Ćwiczenia 6
PieniÄ…dz w gospodarce.
Opracowanie: mgr Grzegorz Sobiecki
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji
referat
 Historia pieniÄ…dza.
Od muszelek przez złoto do Visy Gold
(Bardzo) krótka historia pieniądza
1. Stan samowystarczalności ludzi
2. Wymiana towarowa (barterowa)
3. PieniÄ…dz kruszcowy
4. Bank-note (pieniÄ…dz wymienialny na
kruszcowy)  do 1971 r.
5. PieniÄ…dz papierowy
6. PieniÄ…dz bankowy
pieniÄ…dz
Å›ð PIENI
DZ  powszechnie akceptowany
towar, za pomocą którego dokonujemy
płatności za dostarczone dobra lub
wywiązujemy się ze zobowiązań (np.
spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to
środek wymiany.
Å›ð W gospodarce bezpieniężnej nie wystÄ™puje
środek wymiany  wymiana ma charakter
bezpośredni (barterowy), czyli jedne dobra
sÄ… wymieniane na inne.
Dlaczego pieniÄ…dz jest akceptowany?
PieniÄ…dz jest akceptowany powszechnie
ponieważ& jest akceptowany Jð
Å›ð Lekki, nie zajmuje dużo miejsca
Å›ð A
atwy w transporcie
Å›ð A
atwy do przechowywania
Å›ð A
atwo można go dzielić
Å›ð A
atwo można go przekazywać
Å›ð Ale przede wszystkim: ma wartość..
Dlaczego pieniądz ma wartość?
Å›ð Jest dobrem rzadkim
Å›ð SpeÅ‚nia wiele funkcji (o tym dalej)
Å›ð Wartość jest częściowo wynikiem umowy spoÅ‚ecznej
Å›ð & ale obecnie też jest zabezpieczana przez paÅ„stwo (dziÄ™ki
m.in. narzędziom polityki monetarnej można regulować jego
ilość w gospodarce, a zatem i jego wartość)
Å›ð KiedyÅ›: zabezpieczeniem wartoÅ›ci pieniÄ™dzy papierowych byÅ‚o
(prawdziwe) złoto trzymane przez banki
Formalnie: pieniądz jest pieniądzem (i ma wartość), ponieważ
rządy krajów ogłosiły, że jest on pieniądzem i ma wartość i
musi być akceptowanym środkiem wymiany w danym
kraju Jð
Funkcje pieniÄ…dza
Å›ð Åšrodek wymiany (praca-pieniÄ…dz, usÅ‚uga-
pieniÄ…dz, towar-pieniÄ…dz) => mniejsze koszty transakcyjne w
porównaniu do wymiany barterowej
Å›ð Jednostka rozrachunkowa (jednostka, w której
wyrażone są ceny i w której prowadzone są
rozliczenia)
Å›ð Åšrodek przechowywania wartoÅ›ci, czyli
tezauryzacji (można go gromadzić i wykorzystać
do dokonania zakupów w przyszłości)
Å›ð Miernik odroczonych pÅ‚atnoÅ›ci (rola jednostki
rozrachunkowej w długim okresie) => można pożyczać i
oczekiwać zwrotu umówionej wartości wyrażonej w pieniądzu
Formy pieniÄ…dza
Å›ð Gotówkowa (bilon, banknoty)  prawny Å›rodek
płatniczy, czyli prawo wymaga, aby był on
powszechnie akceptowany przy regulowaniu
wszelkiego typu zobowiązań finansowych; nasi
wierzyciele nie mogą więc odmówić przyjęcia
gotówki jako formy płatności za nasze
zobowiązanie (chyba że umowa, w której wyniku
ono powstało, stanowi inaczej)
Å›ð Bezgotówkowa - wystÄ™puje w formie zapisu na
rachunku bankowym właściciela; formą pieniądza
bezgotówkowego jest tzw. pieniądz elektroniczny
(karty płatnicze)
Substytuty (surogaty) pieniÄ…dza
Substytuty pieniądza  dokumenty świadczące o posiadaniu pieniądza;
wiążą się z udokumentowanymi lub nie udokumentowanymi
wierzytelnościami pieniężnymi, które w każdej chwili lub po
określonym terminie mogą być przekształcone w środki płatnicze
bezgotówkowe lub gotówkowe
Substytuty NIE tworzą podaży pieniądza w gospodarce
Å›ð Czeki - papier wartoÅ›ciowy za pomocÄ… którego wystawca
rozporządza swymi pieniędzmi złożonymi na koncie bankowym;
jest formą przekazu pieniężnego między podmiotami
gospodarczymi oraz osobami fizycznymi; funkcja polecenia
wypłacenia przez bank lub przelania na inne konto określonej
kwoty z rachunku wystawcy
Å›ð Karty kredytowe
Agregaty pieniężne
(Begg, Samuelson)
Å›ð M0 (baza monetarna)  gotówka (bilon +
banknoty)
Å›ð M1 (podaż pieniÄ…dza)  M0 + wkÅ‚ady na
żądanie sektora prywatnego (ROR =
wkłady ą vista)
Å›ð M3 w walucie krajowej  M1 + wkÅ‚ady
terminowe sektora prywatnego + całość
wkładów sektora publicznego
Å›ð M3 (quasi-pieniÄ…dz) M3 w walucie
krajowej + wkłady mieszkańców danego
kraju w walutach obcych
Agregaty pieniężne
(Narodowy Bank Polski)
ROR
M0
M1
M2
M3
Å›ð M0  baza gotówkowa (bilon + banknoty)
Å›ð M1  M0 + wkÅ‚ady na żądanie sektora prywatnego
(ROR = wkłady ą vista)
Å›ð M2  M1 + depozyty terminowe osób prywatnych i firm
z terminem wykupu do 2 lat
Å›ð M3  M2 + papiery wartoÅ›ciowe, których termin
wykupu nie przekracza jednego roku
Podaż pieniądza
Nie ma  właściwej definicji podaży
pieniądza  wynika to z różnic w
podejściu  w różnych teoriach różne
rodzaje pieniądza wpływają na
aktywność gospodarczą
Å›ð Podaż pieniÄ…dza = caÅ‚kowita wartość
znajdujących się w obiegu zasobów
pieniądza, występującego w roli środka
wymiany.
Banki  (bardzo) krótka historia
(1) bank jako  przechowalnia złota
Oszczędności
(w złocie)
(100)
Pokwitowanie na 70
30
Oszczędności
(w złocie)
 BANK
(70 )
Pokwitowanie na 100
Depozyty: 100% rezerw w złocie
na wypłaty oszczędności)
SUMA WKA
ADÓW (bank wydaje to, co dostaje)
=
SUMA REZERW W ZA
OCIE + WYPA
AT
(pomijajÄ…c prowizjÄ™)
Banki  (bardzo) krótka historia
(2) bank jako  przechowalnia złota 2.0
złoto
(100)
70 bank-note (100)
złoto
(150)
150
bank-note (150)
30
 BANK
bank-note (100)
Depozyty: 100% rezerw
złoto (100)
 gotówkowej w złocie
na wypłaty oszczędności
(bank wydaje to,
co dostaje)
OBROTY towarowo (usługowo)
 pieniężne (
bank-notowe)
Banki  (bardzo) krótka historia
(3) bank jako  przechowalnia pieniędzy
gotówka
(100)
gotówka
150
(150)
BANK
gotówka (100)
Depozyty:
100% rezerwy  gotówkowej
na wypłaty oszczędności
(bank wydaje to, co dostaje)
PODAÅ» PIENI
DZA(gotówka + depozyty) w gospodarce = 250
OBROTY towarowo
(usługowo)  pieniężne
Banki  (bardzo) krótka historia
(4) bank jako instytucja depozytowo-kredytowa
ZobowiÄ…zanie
Gotówka(100)
do spłaty 70
Gotówka (70)
Gotówka
(150) 30*
Gotówka (50)
BANK
ZobowiÄ…zanie
Gotówka
do spłaty 50
(100)
Depozyty: *np. 20% rezerwy  gotówkowej
(bank może wydać więcej gotówki niż dostaje, czyli kreuje pieniądz bankowy)
PODAÅ» PIENI
DZA (gotówka + depozyty) w gospodarce = 370
Mechanizm kreacji pieniÄ…dza bankowego
Założenia: - stopa rezerw obowiązkowych: 10%
- nie ma gotówki  w obiegu &
1000 900 810 729
100 90 81 72,9
Bank 1 Bank 2 Bank 3 Bank 4
Etap 0 1 2 3 4 SUMA*
Ilość pieniądza
w gospodarce
1000 1900 2710 3439 4095 10000
(M)
Kredyt w jednym banku jest przeznaczany na
inwestycje / oszczędności / konsumpcję
ale w rezultacie i tak  lÄ…duje na rachunku w innym banku
Bank
Bank
Bank
Bank
Bank
Bank
Bank
Mnożnik kreacji (podaży)
pieniÄ…dza bankowego
1
1
MnM = =
stopa obowiÄ…zkowych rezerw
r
Mnożnik kreacji pieniądza obrazuje wielkość
zmiany w ilości pieniądza wywołanej zmianą
bazy monetarnej o jednostkÄ™
"M1 (podaż pieniądza) = MnM * "M0 (baza monetarna)
Milczące założenie: nie ma gotówki w obiegu,
czyli całość kredytów natychmiast ląduje na kontach innych banków
Bank
Bank
Bank
Bank
Bank
Bank
Bank
Mnożnik kreacji (podaży) pieniądza
bankowego (z gotówką w obiegu)
g + 1
MnM =
g + r
g: zamierzony stosunek ilości gotówki w obiegu do
wkładów na żądanie w bankach
r: zamierzona stopa obowiÄ…zkowych rezerw
gotówkowych banków
"M1 (podaż pieniądza) = MnM * "M0 (baza monetarna)
Lub gdy mówimy o stanie początkowym w jakiejś gospodarce:
M1 (podaż pieniądza) = MnM * M0 (baza monetarna)