
w tamtych latach jeden
internetowej
z najbardziej rozpo-
Inspiracje: przeglÄ…d najbardziej
wszechnionych sposo-
efektownych stron, przeróbki serwisów i
bów poprawy selek-
prezentacje projektów przygotowanych dla
tywności odbiornika. Rys. 6. Odbiornik N2 (AQ2/4) wyprodukowany przez Niemców
największych firm tego świata, o których
Przy doprowadzeniu (fot. J.M. Noeding)
opowiadajÄ… sami autorzy
układu w pobliże sta-
Magazyn: dowiedz się jak rozpocząć własną
nu wzbudzenia uzyskiwało się sze- mocą 3,5-metrowej anteny, instalo-
karierę w sieci a następnie podpatrz, jak swoje
rokość pasma przepuszczania rzędu wanej w pojazdach na specjalnym
strony planują profesjonaliści
1kHz. Taki układ miał jeszcze jedną przechylnym uchwycie. Do odbioru
istotną zaletę  umożliwiał bowiem w marszu pieszym służyła antena
Warsztat: dzięki naszym kursom oraz
przyjaznym przewodnikom krok po kroku odbiór telegrafii niemodulowanej 2,5-metrowa. Na postoju łączono
w prosty sposób dowiesz się jak tworzyć jeszcze bez dodatkowego generatora dud- zwykle oba pręty i usztywniano
lepsze strony i serwisy internetowe
nieniowego (BFO). Realizowano odciÄ…gami.
to poprzez doprowadzenie układu Zasięg radiostacji uzależniony
Oprogramowanie: tylko tu znajdziesz
nieco powyżej punktu wzbudzenia. był głównie od stosowanej anteny
testy najnowszych programów niezbędnych
UrzÄ…dzenie zaopatrzono w gnia- nadawczej i rodzaju pracy. Przy-
w pracy każdego webmastera i webdesignera
zda do podłączenia dwóch par słu- kładowo antena o długości sześciu
Felietony: jesteÅ› ciekaw, co o wydarzeniach
chawek, oświetlenie skali, wskaz
nik metrów (dwie połączone ze sobą
w sieci myślą twórcy serwisów, które codziennie
do kontroli napięć zasilających, pre- anteny prętowe) przy pracy telegra-
odwiedzasz? Przeczytaj ich felietony!
cyzer do przestrajania odbiornika ficznej zapewniała łączność na dy-
w granicach około czterech nume- stansie 25km, a przy pracy fonicznej
rów fal oraz ogranicznik ruchu po- na odległość 10km. Zasięg łączności
krętła strojenia. przy zastosowaniu anteny prętowej
Żarzenie lamp zapewniały dwa 3,5-metrowej malał odpowiednio
suche ogniwa typu NON I o napię- do 18 i 8 kilometrów.
ciu 1,5V i pojemności 45Ah każdy. Istniała możliwość zdalnej obsłu-
y
ródłem napięcia anodowego były gi stacji z odległości do 200 metrów
dwie połączone szeregowo baterie od miejsca jej ustawienia. Do tego
o napięciu 72V każda. Średni czas celu służyło specjalne urządzenie
pracy baterii NON I wynosił 70 go- manipulacyjne z mikrotelefonem,
dzin, zaś baterii anodowych  120 połączone z radiostacją linią telefo-
godzin. nicznÄ…. Za pomocÄ… tego urzÄ…dzenia
W skład wyposażenia radiostacji można było prowadzić rozmowę
wchodziły trzy anteny: dwie an- z obsługą radiostacji lub innymi
teny prętowe o długości 3,5 i 2,5m radiostacjami, przy czym przecho-
oraz antena linkowa o długości 8m. dzenie z odbioru na nadawanie
Anteny prętowe tworzyły tyczki odbywało się poprzez naciśnięcie
bambusowe z umieszczonym we- przycisku w mikrotelefonie.
wnÄ…trz przewodnikiem. A
ączność O wysokich walorach użytko-
W numerze 1/2006 m.in.:
w czasie jazdy utrzymywano za po- wych radiostacji N2 może świad-
Wykoś konkurencję  jak efektownie rozpocząć
c z y ć f a k t , i ż
karierÄ™ webdesignera
·
Niemcy urucho-
Odkrywamy najskrytsze sekrety Google!  dowiedz
mili jej produk-
się wszystkiego o największej wyszukiwarce
·
cję na użytek
Dynamiczne strony WWW  sztuka budowania
We h r m a c h t u
serwisów z wykorzystaniem PHP, MySQL i ASP
·
w p r z e j Ä™ t y c h
Zamień tabele na CSS  czas uaktualnić
Państwowych
przestarzały kod strony
·
Zakładach Tele-
Shell w praktyce  poznaj zaawansowane
i Radiotechnicz-
narzędzie webmastera
· nych w Warsza-
wie, zachowujÄ…c
Uruchom własne forum  przewodnik krok po
kroku
przy tym orygi-
·
nalne oznacze-
Ponadto mnóstwo aktualności, inspiracji oraz
nie fabr yczne
recenzji oprogramowania
·
AQ2/4.
Roman Buja
Internet Maker można nabyć we wszystkich EMPIK-ach
i większych kioskach z prasą.
Wszelkich informacji udziela
Rys. 7. Wnętrze odbiornika. Uwagę zwraca odlewana konstrukcja
Dział prenumeraty:
chassis (fot. J.M. Noeding)
tel. [phone], faks [phone]
e-mail: [e-mail]
Åšwiat Radio Luty 2006
26
01-939 Warszawa, ul. Burleska 9
Na CD:
300
profesjonalnych
zdjęć do wykor
zystania
w twoich projektach
oraz programy o Å‚Ä…cznej
wartości ponad
500 zł
!