KOZIELECKI
WIEDZA GOR
CA- wiedza oparta na doświadczeniu i wiedzy potocznej ->niepewna
WIEDZA ZIMNA- oparta na badaniach naukowych ->pozwala przewidywać i wyjaśniać reakcje człowieka oraz sterować nimi
W toku badań- 3 koncepcje, każda składa się z 2 twierdzeń:
- opisowe (jak funkcjonuje człowiek, prawa rządzące tym funkcjonowaniem)
- projektujące (jak zmieniać człowieka)
1. KONCEPCJA BEHAWIORYSTYCZNA
-człowiek jest układem zewnątrzsterownym, jego zachowanie jest całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne (które jest aktywne)
- system nagród i kar decyduje o tym, czego unika i do czego dąży
-procesy psychiczne nie odgrywają żadnej roli w sterowaniu ludzkim zachowaniem.
Inżynieria behawiorystyczna- manipulując środowiskiem i stosując odpowiedni system nagród i kar, można dowolnie modyfikować ludzkie
zachowanie
2. KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA-
- zachowanie ludzi zależy od wewnętrznych sił dynamicznych , zwanych popędami, potrzebami lub dążeniami; są one z reguły nieświadome,
często występują między nimi konflikty, których człowiek nie może samodzielnie rozwiązać
Psychoterapia- ułatwia człowiekowi rozwiązywanie jego nieświadomych konfliktów
3. KONCEPCJA POZNAWCZA
- człowiek jest układem przetwarzającym informacje
- zachowanie zależy od czynników zewnętrznych, ale też od struktur poznawczych, czyli zakodowanej w pamięci trwałej wiedzy, zdobytej w toku
uczenia się i myślenia
Wychowanie- systematyczne i celowe kształcenie człowieka na podstawie osiągnięć współczesnej pedagogiki
4. (półkoncepcja) KONCEPCJA HUMANISTYCZNA
- Maslow, Rogers
- siłą napędową ludzi jest dążenie do samorealizacji i aktualizacji ich potencjalnych szans
- psychoterapia, trening grupowy mogą ułatwić harmonijny rozwój jednostki
TEORIA->KONCEPCJA->REFLEKSJA TEORETYCZNA
BEHAWIORYZM
THORNDIKE
TOLMAN
SKINNER (wg jego badań opis tej koncepcji)  Poza wolnością i godnością
- porzucenie mitu autonomicznego człowieka i przyjęcie zasady determinizmu (
- środowisko- konfiguracja bodz
ców->bodz
ce sterują reakcjami człowieka, ale człowiek także wpływa na środowisko (żyjemy w środowisku
stworzonym przez człowieka)
- wiedza o stanach wewnętrznych człowieka nie wpływa na lepsze poznanie mechanizmów jego zachowania
-zachowanie instrumentalne (sprawcze)- jest ono narzędziem/instrumentem do osiągania pewnych konsekwencji i skutków
formuła S (bodziec)-R (reakcja)
wzmocnienia- konsekwencje zachowania instrumentalnego; odgrywają one główną rolę w sterowaniu zachowaniem
" pozytywne
" negatywne
BANDURA- psycholog kanadyjski, krytyk behawioryzmu klasycznego, twórca teorii społecznego uczenia się
I. STEROWANIE POZYTYWNE
Procedura stosowania nagród- jak często, kiedy i za jakie zachowanie badacz wzmacnia reakcje człowieka
1. PROCEDURA STAA
YCH ODST
PÓW CZASOWYCH- nagradzanie po upływie określonego czasu (minusy: zwolnione tempo, nierytmiczność
pracy)
2. PROCEDURA STAA
YCH PROPORCJI- nagradzanie po wykonaniu określonej pracy (z reguły pobudza aktywność i tempo działania
3. PROCEDURA ZMIENNYCH ODST
PÓW CZASOWYCH- wzmocnienia są nieregularne, czas jaki upływa między reakcją, a nagrodą, zmienia
się losowo (np. pisarz nie przewidzi, kiedy dostanie honorarium)- skuteczna
4. PROCEDURA ZMIENNYCH PROPORCJI- zmienia się liczba reakcji, po których następuje wzmocnienie (np. gry hazardowe; nie każda operacja
serca kończy się powodzeniem)- skuteczna- życie  nadzieją
W procesie sterowania ważną rolę odgrywają metody konstruowania reakcji człowieka,
np. metoda kolejnych przybliżeń (na początku nagradzanie za proste czynności, potem za bardziej zaawansowane w toku nauczania. Te metody są
efektywne, ale bardzo czaso- i pracochłonne.
Stosowanie  wiedzy gorącej częściej niż  wiedzy zimnej prowadzi do tzw. błędów sterowania:
" opóz
nienie wzmacniania
wzmocnienie za bierność- nieefektywne- np. kara za złe zachowanie, brak nagrody za dobre
Religia wzmacnia zachowania sprawcze człowieka, rozdziela nagrody i kary; instytucje religijne są z
ródłem wzmocnień
II. STEROWANIE NEGATYWNE/PUNITYWNE/AWERSYJNE
Jest mniej efektywne od pozytywnego.
Kary są b. często stosowanym środkiem; obecnie są coraz bardziej subtelne i wyrafinowane, czasem nawet niewidoczne dla postronnego obserwatora
Kara z reguły nie eliminuje zachowań aspołecznych, tylko je tłumi i zahamowuje na pewien okres
Kara może być skuteczna, , kiedy zostania włączona w całościowy program modyfikacji zachowania (jak zastąpić niepożądane reakcje tymi
właściwymi; należy wskazać nowe alternatywy działania
 Uboczne skutki kary:
" generalizacja hamowania (niszczymy także dobre zachowania)
" zaburzenia emocjonalne- reakcje lękowe, agresja, gniew
" unikanie z
ródła karania
" negatywne wzorce zachowania
 PROCES KARANIA TO JEDNOCZEŚNIE PROCES UCZENIA SI

pozbawianie ludzi nagród, które otrzymali- może mieć złe skutki, chyba, że jednocześnie wskazujemy ludziom alternatywę
Wg Skinnera kary mają małą wartość prakseologiczną (instrumentalną) i nie są uzasadnione z punktu widzenia etyki
 Ludzie nie są z
li, ale środowisko, w którym żyją . Nowy, lepszy świat- bez wzmocnień negatywnych, likwidacja zagrożeń, rozwój kultury, itd.
Wolność i godność człowieka w behawioryzmie:
ILUZJE:
" wolność i godność to echa osoby, osobowości lub stany umysłu
" w. i g. wiążą się z brakiem jakiejkolwiek kontroli zewnętrznej
Koncepcja wolności:
- wolność, to brak wzmocnień negatywnych i bodz
ców naturalnych, np. powodzie
Koncepcja godności:
- godność wiąże się z występowaniem w środowisku bodz
ców moralnych (wzmocnień pozytywnych)  np. uznanie społeczne jest wskaz
nikiem
godności
-wielkość uznania społecznego, które potwierdza godność jest odwrotnie proporcjonalna do znajomości rzeczywistych przyczyn zachowania (np. ktoś
pracuje tylko dla sławy, a my o tym nie wiemy, więc myślimy, że pracuje on bezinteresownie, dla jakiś wyższych celów)
Skinner odebrał jednostce jej atrybuty- wolność oraz godność i przypisał je środowisku zewnętrznemu.
Inżynieria behawiorystyczna/ technologia zachowania (można ją nazwać inżynierią pozytywną, ponieważ bodz
ce konsumpcyjne, czy uznanie
społeczne są głównymi środkami sterowania ludzkim zachowaniem)
terapia behawiorystyczna
Pardoks!- niektóre bodz
ce pozytywne wywołują lęk ,agresję- rozwiązanie: DESENSIBILIZACJA
- skoro niepożądane reakcje powstały w wyniku uczenia się, to można się ich oduczyć
3 etapy:
1. rozpoznania sytuacji, które wywołują lęk czy agresję (ułożenie hierarchicznej listy bodz
ców)
2. znalezienie sytuacji neutralizujących lęk (np. relaksacja)
3. zestawienie bodz
ców lękotwórczych z sytuacjami neutralizującymi
Odwrotny paradoks- bodz
ce negatywne wywołują wzmocnienia pozytywne
np. dla alkoholika alkohol jest wzmocnieniem pozytywnym
Alkoholizm można leczyć za pomocą terapii awersyjnej- podawania alkoholu przy jednoczesnym stosowaniu środków, wywołujących np. mdłości i
wymioty (np. apomorfina)
1948-  WALDEN TWO Skinnera- utopia o doskonałym społeczeństwie behawiorystycznym
Książka ta pozwala lepiej poznać i zrozumieć zasady i wyniki inżynierii behawiorystycznej, jest swoistą przestrogą.
socjaliści- mierni uczniowie behawiorystów
mentalność dysydencka- otwarta krytyka socjalistycznej utopii
mentalność emigracyjna- próbowano prowadzić normalne życie mimo/obok systemu
KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA (psychoanaliza- Freud; psychodynamiczna teoria zachowania Dollarda i Millera; teoria osobowości
Muray'a)
FREUD (twórca psychohistorii)
FROMM
MAY
HORNEY
SULLIVAN
GORDON
- ludzkie działanie jest ukierunkowane przez wewnętrzne siły motywacyjne, między którymi często zachodzi konflikt i które są z reguły nieświadome;
człowiek jest istotą niedoskonałą
- nacisk na poznanie osobowości i charakteru
Ma ona wiele wariantów:
- PSYCHOANALIZA- jej twórcą jest Freud; kontynuatorzy: Fromm, Horney, Sullivan neopsychoanaliza/ psychoanaliza społeczna/kulturowa
Erikson- 8 faz rozwoju jednostki (fazy psychospołeczne)
koncepcja Dollarda i Millera- mechanizm ludzkich działań można wyjaśnić za pomocą 4 terminów popędów, wskazówek, reakcji, wzmocnień
Współczesna psychoanaliza (psychoanaliza społeczna)
- popędy są nabyte w procesie uspołeczniania, nie wynikają z natury (większość z nich)
popędy pierwotne (siły wrodzone)
popędy wtórne (powstają w wyniku socjalizacji) np. potrzeba bezpieczeństwa, p. społeczne, p.osobiste
Popędy są z reguły nieświadome (ale nie ma czegoś takiego jak nieświadomość ogólna, może być jedynie np. nieświadomy kompleks, nieświadomy
popęd agresji; nieświadomość to pewna funkcja psychiczna)
ADLER- człowiek posiada potrzebę mocy- dąży do zdobycia sławy, władzy
-konflikty wewnętrzne (motywacyjne)- powstają, gdy w człowieku działają sprzeczne, rozbieżne siły dynamiczne, dąży jednocześnie do osiągnięcia
niezgodnych celów
- konflikty zewnętrzne  powstają, gdy dochodzi do sprzeczności między dążeniami jednostki, a celami innych ludzi
Teoria mechanizmów obronnych- stworzona przez Freuda, akceptowana do dziś
*mechanizm obronny- nawykowa metoda radzenia sobie z konfliktami, zachodzi nie z natury, lecz w wyniku socjalizacji; jest nieświadoma; funkcje
obniżanie poziomu lęku, ochrona poczucia godności, utrzymanie wysokiej samooceny jednostki, , znalezienie swojego miejsca w świecie
Mechanizmy obronne nie rozwiązują konfliktów, tylko łagodzą ich objawy
Rodzaje mechanizmów obronnych:
- represja (wyparcie)- polega na usuwaniu ze świadomości myśli o konfliktach, popędach, przykrych przeżyciach, które wywołują lęk czy poczucie
winy; to forma wyuczona
symptomy represji- to czynności, które wykonuje człowiek, aby zapomnieć o swoich problemach
Różnica między represją, a stłumieniem ( stłumienie to panowanie nad swoimi dążeniami, które nie są akceptowane społecznie, aby uniknąć np.
ośmieszenia )
represja- nieświadoma
stłumienie- świadome
-projekcja- nieświadomy mechanizm rzutowania swoich wad czy niepożądanych cech na innych ludzi zmniejsza to lęk i zwiększa samoocenę
- racjonalizacja  nieadekwatne wyjaśnianie przyczyn zachowania- dążenia i motywy prawdziwe są zastępowane przez te  mile widziane ; występuje,
gdy osoba nieświadomie zmienia motywy swojego postępowania, gdy zachodzi zjawisko samooszukiwania
ZAWADZKI- 2 rodzaje racjonalizacji
- kwaśne winogrona (gdy człowiek nie może osiągnąć ważnego celu, uznaje go za nieważny, umniejsza jego znaczenie)
- słodkie cytryny (człowiek wmawia sobie, że sytuacje, których nie znosi, są przyjemne)
-substytucja - zastępowanie celów, których nie można osiągnąć, poprzez inne, łatwiejsze; występuje w 2 formach zwanych: kompensacją i sublimacją
kompensacją człowiek dąży do podobnych celów, których nie udało mu się osiągnąć
sublimacja człowiek wyraża nieakceptowane popędy i dążenia w formie, która zyskuje uznanie społeczne; to ucieczka w świat fantazji i twórczą
wyobraz
nię
strach- sygnał niebezpieczeństwa zewnętrznego
lęk- sygnał niebezpieczeństwa wewnętrznego
-lęk normalny (proporcjonalny do zagrożenia, nie wymaga mechanizmów obronnych)
-lęk neurotyczny (nieproporcjonalny do rzeczywistego zagrożenia, wymaga stosowania mechanizmów obronnych)
- lęk latentny (w przypadku niekorzystnej sytuacji może objawić się z całą swoją siłą)
Horney- paradoks obronny  ja , wiążący się z powstawaniem lęku wtórnego (określony mechanizm obronny, np. racjonalizacja redukuje lęk
pierwotny, rodzi się lęk wtórny, który wymaga ukształtowania nowych form obrony)
PSYCHOTERAPIA- główną rolę odgrywa rozmowa z pacjentem, mająca na celu zdiagnozowanie jego problemu i pomoc w pokonaniu trudności
np. p. analityczna, Gestalt, indywidualna, grupowa
Samoświadomość- istotna
Techniki psychoterapeutyczne:
- t. swobodnych skojarzeń (może to zakłócać opór pacjenta; zjawisko przeniesienia emocji na terapeutę)
-interpretacja snów
Kompulsywna (pod wewnętrznym przymusem) konsumpcja pozwala człowiekowi przystosować się do warunków społecznych, zmniejsza lęk i
poczucie pustki.
Istotna rola humanizacji środowiska (przystosowania go do wewnętrznych potrzeb człowieka)
Psychoanalitycy nie doceniają wpływu procesów poznawczych (spostrzegania, pamięci, myślenia) na reakcje człowieka.
KONCEPCJA POZNAWCZA (  3-cia psychologia )
BRUNER
SIMON
NEISER
RUMELHART
TOMASZEWSKI
MILLER
-nie jest zbyt jednolita, ale jej wersje mają wspólny rdzeń: człowiek jest samodzielnym podmiotem (osobą), który w dużej mierze decyduje o własnym
losie i działa w sposób świadomy i celowy
- do człowieka dochodzą informacje, którym on nadaje wartość, jest sprawcą; potrafi on generować informacje oraz wiedzę, jest twórcą kultury
-podstawową metodą modyfikacji zachowania ludzki jest celowe wychowanie i autokreacja
- powstała psychoterapia poznawcza autorstwa BECKA
-główną rolę odgrywa umysł (układ poznawczy lub system reproduktywno-generatywny), który ma względnie stałe właściwości, tzw. niezmieniki
antropiczne, np. inteligencja, zdolności specjalne, systemy pamięci trwałej i świeżej, myślenie abstrakcyjne i twórcze, itd. Właściwości te są raczej
wrodzone, ale liczy się też wpływ środowiska społecznego i kulturowego
- umysł nie jest jednak doskonały
- w latach 70 powstała nauka o poznaniu (cognitive science)- bada ona systemy poznawcze
-ruchy umysłowe/kulturowe- ważne części nauki- system ogólnych idei i wizji, wychodzących poza granice nauki i wpływających na mentalność
zbiorowości i funkcjonowanie w społeczeństwie, np. postmodernizm, kognitywizm
- struktury poznawcze- system informacji, wiedzy, utrwalonych w pamięci, są one centralnym składnikiem osobowości jednostki
- środowisko zewnętrzne jest również cennym z
ródłem informacji- metabolizm informacyjny- przemiana danych płynących z otoczenia
4 składniki struktur poznawczych:
- sądy o środowisku naturalnym
-wiedza o kulturze
- dane o zachowaniu się osób i społeczeństwa, o stosunkach międzyludzkich
- samowiedza, struktura  ja (dzieli się na: wiedzę deklaratywną- czyli narracyjną, wiedzę o faktach-  wiem,że.. i wiedzę proceduralną, czyli
operacyjną- wiedza o metodach, strategiach działania-  wiem, jak... )
PODZIAA
STRUKTUR wg różnych kategorii:
a) ZA
OŻONOŚĆ (proste-skomplikowane)
b) ABSTRAKCYJNOŚĆ-KONKRETNOŚĆ
system liniowy- słaby stopień abstrakcyjności
system hierarchiczny- wysoki stopień abstrakcyjności struktur poznawczych
c) OTWARTOŚĆ
s. otwarte- ulegają zmianom pod wpływem nowych informacji
d) AKTYWNOŚĆ-BIERNOŚĆ
*deprywacja zmysłowa
człowiek został odcięty od informacji, zamknięty np. w dz
więkoszczelnej kabinie
wynik- pod wpływem izolacji zmysłowej i społecznej występują zaburzenia percepcji
zjawisko!- przeciążenie informacyjne, człowiek dokonuje selekcji informacji (posiada filtr informacyjny)
lub deficyt informacji- ludzie wtedy wykonują czynności eksploracyjne, aby posiąść potrzebne informacje
2 rodzaje twórczości (wg Boden)
" twórczość psychologiczna (typu P)- w umyśle powstają idee i hipotezy, które są nowe z punktu widzenia indywidualnego życia osoby
" twórczość historyczna (typu H)- odkrycia dotychczas nieznane ludzkości; stanowi wkład do kultury narodowej czy ogólnoludzkiej
Przyczyny twórczości:
" model konfliktowy- z
ródłem twórczości są konflikty motywów, frustracje i wewnętrzne sprzeczności; praca twórcza może pomóc w utrzmaniu
równowagi psychicznej
" model spełnienia- z
ródłem twórczości jest samospełnienie (lansowane przez psychologów humanistycznych, Maslowa i Rogersa)
*motywacja poznawcza- pozwala lepiej zrozumieć świat
*nieciągłość procesu twórczego- przerwy, skoki, występuje także zjawisko olśnienia(iluminacji) iluminacja jest możliwa dzięki uprzedniemu
myśleniu nieświadomemu (WALLAS), czyli inkubacji
Przebieg procesów twórczych zależy od środowiska społecznego i kultury?
" Teoria zeitgeistu- twórczość zależy od fazy rozwoju społecznego i kulturowego, decydującą rolę odgrywa  duch czasu ; indywidualne
zdolności czy cechy charakteru jednostki nie mają na nią znaczącego wpływu
" uzewnętrznienie osobowości twórcy
*hamulce zewnętrzne- zmienne środowiskowe, które blokują osiągnięcia nowych celów
*środowisko jako stymulator twórczości  ludzie osiągają najlepsze wyniki pod naciskiem zewnętrznym
*swoboda zewnętrzna
Wrodzone kompetencje twórcze i innowacyjne stanowią osiową właściwość ludzkiego umysłu; są stymulowane lub hamowane przez wpływ
środowiska społecznego oraz kulturę.
Możemy wyróżnić 2 rodzaje walencji
" wartość pozytywna- mają ją bodz
ce, do których dażymy'
" wartość negatywna- mają ją bodz
ce awersyjnej
także:
" wartości utylitarne (czyli typu  mieć )
" wartości symboliczne ( być )
HIERARCHIA WARTOŚCI
1. WARTOŚCI DIONIZYJSKIE- komfort, konsumpcja, wygodne życie
2. WARTOŚCI HERAKLESOWE- człowiek dąży do dominacji nad innymi ludz
mi, do zdobycia władzy i sławy
3. WARTOŚCI PROMETEJSKIE- człowiek widzi siebie jako cząstkę wspólnoty, podejmuje działania altruistyczne i prospołeczne
4. WARTOŚCI APOLLIC
SKIE- człowiek przypisuje największe znaczenie twórczości, poznawaniu świata, rozwojowi nauki i sztuki
5. WARTOŚCI SOKRATYCZNE- dla człowieka najwyższym dobrem jest poznawanie i rozumienie samego siebie, doskonalenie własnej
osobowości
*kompetencja komunikacyjna- zdolność ludzi do intencjonalnego wyrażania się (mówienie do kogoś i po coś)
*dyskurs- wypowiedzi determinowane przez intencję, poprzez kontekst społeczny, który umożliwia bądz
blokuje pewne typy wyrażania
dyskurs w formie dialogowej wg 2 zasad:
- zasada rzeczywistości
- zasada kooperacji wg Grice'a:
" maksyma ilości- uczyń swoją wypowiedz
na tyle informacyjną, na ile to jest potrzebne, ale nie bardziej
" maksyma jakości- mów tylko to, w co wierzysz, że jest prawdziwe
" maksyma odpowiedniości- wypowiadaj się tylko na ten temat, na który prowadzi się dany dyskurs
" maksyma sposobu- w swoich wypowiedziach unikaj niejasności, dwuznaczności, nadmiaru słów i chaosu językowego
Działania celowe człowieka:
" działania zachowawcze (ochronne)- stereotypowe, zwyczajne, powtarzalne
" działania transgresyjne (Foucault)- celowe przekraczanie granic dotychczasowych osiągnięć i doświadczeń, np. reformy
zjawisko  uciekających celów = w miarę jedzenia apetyt rośnie
*poziom aspiracji- to wyróżniony punkt skali osiągnięć, stanowi określoną wartość pozytywną , np. dla młodego sportowca- zdobycie medalu
Jeśli wystąpi rozbieżność między między aspiracjami, a rzeczywistością, to rodzi się pewne napięcie energetyczne i motywacyjne, które pobudza do
działania
Istnieje optymalna różnica między aspiracjami a osiągnięciami (punkt o), przy której napędowe siły działania są największe.
Rola procesów emocjonalnych:
hipoteza Tichomirowa- emocje powstałe w procesie myślenia i działania pełnią rolę heurystyk, czyli zasad, reguł i metod decydujących o kierunku i
strukturze czynności, są szczególnym rodzajem informacji np. reguła  Grając w szachy analizuj tylko te ruchy, które zapewnią ci przewagę w liczbie
figur
Wychowanie- rola
1. ukształtowanie postawy badawczej i eksploracyjnej (pewnej trwałej tendencji do poszukiwania problemów w świecie i samodzielnego ich
rozwiązywania
2. nabywanie wiedzy: proceduralnej
3. kształcenie społecznie pożądanego systemu wartości utylitarnych i duchowych
4. kształcenie sfery emocjonalnej
5. człowiek jest podmiotem- czyli współprzyczyną zdarzeń, a nie pionkiem manipulowanym przez wzmocnienia pozytywne i negatywne
(wychowanie dialogowe)
*psychoterapia poznawcza (KELLY) jej celem jest rozwiązanie problemów osobistych pacjenta; to terapia oparta na modelu badań naukowych;
pacjent nie jest traktowany jako osoba chora, tylko posiadająca pewne kłopoty
*samowiedza jednostki (struktura poznawczo-afektywna  ja - bardzo istotna
struktura  ja
- ja realne
- ja możliwe \
- ja idealne
*kognitariusz- ktoś, kto zajmuje się tworzeniem, zbieraniem informacji i nadawaniem im znaczenia [łac] cognito-poznanie: charakteryzuje się
wysokim stopniem indywidualizacji, brakiem zaufania do hierarchicznego systemu wartości, znaczeń i norm; są otwarci
kiedyś -postawa ekskluzji, obecnie- postawa inkluzji (życzliwość wobec innych kultur)
Wzrost zatrudnienia w sektorze usług.
KONCEPCJA HUMANISTYCZNA (psychologia  ja ) czyli dążenie do samorealizacji
MASLOW
ROGERS
HEATH
- powstała jako protest przeciwko behawioryzmowi i psychoanalizie
- zajmuje się odkrywaniem mocnych stron człowieka
ZASADY KONCEPCJI HUMANISTYCZNEJ:
1. człowiek to unikatowa całość; składa się z 2 podsystemów:  ja ,  organizm
2. człowiek dąży do rozwoju, co jest uwarunkowane przez czynniki wewnętrzne (osoba to nie stała struktura, ale ciągły proces)
3. motywacja jest funkcją całego organizmu, a nie jego elementów (popędy, potrzeby)
4. dążenie do samorealizacji
Maslow- miłość typu  D ('deficiency love' rozumiana jako potrzeba, człowiek poszukuje obiektu do kochania; egoistyczna i mało autentyczna, rządzą
nią prawa konsumpcji )
- miłość typu  B ('love for being', autentyczna, zarówno branie, jak i dawanie; stanowi akt rozwoju jednostki
5. człowiek jest z natury dobry, jego dążenia są konstruktywne i pozytywnego
6. ludzkie zachowanie jest uwarunkowane przez teraz
niejszość,  życie tu i teraz
Celem p. humanistycznej jest badanie teraz
niejszych przeżyć, aktualnego doświadczenia. Aby to osiągnąć, stosuje się różne metody, np. samoopis i
samoocenę- przekonanie, że to jednostka najlepiej zna własne potrzeby
Technika  Q-sort - składa się z pewnej liczby kart, np.  Jestem optymistą .  Odczuwam wrogość , pacjent ma za zadanie ustawić po lewej stronie
karty, które najlepiej do niego pasują, a po prawej te, które nie pasują; osoby najczęściej dzielą karty na kilka kategorii
Terapia skoncentrowana na pacjencie (client-centred-therapy)- jej autorem jest Rogers: zachowanie terapeuty musi być kongruentne, czyli zgodne z
jego prawdziwymi przekonaniami; musi on bezwarunkowo akceptować pacjenta; wczuwanie się w sytuację pacjenta
Terapia grup spotkaniowych (encounter groups)- jej celem jest przyspieszenie rozwoju osobowości, usprawnienie komunikacji międzyludzkiej
5 zadań wychowania humanistycznego wg Heatha
1. dążenie do integracji osobowości; wychowanie ludzi, których myśli i działania byłyby zgodne
2. rozwój autonomii jednostki; uniezależnienie jej od przypadkowych bodz
ców i nacisków zewnętrznych, czy przeszłości
3. kształtowanie postaw allocentrycznych; koncentrowanie uwagi na innych, a nie na samym sobie
4. rozszerzanie świadomości; wychowywanie ludzi zdolnych do refleksji nad życiem
5. formułowanie tożsamości, która pozwala odpowiedzieć na pytanie  kim jestem , która jest względnie stabilnym układem w zmieniającym się
świecie
*doświadczenie plateau- ma łagodny przebieg
Stanowiska psychologii:
- eklektyczne
- klasyczne (dopuszczenie tylko jednego stanowiska)