1
ROZWÓD
I
SEPARACJA
Jak wnieĘç pozew o rozwód?
Co to jest separacja?
Stan prawny na dzieł
1 paędziernika 2004 r.
Publikacja przygotowana
dzi´ki wsparciu finansowemu
Unii Europejskiej
2
Informacje zawarte w broszurze
pozwolą Pał
stwu znaleÄ™ç odpo-
wiedzi na podstawowe pytania,
które najcz´Ä˜ciej zadajecie w se-
kretariatach sÄ…dowych.
O ewentualne porady prawne
naleÅ»y zwróciç si´ do prawnika.
3
Co naleÅ»y zrobiç, aby rozpoczÄ…ç
post´powanie sÄ…dowe o rozwód?
W celu rozpocz´cia procesu rozwodowego ma"Å»o-
nek, który chce si´ rozwieĘç, powinien z"oÅ»yç pozew.
Co powinien zawieraç pozew?
Pozew powinien zawieraç nast´pujÄ…ce dane:
1. imi´, nazwisko i dok"adny adres powoda, czyli oso-
by domagajÄ…cej si´ orzeczenia rozwodu;
2. imi´, nazwisko i dok"adny adres pozwanego, czyli
drugiego ma"Żonka.
W pozwie naleÅ»y okreĘliç czego powód Żąda, tj.:
1. orzeczenia rozwodu i z czyjej winy, ewentualnie
bez orzekania o winie;
2. orzeczenia o w"adzy rodzicielskiej nad wspólnymi
ma"oletnimi dzieçmi;
3. orzeczenia o alimentach dla wspólnych ma"oletnich
dzieci.
Ponadto moÅ»na Żądaç orzeczenia o:
1. podziale majątku wspólnego;
2. sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania
ma"Żonków;
3. eksmisji jednego z ma"Żonków ze wspólnego miesz-
kania.
Pozew powinien zawieraç uzasadnienie, w którym naleÅ»y
wskazaç przyczyny wystÄ…pienia o rozwód.
4
Jak wnieĘç pozew?
Wzór pozwu znajdziesz na koł
cu ulotki.
Pami´taj!
Z"óŻ pozew w dwóch egzemplarzach i za"ącz:
1. odpis zupe"ny aktu ma"Żeł
stwa,
2. odpisy aktów urodzenia dzieci, o ile są ma"oletnie,
3. zaĘwiadczenie o dochodach.
W pozwie powinieneĘ, oprócz elementów, które znaj-
dziesz we wzorze, zg"osiç dowody do rozpoznania na
rozprawie, np. wskazaç Ęwiadków.
Po wniesieniu pozwu musisz oczekiwaç na ustalenie
przez sąd wysokoĘci wpisu tymczasowego i na we-
zwanie sÄ…du, op"aciç wpis w wyznaczonym termi-
nie. Wpis tymczasowy moÅ»e wynosiç od 50 do 600
z"otych.
Pami´taj!
JeÅ»eli nie staç Ci´ na pokrycie kosztów procesu, moÅ»esz
wnieĘç o zwolnienie od kosztów sÄ…dowych i ustanowie-
nie adwokata z urz´du. Pe"nomocnikiem w sprawie roz-
wodowej moÅ»e byç tylko adwokat. Nie moÅ»e nim byç
radca prawny. Ustanowienie pe"nomocnika nie jest
obowiÄ…zkowe.
Ostateczny wpis okreĘla sąd w wyroku, w którym orze-
ka o rozwodzie, majÄ…c na uwadze stan majÄ…tkowy
stron obciąŻonych kosztami oraz stopieł
zawi"oĘci
sprawy.
5
Do jakiego sądu naleŻy
skierowaç pozew?
Do sÄ…du okr´gowego, w którego okr´gu ma"Å»onkowie
mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, o ile
chociaÅ» jedno z ma"Å»onków stale w tym okr´gu prze-
bywa.
W przeciwnym przypadku w"aĘciwym jest sąd miejsca
zamieszkania pozwanego, a gdyby jego miejsce po-
bytu nie by"o znane, sąd w"aĘciwy wed"ug miejsca za-
mieszkania powoda.
Co sąd bada w procesie o rozwód?
SÄ…d bada, czy mi´dzy ma"Å»onkami nastÄ…pi" zupe"ny
rozk"ad poŻycia i czy ma on charakter trwa"y.
W tym celu bada, czy mi´dzy ma"Å»onkami istniejÄ…,
a jeĘli nie istniejÄ…, to od jak dawna, wi´zi: psychiczna,
fizyczna i majÄ…tkowa.
SÄ…d moÅ»e odmówiç udzielenia rozwodu, jeÅ»eli :
" dobro ma"oletnich dzieci mog"oby na tym
ucierpieç,
" rozwodu Żąda ma"Żonek wy"ącznie winny, a drugi
nie wyraŻa na to zgody.
Po wniesieniu i op"aceniu pozwu sąd wezwie ma"Żon-
ków na posiedzenie pojednawcze. JeŻeli strony nie
pojednajÄ… si´, sÄ…d wyznaczy rozpraw´.
Jak przebiega rozprawa?
Na rozprawie musisz udowodniç wszelkie fakty,
które przytaczasz.
6
Pami´taj!
MoÅ»esz zg"aszaç wszelkie dowody, za pomocÄ… których
chcesz udowodniç podnoszone fakty.
Âwiadkami mogÄ… byç Twoi najbliÅ»si krewni, np. rodzeÅ‚
-
stwo lub rodzice. Nie moÅ»esz jednak wnioskowaç
o przes"uchanie swoich dzieci i wnuków, jeĘli nie
ukoł
czy"y lat 17, a innych dzieci, jeĘli nie ukoł
czy"y
lat 13. W kaŻdej sprawie o rozwód sąd obowiązkowo
przes"uchuje ma"Żonków.
Pami´taj
S"uchaj dok"adnie pouczeł
sÄ…du podczas rozprawy i czy-
taj uwaŻnie wszystkie pisma, które przesy"a ci sąd oraz
pouczenia znajdujÄ…ce si´ pod pismami.
O czym sÄ…d rozstrzyga
orzekając rozwód?
SÄ…d rozstrzyga o:
" rozwiązaniu ma"Żeł
stwa,
" w"adzy rodzicielskiej nad wspólnymi ma"oletnimi
dzieçmi oraz alimentach dla wspólnych ma"olet-
nich dzieci.
Ponadto sÄ…d moÅ»e rozstrzygnÄ…ç o:
" podziale majątku wspólnego, jeŻeli przeprowa-
dzenie podzia"u nie spowoduje przed"uŻenia
czasu trwania procesu,
" sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania
rozwiedzionych ma"Żonków,
" eksmisji jednego z ma"Żonków ze wspólnego
mieszkania,
" podziale wspólnego mieszkania, albo przyznania
7
go jednemu z ma"Żonków, jeŻeli obie strony z"oŻą
taki wniosek,
" alimentach na rzecz ma"Żonka.
W wyroku sÄ…d powinien okreĘliç, czy i który ma"Å»onek
ponosi win´ za rozk"ad poÅ»ycia ma"Å»eÅ‚
skiego. Na
zgodne Żądanie ma"Å»onków sÄ…d nie b´dzie orzeka"
o winie.
Jakie znaczenie ma orzeczenie
winy przy rozwodzie?
Orzeczenie o winie ma duŻe znaczenie, jeŻeli chodzi
o koniecznoĘç p"acenia po rozwodzie alimentów na
rzecz drugiego z ma"Żonków.
Podstawową zasadą jest, Że ma"Żonek uznany za
wy"Ä…cznie winnego nie moÅ»e Żądaç alimentów.
Ma"Żonek, który nie zosta" uznany za wy"ącznie win-
nego i który znajduje si´ w niedostatku, moÅ»e Żądaç
od drugiego ma"Żonka alimentów.
JeŻeli zaĘ jeden z ma"Żonków zosta" uznany za wy"ącznie
winnego i rozwód pociąga za sobą istotne pogorsze-
nie sytuacji materialnej drugiego ma"Żonka, wówczas
na jego Żądanie sÄ…d moÅ»e nakazaç ma"Å»onkowi win-
nemu p"acenie alimentów.
Obowiązek p"acenia alimentów by"emu ma"Żonkowi
wygasa:
" z chwilą zawarcia nowego ma"Żeł
stwa przez
otrzymującego alimenty ma"Żonka,
" w pi´ç lat po orzeczeniu rozwodu, jeÅ»eli
zobowiązanym jest ma"Żonek, który nie zosta"
uznany za winnego rozk"adu poŻycia.
Orzeczenie o winie nie ma wp"ywu na obowiÄ…zek
p"acenia alimentów na rzecz dzieci.
8
Czy w toku sprawy o rozwód
moÅ»e toczyç si´ sprawa o alimenty,
podwyŻszenie alimentów lub
dotyczÄ…ca pieczy nad ma"oletnimi
dzieçmi  przed innym sÄ…dem?
Nie moŻe. JeŻeli sprawa z wyŻej wymienionego zakre-
su zosta"a wniesiona, sÄ…d rodzinny przekazuje jÄ… do
tego sÄ…du, w którym toczy si´ sprawa o rozwód.
Jakie sÄ… skutki orzeczenia rozwodu?
Z chwilą rozwiązania ma"Żeł
stwa mi´dzy ma"Å»onkami
ustaje wspólnoĘç majÄ…tkowa, tzn. od tej pory docho-
dy kaŻdego z ma"Żonków bądę nabyte przez nich rze-
czy wchodzÄ… w sk"ad ich odr´bnego majÄ…tku.
JeŻeli w sk"ad majątku wspólnego wchodzi spó"dziel-
cze prawo do lokalu, byli ma"Żonkowie powinni
w ciÄ…gu roku zdecydowaç, któremu z nich ma zostaç
ono przyznane.
Ma"Żonek, który na skutek zawarcia związku
ma"Żeł
skiego zmieni" nazwisko, moŻe w ciągu trzech
miesi´cy od rozwiÄ…zania ma"Å»eÅ‚
stwa powróciç do
poprzedniego nazwiska, sk"adajÄ…c odpowiednie
oĘwiadczenie przed kierownikiem Urz´du Stanu Cy-
wilnego.
Rozwód a separacja
Jakie są najwaŻniejsze róŻnice oraz podobieł
stwa
mi´dzy rozwodem a separacjÄ…?
9
RÓÚNICE:
" Separacja nie powoduje rozwiązania ma"Żeł
stwa.
" Separacja moÅ»e byç zniesiona orzeczeniem sÄ…du,
co powoduje ustanie jej skutków. Rozwód powo-
duje ostateczne rozwiązanie ma"Żeł
stwa.
" Ma"Żonkowie pozostający w separacji nie mogą
zawrzeç innego ma"Å»eÅ‚
stwa.
" Po orzeczeniu separacji ma"Żonek, który na skutek
ma"Żeł
stwa zmieni" nazwisko, nie moÅ»e wróciç
do nazwiska rodowego.
" Ma"Żonkowie po orzeczeniu separacji, jeŻeli wy-
magajÄ… tego wzgl´dy s"usznoĘci, obowiÄ…zani sÄ…
do wzajemnej pomocy, tak jak w ma"Żeł
stwie.
PODOBIEÄ„STWA:
" O separacji, podobnie jak o rozwodzie, musi orzec
sÄ…d.
" Orzeczenie zarówno separacji, jak i rozwodu
powoduje ustanie mi´dzy ma"Å»onkami wspólnoty
majÄ…tkowej.
" SÄ…d orzeka o w"adzy rodzicielskiej nad ma"oletnimi
dzieçmi i moÅ»e ograniczyç w"adz´ jednego
z rodziców zarówno przy rozwodzie, jak i przy
separacji.
" Ma"Żonek pozostający w separacji, podobnie
jak ma"Żonek rozwiedziony, nie dziedziczy spadku
w razie Ęmierci drugiego ma"Żonka.
10
Wzór pozwu rozwodowego
(Niniejszy schemat jest tylko przyk"adem pozwu, opartym na
fikcyjnej historii.)
Kraków, dn. 6 maja 2004 r.
SÄ…d Okr´gowy w Krakowie
Wydzia" XI Cywilno-Rodzinny
Powódka: Maria Nowak,
zam. ul. Asfaltowa 41
30-818 Kraków
Pozwany: Jan Nowak
zam. ul. Brukowana14
30-818 Kraków
Pozew o rozwód
Wnosz´ o:
1. rozwiązanie ma"Żeł
stwa powódki Marii Nowak
z pozwanym Janem Nowakiem, zawartego 21 paÄ™-
dziernika 1975 roku w Urz´dzie Stanu Cywilnego
w Krakowie, nr aktu ma"Żeł
stwa 1000/89  przez roz-
wód, bez orzekania o winie;
2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosz-
tów procesu wed"ug norm przepisanych.
Uzasadnienie:
Strony zawar"y związek ma"Żeł
ski w Krakowie w dniu
21 paędziernika 1975 roku.
Dowód: akt ma"Żeł
stwa stron.
Z tego ma"Żeł
stwa w dniu 28 maja 1976 roku urodzi"a
si´ córka Sylwia Nowak, a 15 grudnia 1977 syn Krzysz-
tof Nowak. Początkowo ma"Żeł
stwo stron uk"ada"o si´
dobrze. Strony tworzy"y zgodnÄ… rodzin´, wychowywa"y
dzieci, dorabia"y si´ majÄ…tku.
11
Oko"o 1990 roku stosunki mi´dzy ma"Å»onkami zacz´"y
si´ psuç. Powódka straci"a prac´ w przedsi´biorstwie
pał
stwowym i zacz´"a wyjeÅ»dÅ»aç do pracy do W"och
i Hiszpanii. W zwiÄ…zku z dorastaniem dzieci potrze-
by finansowe rodziny by"y coraz wi´ksze i wyjazdy te
przed"uÅ»a"y si´.
Przed"uÅ»ajÄ…ca si´ nieobecnoĘç powódki w kraju
powodowa"a rozluÄ™nianie si´ wi´zi duchowej pomi´dzy
ma"Żonkami.
Dowód: przes"uchanie stron.
Podczas d"ugotrwa"ego wyjazdu powódki w latach
1996  1997 pozwany nawiÄ…za" romans z innÄ… kobietÄ…,
który trwa do dziĘ. Od tego czasu ma"Żeł
stwo stron by"o
w istocie fikcjÄ…, utrzymywanÄ… jedynie dla dobra dzieci.
W tym czasie pozwany zaczÄ…" równieÅ» naduÅ»ywaç alko-
holu.
Dowód: przes"uchanie stron.
Kiedy dzieci stron usamodzielni"y si´ i za"oÅ»y"y w"asne
rodziny, co nastÄ…pi"o w latach 2001 2002, pozwa-
ny wyprowadzi" si´ z domu i zamieszka" z innÄ… kobietÄ….
W tej sytuacji oczywistym jest, Że nastąpi" trwa"y i zupe"ny
rozk"ad poŻycia ma"Żeł
skiego, a orzeczenie rozwodu jest
uzasadnione.
Dowód: przes"uchanie stron.
Mając na uwadze, Że strony nie mają ma"oletnich dzieci,
wnosz´ o ograniczenie post´powania dowodowego do
przes"uchania stron.
Maria Nowak
Za"Ä…czniki:
Odpis zupe"ny aktu ma"Żeł
stwa
Odpis pozwu
12
Ministerstwo SprawiedliwoĘci
Al. Ujazdowskie 11
00-950 Warszawa
tel. [phone]
www.ms.gov.pl
© Ministerstwo SprawiedliwoĘci, paÄ™dziernik 2004
Publikacja finanasowana ze Ęrodków
pomocowych Unii Europejskiej w ramach
projektu PHARE nr PL2002/000-605-03.05